6335 sayılı KANUN ile değişik 6102 sayılı Yeni TÜRK TİCARET KANUNU’nun TİCARİ İŞLETME Kitabındaki Ticari Defterler Konusundaki Değişiklikler Hakkında.

... konulu sunumlar: "6335 sayılı KANUN ile değişik 6102 sayılı Yeni TÜRK TİCARET KANUNU’nun TİCARİ İŞLETME Kitabındaki Ticari Defterler Konusundaki Değişiklikler Hakkında."— Sunum transkripti:

1 6335 sayılı KANUN ile değişik 6102 sayılı Yeni TÜRK TİCARET KANUNU’nun TİCARİ İŞLETME Kitabındaki Ticari Defterler Konusundaki Değişiklikler Hakkında Yrd. Doç. Dr. Burçak Yıldız

2 Ticarî Defterler Her tacir, Kanun hükümleri uyarınca gerekli ticari defterleri tutmakla yükümlüdür (TTK m. 18.1) MADDE 18- (1) Tacir, …bu Kanun hükümleri uyarınca gerekli ticari defterleri tutmakla da yükümlüdür. MADDE 64- (1) (Değişik: 26/6/ /8 md.) Her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari işlemleriyle ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak ilişkilerini ve her hesap dönemi içinde elde edilen neticeleri, bu Kanuna göre açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak zorundadır.

3 Ticarî Defterler Tacirin birden çok işletmesi varsa, her biri için ayrı defter tutmalıdır. Adi şirket söz konusu ise; her ortak ayrı ayrı ticari defter tutmak zorundadır. Esnafların ticari defter tutma zorunluluğu yoktur.

4 Ticarî Defterler Defter tutma yükümlülüğü tacir sıfatının doğması ile başlar: Karş. “Ticarete yeni başlayanlar için uygulama” MADDE 87- İşletmesini ticaret siciline tescil ettirmekle yükümlü olan işletme sahipleri için bu Kısım hükümleri, ticaret siciline tescil ettirme yükümlülüğünün doğduğu andan itibaren geçerlidir. Tacir sıfatının sona erdiği ana kadar, defter tutma yükümlülüğü sürer.

5 Fiziki ortamda tutulacak defterlere konusunda
Ticarî Defterler Ticari defter konusu: TTK m arasında düzenlenmiştir. Fiziki ortamda tutulacak defterlere konusunda “Ticari Defterlere İlişkin Tebliğ” yayımlanmıştır: RG , S Bkz sayılı Kanun ile değişik m. 64. Elektronik ortamda tutulacak defterlerin esasları, 1 Sıra Numaralı Elektronik Defter Genel Tebliği’nde düzenlenmiştir (RG , S )

6 Ticari defter konusu: TTK m. 64-88 arasında düzenlenmiştir.
Ticarî Defterler Ticari defter konusu: TTK m arasında düzenlenmiştir. ayrıca bkz. TTK MADDE (3) Ticaret şirketleri ile gerçek ve tüzel kişi diğer tacirlere ilişkin olarak, bu Kanunun zorunlu tuttuğu bütün işlemler elektronik ortamda güvenli elektronik imza ile de yapılabilir. Bu işlemlerin dayanağı olan belgeler de aynı usulle elektronik ortamda düzenlenebilir. Zaman unsurunun belirlenmesi gereken ve yönetmelikte düzenlenen hâllerde güvenli elektronik imzaya eklenen zaman damgasının tarihi, diğer hâllerde merkezî veri tabanı sistemindeki tarih esas alınır.

7 Ticarî Defterler VII – Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun yetkisi MADDE 88- (Değişik: 26/6/ /9 md.) (1) 64 ilâ 88 inci madde hükümlerine tabi gerçek ve tüzel kişiler münferit ve konsolide finansal tablolarını düzenlerken, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan, Türkiye Muhasebe Standartlarına, kavramsal çerçevede yer alan muhasebe ilkelerine ve bunların ayrılmaz parçası olan yorumlara uymak ve bunları uygulamak zorundadır. 514 ilâ 528 inci maddeler ile bu Kanunun ilgili diğer hükümleri saklıdır. (2) Bu düzenlemeler, uygulamada birliği sağlamak ve finansal tablolara milletlerarası pazarlarda geçerlilik kazandırmak amacıyla, uluslararası standartlara uyumlu olacak şekilde, yalnız Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından belirlenir ve yayımlanır. (3) Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu, değişik işletme büyüklükleri, sektörler ve kâr amacı gütmeyen kuruluşlar için özel ve istisnai standartlar koymaya ve farklı düzenlemeler yapmaya yetkilidir. Bu standart ve düzenlemeler, Türkiye Muhasebe Standartlarının cüz’ü addolunur. (4) Kanunlarla, belirli alanları düzenlemek ve denetlemek üzere kurulmuş bulunan kurum ve kurullar, Türkiye Muhasebe Standartlarına uygun olmak şartıyla, kendi alanları için geçerli olacak standartlar ile ilgili olarak ayrıntıya ilişkin sınırlı düzenlemeleri yapabilirler. (5) Türkiye Muhasebe Standartlarında hüküm bulunmayan hâllerde, ilgili oldukları alan dikkate alınarak, dördüncü fıkrada belirtilen ayrıntıya ilişkin düzenleme, ilgili düzenlemede de hüküm bulunmadığı takdirde milletlerarası uygulamada genel kabul gören muhasebe ilkeleri uygulanır. (660 s. KHK ile T. Muhasebe standartları Kurumu kaldırılmıştır)

8 Gerçek kişi- tüzel kişilerin tutacakları defter ayrımı kaldırılmıştır.
Ticarî Defterler TTK’da sayılan ticarî defter tipleri: Gerçek kişi- tüzel kişilerin tutacakları defter ayrımı kaldırılmıştır. eTTK’daki ismen sayılan- muhasebenin gerektirdiği defter ayrımı kaldırılmıştır. Gerçek veya tüzel kişi olup olmadığına bakılmaksızın her tacir: en az yevmiye defteri, envanter defteri ve defteri kebiri tutmakla yükümlüdür.

9 TTK’da sayılan ticarî defter tipleri:
Ticarî Defterler TTK’da sayılan ticarî defter tipleri: Ayrıca: Şahıs şirketi ise: yevmiye defteri, envanter defteri ve defteri kebiri + genel kurul toplantı ve müzakere defteri anonim şirket ise: yevmiye defteri, envanter defteri ve defteri kebiri + genel kurul toplantı ve müzakere defteri + pay defteri + yönetim kurulu karar defteri limited şirket ise: yevmiye defteri, envanter defteri ve defteri kebiri + genel kurul toplantı ve müzakere defteri + pay defteri tutmak zorundadır. Tebliğ m. 11.4: Limited şirketlerde müdür veya müdürler kurulunun şirket yönetimi ile ilgili olarak aldığı kararlar genel kurul toplantı ve müzakere defterine kaydedilebileceği gibi ayrı bir müdürler kurulu karar defteri de tutulabilir. Müdürler kurulu karar defterinin tutulması halinde açılış ve kapanış onayları dahil olmak üzere yönetim kurulu karar defterine ilişkin hükümler uygulanır. Kararların genel kurul toplantı ve müzakere defterine kaydedilmesi halinde 10 uncu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen hususların yazılması zorunludur. Ayrı bir müdürler kurulu karar defteri tutulması halinde müdür veya müdürler kurulu kararları genel kurul toplantı ve müzakere defterine kaydedilemez.)

10 Ticarî Defterler ile İlgili Değişiklikler
TTK’da sayılan ticarî defter tipleri: Gerçek kişi- tüzel kişilerin tutacakları defter ayrımı kaldırılmıştır. Karş. GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Gerçek kişi tacirlerden Vergi Usul Kanununa göre ikinci sınıf tüccar sayılanlar, yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar bu Tebliğde sayılan defterler yerine mezkûr Kanun hükümlerine uygun olarak işletme hesabı esasına göre defter tutabilirler.

11 TTK’da sayılan ticarî defter tipleri:
Ticarî Defterler TTK’da sayılan ticarî defter tipleri: TTK m.64.5: Bu Kanuna tabi gerçek ve tüzel kişiler, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun defter tutma ve kayıt zamanıyla ilgili hükümleri ile aynı Kanunun 175 inci ve mükerrer 257 nci maddelerinde yer alan yetkiye istinaden yapılan düzenlemelere uymak zorundadır. Bu Kanunun defter tutma, envanter, mali tabloların düzenlenmesi, aktifleştirme, karşılıklar, hesaplar, değerleme, saklama ve ibraz hükümleri 213 sayılı Kanun ile diğer vergi kanunlarının aynı hususları düzenleyen hükümlerinin uygulanmasına, vergi kanunlarına uygun olarak vergi matrahının tespit edilmesine ve buna yönelik mali tabloların hazırlanmasına engel teşkil etmez. Vergi Usul Kanunu'na göre tutulması gereken defterler ile uyumlu değildir: VUK'da birinci sınıf tacir – ikinci sınıf tacir ayrımı devam etmektedir. VUK'ya göre birinci sınıf tacirler bilanço esasına göre, Yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri ve tüzel kişiliği varsa karar defteri tutmalıdır. VUK'ya göre İkinci sınıf tacirler işletme hesabına göre defter tutmalıdır. (işletme defteri, günlük perakende satış ve hasılat defteri ve kambiyo defteri)

12 Ticarî Defterler TTK’da sayılan ticarî defter tipleri: yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri (m. 64.2) + pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul toplantı ve müzakere defteri gibi işletmenin muhasebesiyle ilgili olmayan defterler (m ) de açıkça ticari defter olarak sayılmıştır. (işletmenin muhasebesi ile ilgili olmayan defterlerin ticarî defter sayılmasının nedeni: bunlara ciddiyet kazandırmak ve bunları açılış-kapanış tasdiki gibi ticarî defterlere uygulanan kurallara tâbi tutmak)

13 Ticarî Defterler Yevmiye defteri: Yevmiye defteri, kayda geçirilmesi gereken işlemlerin ilgili belge veya ispata dayanan evraktan çıkarılarak tarih sırasıyla ve "madde" halinde düzenli olarak yazıldığı defterdir. Defteri kebir, yevmiye defterine geçirilmiş olan işlemleri buradan alarak sistemli bir şekilde ilgili olduğu hesaplara dağıtan ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplayan defterdir. Envanter defteri, ticari işletmenin açılışında ve açılıştan sonra her hesap döneminin sonunda taşınmazların, alacakların, borçların, nakit para tutarının ve varlıklar ile borçların değerlerinin teker teker kaydedildiği ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı defterdir.

14 Ticarî Defterler Pay defteri; sermayesi paylara bölünmüş komandit ve limited şirketlerde şirket ortaklarının, anonim şirketlerde pay sahiplerinin kaydedildiği ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı defterdir. Anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde pay defterine, senede bağlanmamış pay ve nama yazılı pay senedi sahipleriyle, intifa hakkı sahipleri kaydedilir. Pay defterine yapılacak kayıtların en az aşağıdaki bilgileri içermesi şarttır: a) Pay sahibinin adı soyadı veya unvanı, b) Pay sahibinin iletişim bilgileri, c) Varsa pay üzerindeki intifa hakkı sahiplerinin adı soyadı veya unvanı ve intifa hakkı sahibi oldukları paylar, ç) Varsa intifa hakkı sahiplerinin iletişim bilgileri, d) Payın nominal değeri, e) Sahip olunan pay sayısı ve toplam tutar, f) Payın tertibi, g) Payın edinme tarihi, ğ) Deftere kayıt tarihi, h) Payın senede bağlanıp bağlanmadığı ve türü, ı) Payın edinimi ve devrine ilişkin gerekli açıklamalar.

15 Ticarî Defterler Yönetim kurulu karar defteri
MADDE 10 – (1) Yönetim kurulu karar defteri, anonim şirketlerde yönetim kurulunun, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde yöneticinin veya yöneticilerin şirket yönetimi ile ilgili olarak aldığı kararların yazılacağı ciltli ve sayfa numaraları teselsül eden defterdir.

16 Ticarî Defterler Genel kurul toplantı ve müzakere defteri
Genel kurul toplantı ve müzakere defteri, tüzel kişi tacirlerin genel kurul toplantılarında görüşülen hususların ve alınan kararların kaydedildiği ciltli ve sayfa numaraları teselsül eden defterdir. Genel kurul toplantı ve müzakere defteri, şirket genel kurul toplantısı yapılırken genel kurulda sorulan sorular, verilen cevaplar, sunulan önergeler, alınan kararlar işlenerek düzenlenebileceği gibi hazırlanan toplantı tutanağının deftere yapıştırılması şeklinde de tutulabilir. Limited şirketlerde müdür veya müdürler kurulunun şirket yönetimi ile ilgili olarak aldığı kararlar genel kurul toplantı ve müzakere defterine kaydedilebileceği gibi ayrı bir müdürler kurulu karar defteri de tutulabilir. Müdürler kurulu karar defterinin tutulması halinde açılış ve kapanış onayları dahil olmak üzere yönetim kurulu karar defterine ilişkin hükümler uygulanır. Kararların genel kurul toplantı ve müzakere defterine kaydedilmesi halinde 10 uncu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen hususların yazılması zorunludur. Ayrı bir müdürler kurulu karar defteri tutulması halinde müdür veya müdürler kurulu kararları genel kurul toplantı ve müzakere defterine kaydedilemez.

17 Ticarî Defterler Ticari defterler ve kayıtlar Türkçe tutulur
Bkz. MADDE 65- (1) Defterler ve gerekli diğer kayıtlar Türkçe tutulur. Kısaltmalar, rakamlar, harfler ve semboller kullanıldığı takdirde bunların anlamları açıkça belirtilmelidir. Ayrıca bkz. 805 sayılı Kanun m.1 TL cinsinden tutulur: Bkz. TTK m. 70.1: Yılsonu finansal tabloları Türkçe ve Türk Lirası ile düzenlenir. Bu konudaki diğer kanunlarda yer alan istisnalar saklıdır. Karş. Serbest bölgelerde yabancı para birimi üzerinden tutulabilir.

18 Açılış Onayları Hakkında:
Ticarî Defterler Açılış Onayları Hakkında: Fizikî olarak tutulan tüm ticarî defterlerin açılışları onaya tabi tutulmuştur. Onay: kural olarak noter onayı TTK m. 64.3: «Fiziki ortamda tutulan yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteri ile dördüncü fıkrada sayılan defterlerin açılış onayları, kuruluş sırasında ve kullanılmaya başlanmadan önce noter tarafından yapılır. … Ticaret şirketlerinin ticaret siciline tescili sırasında defterlerin açılışı ticaret sicili müdürlükleri tarafından da onaylanabilir. Açılış onayının noter tarafından yapıldığı hâllerde noter, ticaret sicili tasdiknamesini aramak zorundadır.» Elektronik ortamda tutulacak ticarî defterlerde ise açılış-kapanış tasdiki aranmaz

19 Açılış Onayları Ne Zaman?
Ticarî Defterler Açılış Onayları Ne Zaman? Kuruluş sırasında ve kullanmaya başlamadan önce, izleyen faaliyet dönemlerindeki açılış onayları ise, defterlerin kullanılacağı faaliyet döneminin ilk ayından önceki ayın sonuna kadar Yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri ile yönetim kurulu karar defterinin açılış onaylarının her hesap dönemi için yapılması zorunludur. Amaç: çift defter kullanımını engellemek, herhangi bir defter kapatılmadan yenisinin açılmasını önlemek Pay defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defteri yeterli yaprakları bulunmak kaydıyla izleyen hesap dönemlerinde de açılış onayı yaptırılmaksızın kullanılmaya devam edilebilir.

20 Kapanış Onayları Hakkında:
Ticarî Defterler Kapanış Onayları Hakkında: 1- YEVMİYE DEFTERİ ile 2- YÖNETİM KURULU KARAR DEFTERİNİN kapanış onayı gerekmekte olup; bunun için noter onayı tasdiki gerekir. Elektronik ortamda tutulacak ticarî defterlerde ise açılış-kapanış tasdiki aranmaz

21 Kapanış Onayları Ne Zaman?
Ticarî Defterler Kapanış Onayları Ne Zaman? Yevmiye defterinin, izleyen hesap döneminin altıncı ayının sonuna kadar,  yönetim kurulu karar defterinin, izleyen hesap döneminin birinci ayının sonuna kadar 

22 Ticarî Defterler Onay yapılmazsa: Tacirin defterleri kanuna uygun tutulmuş sayılmaz ve kendi lehine delil olamaz (HMK 222.4)

23 Ticari defterlerin kanuna uygun tutulmamasının cezai sonuçları
Dikkat: yanlışlıkla anonim şirketlere ilişkin kısımda düzenlenmiştir.... Cezai Sorumluluk A) Suçlar ve cezalar MADDE 562- (Değişik: 26/6/ /30 md.) (1) Bu Kanunun; a) 64 üncü maddesinin birinci fıkrasının ikinci veya üçüncü cümlesindeki yükümlülükleri yerine getirmeyenler, b) 64 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca belgelerin kopyasını sağlamayanlar, c) 64 üncü maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca gerekli onayları yaptırmayanlar, d) 65 inci maddesine uygun olarak defterlerini tutmayanlar, e) 66 ncı maddesindeki usule aykırı olarak envanter çıkaranlar, f) 86 ncı maddesine göre belgeleri ibraz etmeyenler, dörtbin Türk Lirası idari para cezasıyla cezalandırılır. (6) Ticari defterlerin mevcut olmaması veya hiçbir kayıt içermemesi yahut bu Kanuna uygun saklanmaması hâllerinde, sorumlular üçyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılır. (8) .... ile ticari defterlere kasıtlı olarak gerçeğe aykırı kayıt yapanlar bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.

24 Ticari defterlerin kanuna uygun tutulmamasının cezai sonuçları
Ayrıca bkz. İİK ve TCK 162.7: « Taksiratlı iflas halleri: Madde 310 – Aşağıdaki hallerden biri kendisinde bulunan müflis taksiratlı sayılır ve Türk Ceza Kanununa göre cezalandırılır: 5 – (Değişik: 29/6/ /42 md.) Ticaret Kanununun 66 ncı maddesinin birinci fıkrasının 1 ila 3 üncü bentlerinde sayılan defterleri hiç veya kanunun emrettiği şekilde tutmamış ise…»

25 SAKLAMA SÜRESİ: 10 yıldır
Ticari Defterler SAKLAMA SÜRESİ: 10 yıldır (Karş. VUK: 5 yıl) Her tacir; tutmakla yükümlü olduğu ticari defterleri ve bu defterlere yapılan kayıtların dayandığı belgeleri sınıflandırılmış bir şekilde on yıl saklamakla yükümlüdür. TTK 64 (2) Tacir, işletmesiyle ilgili olarak gönderilmiş bulunan her türlü belgenin, fotokopi, karbonlu kopya, mikrofiş, bilgisayar kaydı veya benzer şekildeki bir kopyasını, yazılı, görsel veya elektronik ortamda saklamakla yükümlüdür. TTK 82- (1) Her tacir; a) Ticari defterlerini, envanterleri, açılış bilançolarını, ara bilançolarını, finansal tablolarını, yıllık faaliyet raporlarını, topluluk finansal tablolarını ve yıllık faaliyet raporlarını ve bu belgelerin anlaşılabilirliğini kolaylaştıracak çalışma talimatları ile diğer organizasyon belgelerini, b) Alınan ticari mektupları, c) Gönderilen ticari mektupların suretlerini, d) 64 üncü maddenin birinci fıkrasına göre yapılan kayıtların dayandığı belgeleri, sınıflandırılmış bir şekilde saklamakla yükümlüdür.

26 SAKLAMA SÜRESİ: 10 yıldır
Ticari Defterler SAKLAMA SÜRESİ: 10 yıldır (Karş. VUK: 5 yıl) Tutulması zorunlu defterlere yapılan kayıtların dayandığı belgeler, okunur hale getirildiklerinde içerik olarak örtüşmeleri, saklama süresi boyunca her an ulaşılabilmeleri ve uygun bir süre içerisinde okunabilir hale getirilebilmeleri şartıyla görüntü veya veri taşıyıcılarda da saklanabilir. Gerçek kişi olan tacirin ölümü halinde: mirasçıları Gerçek kişi olan tacirin ticareti terk etmesi halinde kendisi defter ve kâğıtları birinci fıkra gereğince saklamakla yükümlüdür. Mirasın resmi tasfiyesi halinde veya tüzel kişi sona ermişse defter ve kâğıtlar birinci fıkra gereğince on yıl süreyle sulh mahkemesi tarafından saklanır. (m. 82.8; Karş. eTK: noterde)

27 Ticari Defterlerin Zayi Olması
Bir tacirin saklamakla yükümlü olduğu defterler ve belgeler; yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet veya hırsızlık sebebiyle ve kanuni saklama süresi içinde zıyaa uğrarsa, tacir, zıyaı öğrendiği tarihten itibaren onbeş gün içinde ticari işletmesinin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden kendisine zayi belgesi verilmesini isteyebilir. (m. 82.7).

28 Ticari Defterler On beş günlük süre hak düşürücü süredir.
Eğer süre geçirilmiş ve buna rağmen zayi belgesi verilmişse, belge iptal edilebilir. Mahkeme, zayi belgesi talebini reddederse, mahkemenin bu kararı temyiz edilebilir. Yargıtay: Henüz kullanılmamış, boş defterlerin zayi olması halinde zayi belgesi verilmez. Zayi belgesi kesin kanıt niteliğinde değildir; karşı taraf defterlerin zayi olmadığını iddia ve ispat edebilir.

29 Ticari Defterler «Bu dava hasımsız açılır. (m. 82.7)» Ancak TTK m. 5:
6100 sayılı HMK m (1) Çekişmesiz yargı, hukukun, mahkemelerce, aşağıdaki üç ölçütten birine veya birkaçına göre bu yargıya giren işlere uygulanmasıdır: …. e) Ticaret hukukundaki çekişmesiz yargı işleri: 1) Ticari defterlerin zıyaı hâlinde belge verilmesi….» 6100 sayılı HMK m. 383: «Çekişmesiz yargı işlerinde görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadığı sürece sulh hukuk mahkemesidir» Ancak TTK m. 5: «Aksine hüküm bulunmadıkça, dava olunan şeyin değerine veya tutarına bakılmaksızın asliye ticaret mahkemesi tüm ticari davalar ile ticari nitelikteki çekişmesiz yargı işlerine bakmakla görevlidir» Bu itibarla görevli mahkeme, asliye ticaret mahkemesidir.

30 Defterlerin İbrazı x Tümüyle İncelenmesi
II - Hukuki uyuşmazlıklarda ibraz MADDE 83- (1) Ticari uyuşmazlıklarda mahkeme, yabancı gerçek veya tüzel kişi bile olsalar, tarafların ticari defterlerinin ibrazına, resen veya taraflardan birinin istemi üzerine karar verebilir. (2) Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun, yargılamayı gerektiren davalarda hazırlık işlemlerine ilişkin hükümleriyle senetlerin ibrazı zorunluluğuna dair olan hükümleri ticari işlerde de uygulanır. III - Uyuşmazlıklarda suret alınması MADDE 84- (1) Bir hukuki uyuşmazlıkta ticari defterler ibraz edilmişse, defterlerin uyuşmazlıkla ilgili kısımları tarafların katılımı ile incelenir. Gerekli görülürse, defterlerin ilgili yapraklarından suret alınır. (Mülga son cümle: 26/6/ /42 md.) (…) Ayrıca bkz. HMK 219.2: (2) Ticari defterler gibi devamlı kullanılan belgelerin sadece ilgili kısımlarının onaylı örnekleri mahkemeye ibraz edilebilir.

31 Defterlerin İbrazı x Tümüyle İncelenmesi
IV - Defterlerin tümüyle incelenmesi MADDE 85- (1) Malvarlığı hukukuna ilişkin olan, özellikle de mirasa, mal ortaklığına ve şirket tasfiyesine ilişkin uyuşmazlıklarda, mahkeme, ticari defterlerin teslimine ve bütün içeriklerinin incelenmesine karar verebilir. «Özellikle» dediği için: şirket ortaklarının tasfiye dışındaki uyuşmazlıklar halinde de, Kanun izin verdiği ölçüde defterleri inceleyebilmeleri bu kapsama girmektedir:

32 Defterlerin İbrazı x Tümüyle İncelenmesi
Adi şirkette: «Ortaklık işlerini inceleme MADDE 631- Yönetim yetkisi olmasa bile, her ortağın, ortaklığın işleyişi hakkında bilgi alma, defter ve kayıtlarını inceleme, bunlardan örnek alma ve mali durumu hakkında özet çıkarma hakkı vardır. Aksine sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür.» Adi şirkette her ortak, yönetici ortağın tuttuğu ticari defterleri inceleyebilir. Kollektif şirket: TTK m. 225 Komandit şirket: TTK m

33 Defterlerin İbrazı x Tümüyle İncelenmesi
Anonim şirkette: m. 397: Denetçi denetler. MADDE 397- (1) (Değişik: 26/6/ /18 md.) Dördüncü fıkra uyarınca denetime tabi olan anonim şirketlerin ve şirketler topluluğunun finansal tabloları denetçi tarafından, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yayımlanan uluslararası denetim standartlarıyla uyumlu Türkiye Denetim Standartlarına göre denetlenir. Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu içinde yer alan finansal bilgilerin, denetlenen finansal tablolar ile tutarlı olup olmadığı ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığı da denetim kapsamı içindedir. Özel denetçi atanmışsa: «441.2: Yönetim kurulu, şirketin defterlerinin, yazışmaları dâhil yazılarının, kasa, kıymetli evrak ve mallar başta olmak üzere, varlıklarının incelenmesine izin verir. 

34 Defterlerin İbrazı x Tümüyle İncelenmesi
Anonim şirkette: Pay sahiplerinin defterleri inceleme hakkı kural olarak yoktur: «MADDE 437- (1) Finansal tablolar, konsolide finansal tablolar, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu, denetleme raporları ve yönetim kurulunun kâr dağıtım önerisi, genel kurulun toplantısından en az onbeş gün önce, şirketin merkez ve şubelerinde, pay sahiplerinin incelemesine hazır bulundurulur. …  (4) Şirketin ticari defterleriyle yazışmalarının, pay sahibinin sorusunu ilgilendiren kısımlarının incelenebilmesi için, genel kurulun açık izni veya yönetim kurulunun bu hususta kararı gerekir. İzin alındığı takdirde inceleme bir uzman aracılığıyla da yapılabilir. (5) Bilgi alma veya inceleme istemleri cevapsız bırakılan, haksız olarak reddedilen, ertelenen ve bu fıkra anlamında bilgi alamayan pay sahibi, reddi izleyen on gün içinde, diğer hâllerde de makul bir süre sonra şirketin merkezinin bulunduğu asliye ticaret mahkemesine başvurabilir. Başvuru basit yargılama usulüne göre incelenir. Mahkeme kararı, bilginin genel kurul dışında verilmesi talimatını ve bunun şeklini de içerebilir. Mahkeme kararı kesindir». sınırlandırılamaz.

35 Defterlerin İbrazı x Tümüyle İncelenmesi
Limited şirkette: Ortağın (yönetici olmasa bile) ticari defterleri inceleyebileceği kabul edilmektedir. «MADDE 614- (1) Her ortak, müdürlerden, şirketin bütün işleri ve hesapları hakkında bilgi vermelerini isteyebilir ve belirli konularda inceleme yapabilir. (2) Ortağın, elde ettiği bilgileri şirketin zararına olacak şekilde kullanması tehlikesi varsa, müdürler, bilgi alınmasını ve incelemeyi gerekli ölçüde engelleyebilir; bu konuda ortağın başvurusu üzerine genel kurul karar verir. (3) Genel kurul, bilgi alınmasını ve incelemeyi haksız yere engellerse, ortağın istemi üzerine mahkeme bu hususta karar verir. Mahkeme kararı kesindir».

36 Ticarî Defterler ile İlgili Değişiklikler
Ticarî Defterlerin Kanıt Olması Konusunda: Ticarî defterlerle ispat konusu, 6762 sayılı eski TTK’dan farklı olarak, sayılı yeni TTK’ya alınmamıştır. TTK’nın gerekçesinde, artık hiçbir ülkenin kanununda yer almadığı ve ispat hukukunun ilkeleriyle de pek bağdaşmadığı gerekçesiyle ticarî defterler ispat konusunda herhangi bir düzenleme yapılmadığı belirtilmiştir. Ancak daha sonra, yeni hazırlanan HMK’da, ticarî defterlerle ispat konusu, 6762 sayılı eski TTK’daki düzenlemelerle paralel şekilde yer verilmiştir (HMK m. 222). (YEMİN KONUSU HARİÇ) (HMK’nın Gerekçesi: ticarî defterle ispata ilişkin kuralların senetle ispat mecburiyetininin katılığını yumuşattığı, geniş bir uygulama alanı bulduğu, kanundan çıkarılmasının önemli bir boşluğa yol açacağı)

37 Ticarî Defterler ile İlgili Değişiklikler
Ticarî Defterlerin Kanıt Olması Konusunda: 6100 sayılı HMK m. 222: Ticari defterlerin ibrazı ve delil olması MADDE (1) Mahkeme, ticari davalarda tarafların ticari defterlerinin ibrazına kendiliğinden veya taraflardan birinin talebi üzerine karar verebilir. (2) Ticari defterlerin, ticari davalarda delil olarak kabul edilebilmesi için, kanuna göre eksiksiz ve usulüne uygun olarak tutulmuş, açılış ve kapanış onayları yaptırılmış ve defter kayıtlarının birbirini doğrulamış olması şarttır. (3) İkinci fıkrada belirtilen şartlara uygun olarak tutulan ticari defter kayıtlarının sahibi ve halefleri lehine delil olarak kabul edilebilmesi için, diğer tarafın aynı şartlara uygun olarak tutulmuş ticari defterlerindeki kayıtların bunlara aykırı olmaması veya ilgili hususta hiç bir kayıt içermemesi yahut defter kayıtlarının aksinin senet veya diğer kesin delillerle ispatlanmamış olması gerekir. Bu şartlara uygun olarak tutulan defterlerdeki sahibi lehine ve aleyhine olan kayıtlar birbirinden ayrılamaz.

38 Ticarî Defterler ile İlgili Değişiklikler
Ticarî Defterlerin Kanıt Olması Konusunda: Ticari defterlerin sahibi lehine delil olabilmesi için: Her iki taraf da defter tutma yükümlülüğüne tâbi olmalıdır; Uyuşmazlık her iki tarafın da defterlerine geçirmesi gereken bir ticari işten kaynaklanmalıdır; Kanıt oluşturması istenen defterler kanuna uygun şekilde tutulmuş olmalıdır; Defter kayıtları birbirini doğrulamalıdır; Karşı taraf ileri sürülen iddiayı kendi defter kayıtları veya diğer kesin kanıtlarla çürütememiş olmalıdır.

39 Ticarî Defterler ile İlgili Değişiklikler
Ticarî Defterlerin Kanıt Olması Konusunda: Ticari defterlerin sahibi aleyhine delil olabilmesi için: HMK 222.5: Taraflardan biri tacir olmasa dahi, tacir olan diğer tarafın ticari defterlerindeki kayıtları kabul edeceğini belirtir; ancak, karşı taraf defterlerini ibrazdan kaçınırsa, ibrazı talep eden taraf iddiasını ispat etmiş sayılır. Açılış veya kapanış onayları bulunmayan ve içerdiği kayıtlar birbirini doğrulamayan ticari defter kayıtları, sahibi aleyhine delil olur.

40 Yeni Türk Ticaret Kanununun Çıkarılmasında Etkili Olan Sebepler Arasında, Ticarî Defterlere İlişkin Bazı Sebepler de Bulunmaktadır: GENEL GEREKÇEDEN: “Teknolojik Gelişmeler ve İnternet Sözleşmelerin kurulmalarından başlayarak, belgelerin, özellikle faturaların, teyit mektuplarının, ihtar ve ihbarların… elektronik ortamda oluşturulması ve bu belgelerin bir kısmının elektronik ortamda saklanmaya başlanması; şeffaflığın bu yoldan en üst düzeyde sağlanabilmesi; … kanun koyucuları yeni kanunlar çıkarmaya veya mevcut kanunlarda değişiklik yapmaya yöneltmiştir.

41 Ticari Defterler ile İlgili Değişiklikler
MADDE 65- (4) Defterler ve gerekli diğer kayıtlar, olgu ve işlemleri saptayan belgelerin dosyalanması şeklinde veya veri taşıyıcıları aracılığıyla tutulabilir. (Elektronik ortamda tutulacak defterlerin esasları, 1 Sıra Numaralı Elektronik Defter Genel Tebliği’nde düzenlenmiştir (RG , S ) MADDE (1) Tarafların açıkça anlaşmaları ve 18 inci maddenin üçüncü fıkrası saklı kalmak şartıyla, ihbarlar, ihtarlar, itirazlar ve benzeri beyanlar; fatura, teyit mektubu, iştirak taahhütnamesi, toplantı çağrıları ve bu hüküm uyarınca yapılan elektronik gönderme ve elektronik saklama sözleşmesi, elektronik ortamda düzenlenebilir, yollanabilir, itiraza uğrayabilir ve kabul edilmişse hüküm ifade eder.

42 Ticarî Defterler ile İlgili Değişiklikler
Defterlerin UFRS’YE veya TMS’ye uyumlu tutulması kural olarak zorunlu değildir; Defterler, üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde tutulur.

43 Yeni Türk Ticaret Kanununun Çıkarılmasında Etkili Olan Sebepler
GEREKÇE: “Uluslararası Piyasaların Bir Parçası Olmak için Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına Uyum Sağlamak “Türkiye, uluslararası piyasaların bir parçası, Türk işletmeleri de bu piyasaların rekabet gücünü haiz, etkin ve güvenilir aktörleri olmak zorundadırlar. Bunun için başta gelen şart, işletmelerimizin Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına (IFRS) göre düzenlenmiş ve uluslararası denetim standartları (IAAS) uyarınca denetlenmiş finansal tabloları ile iddialarını ortaya koyabilmeleridir. Sözü edilen standartlar, Türkiye’ye uluslararası itibar sağlayabileceği gibi, gücümüzü karşılaştırabilir ölçeklere göre hesaplamamıza, buna göre stratejik derinlik taşıyan ve sürdürülebilir politikaları belirlememize de olanak verecektir.” “Ancak bu hedefe uyulmasından, daha Kanun yürürlüğe girmeden “kısmen” vazgeçilmiştir”

44 Ticarî Defterler ile İlgili Değişiklikler
Defterlerin UFRS’ye Uyum Yükümlülüğü? 6102 sayılı TTK’nın 6335 sayılı Kanun ile değiştirilmeden önceki halinde; (ve Kanun’un genel gerekçesinde) defterlerin Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarını (UFRS) yansıtacak şekilde hazırlanan Türkiye Muhasebe Standartlarına (TMS) ; ve hatta bu standartlarda hüküm bulunmayan hallerde doğrudan UFRS’ye göre hazırlanması şart kılınmıştı. 6335 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik ile ise, bu zorunluluktan vazgeçilmiştir (m. 64.1). TMS’ye uyma yükümlülüğü, sadece münferit ve konsolide tabloların hazırlanmasında aranmaktadır (m. 88.1).

45 Ticarî Defterler ile İlgili Değişiklikler
Defterlerin UFRS’ye Uyum Yükümlülüğü? 6335 sayılı Kanun’la yapılan değişikliğin ardından; defterlerin, “üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde tutulması”; ve “işletme faaliyetlerinin oluşumu ve gelişmesinin defterlerden izlenebilmesi” yeterli görülmüştür. İşletmenin muhasebesi ile ilgili ticari defterlere yapılacak kayıtlarda, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerinde yer alan usul ve esaslara uyulur (Tebliğ m. 4.3).

46 Ticari Defterler ile İlgili Değişiklikler
Gerekçe: “Ticari defterlerin TMS’na göre tutulması yükümlülüğü kaldırılmıştır” “Ancak en azından FİNANSAL TABLOLARI düzenlerken TMS’ye uyma yükümlülüğü zorunluluğu sürmektedir”. TTK m. 68- (1) Tacir, ticari faaliyetinin başında ve her faaliyet döneminin sonunda, varlık ve borçlarının tutarlarının ilişkisini gösteren finansal tabloyu (sırasıyla açılış bilançosunu ve yıllık bilançoyu) çıkarmak zorundadır. (3) Bilanço ile gelir tablosu, yılsonu finansal tablolarını oluşturur. 2. Düzenlemeye ilişkin ilkeler TTK m. 69- (1) Yılsonu finansal tablolar; a) Türkiye Muhasebe Standartlarına uyularak düzenlenmeli…dir.

47 Ticarî Defterler ile İlgili Değişiklikler
Münferit ve konsolide finansal tablolarını düzenleyen tacirler; Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan, Türkiye Muhasebe Standartlarına, kavramsal çerçevede yer alan muhasebe ilkelerine ve bunların ayrılmaz parçası olan yorumlara uymak ve bunları uygulamak zorundadır. Türkiye Muhasebe Standartları, uluslararası standartlara uyumlu olacak şekilde, yalnız Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından belirlenir ve yayımlanır. Münferit ve konsolide finansal tablolara ilişkin olarak; Türkiye Muhasebe Standartlarında hüküm bulunmayan hâllerde, milletlerarası uygulamada genel kabul gören muhasebe ilkeleri uygulanır.

48 Ticarî Defterler ile İlgili Değişiklikler
Bağımsız denetime tâbi olan anonim şirketllerin ve şirketler topluluğunun finansal tabloları, bağımsız denetçi tarafından Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan Uluslararası denetim standartları ile uyumlu Türkiye Muhasebe Standartlarına göre denetlenir. Bkz. MADDE 398- (1) Şirketin ve topluluğun finansal tabloları ile yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunun denetimi; envanterin, muhasebenin ve Türkiye Denetim Standartlarının öngördüğü ölçüde iç denetimin, bu Bölüm hükümleri anlamında 378 inci madde uyarınca verilen raporların ve 397 nci maddenin birinci fıkrası çerçevesinde yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunun denetimidir. Bu denetim, Türkiye Muhasebe Standartlarına, kanuna ve esas sözleşmenin finansal tablolara ilişkin hükümlerine uyulup uyulmadığının incelenmesini de kapsar.  Denetleme, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun belirlediği esaslar bağlamında, denetçilik mesleğinin gerekleriyle etiğine uygun bir şekilde ve özenle gerçekleştirilir. Denetleme, şirketin ve topluluğun, malvarlıksal ve finansal durumunun 515 inci madde anlamında dürüst resim ilkesine uygun olarak yansıtılıp yansıtılmadığını, yansıtılmamışsa sebeplerini, dürüstçe belirtecek şekilde yapılır.