Katılımcıların; Çalışma ortamında karşılaşılan sağlığa zararlı biyolojik risk etmenleri hakkında bilgi sahibi olmaktır.

... konulu sunumlar: "Katılımcıların; Çalışma ortamında karşılaşılan sağlığa zararlı biyolojik risk etmenleri hakkında bilgi sahibi olmaktır."— Sunum transkripti:

1

2 Katılımcıların; Çalışma ortamında karşılaşılan sağlığa zararlı biyolojik risk etmenleri hakkında bilgi sahibi olmaktır.

3 1 Çalışma ortamında risk etmeni olarak karşılaşılabilecek bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitleri tanımlar. 2 Çalışma ortamında risk etmeni olarak karşılaşılabilecek mikroorganizmaların özelliklerini açıklar. 3 Sayılan hastalık etmenlerinin tanınmasında kullanılabilecek basit mikrobiyolojik parametreler ve basit laboratuar yöntemlerini sıralar. 4 Biyolojik risk etmenlerinden korunma yöntemlerini sıralar. Bu dersin sonunda katılımcılar;

4 Biyolojik risk etmenleriyle karşılaşılabilecek çalışma ortamları 2 Biyolojik etmenlerden doğacak riskler 1 Sağlık sektöründe çalışanların maruz kalacağı riskler 3 İlgili mevzuat 4

5

6 TANIMLARTANIMLAR Biyolojik etkenler: Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleri, Mikroorganizma: Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel olmayan mikrobiyolojik varlıklar, Hücre kültürü: Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in-vitro olarak geliştirilmesini,………ifade eder Biyolojik etkenler: Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleri, Mikroorganizma: Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel olmayan mikrobiyolojik varlıklar, Hücre kültürü: Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in-vitro olarak geliştirilmesini,………ifade eder

7 Enfeksiyon Risk Düzeyine Göre Biyolojik Etkenler 1.İnsanda hastalığa yol açma olasılığı bulunmayan biyolojik etkenler, 2.İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler, 3.İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen, ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı olan biyolojik etkenler, 4.İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak halen etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler, 1.İnsanda hastalığa yol açma olasılığı bulunmayan biyolojik etkenler, 2.İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler, 3.İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen, ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı olan biyolojik etkenler, 4.İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak halen etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler,

8 RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ Biyolojik etkenlere maruz kalma riski varsa; işçinin maruziyet türü, düzeyi ve süresi belirlenir, Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu ise; risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır, Risk değerlendirmesi, düzenli aralıklarla, maruziyet koşulları değiştiğinde yada başka herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir, Biyolojik etkenlere maruz kalma riski varsa; işçinin maruziyet türü, düzeyi ve süresi belirlenir, Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu ise; risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır, Risk değerlendirmesi, düzenli aralıklarla, maruziyet koşulları değiştiğinde yada başka herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir,

9 RİSK DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ 1.İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması, 2.Yetkili makamların, işçilerin sağlığını korumak için biyolojik etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri, 3. İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler, 4.İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler, 5.Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak işçilerin yakalandığı hastalıkla ilgili bilgiler. 1.İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması, 2.Yetkili makamların, işçilerin sağlığını korumak için biyolojik etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri, 3. İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler, 4.İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler, 5.Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak işçilerin yakalandığı hastalıkla ilgili bilgiler.

10 RİSK DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ 1.İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması, 2.Yetkili makamların, işçilerin sağlığını korumak için biyolojik etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri, 3. İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler, 4.İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler, 5.Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak işçilerin yakalandığı hastalıkla ilgili bilgiler. 1.İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması, 2.Yetkili makamların, işçilerin sağlığını korumak için biyolojik etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri, 3. İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler, 4.İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler, 5.Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak işçilerin yakalandığı hastalıkla ilgili bilgiler.

11 İKAME ETME – YERİNE KOYMA «İşveren, yapılan işin özelliğine göre zararlı biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınacak ve teknik gelişmelere uygun olarak, kullanım şartlarında işçilerin sağlığı için tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli olan biyolojik etkenleri kullanacaktır.»

12 RİSKLERİN AZALTILMASI 1.Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk olduğu ortaya çıkarsa, işçilerin maruziyeti önlenir, 2.Bunun teknik olarak mümkün olmadığı hallerde, yapılan iş ve risk değerlendirmesi dikkate alınarak, sağlık ve güvenlik yönünden yeterli korumayı sağlayacak şekilde, işçilerin maruziyet düzeyinin en aza indirilmesi için önlemler alınır; 1.Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk olduğu ortaya çıkarsa, işçilerin maruziyeti önlenir, 2.Bunun teknik olarak mümkün olmadığı hallerde, yapılan iş ve risk değerlendirmesi dikkate alınarak, sağlık ve güvenlik yönünden yeterli korumayı sağlayacak şekilde, işçilerin maruziyet düzeyinin en aza indirilmesi için önlemler alınır;

13 RİSKLERİN AZALTILMASI Maruz kalan/kalabilecek işçi sayısı, mümkün olan en az sayıda tutulur, Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını önleyecek/ortamda en az düzeyde bulunmasını sağlayacak şekilde düzenlenir, Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır ve/veya maruziyetin başka yollarla önlenemediği durumlarda kişisel korunma yöntemleri uygulanır. Maruz kalan/kalabilecek işçi sayısı, mümkün olan en az sayıda tutulur, Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını önleyecek/ortamda en az düzeyde bulunmasını sağlayacak şekilde düzenlenir, Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır ve/veya maruziyetin başka yollarla önlenemediği durumlarda kişisel korunma yöntemleri uygulanır.

14 RİSKLERİN AZALTILMASI Hijyen önlemleri; biyolojik etkenlerin çalışma yerlerinden kontrol dışı dışarıya taşınması, sızması, önlenmesi ve azaltılmasını sağlamalı, Biyolojik risk işareti ile birlikte ilgili diğer uyarı işaretleri de kullanılır, Biyolojik etkenlerin karıştığı kazaların önlenmesine yönelik plan hazırlanır. Hijyen önlemleri; biyolojik etkenlerin çalışma yerlerinden kontrol dışı dışarıya taşınması, sızması, önlenmesi ve azaltılmasını sağlamalı, Biyolojik risk işareti ile birlikte ilgili diğer uyarı işaretleri de kullanılır, Biyolojik etkenlerin karıştığı kazaların önlenmesine yönelik plan hazırlanır.

15 RİSKLERİN AZALTILMASI Biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında bulunup bulunmadığının belirlenmesi için ölçümler yapılır, Atıkların, gerektiğinde uygun işlemlerden geçirildikten sonra işçiler tarafından güvenli bir biçimde toplanması, depolanması, işyerinden uzaklaştırılması, güvenli ve özel kapların kullanılması da dahil uygun yöntemlerle yapılır, Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde taşınması için gerekli düzenlemeler yapılır. Biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında bulunup bulunmadığının belirlenmesi için ölçümler yapılır, Atıkların, gerektiğinde uygun işlemlerden geçirildikten sonra işçiler tarafından güvenli bir biçimde toplanması, depolanması, işyerinden uzaklaştırılması, güvenli ve özel kapların kullanılması da dahil uygun yöntemlerle yapılır, Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde taşınması için gerekli düzenlemeler yapılır.

16 BAKANLIĞA BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ a)Risk değerlendirmesi sonuçları işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa, istenmesi halinde, işveren aşağıdaki konularda gerekli bilgileri Bakanlığa verir, b)İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına bildirir, a)Risk değerlendirmesi sonuçları işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa, istenmesi halinde, işveren aşağıdaki konularda gerekli bilgileri Bakanlığa verir, b)İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına bildirir,

17 BAKANLIĞA BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında ön bildirimde bulunulur; 1) Grup 2 biyolojik etkenler 2) Grup 3 biyolojik etkenler 3) Grup 4 biyolojik etkenler Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında ön bildirimde bulunulur; 1) Grup 2 biyolojik etkenler 2) Grup 3 biyolojik etkenler 3) Grup 4 biyolojik etkenler

18 KİŞİSEL HİJYEN VE KORUNMA a) İşverenler, işçilerin biyolojik etkenlerle çalışmaya bağlı sağlık veya güvenlik riskleriyle karşılaştıkları bütün işlerde, aşağıdaki önlemleri almakla yükümlüdür; 1) İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan çalışma alanlarında yiyip içmeyeceklerdir. 2) İşçilere uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanacaktır. 3) İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet olanakları sağlanacaktır. a) İşverenler, işçilerin biyolojik etkenlerle çalışmaya bağlı sağlık veya güvenlik riskleriyle karşılaştıkları bütün işlerde, aşağıdaki önlemleri almakla yükümlüdür; 1) İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan çalışma alanlarında yiyip içmeyeceklerdir. 2) İşçilere uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanacaktır. 3) İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet olanakları sağlanacaktır.

19 EĞİTİM-TALİMATLAR-BİLGİLENDİRMEEĞİTİM-TALİMATLAR-BİLGİLENDİRME «İşyerinde çalışan işçilere uygun ve yeterli eğitim verilmeli, aşağıda belirtilen konularda gerekli bilgi ve talimatlar verilmelidir.» Olası sağlık riskleri, Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler, Hijyen gerekleri, Koruyucu ekipman ve elbiselerin kullanımı ve giyilmesi, Herhangi bir olay anında ve olayların önlenmesinde işçilerce yapılması gerekenler, «İşyerinde çalışan işçilere uygun ve yeterli eğitim verilmeli, aşağıda belirtilen konularda gerekli bilgi ve talimatlar verilmelidir.» Olası sağlık riskleri, Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler, Hijyen gerekleri, Koruyucu ekipman ve elbiselerin kullanımı ve giyilmesi, Herhangi bir olay anında ve olayların önlenmesinde işçilerce yapılması gerekenler,

20 EĞİTİMEĞİTİM Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu çalışmalara başlanmadan önce, Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak, Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacak eğitimler verilmelidir. Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu çalışmalara başlanmadan önce, Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak, Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacak eğitimler verilmelidir.

21 SAĞLIK GÖZETİMİ a ) Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda işçiler; Çalışmalara başlamadan önce sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır, Düzenli aralıklarla sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır. b) Risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri alınması gereken işçileri tanımlayacak; Bir işçinin, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan enfeksiyona ve/veya hastalığa yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi veya işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi, benzer biçimde maruz kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde gözetime tabi tutulmasını sağlar, Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir, a ) Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda işçiler; Çalışmalara başlamadan önce sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır, Düzenli aralıklarla sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır. b) Risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri alınması gereken işçileri tanımlayacak; Bir işçinin, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan enfeksiyona ve/veya hastalığa yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi veya işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi, benzer biçimde maruz kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde gözetime tabi tutulmasını sağlar, Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir,

22 SAĞLIK GÖZETİMİ Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak herhangi bir sağlık gözetimi ile ilgili olarak işçilere gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir, sağlık eğitimleri yapılır, İşçinin kişisel sağlık durumu yeniden değerlendirilir, mesleki ve tıbbi öyküsü ile ilgili kayıt tutulur, İşçiler, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları hakkında bilgi edinebilecekler, ilgili işçiler veya işveren sağlık gözetimi sonuçlarının gözden geçirilmesini isteyebilecek, Biyolojik etkenlere, mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm Bakanlığa bildirilir, Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak herhangi bir sağlık gözetimi ile ilgili olarak işçilere gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir, sağlık eğitimleri yapılır, İşçinin kişisel sağlık durumu yeniden değerlendirilir, mesleki ve tıbbi öyküsü ile ilgili kayıt tutulur, İşçiler, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları hakkında bilgi edinebilecekler, ilgili işçiler veya işveren sağlık gözetimi sonuçlarının gözden geçirilmesini isteyebilecek, Biyolojik etkenlere, mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm Bakanlığa bildirilir,

23 KAYITLARKAYITLAR a)Sağlık gözetiminin yapıldığı durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son bulmasından sonra en az 10 yıl süre ile saklanır, b)İşverenler, Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerin listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutulur. Bu liste ve kayıtlar maruziyet sona erdikten sonra en az 20 yıl saklanır, a)Sağlık gözetiminin yapıldığı durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son bulmasından sonra en az 10 yıl süre ile saklanır, b)İşverenler, Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerin listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutulur. Bu liste ve kayıtlar maruziyet sona erdikten sonra en az 20 yıl saklanır,

24 KAYITLARKAYITLAR Kişisel tıbbi kayıtların bilinen son maruziyetten itibaren 40 yıl süre ile saklandığı koşullar; 1.Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyette, 2.Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 3.Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 4.Tedaviye rağmen uzun süreler sonra nükseden hastalıklara yol açan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 5.Uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette Kişisel tıbbi kayıtların bilinen son maruziyetten itibaren 40 yıl süre ile saklandığı koşullar; 1.Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyette, 2.Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 3.Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 4.Tedaviye rağmen uzun süreler sonra nükseden hastalıklara yol açan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, 5.Uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette

25 TANIMTANIM Çalışma yaşamında biyolojik risk etkenleri denildiğinde; akla, herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, (genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil) mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleri gelir. Biyolojik riskler, yukarıda belirtilen durumlara neden olan tüm virüsler, bakteriler, mantarlar ve parazitleri kapsamaktadır. Çalışma yaşamında biyolojik risk etkenleri denildiğinde; akla, herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, (genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil) mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleri gelir. Biyolojik riskler, yukarıda belirtilen durumlara neden olan tüm virüsler, bakteriler, mantarlar ve parazitleri kapsamaktadır.

26 ETKENLERETKENLER «Hastalık etkeni mikroorganizmaların insan organizmasına girişlerine infeksiyon denir.» Etkenler; 1.Bakteriler, 2.Virüsler, 3.Mantarlar, 4.Riketsiyalar, 5.Protozoerler, 6.Parazitler, 7.Klamidyalar, «Hastalık etkeni mikroorganizmaların insan organizmasına girişlerine infeksiyon denir.» Etkenler; 1.Bakteriler, 2.Virüsler, 3.Mantarlar, 4.Riketsiyalar, 5.Protozoerler, 6.Parazitler, 7.Klamidyalar,

27 İSK ALTINDAKİ İŞLER Tarım (ürünün yetiştirilmesi ve hasadı), Hayvancılık, Ormancılık, Balıkçılık, Tarım ürünleri (gıda paketleme), Depolama (tahıl siloları, tütün ve diğerleri), Hayvan tüyleri ve derilerinin işlenmesi, Tekstil fabrikaları, Ağaç işleme (marangozhaneler), Laboratuvar hayvanlarının bakımı, Tarım (ürünün yetiştirilmesi ve hasadı), Hayvancılık, Ormancılık, Balıkçılık, Tarım ürünleri (gıda paketleme), Depolama (tahıl siloları, tütün ve diğerleri), Hayvan tüyleri ve derilerinin işlenmesi, Tekstil fabrikaları, Ağaç işleme (marangozhaneler), Laboratuvar hayvanlarının bakımı,

28 İSK ALTINDAKİ İŞLER Sağlık (hasta bakımı, tıbbi ve dental), Kişisel günlük bakım (saç bakımı, vücut bakımı), Biyoteknoloji (üretim işlemleri), Farmasötik (ilaç üretimi), Klinik ve araştırma laboratuvarları, Bina onarımı, Katı ve sıvı atıkların yok edilmesi, Endüstriyel atıkların yok edilmesi, Sağlık (hasta bakımı, tıbbi ve dental), Kişisel günlük bakım (saç bakımı, vücut bakımı), Biyoteknoloji (üretim işlemleri), Farmasötik (ilaç üretimi), Klinik ve araştırma laboratuvarları, Bina onarımı, Katı ve sıvı atıkların yok edilmesi, Endüstriyel atıkların yok edilmesi,

29 İSK ALTINDAKİ İŞLER İşyerlerinde bulunan biyolojik risk etmenlerinin tayininde, daha ziyade; 1.Tarım işçileri, 2.Sağlık çalışanları, 3.Laboratuvar çalışanları……………..üzerine yoğunlaşılmıştır. İşyerlerinde bulunan biyolojik risk etmenlerinin tayininde, daha ziyade; 1.Tarım işçileri, 2.Sağlık çalışanları, 3.Laboratuvar çalışanları……………..üzerine yoğunlaşılmıştır.

30 1.Patojenite - Virülans (Etkenin hasta etme yetisinin) yüksekliğine, 2.Bulaşma yollarına (Temas, ortak kullanılan cansız maddeler, hava-vektörler) 3.Konakçının duyarlılığına, 4.Çevre etmenlerine; (Isı değişiklikleri, nem, radyasyon, hava basıncı, hava akım hızı, kimyasal maddeler, gazlar, toksinlere vb. bağlıdır) 1.Patojenite - Virülans (Etkenin hasta etme yetisinin) yüksekliğine, 2.Bulaşma yollarına (Temas, ortak kullanılan cansız maddeler, hava-vektörler) 3.Konakçının duyarlılığına, 4.Çevre etmenlerine; (Isı değişiklikleri, nem, radyasyon, hava basıncı, hava akım hızı, kimyasal maddeler, gazlar, toksinlere vb. bağlıdır)

31

32

33 ÖNLEMLERÖNLEMLER 1.İzolasyon ve gözlem (hastalığından kuşku duyulanlar, hastalığı bulaştırdığı bilimsel olarak kanıtlanmış olan), 2.Serum-Aşılama (hastalara veya hastalığa yakalanabilecek olanlara), 3.Dezenfeksiyon (eşyalara, bulaşma eğilimi olanlara), 4.Seyahatlere kısıtlama (bakım ve dezenfeksiyon), 1.İzolasyon ve gözlem (hastalığından kuşku duyulanlar, hastalığı bulaştırdığı bilimsel olarak kanıtlanmış olan), 2.Serum-Aşılama (hastalara veya hastalığa yakalanabilecek olanlara), 3.Dezenfeksiyon (eşyalara, bulaşma eğilimi olanlara), 4.Seyahatlere kısıtlama (bakım ve dezenfeksiyon),

34 ÖNLEMLERÖNLEMLER 1.Periyodik taramalarla duyarlı kişilerin saptanması, 2.Personel eğitimi, a.Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu çalışmalara başlanmadan önce verilecek, b.Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak, c.Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacaktır. 3.Çalışırken uyulacak hareket tarzlarının belirlenmesi, 4.Laboratuvar mimari yapılarının işlevlerine uygunluğu, 5.Uygun yalıtım ve dezenfeksiyon önlemleri, 6.Enfeksiyon taraması için epidemiyolojik sistem, 7.Aktif immünizasyon. 1.Periyodik taramalarla duyarlı kişilerin saptanması, 2.Personel eğitimi, a.Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu çalışmalara başlanmadan önce verilecek, b.Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak, c.Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacaktır. 3.Çalışırken uyulacak hareket tarzlarının belirlenmesi, 4.Laboratuvar mimari yapılarının işlevlerine uygunluğu, 5.Uygun yalıtım ve dezenfeksiyon önlemleri, 6.Enfeksiyon taraması için epidemiyolojik sistem, 7.Aktif immünizasyon.

35

36

37 BULAŞMABULAŞMA Bulaşmada temel mekanizmalar;  Doğrudan temas,  Plasental yol,  Fekal yol,  Hava yolu,  Vektörler (Mekanik-Biyolojik), Bulaşmada temel mekanizmalar;  Doğrudan temas,  Plasental yol,  Fekal yol,  Hava yolu,  Vektörler (Mekanik-Biyolojik),

38 VİRAL ENFEKSİYONLAR 1.Hepatit-B, 2.AIDS, 3.Kızamık, 4.Kızamıkçık, 5.Kabakulak, 6.Suçiçeği, 7.Herpes Enfeksiyonu, 8.Sitomegalovirüs Enf 1.Hepatit-B, 2.AIDS, 3.Kızamık, 4.Kızamıkçık, 5.Kabakulak, 6.Suçiçeği, 7.Herpes Enfeksiyonu, 8.Sitomegalovirüs Enf

39 MANTAR ENFEKSİYONLAR 1.Histoplazmosis, 2.Candidadis, 1.Histoplazmosis, 2.Candidadis,

40 STRATEJİ; ZAYIF HALKAYI KIRMAK İnfeksiyon hastalıklarından en önemli konu «infeksiyon zincirinin» kırılmasıdır. Bütün strateji, bulaşıcı hastalık çıkmadan önce ve/veya çıktıktan sonra bu zincir halkalarının bir yada birkaç yerinden kırılmasıdır. İnfeksiyon hastalığı ile savaşın mantığı bu zincirin en zayıf halkasının kırılmasıdır. İnfeksiyon hastalıklarından en önemli konu «infeksiyon zincirinin» kırılmasıdır. Bütün strateji, bulaşıcı hastalık çıkmadan önce ve/veya çıktıktan sonra bu zincir halkalarının bir yada birkaç yerinden kırılmasıdır. İnfeksiyon hastalığı ile savaşın mantığı bu zincirin en zayıf halkasının kırılmasıdır.

41 SITMA HASTALIĞI «HEDEF KAYNAK» İnfeksiyon kaynağı hedef alınacak olursa tüm sıtmalı insanların uygun yöntemlerle tedavi edilmesi gerekir. Bu durumda zincirin diğer halkalarıyla uğraşmaya gerek kalmaz. Bu durumda anofelin ortamda olması sıtma açısından risk taşımaz. Bir başka ifadeyle sivrisinekler sıtmanın biyolojik vektörü olmaktan çıkarlar. İnfeksiyon kaynağı hedef alınacak olursa tüm sıtmalı insanların uygun yöntemlerle tedavi edilmesi gerekir. Bu durumda zincirin diğer halkalarıyla uğraşmaya gerek kalmaz. Bu durumda anofelin ortamda olması sıtma açısından risk taşımaz. Bir başka ifadeyle sivrisinekler sıtmanın biyolojik vektörü olmaktan çıkarlar.

42 SITMA HASTALIĞI «HEDEF BULAŞMA YOLU» Bir diğer yaklaşım ise; sıtmanın biyolojik vektörü olan sivri sineklerin değişik yöntemlerle (Fiziko-biyolojik, toksik kimyasallar vb.) yok edilmesi veya etkisizleştirilmesidir. Bu durumunda «sıtmalı insanların varlığı» infeksiyon açısından önemsiz olur. Bir diğer yaklaşım ise; sıtmanın biyolojik vektörü olan sivri sineklerin değişik yöntemlerle (Fiziko-biyolojik, toksik kimyasallar vb.) yok edilmesi veya etkisizleştirilmesidir. Bu durumunda «sıtmalı insanların varlığı» infeksiyon açısından önemsiz olur.

43 SITMA HASTALIĞI «HEDEF KONAK» Konakçının ilaçlanması, yeterli ve dengeli beslenmesi, sağlık eğitimi, sosyoekonomik düzeyin artırılması gibi çalışmalarla konakçının direncini artırmak.

44

45 1.Ağızla pipet kullanılmaması, 2.Pipetle çalışırken baloncuk oluşmasına dikkat edilmesi, 3.Pipet yerine iğne ve şırınga kullanılmaması, 4.Özelerin kullanılmadan önce soğutulması, 5.Tüp kapakları açıldığında tüp ağzının alkollü bez ile örtülmesi, 6.Tüm tehlikeli işlemlerin Biyolojik Güvenlik Kabininde yapılması, 7.Santrifüj işleminin iyi havalandırılan bir odada yapılması, sağlam plastik tüp kullanılması 8.Parenteral enjeksiyon ve aspirasyon iğnesi kilitlenen enjektörle yapılması, iğne enjektörden ayrılırken alkollü bezle tutulması, 9.Kullanılmış iğne ve enjektörlerin doğruca dar ağızlı sağlam kaplara atılması, 10.Tüm kontamine materyalin atılmadan önce otoklavdan geçirilmesi, 11.Tüm kontamine cam ve pipetlerin otoklava gitmeden önce dezenfektanlı kaplara alınması, 12.Laboratuvarlarda yemek, içmek ve sigara içmenin yasaklanması, 13.Çıkarken ellerin yıkanması, önlüklerin laboratuvarlarda bırakılması, 14.Serum veya örnek saklanan buzdolabında yiyecek bulunmaması. 1.Ağızla pipet kullanılmaması, 2.Pipetle çalışırken baloncuk oluşmasına dikkat edilmesi, 3.Pipet yerine iğne ve şırınga kullanılmaması, 4.Özelerin kullanılmadan önce soğutulması, 5.Tüp kapakları açıldığında tüp ağzının alkollü bez ile örtülmesi, 6.Tüm tehlikeli işlemlerin Biyolojik Güvenlik Kabininde yapılması, 7.Santrifüj işleminin iyi havalandırılan bir odada yapılması, sağlam plastik tüp kullanılması 8.Parenteral enjeksiyon ve aspirasyon iğnesi kilitlenen enjektörle yapılması, iğne enjektörden ayrılırken alkollü bezle tutulması, 9.Kullanılmış iğne ve enjektörlerin doğruca dar ağızlı sağlam kaplara atılması, 10.Tüm kontamine materyalin atılmadan önce otoklavdan geçirilmesi, 11.Tüm kontamine cam ve pipetlerin otoklava gitmeden önce dezenfektanlı kaplara alınması, 12.Laboratuvarlarda yemek, içmek ve sigara içmenin yasaklanması, 13.Çıkarken ellerin yıkanması, önlüklerin laboratuvarlarda bırakılması, 14.Serum veya örnek saklanan buzdolabında yiyecek bulunmaması.

46

47 Etken İnsan bağışıklık yetersizliği virüsü (Human Immun Deficiency Virüs- HIV) Epidemiyoloji Sağlık çalışanları için Hepatit-B’ye göre daha küçük risk. Bir iğne kazasında bile Hepatit-B’nin bulaşma şansı %20-30 iken, EBYS için bu oran 1/650’dır Bulaşma Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişki Klinik Virüs özellikle hücresel savunma sistemini çökertir. Bunun sonucu oluşan enfeksiyonlar ve/veya bazı kanserler hastalık tablosuna ve giderek ölüme yol açar. Virüsün organizmaya girmesi ile ölüm arasında 10 yılı aşkın süre olabilir Tanı Serumda virüse karşı antikor gösterilmesi ile konur. Kişi -henüz- sağlam taşıyıcılıktan, ölümcül duruma kadar uzanan bir spektrum içinde olabilir Tedavi Özgün bir tedavi yöntemi yoktur Korunma Kan ve vücut sıvılarıyla bulaşan hastalıklara karşı alınacak önlemler Aşı Henüz etkin bir aşı geliştirilememiştir

48 Etken Bir DNA virüsüdür Epidemiyoloji Kanla sık teması olanlar, homoseksüeller, iv- yolu kullanan ilaç bağımlıları, taşıyıcı anne bebekleri, huzurevi, düşkünler yurdu vb. yerlerde yaşayanlar daha çok risk altında Bulaşma Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişki Klinik Akut enfeksiyonda %90 sarılık gelişmez. %10 kronikleşme olasılığı var. Kronik aktif hepatit, Siroz, Hepatosellüler karsinom riski Tanı Serum ALT ve AST düzeylerinin yükselmesi, Virüse ait serolojik işaretler Tedavi Kişilerin belirli sağlık sorunları ile karşılaşma olasılıklarının, risklerinin belirlenmesini inceler Korunma Kaynak ve bulaşma yollarına yönelik, Sağlam insanlara yönelik Aşı 0-1-6 Aylarda 20mg İ.M

49 Etken Bir DNA virüsüdür Epidemiyoloji Kanla sık teması olanlar, homoseksüeller, iv- yolu kullanan ilaç bağımlıları, taşıyıcı anne bebekleri, huzurevi, düşkünler yurdu vb. yerlerde yaşayanlar daha çok risk altında Bulaşma Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişkiyle. Kan nakilleriyle bulaşma riski daha yüksektir Klinik Hepatit-B’ye göre kronikleşme hızı daha yüksektir Tanı Virüse karşı serumda antikor gösterilmesiyle konur Tedavi Özgün bir tedavi yoktur Korunma Korunma, kan ve vücut sıvılarıyla bulaşan hastalıklara karşı alınacak önlemler çerçevesindedir Aşı Özgün bir aşısı yoktur

50 Etken Bir virüstür Epidemiyoloji kronik Hepatit-B hastalarını ve HBsAg taşıyıcılarını tehdit eder Bulaşma Etken çoğalmak için mutlaka HBsAG’ye ihtiyaç gösteren bir virüstür Klinik Hepatit-B’ye göre kronikleşme hızı daha yüksektir Tanı Virüse karşı serumda antikor gösterilmesiyle konur Tedavi Hepatit-B tedavisi Korunma Hepatit-B’ye karşı korunma aynı zamanda Hepatit-D’ye korunma demektir Aşı Özgün bir aşısı yoktur

51