Mastarlar.

... konulu sunumlar: "Mastarlar."— Sunum transkripti:

1 Mastarlar

2 Mastarlar Makine parçalarının ölçme ve kontrol işlemlerinde ölçme ve kontrol aletleri ile birlikte kullanılan yardımcı aletlere Mastarlar denir. Bunların bazıları direkt bazıları ise  endirekt olarak ölçme ve kontrol işlemlerinde kullanılırlar. Diğer ölçü aletlerinden en önemli üstünlükleri ölçmeyi yapan kişide özel yetenekler gerektirmemesidir. Özellikle seri üretim aşamalarında sürekli aynı türden ölçümlerin yapıldığı işlem basamaklarının zamandan tasarrufu sağlayan ölçme aletleri olarak bilinirler.

3 Sınır Mastarları Makine parçalarının imalatı sırasında, verilen olcu sınırlarına dikkat edilerek istenilen ölçülerde yapılması gerekir. Makine parçalarının istenilen olcu sınırları içerisinde yapılıp yapılmadığını kontrol için hazırlanmış aletlere sınır mastarları denir. Sınır mastarlarının çeşitleri şunlardır: a. Uzunluk, derinlik, yükseklik ve aralık mastarları, b. Dış çap (Çatal) mastarları, c. İç çap (Tampon) mastarları, d. Kendinden kamalı iç ve dış çap mastarları, e. Modül mastarları, f. Konik mastarlar, g. Vida mastarları, h. Kavis ve profil mastarlar ı

4 Tampon Mastarlar Tampon Mastarlar, delik çaplarının istenilen ölçü sınırları içerisinde yapılıp yapılmadıklarının kontrolünde kullanılırlar. Yanda görüldüğü gibi bu mastarların silindirik şekilde iki ucu vardır. Bu uçlardan biri geçer diğer ise geçmez ölçüdedir. Kontrol esnasında geçer taraf kontrol edilen delikten boşluksuz olarak geçmeli, geçmez taraf ise geçmemelidir.

5 Yukarıda görüldüğü gibi mastar gövdesi üzerinde ölçebileceği ana ölçü ve toleransını gösteren bilgiler bulunur. Ayrıca her iki uçta ölçüm tolerans değerleri yazılıdır. Yine dikkat edilecek olursa geçmez taraf (NO GO) daha kısa ve kırmızı renkle, geçer taraf (GO) ise daha uzundur. Bazı türlerinde geçer taraf mavi renkle işaretlenmişlerdir.

6 Vida Mastarları Vida Mastarları, silindirik iç ve dış yüzeylere açılmış olan vidaların hassas olarak kontrollerinde kullanılırlar. Metrik ve parmak olmak üzere  her iki ölçü sisteminde imal edilirler. Kontrol edilecek olan farklı her vida (Metrik, parmak, adım ve diş sayısı vb.) için ayrı mastarlar kullanılır. Bu nedenle bu tür mastarlar ancak toleranslı imalatlarda kullanılırlar. Çünkü bu tür mastarlar özel imalat grubuna girdikleri için pahalı kontrol aletleridir.

7

8 Çatal Mastarlar Çatal Mastarlar, bu mastarlar silindirik iş parçalarının dış çaplarının ölçülmesinde kullanılırlar. Bu mastarlarla ölçülecek parçalar hassas oldukları için taşlanmış olmaları gerekir. Çünkü daha kaba olan ölçüleri kumpas, mikrometre vb. ölçü aletleri ile ölçmek mümkündür.

9 yanda görüldüğü bu tür mastarların her iki ucu ay şeklindedir
yanda görüldüğü bu tür mastarların her iki ucu ay şeklindedir.  Genellikle çelik dökümden yapılmış olup uç kısımları sertleştirilmiş ve daha sonra da taşlanmıştır. Dış ortamın ısı vb. olumsuzluklarından kolaylıkla etkilenmemesi için gövdesi kaburgalı olarak yapılmıştır.  Yine bu mastarlarda geçer taraf mavi, geçmez taraf da kırmızı renktedir.  Gövde üzerinde ana ölçü ve yanında geçme tolerans türü (j6) yazılır. Tolerans değerleri ise her uçta ve bindeli olarak  yazılıdır.   Örneğin yukarıdaki  mastarın geçer taraf ölçüsü , geçmez tarafın ölçüsü ise dır.

10 100 mm kadar olanlar çift taraflı daha büyük olanlar ise tek taraflı olarak imal edilirler. Bu tür mastarların geçer/geçmez kısımları aynı bölgededir. Öndeki uç geçer sonraki uç ise geçmez ölçüleri ifade eder. Bu tür çatal mastarların bazıları ayarlanabilir özelliğe sahiptir. Yani belirli ölçü sınırları içerisinde ayarlanabilirler. Bu ayarlar özel Johnson mastarı adı verilen özel mastarlarla yapılır.

11 Prizmatik Mastarlar Prizmatik Mastarlar, bu mastarlar çelik ya da dökme çelikten yapılmıştır. Ölçme, kontrol ve markalama işlemlerinde kullanılır. Biçimleri prizmatik olup, bütün yüzeyleri hassas olarak işlenmiş ve taşlanmıştır. Mikrometre, kumpas, komparatör gibi ölçü aletleri ile birlikte kullanılır.

12 Silindirik Mastarlar Silindirik Mastarlar, mastarlar ile silindirik iç deliklerin ölçme ve kontrol işlerinde kullanılırlar. Bu mastarlar da çelik ve dökme çeliklerden yapılmış, sertleştirilmiş ve hassas ölçüye taşlanmıştır. Çeşitli çap ve boylarda yapılır.

13 Vida Kalem Mastarları Vida Kalem Mastarları,  bu mastarlar tornada diş açma işleminde kullanılacak olan vida kalemlerinin bilenmelerinde kullanılırlar. Aynı zamanda vida kaleminin iş parçasının eksenine dik (90º) olarak ayarlanarak bağlanmalarında da kullanılırlar. Bu tür mastarlar bazen sadece üçgen vida kalemleri için yapılmış olabildikleri gibi bazen de üçgen vida, trapez vida, kare vida ve hatta matkap uç açısı içinde tek mastar şeklinde yapılmış olabilirler. Aşağıdaki şekilde üçgen ve kare kalem mastarı görülmektedir.

14

15 Profil Mastarları Profil Mastarları,  makine parçalarının üzerinde bulunan iç bükey ya da dış bükey kavislerin (profillerin) kontrolünde kullanılır. Bu mastarlar aynı zamanda profil tornalamada kullanılacak profil kalemlerinin bilenmesinde ve bilenmiş kalem profillerinin kontrolünde de kullanılır.

16

17

18 Konik Mastarlar Konik Mastarlar,  motorculukta ve makinecilikte kullanılan bu mastarlar, silindirik ve lama biçimlidirler. Her iki tür mastar üzerinde de bölüntü çizgileri vardır. Taşlanacak olan deliğe mastar sokulur ve mastar üzerindeki bölüntülerden yararlanılarak istenilen ölçüye göre kontrolleri yapılır.

19

20 Kalınlık mastarları Kalınlık Mastarları, değişik amaçlar için kullanılan bu mastarlar çeşitli kalınlıktaki çelik sac ya da tellerden yapılmışlardır. Hassa olarak taşlanmış olan bu mastarlar genellikle otomotiv sektöründe yaygın olarak kullanılırlar. Aynı zamanda sac ve tel türü malzemelerin ölçülmesinde kullanılırlar. Metrik ve Parmak ölçülerinde olanları vardır.  Piyasada bu tür mastarlara sentil denilmektedir.

21

22 Tolerans Parçaların düzenli çalışmalarını aksatmayacak şekilde üretim esnasında meydana gelebilecek küçük ölçü hata paylarına tolerans denir. Metal teknolojilerinde imalat sırasında ölçüler toleranslı olarak alınır ve üretilirse montaj kolaylığı sağlayacağından önemlidir.

23 Tolerans Değerleri ISO sisteminde tolerans değeri mikron ile gösterilir. Bu değerlere örnek olarak Ø20h7 ölçüsü verelim. Bu parça nominal ölçüsü 20mm olan bir mildir.7.tolerans kalitesine sahiptir. Tablodan bu milin tolerans s ınırı 0 ile -21µm değerindedir.

24 Üniversal Atölye Minkalesi