5.ÜNITE: EKONOMİ VE SOSYAL HAYAT. BİLİNMESİ GEREKEN KAVRAMLAR: 1.Okyanus 2.Girişimci 3.Meslek 4.Dayanışma 5.İthalat/İhracat 6.Pazar 7.Sermaye 8.Sorumluluk.

... konulu sunumlar: "5.ÜNITE: EKONOMİ VE SOSYAL HAYAT. BİLİNMESİ GEREKEN KAVRAMLAR: 1.Okyanus 2.Girişimci 3.Meslek 4.Dayanışma 5.İthalat/İhracat 6.Pazar 7.Sermaye 8.Sorumluluk."— Sunum transkripti:

1 5.ÜNITE: EKONOMİ VE SOSYAL HAYAT

2 BİLİNMESİ GEREKEN KAVRAMLAR: 1.Okyanus 2.Girişimci 3.Meslek 4.Dayanışma 5.İthalat/İhracat 6.Pazar 7.Sermaye 8.Sorumluluk 9.Vakıf 10.Vergi

3 TOPRAK-TARIM Tarımı Destekleyen Kuruluşlar: -Ziraat Bankası -Devlet Su İşleri(DSI): Baraj, G ö let ve Kanallarla su ihtiyacını(Tarım Alanlarının) karşılar. -Tarım Satış Kooparatifi: Ani fiyat d ü ş ü şlerine karşı ü reticiyi korur. -Toprak Mahs ü lleri Ofisi(TMO): Tahıl destek alımları yapar

4

5 -T ü rkiye Zirai Donanım Kurumu(TZDK): Ç ift ç ini ihtiyacı olan malları ü retir. -GAP İdaresi Başkanlığı: G ü neydoğu Anadolu'nun sulama ihtiyacı i ç in kurulmuştur. Bunların dışında Ç ukobirlik, Fiskobirlik, Ç aykur gibi kuruluşlar vardır.

6 TOPRAK Y Ö NETİMİ Hititlerde Toprak: Topraklar devletindi. Ancak kral bu toprakları işlemesi i ç in vali ve komutanlara veriyordu. Savaş zamanı vali ve komutanlar besledikleri askerlerle savaşa gidiyordu. Feodalite(Derebeylik): Ortaçağ Avrupa'sının yönetim şeklidir. Cemre ve Viking saldırıları merkezi yapıyı bozmuş, derebeylik ortaya çıkmıştır. Derebey (Sanyör) her şeyin sahibi idi.

7

8 İstanbul'un fethinde kullanılan topların ö rnek alınmasıyla Derebeylikler yıkıldı. Merkezi krallıklar g üç lendi. Manga Karta (1215)İngiltere kralı istediği gibi vergi koyamayacak, mahkeme kararı olmadan kimse cezalandırılmayacaktı.(Kanun ü st ü nl ü ğ ü ) İngiltere Anayasalı Monarşiye ge ç ti.

9 Sel ç uklularda Ikta sistemi: -Askerlere ve devlet g ö revlilerine hizmet ve maaş karşılığı verilen topraklardır. -Toprak devletin, işletme hakkı ikta sahibindir. -Ikta sahibi elde ettiği gelirin bir kısmıyla ge ç imini sağlar, kalanla asker beslerdi. Barış zamanı bu askerler o b ö lgenin g ü venliğini sağlarken savaş zamanı ana orduya katılırdı. -Ikta s ü resince kullanılır, satılamaz, miras bırakılamaz. -Ikta 3 yıl ü st ü ste ekilmezse elinden alınırdı.

10

11 Osmanlı Devleti'nde Toprak Y ö netimi Dirlik:Geliri asker yetiştirmek şartı ile asker ve memurlara verilen topraklardır.3' e ayrılır: a-Has: Geliri 100.000 ak ç eden fazla olan topraklardır.Padişah ailesine ve divan ü yelerine verilirdi. b-Zeamet:Geliri 100.000 ile 20.000 ak ç e arasında olan topraklardır.İkinci derece memurlara verilirdi.

12

13 c-Tımar:Geliri 20.000 ile 3.000 ak ç e arsında olan topraklardır.Savaşta başarı g ö sterenlere verilirdi. *Dirlik alanlar 3.000 ak ç eye 1 atlı asker (Tımarlı Sipahi) beslemek zorundaydı.B ö ylece devlet asker i ç in hazineden para harcamaz, ü retimi aksatmaz ve s ü rekli hazır bir orduya sahip olurdu.

14 TICARET Kral Yolu: Lidya kralı Giges tarafından yaptırılmıştır.Sardes'ten başlar (bazı kaynaklara g ö re millet) Su şehrinde sona erer.Tarihteki ilk ticaret yoludur.

15 Baharat Yolu: Hindistan'dan kara yoluyla Mısır'a oradan deniz yoluyla Avrupa'ya giden yoldur.Bu yol (Mercidabık ve Ridaniye) Mısır Seferi sonunda Osmanlılara ge ç ti.Bu yol ö nemini coğrafi keşiflerle yitirdi.S ü veyş Kanalı’nın a ç ılmasıyla tekrar canlandı.

16 İpek Yolu: Ç in'den başlar, Anadolu ve Mısır ü zerinden Avrupa'ya uzanırdı. Coğrafi keşiflerle ö nemini kaybeden yol, S ü veyş Kanalı ile canlandı.

17 KOL G Ü C Ü NDEN MAKİNE G Ü C Ü NE GE Ç IŞ Sanayi inkılabı: Ü retimde insan ve hayvan g ü c ü n ü n makinelerin olmasıdır. İlk İngiltere'de ortaya ç ıktı. K üçü k at ö lyeler yerine fabrikalar kuruldu. ü retim arttığı i ç in hammadde ve Pazar ihtiyacı ortaya ç ıktı. Ulaşım gelişti. S ö m ü rgecilik hızlandı. K ö ylerden kentlere g öç hızlandı. İş ç i sınıfı ortaya ç ıktı. Sendikalar doğdu. Buharlı gemi ve trenler yapıldı.

18 # Osmanlı sanayi inkılabına ayak uyduramadı. El emeği ile ü retilen mallar Avrupa'nın fabrika malları rekabet edemedi. Yerli sanayi çö kt ü. Kapit ü lasyonların da etkisiyle Osmanlı ü lkesi Avrupa'nın pazarı haline geldi.

19 Sendika: İş ç ilerin hak ve ç ıkarlarını korumak amacıyla kurdukları toplumsal ve sınıfsal bir ö rg ü tt ü r. Din, dil, ırk ayrımı yoktur. Grev: Ç alışanların iş bırakma eylemidir. Lokavt: İşyerinde faaliyetin tamamen durmasına sebep olacak şekilde işverenin iş ç ileri uzaklaştırması.

20 S ü veyş Kanalı: 1869'da İngiltere tarafından a ç ıldı. Baharat yolu kısaldı. Akdeniz ö nemini tekrar kazandı. Panama Kanalı: 1914 yılında a ç ıldı. Sanayi İnkılabının Olumsuz Sonu ç ları Ç evre kirliliği başladı. Şehirler kalabalıklaştı. Doğal kaynaklar daha hızla tüketildi.

21 VAKIFLAR Vakıf:Kişinin kazancının bir b ö l ü m ü n ü insanların hayrına olacak bir iş i ç in ayırmasına denir. # Osmanlı'da ilk vakıf Orhan Bey tarafından kurulmuştur. # Malını vakfeden kişi kadı huzurunda vakıf şartlarının belirtildiği gibi bir s ö zleşme oluşturur. # Osmanlı'da vakıflar din, ırk farkı g ö zetmeden t ü m insanlara hizmet verirdi. Vakıf malları satılamaz, miras bırakılamazdı.

22

23 # Vakıf eserlerinin korunması ve verilen hizmetin devamı i ç in 2 Mayıs 1924'te Vakıflar Genel M ü d ü rl ü ğ ü kurulmuştur. G ö revleri: 1-Vakıf eserlerinin restorasyonu. 2-Vakıfların devamı. 3-Muhta ç kişilere yiyecek ve giyecek yardımı. 4-Burs ( ö ğrenciler i ç in). 5-Anne ve babası olmayan ç ocuklara maaş.

24 # Her yıl mayıs ayının 2. haftası Vakıf haftası olarak kutlanır.2006 yılı Vakıf Medeniyeti Yılı olarak ilan edilmiştir.(2008 su yılı). TEMA(T ü rkiye Erozyonla M ü cadele, Ağa ç landırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı) TEGV(T ü rkiye Eğitim G ö n ü ll ü leri Vakfı) # Vakıf sistemi sayesinde Osmanlı alınan yerlerin T ü rkleşmesini sağlamış, bayındır hale getirilmesini sağlamıştır. Ticareti canlandırmış, Eğitim ve sağlık i ç in b ü tçeden para ayırmasına gerek kalmamıştır.

25

26 MESLEK Ahi Teşkilatı: Ahi Evren tarafından kuruldu. Ahi kelimesi kardeş anlamına gelir. 13.yy'da Anadolu'da Moğol baskısı hakimdi. Anadolu'ya d ü zensiz bir şekilde T ü rkler geliyordu. Bunlara bir sanat ve g ü zel ahlaki beceriler kazandırmak amacıyla Ahi (lonca) Teşkilatı kuruldu. Ç ırak, kalfa, usta sistemi vardı. Hem teorik hem de pratik eğitim verilirdi. Her Ahi birliğinin sandığı vardı. Bu sandık sayesinde esnaf tefecilerden korunur, zor durumda kaldığı zaman yardım edilirdi.

27

28 Ahi Teşkilatının Ö zellikleri: Devletle esnaf arasında k ö pr ü g ö revi yapardı. Verdiği eğitimle mesleklerin devamlılığı sağlamıştır. İhtiya ç sahibi esnafa yardım edilmiştir. İnsanlara meslekle birlikte iş ahlakı kazandırılmıştır. Kalitesiz veya pahalı mal satılması ö nlenmiştir.

29 Teşkilata yeni giren gence feta (yiğit) denir. Ahlaken olgunlaşan feta ö nce ç ırak, kalfa sonrada Şed t ö reni ile destur verilerek usta olurdu. # Karamanoğlu Mehmet Bey T ü rk ç e'yi resmi dil ilan etmiştir. Keth ü da: Kanunları, mesleğin inceliklerini iyi bilir. Esnafın d ü r ü stl ü ğ ü n ü ve ç alışma d ü zenini denetlerdi. Yiğitbaşı: Bilirkişi konumundadır. Bug ü nk ü T ü rk Standartları Enstit ü s ü 'n ü n(TSE) g ö revini yapardı. Hileli mal yapanı tespit eder, keth ü daya bildirirdi.

30 Medrese: (Bug ü nk ü ü niversite). Sel ç uklularda ilk medrese Nizam ü lm ü lk tarafından (Nizamiye Med.) Şiilikle m ü cadele amacıyla kuruldu. Osmanlılarda ilk Orhan Bey İznik'te medreseyi a ç tı. Fatih Sahn-ı Seman, Kanuni S ü leymaniye Medresesini a ç tı. Medreselerdeki eğitim vakıflar vasıtasıyla y ü r ü t ü l ü rd ü. Ö ğrenci se ç iminde yaş şartı olmasa da daha ç ok gen ç ve bekarlar tercih edilirdi. Bir m ü derrisin okuttuğu ö ğrenci sayısı 20'yi ge ç mezdi.

31 Sınavla se ç ilen ö ğrenciler kendi zeka ve yeteneklerine g ö re ayrı sınıflarda eğitim g ö r ü rlerdi. Medreselerin y ü ksek b ö l ü m ü de ü cretsiz ve yatılıydı. Y ü ksek b ö l ü mden mezun olanlar m ü derris, kadı, kazasker ve m ü ft ü olabilirdi. Ö ğrencilere softa, asistanlara muit denirdi. Medresede dini bilimler (kuran, fıkıh, kelam, hadis) ve pozitif bilimler (tarih, coğrafya, matematik, tıp, astronomi, felsefe vs. ) okutulurdu.

32 # Ö ğrenciler derecelerine g ö re Danişment, suhte olarak adlandırılmaktaydı Dersini başarıyla tamamlayan ö ğrenciye icazetname adlı bir belge verilirdi.

33 ENDERUN 2.Murat zamanında kuruldu. Bir şeyin i ç kısmı,i ç y ü z ü, harem dairesi anlamına gelir. Devşirme kanunu ile Hıristiyan ç ocukları (8 -10 yaş arası) toplanır. Acemi oğlanları ocağına alınırlardı. Zeki ve kabiliyetli olanlar saraydaki Enderun okuluna alınırdı. Enderun'da iyi bir eğitim alan gen ç ler devlet adamı veya sanatkar olarak mezun olurlardı.

34 Eğitim- Ö ğretim birbirini izleyen yedi odada yapılırdı. Odalara koğuş denirdi. Her odadaki eğitim 1 ile 2 yıl s ü rerdi. 1909'a kadar devam eden Enderun'da eğitim 4 konu ü zerinde toplanmıştır. -Beden Eğitimi - Uygulamalı saray eğitimi -Sanat eğitimi - İslami bilimler Uygulamalı eğitim saray ve protokol hizmetleri g ü reş, atlama, me ç, ok atma, hat sanatı ve m ü zikten oluşurdu.

35 Teorik olanlar T ü rk ç e, Arap ç a, edebiyat, Fars ç a, tarih, fen bilimleri, cebir ve İslami bilimlerdir. Bu eğitim kurumu devlete bir ç ok sadrazam vezir, y ü ksek r ü tbeli asker, hattat, şair, m ü zisyen, minyat ü r ustası yetiştirmiştir. Odalar: B ü y ü k oda, k üçü k oda, doğancılar odası, seferli odası, kiler odası hazine odası ve has oda.

36 Meslek se ç iminde rol oynayan fakt ö rler *Cinsiyet ve fiziksel ö zellikler *Meslek hakkında bilgi *Arkadaşların etkisi *Ailenin sosyo “ ekonomik durumu *Ailenin beklentisi *Okul başarısı ve ö ğretmenlerin d ü ş ü nceleri *Mesleğin toplumdaki yeri ve geliri *Ç evrenin etkisi *Yetenek ve zeka *İstek ve hayaller

37 EROL OKUTAN ESKİŞEHİR / 2014