1 RİSK YÖNETİMİ “Çalışma hayatında insan sağlığı ve çevre güvenliği ile ilgili risklerin değerlendirilmesi ve kontrol edilmesine yönelik politika ve.

... konulu sunumlar: "1 RİSK YÖNETİMİ “Çalışma hayatında insan sağlığı ve çevre güvenliği ile ilgili risklerin değerlendirilmesi ve kontrol edilmesine yönelik politika ve."— Sunum transkripti:

1

2 1

3 RİSK YÖNETİMİ “Çalışma hayatında insan sağlığı ve çevre güvenliği ile ilgili risklerin değerlendirilmesi ve kontrol edilmesine yönelik politika ve tecrübelerin uygulanmasıdır.” Risk yönetimi bir organizasyonda stratejik ve operasyonel seviyede uygulanır. “Çalışma hayatında insan sağlığı ve çevre güvenliği ile ilgili risklerin değerlendirilmesi ve kontrol edilmesine yönelik politika ve tecrübelerin uygulanmasıdır.” Risk yönetimi bir organizasyonda stratejik ve operasyonel seviyede uygulanır. 2

4 İSG YÖNETİMİNİN AMACI İSG yönetim sisteminin temel amacı işyerlerindeki çalışma koşullarından kaynaklanan her türlü tehlike ve sağlık riskini azaltarak insan sağlığını etkilemeyen seviyeye düşürmek, işletmenin zarar ve hasara uğramasına engel olmaktır. --------------------------------------------------------------------------- İSG yönetim sisteminin amacı çalışanı ve işletmeyi korumaktır. İSG yönetim sisteminin temel amacı işyerlerindeki çalışma koşullarından kaynaklanan her türlü tehlike ve sağlık riskini azaltarak insan sağlığını etkilemeyen seviyeye düşürmek, işletmenin zarar ve hasara uğramasına engel olmaktır. --------------------------------------------------------------------------- İSG yönetim sisteminin amacı çalışanı ve işletmeyi korumaktır. 1

5 SÜREKLİ İYİLEŞTİRME UYGULAMA – ÖLÇME (VE DEĞERLENDİRME) – İZLEME İSG POLİTİKASI İSG POLİTİKASI RİSK DEĞERLENDİRME (ÖNEMLİ RİSKLER, AMAÇ VE HEDEFLER) İSG PROGRAMLARI Plan Prosedür Talimat Harici Doküman Harici Doküman (YÖNETİMİN) GÖZDEN GEÇİRME

6 3  İSG açısından amacın belirlenmesi (neyi başarmak istiyoruz, nerede, ne zaman?)  Mevcut durumu analiz etme  Hedeflerin belirlenmesi  Kayıtların analizi  Tehlikelerin belirlenmesi  Risk değerlendirme tekniklerinin belirlenmesi  Detaylı uygulama planının hazırlaması  İç talimatların hazırlaması  Riskleri değerlendirmesi  Risklerin KERD olduğuna karar verme  Kontrol önlemlerinin seçimi ve uygulaması  Her bölümdeki ilgili kişileri bilgilendirme, eğitme ve katılımını sağlama  Faaliyet planını izleme ve gerçekleştirme  Uygulama sonuçlarını yakın takip etme  Kalıcı bir denetleme sistemi kurma  Etkili önlemleri standartlaştırma  Gerekli eğitim ve yönlendirmeleri sağlama  Ölçüm ve Analiz (hedef/hedeflere ulaşıldı mı?)  İç talimatlar ve yönergeleri gözden geçirme  Olası sapmaları tespit etme ve kaydetme  İlgili kişileri bilgilendirme PUKO döngüsü üzerine kurulmuştur. Uygula Kontrol Et Önlem Al Planla 18001 OHSAS

7 2

8 SNKANUN VE YÖNETMELİKLER 16331 Sayılı İSG KanunuEn Önemli 2İSG Risk Değerlendirmesi YönetmeliğiAsıl Yönetmelik 3 Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 4 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 5 Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği Sağlık ve Güvenlik Dokümanı 6Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Sağlık ve Güvenlik Dokümanı 7Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik 8Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 9Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik 10Titreşim Yönetmeliği 11Gürültü Yönetmeliği 12Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

9 SNKANUN VE YÖNETMELİKLER 13Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği 14İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği 15Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği 16Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmelik 17 Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik 18Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği 19Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği 20 İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik 21Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik 22İşyeri Hekimlerinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik 23İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin 161 Numaralı ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) Sözleşmesi 24Kalite Yönetim Sistemleri (9001, 14001, 18001) 10

10 6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-10 (1. Fıkra) İşveren (tüm işyerlerinde), iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken, aşağıdaki hususlar dikkate alınır;  Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu  Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi  İşyerinin tertip ve düzeni  Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu İşveren (tüm işyerlerinde), iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken, aşağıdaki hususlar dikkate alınır;  Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu  Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi  İşyerinin tertip ve düzeni  Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu 1 4

11 İş Durdurma Hayati Tehlike Oluştuğunda İş Durdurma;  İşyerindeki bina ve eklentilerde  Çalışma yöntem ve şekillerinde  İş ekipmanlarında çalışanlar …..için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. [6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-25] Hayati Tehlike Oluştuğunda İş Durdurma;  İşyerindeki bina ve eklentilerde  Çalışma yöntem ve şekillerinde  İş ekipmanlarında çalışanlar …..için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. [6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-25] 2 İş Durdurma RD Yapılmadığında İş Durdurma; Çok tehlikeli sınıfta yer alan;  Maden  Metal (döküm….)  Yapı işleri (inşaat işleri)  Tehlikeli kimyasallar  Büyük endüstriyel kazaların …………….olabileceği işyerlerinde ….…risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur. [6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-25] RD Yapılmadığında İş Durdurma; Çok tehlikeli sınıfta yer alan;  Maden  Metal (döküm….)  Yapı işleri (inşaat işleri)  Tehlikeli kimyasallar  Büyük endüstriyel kazaların …………….olabileceği işyerlerinde ….…risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur. [6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-25] 1 2

12 İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmelik (29.12.2012) İşveren; çalışma ortamının ve çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlama, sürdürme ve geliştirme amacı ile iş sağlığı ve güvenliği yönünden; risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. İşveren; çalışma ortamının ve çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlama, sürdürme ve geliştirme amacı ile iş sağlığı ve güvenliği yönünden; risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. 3

13 İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmelik (29.12.02/28512) Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere; 1.Tehlike tanımlama 2.Riskleri belirleme ve analiz etme 3.Kaza kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması 4.Dokümantasyon 5.Yapılan çalışmaların güncellenmesi 6.Gerektiğinde yenileme …..aşamaları izlenerek gerçekleştirilir. Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere; 1.Tehlike tanımlama 2.Riskleri belirleme ve analiz etme 3.Kaza kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması 4.Dokümantasyon 5.Yapılan çalışmaların güncellenmesi 6.Gerektiğinde yenileme …..aşamaları izlenerek gerçekleştirilir. 3 1

14 İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmelik (29.12.2012) Risk değerlendirme esnasında çalışma ortamında bulunan;  Fiziksel  Kimyasal  Biyolojik  Psikososyal  Ergonomik ve benzeri tehlike kaynaklarından oluşan veya bunların etkileşimi sonucu ortaya çıkabilecek tehlikeler belirlenir ve kayda alınır. Risk değerlendirme esnasında çalışma ortamında bulunan;  Fiziksel  Kimyasal  Biyolojik  Psikososyal  Ergonomik ve benzeri tehlike kaynaklarından oluşan veya bunların etkileşimi sonucu ortaya çıkabilecek tehlikeler belirlenir ve kayda alınır. 3 2

15 Aynı mekanı birden çok işverenin paylaştığı 1.RD her işyeri için ayrı ayrı gerçekleştirilir 2.RD çalışmalarını koordinasyon içinde yürütürler 3.Birbirlerini ve çalışan temsilcilerini tespit edilen riskler konusunda bilgilendirirler Yönetim; 1.RD her işyeri için ayrı ayrı yapılır 2.RD çalışmalarının koordinasyonu yürütür 3.Gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır 4.Bu uyarılara uymayanları Bakanlığa bildirir Toplu İşyerleri; 1.İş merkezleri (AVM) 2.İş hanları 3.Sanayi bölgeleri-siteleri Asıl işveren – Alt işveren İlişkisi 1.Her alt işveren yürüttükleri işlerle ilgili olarak RD çalışmalarını yapar veya yaptırır. 2.Alt işverenlerin RD çalışmaları konusunda asıl işverenin sorumluluk alanları ile ilgili ihtiyaç duydukları bilgi ve belgeler asıl işverence sağlanır. 3.Asıl işveren, alt işverenlerce yürütülen RD çalışmasını denetler ve çalışmaları koordine eder. 4.Alt işverenler hazırladıkları RD’nin bir nüshasını asıl işverene verir. 5.Asıl işveren; bu RD çalışmalarını kendi çalışmasıyla bütünleştirerek, risk kontrol tedbirlerinin uygulanıp uygulanmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. 2

16 3

17 SORUSORU Tehlike nedir? Risk nedir? --------------------------------------------------------------------------- Tehlike nedir? Risk nedir? --------------------------------------------------------------------------- ‘‘Bir kimyasal maddenin yapısal özelliği nedeni ile zarar verme durumu’’ ‘‘Zararlı sonuç oluşma ihtimali’’ ‘‘Zararlı sonucun zarar verme derecesi’’ ‘‘İnsanların hastalanmasına neden olan durum’’

18 TEHLİKETEHLİKE İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, işyerini, çalışanı veya çevreyi etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli --------------------------------------------------------------------------- İşyerinde var olan = İşyeri + Çalışanlar İşyerinden (1), çalışandan (2), dışarıdan (3) gelebilecek, işyerini (1), çalışanı (2), çevreyi (3) etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, işyerini, çalışanı veya çevreyi etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli --------------------------------------------------------------------------- İşyerinde var olan = İşyeri + Çalışanlar İşyerinden (1), çalışandan (2), dışarıdan (3) gelebilecek, işyerini (1), çalışanı (2), çevreyi (3) etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli 1

19 POTANSİYEL NEDİR? Potansiyel; Gerçekleşme ihtimali bulunan, fakat gerçekleşmemiş durumdur. Ortada zarar veya hasar yok, sadece (gelecekte-ilerde- gerçekleştiğinde) zarar veya hasar verme olasılığı (gücü-potansiyeli) vardır. Potansiyel Benzeri Kavramlar; Potansiyel=Uygulama=Kaynak=Durum=İşlem Potansiyel; Gerçekleşme ihtimali bulunan, fakat gerçekleşmemiş durumdur. Ortada zarar veya hasar yok, sadece (gelecekte-ilerde- gerçekleştiğinde) zarar veya hasar verme olasılığı (gücü-potansiyeli) vardır. Potansiyel Benzeri Kavramlar; Potansiyel=Uygulama=Kaynak=Durum=İşlem

20 TEHLİKE KAYNAKLARI/NEDEN (Zarar Verme Potansiyeli) TEHLİKEYE MARUZ KALAN/SONUÇ (Zarar-Hasara Uğrayan) 1 2 3 1 2 3 İŞYERİİŞYERİ İç Çevre Unsurları: Çalışanı etkileyebilecek maddi olan (sıcaklık, nem, aydınlatma, gürültü, toz, zemin, giriş-çıkışlar, korkuluklar, merdiven Makine-Ekipman; Bakımsızlık, Kontrolsüzlük, Yıpranma, Koruyucuların olmaması, Eski teknoloji, Hatalı yerleşim, Yetersiz koordinasyon Süreçler-Alt Süreçler-İşlemler; Yetersiz yönetim organizasyonu, Yetersiz kurallar ve talimatlar, Yetersiz güvenlik yönetim planı, Eğitim ve öğretim yetersizliği, Yetkin olmayan personel istihdamı, İç Çevre Unsurları: Çalışanı etkileyebilecek maddi olan (sıcaklık, nem, aydınlatma, gürültü, toz, zemin, giriş-çıkışlar, korkuluklar, merdiven Makine-Ekipman; Bakımsızlık, Kontrolsüzlük, Yıpranma, Koruyucuların olmaması, Eski teknoloji, Hatalı yerleşim, Yetersiz koordinasyon Süreçler-Alt Süreçler-İşlemler; Yetersiz yönetim organizasyonu, Yetersiz kurallar ve talimatlar, Yetersiz güvenlik yönetim planı, Eğitim ve öğretim yetersizliği, Yetkin olmayan personel istihdamı, ÇALIŞANÇALIŞANÇEVREÇEVRE Psikolojik Nedenli; Unutkanlık, sıkıntı, üzüntü, keder, çevre etkileri, istem dışı davranış, ihmalci davranış, hatalı davranış vb. Fiziksel Nedenli; Yorgunluk, uykusuzluk, alkol, hastalık vb. İşyeri Nedenli; İnsan ilişkileri, takım çalışması, iletişim vb. Psikolojik Nedenli; Unutkanlık, sıkıntı, üzüntü, keder, çevre etkileri, istem dışı davranış, ihmalci davranış, hatalı davranış vb. Fiziksel Nedenli; Yorgunluk, uykusuzluk, alkol, hastalık vb. İşyeri Nedenli; İnsan ilişkileri, takım çalışması, iletişim vb. Dış Çevre Unsurları; Jeolojik riskler (deprem vb.), coğrafi riskler (sel, vb.), atmosferik riskler (don, fırtına, çevre işyerlerinden gelen gazlar), çevreden gelen biyolojik, kimyasal riskler. 21 3 2 1 3 1 2 3 1 2 3 2 3 1 2 1 2 3 1 1 1 2 1 2 3 1 2 1 2 1 2 1 11 2 3 11 2 11 2 1 3 2 1 3 2 1 2 1 1 3 23 23 1 3 2233

21 TEHLİKETEHLİKE Çalışma çevresinin fiziki kusurları ve uygun olmayan şartları ile insanların hatalı davranışları gibi, çalışma ortam ve koşullarında var olan ve/veya dışarıdan gelebilecek; ama kapsamı belirlenmemiş; maruz kimselere, işyerine ve çevreye zarar ya da hasar verme potansiyelidir. --------------------------------------------------------------------------- Çalışma çevresinden, insanlardan veya dışarıdan gelebilecek; maruz kimselere, işyerine ve çevreye zarar ya da hasar verme potansiyelidir. Çalışma çevresinin fiziki kusurları ve uygun olmayan şartları ile insanların hatalı davranışları gibi, çalışma ortam ve koşullarında var olan ve/veya dışarıdan gelebilecek; ama kapsamı belirlenmemiş; maruz kimselere, işyerine ve çevreye zarar ya da hasar verme potansiyelidir. --------------------------------------------------------------------------- Çalışma çevresinden, insanlardan veya dışarıdan gelebilecek; maruz kimselere, işyerine ve çevreye zarar ya da hasar verme potansiyelidir. 1 2 123123

22 TEHLİKE ( İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği-2012) İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli 3 12123 1

23 TEHLİKE (TS 18001-2004 Versiyonu) İnsanların yaralanması, hastalanması, malın veya malzemenin hasar görmesi, işyeri ortamının zarar görmesi veya bunların gerçekleşmesine sebep olabilecek kaynak, durum veya işlem 1 4 12

24 TEHLİKE (TS 18001-2007 Versiyonu) İnsanların yaralanması veya sağlığının bozulması veya bunların birlikte gerçekleşmesine sebep olabilecek kaynak, durum veya işlem 1 5 1

25 TEHLİKETEHLİKE Çalışanların yaralanma ve sağlık sorunlarına neden olabilen güvenli olmayan iş ortamı ve uygulamalarıdır. 2 1 6

26 TEHLİKETEHLİKE Zarar verme potansiyeli olan her şey Her şey? 1.İşyeri 2.Çalışan 3.Çevre --------------------------------------------------------------------------- Kime Zarar Verir? 1.İşyeri 2.Çalışan 3.Çevre Zarar verme potansiyeli olan her şey Her şey? 1.İşyeri 2.Çalışan 3.Çevre --------------------------------------------------------------------------- Kime Zarar Verir? 1.İşyeri 2.Çalışan 3.Çevre 7 123

27 TEHLİKETEHLİKE Bir şeyin zarar (veya hasar) verme potansiyeli Bir şey? (İşyeri, Çalışan, Çevre) Bir şeyin zarar (veya hasar) verme potansiyeli Bir şey? (İşyeri, Çalışan, Çevre) 1 8 123

28 TEHLİKE TANIM ÖRNEKLERİ ‘‘Bir kimyasal maddenin yapısal özelliği nedeni ile zarar verme potansiyeli’’ ‘‘Bir maddenin, makinanın veya ekipmanın hasar, yaralama ve zarar verebilme potansiyeli’’ ‘‘Büyük zarar veya yok olmaya yol açabilecek durum’’ ‘‘Bir kimyasal maddenin yapısal özelliği nedeni ile zarar verme potansiyeli’’ ‘‘Bir maddenin, makinanın veya ekipmanın hasar, yaralama ve zarar verebilme potansiyeli’’ ‘‘Büyük zarar veya yok olmaya yol açabilecek durum’’ 4 9

29 TEHLİKE SINIFI / İSG Kanunu & RD Yönetmeliği 1.Az tehlikeli işyerleri 2.Tehlikeli işyerleri 3.Çok tehlikeli işyerleri İSG açısından, yapılan işin özelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları ile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak yapılan işyeri sınıflamasıdır. 1.Az tehlikeli işyerleri 2.Tehlikeli işyerleri 3.Çok tehlikeli işyerleri İSG açısından, yapılan işin özelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları ile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak yapılan işyeri sınıflamasıdır. Ö

30 RİSKRİSK Tehlikeli bir olayın meydana gelme olasılığı ile zarar verme şiddetinin bileşkesidir. 1

31 RİSK NEDİR? Risk; Gerçekleşmiş bir olayın olasılık ve şiddeti Ortada zarar ve hasar vardır. Olay gerçekleşmiştir. Benzer kavramlar; Olasılık=İhtimal Şiddet=Zararın Derecesi Risk; Gerçekleşmiş bir olayın olasılık ve şiddeti Ortada zarar ve hasar vardır. Olay gerçekleşmiştir. Benzer kavramlar; Olasılık=İhtimal Şiddet=Zararın Derecesi

32 Tehlikeli bir olayın zarar verme şiddeti RİSK Tehlikeli bir olayın meydana gelme olasılığı Tehlikeli bir olayın meydana gelme olasılığı ile zarar verme şiddetinin bileşkesidir. TEHLİKE Zarar Verme Potansiyeli Riskin Kaynağı Kazanın Nedeni KAZA Zararın Oluştuğu Olay Riskin Geçekleştiği Olay Zararlı Sonuç ŞİDDET OLASILIK

33 RİSK / İSG Kanunu & RD Yönetmeliği Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir. --------------------------------------------------------------------------- Tehlikeden kaynaklanan zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir. --------------------------------------------------------------------------- Zararlı sonuç oluşma ihtimali Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir. --------------------------------------------------------------------------- Tehlikeden kaynaklanan zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir. --------------------------------------------------------------------------- Zararlı sonuç oluşma ihtimali 4 2

34 RİSK Tehlikeli bir olayın meydana gelme olasılığı TEHLİKE Zarar Verme Potansiyeli Riskin Kaynağı Kazanın Nedeni KAZA Zararın Oluştuğu Olay Riskin Geçekleştiği Olay Zararlı Sonuç OLASILIK Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir. Tehlikeden kaynaklanan zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir. Zararlı sonuç oluşma ihtimalidir.

35 RİSKRİSK Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuçların derecesidir. --------------------------------------------------------------------------- Tehlikeli bir olayın zarar verme derecesidir. Tehlikeli bir olayın zarar verme şiddetidir. Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuçların derecesidir. --------------------------------------------------------------------------- Tehlikeli bir olayın zarar verme derecesidir. Tehlikeli bir olayın zarar verme şiddetidir. 3

36 Tehlikeli bir olayın zarar verme şiddeti RİSK TEHLİKE Zarar Verme Potansiyeli Riskin Kaynağı Kazanın Nedeni KAZA Zararın Oluştuğu Olay Riskin Geçekleştiği Olay Zararlı Sonuç ŞİDDET Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuçların derecesidir. Tehlikeli bir olayın zarar verme derecesidir. Tehlikeli bir olayın zarar verme şiddetidir.

37 RİSKRİSK İşyerinde meydana gelebilecek, maruz kimselere veya çalışma çevresine zarar ya da hasar verici nitelikteki bir olayın; meydana gelme ihtimali ile, zarar verme derecesinin bileşkesidir. --------------------------------------------------------------------------- Bir olayın sonuçlarının ve karşılık gelen olma ihtimalinin birleşimi İşyerinde meydana gelebilecek, maruz kimselere veya çalışma çevresine zarar ya da hasar verici nitelikteki bir olayın; meydana gelme ihtimali ile, zarar verme derecesinin bileşkesidir. --------------------------------------------------------------------------- Bir olayın sonuçlarının ve karşılık gelen olma ihtimalinin birleşimi 2 4

38 RİSKRİSK Tehlikeli bir olayın oluşma olasılığı ile zarar verme derecesinin birleşimidir. 1 5

39 RİSK (TS 18001-2007 Versiyonu) Tehlikeli bir olayın veya maruz kalma durumunun meydana gelme olasılığı ile olay veya maruz kalma durumunun yol açabileceği yaralanma veya sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleşimidir. 1 6

40 RİSKRİSK Belirli bir tehlikeli olayın meydana gelme olasılığı ile bu olayın sonuçlarının ortaya çıkardığı zarar, hasar veya yaralanma şiddetinin bileşimidir. 7 1

41 RİSKRİSK Bir kimyasal maddenin zarar verme potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet koşullarında ortaya çıkma olasılığı --------------------------------------------------------------------------- Tehlikenin maruziyet koşullarında ortaya çıkma olasılığı --------------------------------------------------------------------------- Tehlikenin gerçekleşme olasılığı Bir kimyasal maddenin zarar verme potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet koşullarında ortaya çıkma olasılığı --------------------------------------------------------------------------- Tehlikenin maruziyet koşullarında ortaya çıkma olasılığı --------------------------------------------------------------------------- Tehlikenin gerçekleşme olasılığı 2 8

42 RİSKRİSK Bir olayın meydana gelme olasılığı (TDK Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü) --------------------------------------------------------------------------- İnsan sağlığına zararlı olma olasılığının ölçüsü (Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü) --------------------------------------------------------------------------- Zarara uğrama tehlikesi (TDK Büyük Türkçe Sözlük) --------------------------------------------------------------------------- Çalışanın yaralanma veya zarar görme ihtimali Bir olayın meydana gelme olasılığı (TDK Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü) --------------------------------------------------------------------------- İnsan sağlığına zararlı olma olasılığının ölçüsü (Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü) --------------------------------------------------------------------------- Zarara uğrama tehlikesi (TDK Büyük Türkçe Sözlük) --------------------------------------------------------------------------- Çalışanın yaralanma veya zarar görme ihtimali 2 9

43 Şiddet Olasılık Vektörel Bileşke OLASILIK VE ŞİDDET BİLEŞKESİ 1 2 3 4 5 1234 5 0 RİSK = OLASILIK x ŞİDDET Pratik Kullanımı (Gerçekte yanlıştır. Olasılık veya şiddet sıfır olunca risk sıfır olur.

44 TEHLİKE – RİSK – KONTROL ÖNLEMLERİ İLİŞKİSİ Bir tehlike kaynağından birden çok tehlike, her bir tehlikeden de birden çok risk ortaya çıkabilir. Her bir riskte birden çok yöntemle kontrol edebilir.

45 TEHLİKE – RİSK VE KONTROL TEDBİRLERİ İLİŞKİSİ TEHLİKE KAYNAĞI TEHLİKELER RİSK KONTROL TEDBİRLERİ RİSKLER Torna Tezgahı Fiziksek İşitme Kaybı Kaynakta kontrol 1 1.Tehlike kaynağından bir çok (başka) tehlike çıkabilir 2.Tehlikelerin sonucu olarak risk/riskler ortaya çıkar 3.Tehlike, işyerinde her bölümde ve evrede çıkar/çıkabilir 4.Tehlikeler kaza olmayana kadar fark edilmeyebilir Gürültü Mekanik Buhar Gazlar Basınç Elektrik Kimyasallar Fizyolojik Psikolojik Performans Ortamda kontrol Kişide kontrol Kulak Koruyucu

46 SNTEHLİKELERRİSKLERİ 1Torna tezgahında 220 volt seyyar lamba varElektrik çarpması 2Kapalı ortamlarda çalışmaZehirli gazlardan etkilenme 3Elektrik enerjisiİzolesi bozuk iletkene dokunma ile elektrik çarpması 4Yüksekte çalışmaDüşme 5Kimyasal maddeZehirlenme 6Yetersiz aydınlatmaİş kazası – Göz bozulması 7Asma kat platform korkuluğu yokYüksekten düşme 8Preste açık kalıpla çalışma yapılıyorEl - parmak kopması 9İşyerinde solvent içeren cila kullanılıyorSolvent buharlarından etkilenme-Buharın parlaması 10Tezgahların altında yağ, bez vb. birikintiler varYangın 11Çöp bidonları dolu bırakılıyorYangın 12İşyerinde rahatsız edici seviyede gürültü varİşitme kaybı 13İşyerinde kırık fiş-priz varElektrik çarpması-Kısa devre-Yangın 14Mutfak kısmı temiz değilEnfeksiyon 15Seyyar kablolar yerlerde ve kontrolsüzKaçak akım-Takılıp düşme 16Kaynakhanede havalandırma sistemi yokKaynak dumanları sonucu solunum sistemi hastalığı 17Ekranla çalışmada ekran koruyucu yokGöz rahatsızlıkları 18Ekranla çalışmada koltuklar uygun değilKas ve iskelet sistemi hastalıkları 19Ara mamuller düzensiz stoklanıyorAcil durumda tahliye zorluğu-Çalışma engeli 20Kompresör atölye içinde, korumasız-kontrolsüzPatlama riski 21Çalışanların sağlık muayeneleri yapılmıyorMeslek hastalıklarına yakalanma 22Kapalı ortamlarda çalışmaZehirli gazlardan etkilenme 23TitreşimBeyaz el 3

47 RİSK DEĞERLENDİRMESİ / İSG Kanunu&RD Yönetmeliği İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalardır. 1 1

48 RİSK DEĞERLENDİRMESİ / İSG Kanunu&RD Yönetmeliği "Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere tehlikeleri tanımlama, riskleri belirleme ve analiz etme, risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, dokümantasyon, yapılan çalışmaların güncellenmesi ve gerektiğinde yenileme aşamaları izlenerek gerçekleştirilir." 2 2

49 RİSK DEĞERLENDİRMESİ Tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve mevcut kontrollerin yeterliliğini dikkate alarak riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için kullanılan bir süreçtir. Tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve mevcut kontrollerin yeterliliğini dikkate alarak riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için kullanılan bir süreçtir. 3

50 KABUL EDİLEBİLİR RİSK SEVİYESİ Kabul Edilebilir Risk Düzeyi - KERD Kuruluşun yasal zorunluluklara ve kendi İSG politikasına göre tahammül edebileceği düzeye indirilmiş risktir. Kabul Edilebilir Risk Düzeyi - KERD Kuruluşun yasal zorunluluklara ve kendi İSG politikasına göre tahammül edebileceği düzeye indirilmiş risktir. 1 İSG POLİTİKASI 4

51 KABUL EDİLEBİLİR RİSK SEVİYESİ / RD Yönetmeliği Kabul Edilebilir Risk Düzeyi - KERD Yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesidir. Kabul Edilebilir Risk Düzeyi - KERD Yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesidir. 2 1

52 RAMAK KALA OLAY / İSG Risk Değerlendirme Yönet. Ramak Kala Olay – Kıl Payı – Hasarsız Olay İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olay --------------------------------------------------------------------------- Tehlikeden kaynaklanan ama zarara uğratmayan olay Zarara uğratmayan olay Kazayla sonuçlanmayan olay Ramak Kala Olay – Kıl Payı – Hasarsız Olay İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olay --------------------------------------------------------------------------- Tehlikeden kaynaklanan ama zarara uğratmayan olay Zarara uğratmayan olay Kazayla sonuçlanmayan olay 3 1

53 RAMAK KALA OLAY (VAKA) Ramak Kala Olay – Kıl Payı – Hasarsız Olay Oluşum tarzı itibariyle bir kaza olmasına rağmen sonuçları açısından bakıldığında; yaralanma, zarar veya hasarın meydana gelmediği durumdur. Ramak Kala Olay – Kıl Payı – Hasarsız Olay Oluşum tarzı itibariyle bir kaza olmasına rağmen sonuçları açısından bakıldığında; yaralanma, zarar veya hasarın meydana gelmediği durumdur. 2 2

54 İnsan Tabiat Şartları Karşısında Zayıftır «İnsanın Zayıflığı» %0,5-1 Kazalar tam önlenemez! Örneğin, bir pres kazasının temel nedeni, insan bedeninin pres karşısındaki zayıflığıdır. 1 1 Kişisel Kusurlar %0,5-1 Zayıflığın Kişisel Boyutu Psikososyal ve Çevresel Faktörlere Bağlı Kişisel kusurların ne zaman ortaya çıkacağı bilinemeyeceği için, insanı kusurlu bir varlık olarak kabul eder. 2 2 Tehlikeli Hareket Tehlike Durum %98 Tehlikeli hareket-durumun aynı anda olması 3 3 Ramak Kala Olayı Zarar-Hasar oluşmamış (Ramak Kala Olay) 4 4 Kaza Olayı Yaralanmanın (zarar/hasar) meydana gelmesi ( Kaza) 5 5 Kaza zincirini oluşturan halkalardan biri olmadıkça diğeri oluşmaz ve kaza meydana gelmez!

55 KAZA OLAYI / OHSAS 18001 Ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren istenmeyen olay --------------------------------------------------------------------------- Kazayla sonuçlanan olay Ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren istenmeyen olay --------------------------------------------------------------------------- Kazayla sonuçlanan olay 1

56 OLAY / OHSAS 18001 Olay: Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan (kaza) veya sebep olacak potansiyele sahip (ramak kala) olan işle ilgili olaylar --------------------------------------------------------------------------- «Kazaya sebep olan (kaza) veya kazaya sebep olacak potansiyele sahip (ramak kala) oluşum" --------------------------------------------------------------------------- Olay = Kaza + Ramak Kala Olay: Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan (kaza) veya sebep olacak potansiyele sahip (ramak kala) olan işle ilgili olaylar --------------------------------------------------------------------------- «Kazaya sebep olan (kaza) veya kazaya sebep olacak potansiyele sahip (ramak kala) oluşum" --------------------------------------------------------------------------- Olay = Kaza + Ramak Kala 1

57 İŞ KAZASI / İSG Kanunu & RD Yönetmeliği İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olayıdır.

58 ÖNLEM / ÖNLEME / İSG Kanunu Madde-3 İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümüdür. Önlemlerin Temel Amacı; Riskleri ortadan kaldırmak & Riskleri azaltmak (KERD indirmek) İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümüdür. Önlemlerin Temel Amacı; Riskleri ortadan kaldırmak & Riskleri azaltmak (KERD indirmek) 1

59 GÜVENLİKGÜVENLİK Risklerin tanımlanmış bir zaman aralığı süresince, kabul edilebilir düzey içerisinde kalmasına (kalma yeteneğine) güvenlik denir. --------------------------------------------------------------------------- Riskin KERD içerisinde kalması Kaza riskinin olmadığı durum Risklerin tanımlanmış bir zaman aralığı süresince, kabul edilebilir düzey içerisinde kalmasına (kalma yeteneğine) güvenlik denir. --------------------------------------------------------------------------- Riskin KERD içerisinde kalması Kaza riskinin olmadığı durum 2

60 4

61 RİSK DEĞERLENDİRME / RD Yönetmeliği Tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere; 1.Tehlikeleri tanımlama, 2.Riskleri belirleme ve analiz etme, 3.Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, 4.Dokümantasyon, 5.Yapılan çalışmaların güncellenmesi ve 6.Gerektiğinde yenileme ….…aşamaları izlenerek gerçekleştirilmesidir. Tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere; 1.Tehlikeleri tanımlama, 2.Riskleri belirleme ve analiz etme, 3.Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, 4.Dokümantasyon, 5.Yapılan çalışmaların güncellenmesi ve 6.Gerektiğinde yenileme ….…aşamaları izlenerek gerçekleştirilmesidir. 3

62 Risklerin Değerlendirilmesi Risk İletişimi (Tüm taraflarla-sağlıklı) / Danışma (Çalışana Risk-Önlemler) Tehlikeleri Belirlenme (Tanımlama) (Mevzuat-Standart-Rehber) (Fiziksel-Kimyasal-Biyolojik-Psikososyal-Ergonomik) (Kontrol, Ölçüm, İnceleme) Görevler 1 Riskleri Belirleme (Tahmin Etme) (Risk Haritası-İşyeri Bilgi Bankası) (Risk Algısı: Kişi-Toplum-Zaman Faktörü) 2 Riskleri Derecelendirme (Analizi) (Ulusal/Uluslararası Standartlar-Kısıtlar-Riskin Niteliği-Faaliyetin Özelliği-Bölümlerin Etkileşimleri) 3 4 Kontrol Önlemlerinin Belirlenmesi [Seçenekler, Metotlar, Yanıtlama (4 Tip), Kontrol…] 5 Kontrol Önlemlerinin Uygulanması (Planlar-Uygulama-Denetleme ve Yeniden RD) Risk Analiz Metot (Bir veya Birkaç Metot) Kaldırma/KERD Korunma Önceliği Kontrol Adımları Kontrollerin Etkisi (Sıklık, Kimi, Neyi, Nasıl, Hangi Şiddette Etkilediği) İzleme (Düzeltici-Önleyici Faaliyetleri) / Gözden Geçirme (DÖF) Tehlike Girdileri Risklerin Nicelik-Nitelik Maruziyet Seviyesi 10 Güvenlik (KERD İçinde Kalma) KERD Kıyaslama 50

63 1

64 TEHLİKELERİN TANIMLANMASI Çalışma ortamında bulunan; 1.Fiziksel, 2.Kimyasal, 3.Biyolojik, 4.Psikososyal, 5.Ergonomik ………..ve benzeri tehlikelerin, nitelik ve niceliklerini ve çalışanların bunlara maruziyet seviyelerini belirlemek amacıyla gerekli bütün kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmalar yapılır. Çalışma ortamında bulunan; 1.Fiziksel, 2.Kimyasal, 3.Biyolojik, 4.Psikososyal, 5.Ergonomik ………..ve benzeri tehlikelerin, nitelik ve niceliklerini ve çalışanların bunlara maruziyet seviyelerini belirlemek amacıyla gerekli bütün kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmalar yapılır. 2

65 TEHLİKE GİRDİLERİ – 1 Benzer kuruluşlarda olmuş olan kaza ve olaylar, Diğer ilgili taraflardan alınan bilgiler, Çalışanlardan elde edilen İSG bilgileri, İşyerindeki gözden geçirme ve iyileştirme faaliyetleri (reaktif ya da proaktif olabilir) Denetim sonuçları, Elektrik kullanımı, En iyi uygulamalar hakkındaki bilgiler, İletişim belgeleri, İnceleme raporları, İSG politikası, Benzer kuruluşlarda olmuş olan kaza ve olaylar, Diğer ilgili taraflardan alınan bilgiler, Çalışanlardan elde edilen İSG bilgileri, İşyerindeki gözden geçirme ve iyileştirme faaliyetleri (reaktif ya da proaktif olabilir) Denetim sonuçları, Elektrik kullanımı, En iyi uygulamalar hakkındaki bilgiler, İletişim belgeleri, İnceleme raporları, İSG politikası, 1

66 TEHLİKE GİRDİLERİ – 2 İSG’ne ilişkin hukuki ve diğer şartlar (mevzuat), Kaza ve ramak kala olay kayıtları, Kimyasal ve biyolojik maddeler, Kuruluşa özgü tipik tehlike riskleri, Kuruluşun tesisleri, prosesleri ve faaliyetleri hakkındaki bilgiler, Makina, ekipman bilgileri, Malzeme envanterleri (ham maddeler, kimyasallar, atıklar, ürünler ve alt ürünler), Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS), Ön gözden geçirme sonuçları, İSG’ne ilişkin hukuki ve diğer şartlar (mevzuat), Kaza ve ramak kala olay kayıtları, Kimyasal ve biyolojik maddeler, Kuruluşa özgü tipik tehlike riskleri, Kuruluşun tesisleri, prosesleri ve faaliyetleri hakkındaki bilgiler, Makina, ekipman bilgileri, Malzeme envanterleri (ham maddeler, kimyasallar, atıklar, ürünler ve alt ürünler), Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS), Ön gözden geçirme sonuçları, 1

67 2

68 RİSKLERİ BELİRLEME / İSG RD Yönetmeliği Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin;  Hangi sıklıkta oluşabileceği,  Risklerden kimlerin,  Nelerin,  Ne şekilde,  Hangi şiddette,…. zarar görebileceği belirlenir. Bu belirleme yapılırken mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de göz önünde bulundurulur. Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin;  Hangi sıklıkta oluşabileceği,  Risklerden kimlerin,  Nelerin,  Ne şekilde,  Hangi şiddette,…. zarar görebileceği belirlenir. Bu belirleme yapılırken mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de göz önünde bulundurulur.

69 KİŞİSEL RİSK ALGILAMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1.Riskin korkutuculuk düzeyi 2.Riskin anlaşılabilirlik düzeyi 3.Etkilenecek kişi sayısı 4.Riskin ne derece eşit dağıldığı 5.Riski kişinin ne derece önleyebileceği 6.Riskin kişisel olarak kabullenilip kabullenilmediği 1.Riskin korkutuculuk düzeyi 2.Riskin anlaşılabilirlik düzeyi 3.Etkilenecek kişi sayısı 4.Riskin ne derece eşit dağıldığı 5.Riski kişinin ne derece önleyebileceği 6.Riskin kişisel olarak kabullenilip kabullenilmediği 1

70 Zaman Risk Algılama (Önem) Düzeyi Ciddi Kaza İlk Risk Belirleme Noktası (Risk Algılama Seviyesinde Artış/Kazanın ciddiyetiyle orantılı) Zamanla Düşüş Tehlikenin Kanıksanmasına (Sistem Körlüğüne) Bağlı Zamanla Düşüş) RİSK ALGILAMASINI ETKİLEYEN ZAMAN FAKTÖRÜ Sürekli Eğitim

71 3

72 RİSKLERİ ANALİZ ETME / İSG RD Yönetmeliği Toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen riskler;  İşletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri,  İşyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri,  İşyerinin kısıtları (imkanları),  Ulusal veya uluslararası standartlar, ………….esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilir. Bir başka ifadeyle; Yukarıda sayılanlar riskleri analiz ederken kullanılacak yöntemi seçerken esas alınacak faktörlerdir. Toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen riskler;  İşletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri,  İşyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri,  İşyerinin kısıtları (imkanları),  Ulusal veya uluslararası standartlar, ………….esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilir. Bir başka ifadeyle; Yukarıda sayılanlar riskleri analiz ederken kullanılacak yöntemi seçerken esas alınacak faktörlerdir. 2

73 3 2

74 RİSKLERİ DEĞERLENDİRME / İSG RD Yönetmeliği Analiz edilen riskler, kontrol tedbirlerine karar verilmek üzere etkilerinin büyüklüğüne ve önemlerine göre en yüksek risk seviyesine sahip olandan başlanarak sıralanır ve yazılı hale getirilir. Derecelendirilen risklerin risk seviyelerinin kabul edilebilirliğinin önceden (yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına göre) oluşturulmuş kriterler ile kıyaslaması yapılır. Analiz edilen riskler, kontrol tedbirlerine karar verilmek üzere etkilerinin büyüklüğüne ve önemlerine göre en yüksek risk seviyesine sahip olandan başlanarak sıralanır ve yazılı hale getirilir. Derecelendirilen risklerin risk seviyelerinin kabul edilebilirliğinin önceden (yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına göre) oluşturulmuş kriterler ile kıyaslaması yapılır.

75 4

76 RİSK KONTROL ADIMLARI / İSG RD Yönetmeliği Analiz edilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine göre sıralı hale getirilen risklerin kontrolü amacıyla bir planlama yapılır. Planlamadan sonra belirlenen tehlikelerin ortadan kaldırılması (bertaraf edilmesi), bu mümkün değil ise risklerin kabul edilebilir düzeye indirilmesi (güvenlik) için gerekli kontrol tedbirlerine karar verilir. Analiz edilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine göre sıralı hale getirilen risklerin kontrolü amacıyla bir planlama yapılır. Planlamadan sonra belirlenen tehlikelerin ortadan kaldırılması (bertaraf edilmesi), bu mümkün değil ise risklerin kabul edilebilir düzeye indirilmesi (güvenlik) için gerekli kontrol tedbirlerine karar verilir. 2

77 RİSK KONTROL ADIMLARI / İSG RD Yönetmeliği 1.Planlama 2.Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması  Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması  Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla değiştirilmesi  Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi 3.Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması 4.Uygulamaların izlenmesi 1.Planlama 2.Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması  Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması  Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla değiştirilmesi  Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi 3.Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması 4.Uygulamaların izlenmesi 2

78 RİSK KONTROLÜNDE ÖNCELİK SIRALAMASI (HİYERARŞİSİ) Kaynakta Koruma 1 Elimine Etme (Eliminasyon-Yok Etme-Ortadan Kaldırma, Bertaraf Etme) 1 İkame Etme (Yerine Koyma-Değiştirme-Substitusyon) 2 Ortamda Koruma 2 Tecrit Etme (Yalıtım-Kontrol-İzolasyon) 3 Yönetsel Önlemler (Mühendislik Önlemleri-Proses) 4 Kişide Koruma 3 Toplu Önlemler (Korumalar) 5 Bireysel Önlemler (Kişisel Önlemler-Korumalar) 6 Üretimin planlanmasından sonra……. 25 En etkili korunma İlk başvurulacak korunma Daha öncelikli yaklaşım olan En etkisiz korunma En son başvurulacak korunma Diğerlerine göre daha önceliklidir Öncelik sıralaması nasıl olmalıdır

79

80 RİSK YANITLANMASI Risk yanıtlaması; kurum üst yönetimi tarafından, riske karşılık alınacak tutumun belirlenmesidir. Tüm riskler kontrol edilmek zorunda değildir. Yönetim, kontrol dışında da risk stratejileri belirleyebilir. 4 başlıkta risk yanıtlama planlaması yapılır; 1.Kabullenme (Kabul Etmek – Kabul – Üstlenmek) 2.Kaçınma (Kaçınmak) 3.Azaltma 4.Transfer Etme (Devretme) Risk yanıtlaması; kurum üst yönetimi tarafından, riske karşılık alınacak tutumun belirlenmesidir. Tüm riskler kontrol edilmek zorunda değildir. Yönetim, kontrol dışında da risk stratejileri belirleyebilir. 4 başlıkta risk yanıtlama planlaması yapılır; 1.Kabullenme (Kabul Etmek – Kabul – Üstlenmek) 2.Kaçınma (Kaçınmak) 3.Azaltma 4.Transfer Etme (Devretme) 5 Basitleştirme Birleştirme

81 5

82 Kontrol Önlemlerini Uygulama / İSG RD Yönetmeliği Kararlaştırılan tedbirlerin iş ve işlem basamakları, işlemi yapacak kişi ya da işyeri bölümü, sorumlu kişi, başlama ve bitiş tarihi ile benzeri bilgileri içeren planlar hazırlanır. Bu planlar işverence uygulamaya konulur. Not; Ancak her risk azaltma ve kontrol önlemleri ile ilgili değişiklikler uygulamaya konulmadan önce mümkünse denenmelidir. Kararlaştırılan tedbirlerin iş ve işlem basamakları, işlemi yapacak kişi ya da işyeri bölümü, sorumlu kişi, başlama ve bitiş tarihi ile benzeri bilgileri içeren planlar hazırlanır. Bu planlar işverence uygulamaya konulur. Not; Ancak her risk azaltma ve kontrol önlemleri ile ilgili değişiklikler uygulamaya konulmadan önce mümkünse denenmelidir. 1

83 6

84 İZLEMEİZLEME Hazırlanan önleme eylem planlarının uygulama adımları düzenli olarak takip edilir, denetlenir ve aksayan yönler yeniden gözden geçirilerek gerekli önleyici ve düzeltici işlemler tamamlanır. Değerlendirme üç kategoride yapılmalıdır:  İşin yapılış biçiminin (süreçlerin) değerlendirilmesi  Önlemlerin etkili olup olmadıklarının değerlendirilmesi  Sonuçların değerlendirilmesi Hazırlanan önleme eylem planlarının uygulama adımları düzenli olarak takip edilir, denetlenir ve aksayan yönler yeniden gözden geçirilerek gerekli önleyici ve düzeltici işlemler tamamlanır. Değerlendirme üç kategoride yapılmalıdır:  İşin yapılış biçiminin (süreçlerin) değerlendirilmesi  Önlemlerin etkili olup olmadıklarının değerlendirilmesi  Sonuçların değerlendirilmesi

85 RG YENİLEME / RD Yönetmeliği -12 Belirli durumlarda ortaya çıkabilecek yeni risklerin, işyerinin tamamını veya bir bölümünü etkiliyor olması göz önünde bulundurularak, risk değerlendirmesi tamamen veya kısmen yenilenir.

86 SNYENİDEN RİSK DEĞERLENDİRME ZAMANI (RD Yönetmeliği) 1Çok tehlikeli işyerlerinde en geç 2 yılda bir yenilenir 2Tehlikeli işyerlerinde en geç 4 yılda bir yenilenir 3Az tehlikeli işyerlerinde en geç 6 yılda bir yenilenir 4İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması 5İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi 6Üretim yönteminde değişiklikler olması 7İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi 8Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması 9Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi 10İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması 4 1İSG ile ilgili teftişlerde gerekli görülmüş olması 2Risk değerlendirme raporunda belirtilmiş olması Değilİşyeri dış denetimden geçtiğinde

87 7

88 İLETİŞİM VE DANIŞMA Sonuçlar, düzeltici veya önleyici faaliyetlerin tanımlanması, konu ile ilgili gelişmeler, değişiklik yapılan veya yeni İSG amaçlarının oluşturulması için girdi sağlanması amacıyla yönetime bilgi verilmelidir. Ayrıca bilgi toplama aşamasında alt işverenlerde dahil olmak üzere tüm gruplarla (taraflarla) iletişim ve danışma kurulmalıdır. Sonuçlar, düzeltici veya önleyici faaliyetlerin tanımlanması, konu ile ilgili gelişmeler, değişiklik yapılan veya yeni İSG amaçlarının oluşturulması için girdi sağlanması amacıyla yönetime bilgi verilmelidir. Ayrıca bilgi toplama aşamasında alt işverenlerde dahil olmak üzere tüm gruplarla (taraflarla) iletişim ve danışma kurulmalıdır. 2

89 8

90 DOKÜMANTASYONDOKÜMANTASYON Risk değerlendirmesi dokümanının sayfaları numaralandırılarak; gerçekleştiren kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve işyerinde saklanır ve risk değerlendirmesi dokümanı elektronik ve benzeri ortamlarda hazırlanıp arşivlenebilir. 2

91 SN DOKÜMANTASYON İÇERİĞİ 1İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı 2 Gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi olanların Bakanlıkça verilmiş belge bilgileri 3Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi 4Risk değerlendirmesi işyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı yapılmışsa her birinin adı 5Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler 6Tespit edilen riskler 7Risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler 8Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analiz sonuçları 9Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve sonrasında tespit edilen risk seviyesi 2

92 5

93 1

94 SN RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN GENEL FAYDALARI / NEDEN RD? 1İşyerinin yazılı prosedür ve politikalarının oluşmasını ya da olgunlaşmasını sağlar. 2İşyeri çalışanlarının İSG konularında bilgi sahibi olmalarını ve İSG çalışmalarına katılımlarını sağlar. 3 İşyeri yönetiminin İSG konularında bilgi sahibi olmalarını ve bu konularda daha doğru ve rahat karar vermelerini sağlar. 4 Risk analizi prosesinden alınan ilk sonuçlar ile organizasyon yada işletmedeki olası tehlikeler ve alınacak tedbirler belirlenir. 5İşyerindeki risklerin büyüklüğünün hesaplamasına ve riskin tolere edilebilir olup olmadığına belirler. 6 İşyerinde yanlış güvenlik tedbirleri ve insanlarda yanlış güvenlik bilinci oluşmuş olabilir. Tüm bu tedbirlerin ve güvenlik bilincinin gözden geçirilmesini sağlar. 7İşyerinde yasal yükümlülükler ve İSG politikası çerçevesinde KERD indirilmiş riskle çalışılmasını sağlar. 8 İşyerindeki gerekli düzeltici ve önleyici faaliyetlerin gerçekleştirilmesini sağlayacak verilerin kaydedilmesini, sonuçların izlenmesini ve ölçülmesini sağlar. 1

95 Çalışanlar Açısından  Katılım hakkı  Haberdar olma imkanı  Sorumlulukların belirlenmesi  Kayıtlara ulaşabilme imkanı  Bütün çalışanları kapsaması  Kuralların önceden belirlenmesi  Proaktif yaklaşım ve sürekli gelişim  Acil durum hazırlığı  Katılım hakkı  Haberdar olma imkanı  Sorumlulukların belirlenmesi  Kayıtlara ulaşabilme imkanı  Bütün çalışanları kapsaması  Kuralların önceden belirlenmesi  Proaktif yaklaşım ve sürekli gelişim  Acil durum hazırlığı Devlet Açısından  Tarafların katılımı ile devlet yükünün azalması  Denetim kolaylığı  Sürekli gelişme  Uluslararası SG yönetim sistemine hazırlık  Düzenli veri akışının sağlanması  Çalışma barışına katkı  Kayıpların azalması  Risk kültüründe gelişme  Tarafların katılımı ile devlet yükünün azalması  Denetim kolaylığı  Sürekli gelişme  Uluslararası SG yönetim sistemine hazırlık  Düzenli veri akışının sağlanması  Çalışma barışına katkı  Kayıpların azalması  Risk kültüründe gelişme 1 2 İşveren Açısından  Tehlike ve risklerini önceden görebilme  Uluslararası saygınlık, geçerlilik ve olumlu imaj  Proaktif yaklaşımla acil durumlar için her an hazırlık  Alınan önlemlerle kayıpların azaltılması  Sorumlulukların-görevlerin belirlenmesi ve paylaşımı  Güvenli teknoloji seçimi ile güvenli çalışma ortamı  Çalışanların ve toplumun iyileştirilmesini  Kaynakların etkin tahsisi ile katma değer artışı  Yönetimin bilgi kalitesinin iyileşmesi, yasalarla uyum  Tehlike ve risklerini önceden görebilme  Uluslararası saygınlık, geçerlilik ve olumlu imaj  Proaktif yaklaşımla acil durumlar için her an hazırlık  Alınan önlemlerle kayıpların azaltılması  Sorumlulukların-görevlerin belirlenmesi ve paylaşımı  Güvenli teknoloji seçimi ile güvenli çalışma ortamı  Çalışanların ve toplumun iyileştirilmesini  Kaynakların etkin tahsisi ile katma değer artışı  Yönetimin bilgi kalitesinin iyileşmesi, yasalarla uyum 3 1

96 2

97 3 İşveren veya işveren vekili (temsilcisi) 1 2 3 5 4 6 7

98 6

99 RİSK ANALİZ METODLARI (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLARİ) Analiz duruma göre 3 temel yöntem vardır. Bunlar; 1.Kantitatif (Nicel-Sayısal-Rakamsal-Nümerik) 2.Kalitatif (Nitel-Tanımlayıcı-Sıralı-Ordinal) 3.Karma (Yarı Kantitatif) Analiz duruma göre 3 temel yöntem vardır. Bunlar; 1.Kantitatif (Nicel-Sayısal-Rakamsal-Nümerik) 2.Kalitatif (Nitel-Tanımlayıcı-Sıralı-Ordinal) 3.Karma (Yarı Kantitatif) 2

100 1

101 KANTİTATİF (NİCEL–SAYISAL–RAKAMSAL) METODLAR 1 Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi (Failure Modes and Effects Analysis) 1 FMEA-HTEAFine-Kinney Analiz Metodu 2 Jhon-Ridley Analiz Metodu 3 Risk Değerlendirme Karar Matrisleri (Risk Assessment Decision Matris) 4 L Tipi (5x5) Matris 4 Çok Değişkenli X Tipi Matris 5 İş Güvenliği Analizi (Job Safety Analysis)*B 6 JSA

102 KANTİTATİF (NİCEL–SAYISAL–RAKAMSAL) METOD Kantitatif (Quantitative-Nicel) risk analizinde, risk hesaplanırken rakamsal yöntemler kullanılır. Bu metotta tehdidin olma ihtimali ile tehdidin etkisine sayısal değerler verilir ve bu değerler matematiksel ve mantıksal metotlar ile proses edilip risk değeri bulunur. Nicel: Ölçülebilen, sayılabilen, miktarı tespit edilebilen, azlığı ya da çokluğu belirlenebilen Kantitatif (Quantitative-Nicel) risk analizinde, risk hesaplanırken rakamsal yöntemler kullanılır. Bu metotta tehdidin olma ihtimali ile tehdidin etkisine sayısal değerler verilir ve bu değerler matematiksel ve mantıksal metotlar ile proses edilip risk değeri bulunur. Nicel: Ölçülebilen, sayılabilen, miktarı tespit edilebilen, azlığı ya da çokluğu belirlenebilen 1

103 KANTİTATİF (NİCEL–SAYISAL–RAKAMSAL) METOD Risk = Olasılık x Şiddet formülü kantitatif risk analizinin temel formülüdür. Risk = Olasılık x Şiddet formülü kantitatif risk analizinin temel formülüdür. 2

104 2

105 KALİTATİF (NİTEL – SIRALI – ORDİNAL) METOD Kalitatif risk analizi riski hesaplarken sayısal-rakamsal değerler yerine tanımlayıcı (çok düşük, düşük, yüksek, çok yüksek gibi) değerler kullanır.  Kaba veriler  Ham veriler  Konu başlıkları Nitel: Ölçülemeyen, sayılamayan, miktarı tespit edilemeyen Kalitatif risk analizi riski hesaplarken sayısal-rakamsal değerler yerine tanımlayıcı (çok düşük, düşük, yüksek, çok yüksek gibi) değerler kullanır.  Kaba veriler  Ham veriler  Konu başlıkları Nitel: Ölçülemeyen, sayılamayan, miktarı tespit edilemeyen 2

106 KALİTATİF (NİTEL–TANIMLAYICI–SIRALI–ORDİNAL) METODLAR 2 Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Analizi (Hazard and Operability Studies) 1 HAZOP Olursa Ne Olur Analizi (What İf…Analysis?) 2 WHAT IF Ön Tehlike Analizi (Preliminary Hazard Analysis) 3 PHA Birincil Risk Analizi-Kontrol Listeleri (Preliminary Risk Analysis) 4 PRA İş Güvenliği Analizi (Job Safety Analysis)*C 5 JSA

107 KANTİTATİF ANALİZ METODLARININ AVANTAJLARI 1.Risklerin kabul edilebilir olup olmadığının tespiti, 2.Risklerin birbirleriyle kıyaslanması, 3.Bir riskin zaman içinde alınan tedbirlerle azalıp azalmadığının kontrolü, …………daha kolaydır. 1.Risklerin kabul edilebilir olup olmadığının tespiti, 2.Risklerin birbirleriyle kıyaslanması, 3.Bir riskin zaman içinde alınan tedbirlerle azalıp azalmadığının kontrolü, …………daha kolaydır. 1

108 3

109 YARI KANTİTATİF (KARMA) METODLAR 3 Olay Ağacı Analizi Yöntemi (Event Tree Analysis) 1 ETA Hata Ağacı Analizi Yöntemi (Fault Tree Analysis) 2 FTA Neden-Sonuç Analizi (Sebep-Sonuç Analizi) (Cause-Consequence Analysis) 3 PHA 1

110 1

111 KANTİTATİF (NİCEL–SAYISAL–RAKAMSAL) METODLAR 1 Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi (Failure Modes and Effects Analysis) 1 FMEA-HTEAFine-Kinney Analiz Metodu 2 Jhon-Ridley Analiz Metodu 3 Risk Değerlendirme Karar Matrisleri (Risk Assessment Decision Matris) 4 L Tipi (5x5) Matris 4 Çok Değişkenli X Tipi Matris 5 İş Güvenliği Analizi (Job Safety Analysis)*B 6 JSA

112 KANTİTATİF ANALİZ METOTLARI Olasılık İhtimal Şans Şiddet Sonuçların Etkisi Potansiyel Frekans Sıklık Fark Edilebilirlik Tespit Edilebilirlik Saptanabilirlik Potansiyel Kayıp Önceki Benzer Kazalar (5 Yıllık Geçmiş Kazalar) Personel Sayısı (Kontrol Derecesi?) FMEA √√√ FİNE-KİNNEY √√√ JOHN-RİDLEY √√√ JSA √√ L-TİPİ MATRİS √√ X-TİPİ MATRİS √√√√ 10

113 METODLARRİSKRİSK DEĞERİNİ HESAPLAMA FORMÜLLERİ FMEARÖSOlasılık x Şiddet x Farkedilebilirlik FİNE-KİNNEYRDOlasılık x Şiddet x Frekans JOHN-RİDLEYRDFrekans x (Olasılık + Potansiyel Kayıp) JSARDOlasılık x Şiddet L-TİPİ MATRİSRDOlasılık x Şiddet X-TİPİ MATRİSRD (Şiddet x Olasılık=A) + (Olasılık x 5 Yıllık Kazalar=B) + (5 Yıllık Kazalar x Personel Sayısı=C) + (Şiddet x Personel Sayısı=D)

114 1 FMEA – HTEA 3

115 FNEA ÇEŞİTLERİ  Sistem FMEA (HTEA)  Tasarım FMEA (HTEA)  Proses FMEA (HTEA)  Servis FMEA (HTEA)  Sistem FMEA (HTEA)  Tasarım FMEA (HTEA)  Proses FMEA (HTEA)  Servis FMEA (HTEA) 3 DeğilKalite HTEA

116 RÖS (RÖD) = OLASILIKX ŞİDDETX FARK EDİLEBİLİRLİK RÖS (RÖD) = P=1-10X S=1-10X D=1-10 10

117 2 *

118 RİSK DEĞERİ-PUANI = OLASILIK DEĞERİ X FREKANS DEĞERİ X ŞİDDET DEĞERİ RD = 0,2 – 10X 0,5 – 10X 1 – 100 3

119 3 *

120 RİSK DEĞERİ-PUANI = FREKANS SIKLIK X MPKD + OÇİD RD = 1 – NX 1 – 50+

121 ÖRNEKÖRNEK Bir saha denetiminde 1 defa karşılaşılan, Maximum potansiyel kayıp değeri göz kaybı (35) olan ve Ortaya çıkma ihtimal değeri de günde bir (25) olan bir işyerinde risk değeri kaçtır? RİSK DEĞERİ = 1 X (35 + 25) / RD=60

122 4 *

123 4a *

124

125 Acil Tedbir Gerektirmeyebilir Bu Risklere Olabildiğince Çabuk Müdahale Edilmeli Bu Risklerle İlgili Hemen Çalışma Yapılmalı

126 4b *

127 X TİPİ MATRİS Tecrübeli bir takım lideri önderliğinde disiplinli bir takım çalışması gerektiren bir yöntemdir. Mutlaka 5 yıllık geçmiş kaza araştırmasına ihtiyaç duyulan bir yöntemdir. Tecrübeli bir takım lideri önderliğinde disiplinli bir takım çalışması gerektiren bir yöntemdir. Mutlaka 5 yıllık geçmiş kaza araştırmasına ihtiyaç duyulan bir yöntemdir. 1

128

129

130

131 ETKİLENEN PERSONEL SAYISI 5 Kişi 10 Kişiden fazla 5-10 Kişi 1-3 Kişi 1 Kişi

132

133 A Bir olayın (kazanın) şiddetinin gerçekleşme olasılığı D Bir olayın (kazanın) etkileyeceği personelde bıraktığı şiddetin derecesi C Önceki bir olayın (kazanın) etkileyeceği personel sayısı B Daha önce olmuş bir olayın (kazanın) şiddetinin gerçekleşme olasılığı Elde edilen değerler matris metodolojisi temelli risk değerlendirme tablosuna kaydedilir ve çıkan sonucun büyüklüğüne göre en büyük değerden başlayarak riskler için gerekli önlemler alınır.

134 5 * JSA

135 JSAJSA  Kişi veya gruplar tarafından gerçekleştirir  İş görevleri üzerinde yoğunlaşır.  Bir işletme veya fabrikada işler ve görevler iyi tanımlanmışsa bu metodoloji uygundur.  Analiz, bir iş görevinden kaynaklanan tehlikelerin doğasını direkt olarak irdeler.  İş Güvenlik Analizi (JSA) olarak adlandırılan analiz dört aşamadan oluşur.  Kişi veya gruplar tarafından gerçekleştirir  İş görevleri üzerinde yoğunlaşır.  Bir işletme veya fabrikada işler ve görevler iyi tanımlanmışsa bu metodoloji uygundur.  Analiz, bir iş görevinden kaynaklanan tehlikelerin doğasını direkt olarak irdeler.  İş Güvenlik Analizi (JSA) olarak adlandırılan analiz dört aşamadan oluşur. 1

136 1Yapı 2 Tehlikelerin Tanımlanması 3 Risklere Değer Biçilmesi 4 Güvenlik Ölçüsü Önerisi Görev adımlarının veya alt görevlerin numaralandırılarak ayrıntılı olarak analiz edilmesi ve bu adımları bozacak durumların ve yapının belirlenmesi temel anlayışını içerir. Bu adım normal olarak işte çalışan ve denenen kişileri de içermelidir. Bundan başka normal standart iş prosedürlerinin yanında seyrek olarak üstlenilen sıra dışı görevlerde hesaba katılır. Alt görevler birer birer gözden geçirilir. Böylece alt görevleri bozabilecek tehlikelerin özellikleri daha kolay anlaşılabilir. Çeşitli sayıda sorular tehlikelerin tanımlanmasına yardımcı olmak amacıyla sorulabilir. (Hangi tip zarar gerçekleşebilir?, Zarar/tehlike için bir kontrol listesi hazırlanabilir mi?, Çalışma esnasında özel bir problem veya sapma meydana çıkabilir mi?, Görevi yapmak için diğer bir yol var mı?, Tehlikeli materyal, teçhizat, makine vb. içeriyor mu?, İş görevi zor mu?) Tehlikelerin veya problemlerin her birinin tanımlamasından sonra şiddetin sonucuna göre, maruz kalabilecek kişi sayına ve meydana gelme olasılığına göre değer biçilir. Analizi için önerilen güvenlik ölçümünün büyük bir avantajı uygun kontrol ölçümünün oldukça kolay üretilebilmesidir. Bu aşamada yapılabilecek bir çaba da riskin azaltılması için o görevde tehlike/riske giden yol boyunca kağıt üzerinde öneride bulunmaktır. Alışılagelmiş çalışma ve metotlara kullanışlı ise alternatif metotlar önerilir.

137 2

138 KALİTATİF (NİTEL–TANIMLAYICI–SIRALI–ORDİNAL) METODLAR 2 Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Analizi (Hazard and Operability Studies) 1 HAZOP Olursa Ne Olur Analizi (What İf…Analysis?) 2 WHAT IF Ön Tehlike Analizi (Preliminary Hazard Analysis) 3 PHA Birincil Risk Analizi (Preliminary Risk Analysis) 4 PRA İş Güvenliği Analizi (Job Safety Analysis)*C 5 JSA

139 1 HAZOP 3

140 AÇIKLAMALARAÇIKLAMALAR Kimya endüstrisi tarafından (1963 İngiltere’de) geliştirilmiş bir yöntemdir. Günümüzde özellikle  Kimya  Petrokimya  İlaç  Nükleer prosesler ….için uygun bir analiz yöntemidir. Kimya endüstrisi tarafından (1963 İngiltere’de) geliştirilmiş bir yöntemdir. Günümüzde özellikle  Kimya  Petrokimya  İlaç  Nükleer prosesler ….için uygun bir analiz yöntemidir. 1

141 Rehber-Anahtar Kelimeler 1.Yok 2.Fazla 3.Az 4.Ayrıca 5.Kısmen 6.Ters 7.Diğer 8.Geç - Erken 9.Önce – Sonra...............................gibi 1.Yok 2.Fazla 3.Az 4.Ayrıca 5.Kısmen 6.Ters 7.Diğer 8.Geç - Erken 9.Önce – Sonra...............................gibi Kılavuz Kelimler 1.Akış 2.Basınç 3.Sıcaklık 4.Seviye 5.Kompozisyon/Durum 6.Reaksiyon 7.Zaman 8.Sıra ………………………………gibi 1.Akış 2.Basınç 3.Sıcaklık 4.Seviye 5.Kompozisyon/Durum 6.Reaksiyon 7.Zaman 8.Sıra ………………………………gibi Belirli rehber ve kılavuz kelimeler kullanarak yapılan yapısal ve sistemli bir beyin fırtınası çalışmasıdır. 1 DeğilOrtalama

142 SembolAktivite Çoğunlukla Sonucu OPERASYON* Ürün, başarılan adım, prosesteki ilerleme adımı, değişkenlik adımı DENETLEME Kantitatif veya kalitatif uygulanan TAŞIMA Nakliye veya taşıma GECİKME* Müdahale, çatışma, engel veya gecikme DEPOLAMA* Ambarda depolama, stoklama, bir bölümde tutma 1

143 2 What if…?

144 SoruSonuçTavsiyelerSorumlu Eylem Zamanı ……….olursa ne olur? …...….olursa ne olur? ……….olursa ne olur?

145 3 PHA

146 UYGULAMAUYGULAMA Tesisin tasarımı aşamasında tehlikelerin analizi için kullanılan tehlike değerlendirme tekniğidir. Bir işletmede hangi tür tehlikelerin sıklıkla ortaya çıktığını ve hangi analiz metodunun uygulanacağını belirleyen metodolojidir. Tesisin tasarımı aşamasında tehlikelerin analizi için kullanılan tehlike değerlendirme tekniğidir. Bir işletmede hangi tür tehlikelerin sıklıkla ortaya çıktığını ve hangi analiz metodunun uygulanacağını belirleyen metodolojidir. 2

147

148 4 PRA

149 PRA YARARLARI Bir işletmedeki/sistemdeki tesisatının/ekipmanının tam olup olmadığını/kusursuz işleyip işlemediğini saptar. Kontrol edilecek hususların atlanılmasını engeller. Listelerindeki sorular işletmeye özel hazırlandığı için, risk değerlendirmesi yapılan tesisin eksiklikleri saptanır. Listelerde belirlenen noksanlıklar için «Birincil Risk Analizi» uygulanarak gerekli önlemler tespit edilir. Bir işletmedeki/sistemdeki tesisatının/ekipmanının tam olup olmadığını/kusursuz işleyip işlemediğini saptar. Kontrol edilecek hususların atlanılmasını engeller. Listelerindeki sorular işletmeye özel hazırlandığı için, risk değerlendirmesi yapılan tesisin eksiklikleri saptanır. Listelerde belirlenen noksanlıklar için «Birincil Risk Analizi» uygulanarak gerekli önlemler tespit edilir.

150

151 3

152 YARI KANTİTATİF (KARMA) METODLAR 3 Olay Ağacı Analizi Yöntemi (Event Tree Analysis) 1 ETA Hata Ağacı Analizi Yöntemi (Fault Tree Analysis) 2 FTA Neden-Sonuç Analizi (Sebep-Sonuç Analizi) (Cause-Consequence Analysis) 3 PHA 1

153 1 FTA *

154 FTA GELİŞTİRME Hata ağacı analizi kavramı, 1962 yılında Bell Telefon Laboratuvarlarında, Mınutemen kıtalararası balistik füze hedefleme kontrol sisteminin güvenlik değerlendirmesini gerçekleştirmek maksadıyla dizayn edilmiştir.

155 AÇIKLAMA – 1 Tümdengelim mantığa kullanılır. Hem kalitatif hem de kantitatif bir analizdir. Süreci görsel sergilemek için grafik model kullanır. Olaylar arasındaki ilişkide ve/veya bağlacı kullanılır Görselliğe dayalı sebep-sonuç ilişkisi kurar. Sonuçları rakamlarla ifade eder. Tüm faktörleri değerlendirir. Tümdengelim mantığa kullanılır. Hem kalitatif hem de kantitatif bir analizdir. Süreci görsel sergilemek için grafik model kullanır. Olaylar arasındaki ilişkide ve/veya bağlacı kullanılır Görselliğe dayalı sebep-sonuç ilişkisi kurar. Sonuçları rakamlarla ifade eder. Tüm faktörleri değerlendirir. 2

156 OlaylarAnlamı DİKDÖRGEN Mantık kapısı ile bağlı daha basit olayların elementlerin veya faktörlerin kombinasyonu ile ortaya çıkan olay DAİRE Esas olay (yaprak-başlatan olay). Bu sembol birinci durumdaki problem için kullanılır. Daha ileri bir gelişimi gerçekleştirmeyen, işleme gerek duyulmayan temel bir olaydır. ELİPSMantık kapısı ile bağlı, yapılması zorunlu olay ÜÇGENAktarma sembolü, bağlantı ve birleştirme görevinde kullanılır. VE KAPISI* Sadece sembol altındaki tüm girdi olayların gerçekleşmesi durumunda yukarıda yer alan olayın ortaya çıkması gerçekleşir. 1

157 OlaylarAnlamı VEYA KAPISI Sembol altındaki bir veya birden fazla girdi olaydan en az herhangi birinin gerçekleşmesi durumunda yukarıda yer alan olayın ortaya çıkması gerçekleşir. KOMBİNASYON N girdi olay içinden en az M tane gerçekleşirse baştaki olay gerçekleşir. KARE Sebebi tanımlanmamış ve belirsiz bir son olayı tanımlamaktadır. DARALTILMIŞ DAİRE Analizin bu bölümünde daha fazla ilerlemeye ihtiyaç olmadığını işaret eder. M N

158 2 ETA *

159 ETA (Olay Ağacı Analizi) «Olay ağacı analizi başlangıçta nükleer endüstride daha çok uygulama görmüş ve nükleer enerji santrallerinde işletilebilme analizi olarak kullanılmıştır, daha sonra diğer sektörlerde de sıklıkla uygulanmaya başlanmıştır.» Kazayı kaydetmede başlatıcı zincirleme olaylar arasındaki ilişkileri inceleyen tehlike değerlendirme tekniğidir. «Olay ağacı analizi başlangıçta nükleer endüstride daha çok uygulama görmüş ve nükleer enerji santrallerinde işletilebilme analizi olarak kullanılmıştır, daha sonra diğer sektörlerde de sıklıkla uygulanmaya başlanmıştır.» Kazayı kaydetmede başlatıcı zincirleme olaylar arasındaki ilişkileri inceleyen tehlike değerlendirme tekniğidir. 1

160 3 CCA 2

161 NEDEN - SONUÇ ANALİZİ «Neden-Sonuç Analizinde balık kılçığı diyagramı olarak da bilinen risk değerlendirme tekniği kullanır.» «Balık kılçığı diyagramı üzerinde kök nedenlere doğru keşif sağlaması açısından Hata Ağacı Analizine benzer.» «Hata ağacı analizi ve olay ağacı analizi yöntemlerini birlikte kullanan tehlike değerlendirme tekniğidir.» «Neden-Sonuç Analizinde balık kılçığı diyagramı olarak da bilinen risk değerlendirme tekniği kullanır.» «Balık kılçığı diyagramı üzerinde kök nedenlere doğru keşif sağlaması açısından Hata Ağacı Analizine benzer.» «Hata ağacı analizi ve olay ağacı analizi yöntemlerini birlikte kullanan tehlike değerlendirme tekniğidir.» 3

162 Neden-Sonuç Analizi / OlaylarAnlamı DAİRE Esas olay (yaprak başlatan olay). Bu sembol birincil durumdaki problem için kullanılır. Daha ileri bir gelişimi gerektirmeyen, işleme gerek duyulmayan temel bir olaydır. VEYA KAPISI Sembol altındaki bir veya birden fazla girdi olaydan en az herhangi birinin gerçekleşmesi durumunda yukarıda yer alan olayın ortaya çıkması gerçekleşir. VE KAPISI Sadece sembol altındaki tüm girdi olayların gerçekleşmesi durumunda yukarıda yer alan olayın ortaya çıkması gerçekleşir. SONUÇ TANIMLAYICI Hata seviyesini belirten son olay veya koşul. DALLANDIRMA OPERATÖRÜ Eğer koşullar uygun ise çıktı «Evet’tir», eğer koşullar uygun değilse çıktı «Hayır’dır». Dallandırma operatörüne kusur ve başarı ifadelerinden her ikisi de yazılabilir. P Y +P N =1 HE OLAY

163