SAĞLIKLI YAŞAM REHBERLİK SERVİSİ

Sa ğ lıklı bir ya ş am için alınması gereken önlemlerin pek ço ğ u günlük ya ş amımızda uygulamamız gereken küçük ve kolay çabalardan olu ş ur. Bunlardan en önemlileri;  temizlik,  sa ğ lıklı beslenme,  bedensel ve zihinsel çalı ş ma,  düzenli ya ş am,  sigara, alkol, uyarıcı ve uyu ş turucu maddelerden uzak durma,  kazalardan korunma,  sorunlarla ba ş a çıkmada do ğ ru ve uygun yöntemler kullanmadır.

1. TEMİZLİK  Sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınan temizlik önlemlerinin tümü hijyen olarak tanımlanır.

 Temizliğin sadece görünür kirlenme olduğunda yapılması yeterli değildir. Örneğin; uykudan uyanınca yüzün yıkanması, çamaşırların değiştirilmesi, yemekten ve tuvaletten önce- sonra ellerin yıkanması, dişlerin fırçalanması gündelik temizlik uygulamalarıdır.

 Su ve sabun olmadan temizlikten bahsetmek olası değildir. Başta kişinin kendi sağlığı olmak üzere, başkalarının da sağlığını korumanın en önemli aracı temizliktir. Sadece beden temizliği değil, kullanılan her şeyi ve her ortamı temiz tutmak da temiz olmanın gereğidir.

Ağız Ve Diş Sağlığı

 Ağızdaki olumsuzluklar diş sağlığının bozulmasına, sindirimin olumsuz etkilenmesine yol açar.  Ağız ve diş sağlığında en önemli iki hastalık diş çürükleri ve diş eti iltihaplanmalarıdır. Diş eti hastalıkları kimi zaman diş yuvasının bulunduğu çene kemiğinin erimesine kadar ilerleyen bir etki yapabilir. Diş sağlığının bozulması vücuttaki diğer organları da etkileyebilir.Kalp, böbrek, eklemler vb. yapılarda önemli sağlık sorunlarına yol açabilen enfeksiyonlara kaynaklık edebilir.

A) Diş Çürümesi  Besinler içinde diş çürümesine en çok neden olanlar karbonhidratlar, yani şekerli gıdalardır.  Dişler düzenli olarak fırçalanır ve bakımlarına özen gösterilirse, mikroplar onlara zarar veremezler. Diş çürüğü, dişte oyuklar yaparak dişin yapısını bozan ve kendi kendine iyileşmeyen bir hastalıktır.  Dişler iyi temizlenmeyecek olursa, üzerinde besin artıkları ve mikroplar birikir. Diş çürüğü diş özüne doğru ilerledikçe dişler ağrımaya başlar.

 Diş çürüklerinin tedavi edimesi için ağrı oluşmasını beklemeden senede en az iki kez diş hekimine giderek dişlerin muayene ettirilmesi gerekir.  Doğal dişlerin uzun süre dayanmasında ağız ve diş bakımının önemi çok büyüktür.

B) Diş Eti Hastalıkları  Diş üzerindeki plaklar bunun en önemli nedenidir. Tedavi edilmeyen diş eti iltihapları çene kemiğinin de iltihaplanmasına ve zarar görmesine yol açabilir.  Diş çürüğü, diş eti hastalıkları, sinüzit, bademcik iltihabı, solunum sistemi hastalıkları, sindirim sorunları, ağız bakım yetersizliği ağız kokusuna neden olabilir. Bazı metabolizma hastalıkları da ağızda kendine özgü kokular yapabilir.

C) Diş Bakımında Önlemler  Diş çürümelerinin önlenmesinde düzenli olarak dişlerin fırçalanması, diş ipi kullanılması, aşırı tatlı ve şekerli yiyeceklerden olabildiğince kaçınma bunlar yendiğinde mutlaka dişlerin fırçalanması, diş hekimi kontrollerine gidilmesi temel uygulamalardır. Diş eti hastalıklarının önlenmesinde de diş fırçalama ve düzenli diş hekimi kontrolleri önemlidir.

El Ve Tırnak Temizliği Günlük ya ş amda en fazla kirlenen organların ba ş ında eller gelmektedir. Kirli yüzeylere sürtünen ve dokunan ellerin yıkanmadıkları sürece birer mikrop barına ğ ı olmaya ba ş ladı ğ ı bilinmelidir. Bu nedenle ellerin düzenli olarak yıkanması gerekmektedir.  Olanak bulunan her ortamda eller akar su altında sabunla, el sırtı, avuç içi ve parmak araları köpüklerle kaplanıp 15 saniye ovu ş turularak yıkanmalı, durulanmalı, havlu, ka ğ ıt havlu ya da ka ğ ıt mendille kurulanmalıdır.  Tırnakların kesilmi ş olması el temizli ğ i için ön ko ş uldur. Su ve sabun bulunmayan yerlerde el temizli ğ i hazır ıslak temizlik mendiliyle yapılabilir.

Eller ne zaman yıkanmalıdır?  yemeklerden önce ve sonra  yemek hazırlamadan önce ve sonra  di ş, a ğ ız, yüz, göz temizli ğ i yapmadan önce  tuvalet gereksiniminin giderilmesinden önce ve sonra  kirli, tozlu bir i ş i tamamladıktan sonra  dı ş arıdan eve ve i ş e geldikten sonra  hasta olan bir yakınımızı ziyaretten sonra

 Tırnağın etten ayrıldıktan sonraki bölümünün altında kir ve yağ kolayca birikir. Ayrıca burada mikroplar barınabilir, bağırsak parazitlerinin yumurtaları da bulunabilir. Tırnakların düzenli kesilmesi, banyo yaparken de iyice yıkanması gerekir. Tırnak yemek, bu nedenle de sağlığa zararlı bir alışkanlıktır  El tırnakları yarım ay biçiminde, ayak tırnakları ise düz olarak kesilir. Ayak tırnaklarının yarım ay biçiminde kesilmesi tırnak batmalarına neden olabilir.

Ayak Temizliği  Ayaklar her gün çorap ve ayakkabı içerisinde terledi ğ inden düzenli olarak yıkanmalıdırlar. Yıkanma işlemi yapılmaz ise çevreyi rahatsız edecek kokular, daha sonra da ayak sa ğ lı ğ ını bozabilecek nasır gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Ayaklar düzenli olarak yıkanmalı, her yıkamadan sonra parmak araları havlu hatta saç kurutma aracı ile iyice kurutularak mantar enfeksiyonları için ortam oluşması önlenmelidir. Ayak havluları ellerin kurulanmasında kullanılmamalıdır.

2. SAĞLIKLI GİYİNME  Sa ğ lı ğ ın korunabilmesi için dı ş ortam ko ş ullarına göre giyinilmesi gerekir. Giyecekler hava, mevsim ve sıcaklık ş artlarına uygun olmalıdır. Giyeceklerin cildi tahri ş etmeyecek, allerji yapmayacak, teri emebilecek özellikteki maddelerden yapılması gerekmektedir. Vücudun kirlenmesine yol açabilecek i ş lerde önlük, ellerin kirlenmesine yol açabilecek i ş lerde eldiven giyilmelidir.

3. BESLENME  Sa ğ lıklı beslenme, vücudun büyüme, gelişme ve günlük işlevlerinin süreklili ğ inin sa ğ lanması için gerekli olan besin ö ğ elerinin yeterli miktarlarda alınmasıdır. Gıdalar içerdikleri besin ö ğ elerinin benzerlikleri açısından dört gruba ayrılırlar.  1) Süt, yo ğ urt, peynir grubu: Süt ve sütlü gıdaların oluşturdu ğ u bu gruptaki besinler protein, hayvansal ya ğ lar, kalsiyum, fosfor, B 2, B 12, A vitaminleri açısından zengindir.  2) Et, yumurta ve kuru baklagiller grubu: Kırmızı et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, nohut, mercimek gibi gıdaların oluşturdu ğ u bu gruptaki besinler başlıca protein kayna ğ ıdır, ayrıca ya ğ, B vitaminleri, demir ve çinko da içerir.

 3) Taze sebze ve meyve grubu: Bu gruptaki gıdalar vücut için kalsiyum, demir, magnezyum ve di ğ er bazı minerallerin, A, B, C, E, folik asit gibi vitaminlerin kayna ğ ıdır.  4) Tahıl grubu: İ çerdikleri karbonhidratla başlıca enerji kayna ğ ıdır, ayrıca B grubu vitaminleri içerir.

 Ancak az ve sık yemek, güne mutlaka kahvaltı ile başlamak,  ö ğ ün atlamamak, abur cubur yememek,  günde en az bardak su içmek,  kolalı içecekler, çay, kahve, kızartma, kavurmalar, aşırı ya ğ lı, tuzlu ya da şekerli gıdalar ve açıkta satılan yiyeceklerden kaçınmak,  ya ğ seçiminde doymamış ya ğ ları tercih etmek, yiyecekleri hazırlarken içlerindeki besin ö ğ elerinin korunmasına dikkat etmek ve uygun koşullarda saklamak,  çi ğ yenen meyve ve sebzeleri bol ve temiz suyla iyice yıkamak her yaş ve dönem için geçerli temel sa ğ lıklı beslenme kurallarıdır.

 Gıdaların temini sırasında da dikkat edilmesi gereken bazı kurallar vardır. Alınanların mutlaka taze olmasına dikkat edilmelidir. Ambalajlı gıdalarda paket üzerinde yer alan son kullanma tarihlerine dikkat edilmeli, zedelenmiş ambalajlarda ya da kötü saklama koşullarında bekletilmiş mallar kesinlikle alınmamalıdır. Konserveler paslanmamış ve özellikle dışa do ğ ru bombeleşmemiş olmalıdır. Sıcaktan etkilenecek gıdalar alışverişten eve getirilirken ya buz çantaları kullanılmalı ve/veya en kısa yoldan ulaştırılmalıdır.

4. HAREKETLİ YAŞAM  Düzenli bir şekilde egzersiz yapan bireylerin yaşam enerjileri artar, kendilerini daha iyi hisseder ve daha iyi görünürler. Yaşam boyu egzersiz yapmak, kalp ve damar hastalıkları, tansiyon yüksekli ğ i ve ileri yaşlarda kemik yo ğ unlu ğ unun azalması gibi sorunları azaltır. Başka türlü spor yapma olana ğ ı olmasa bile her gün, hiç de ğ ilse gün aşırı en az 30 dakika hızlı tempoda yürüyüş yapmak da iyi bir egzersizdir. Gebelik, do ğ um sonrası ve menopoz dönemlerinde kadınlar için egzersiz yapmak daha da önemlidir.

 Düzenli egzersiz yapmak kas gücü ve bedensel esnekli ğ in yanı sıra kalp damar sistemini güçlendirerek dayanıklılı ğ ı da arttırır. Egzersiz akıl ve ruh sa ğ lı ğ ı açısından da faydalıdır. Düzenli egzersizle kişi gerilimini azaltabilir, günlük baskılardan uzaklaşabilir ve zihnini zinde tutabilir.  Egzersizle birlikte gelen şiddetli gö ğ üs a ğ rısı ve nefes darlı ğ ının kalp hastalı ğ ı belirtisi olabilece ğ i bilinmelidir.

5. DÜZENLİ YAŞAM VE UYKU  Sa ğ lık ve zindelik için düzenli yaşam ve uyku da vazgeçilmez şartlardır. Bireyler arasında uyku gereksinimi ve ritmi farklılık gösterir. Bazı insanlar 4-6 saatlik uyku ile yetinirler kimileri ise saat uyurlar.

 Uyku aynı zamanda ruh sa ğ lı ğ ının bir göstergesidir. Streste ve pek çok psikiyatrik hastalıkta uyku ritmi ve süresi bozulur. Bunun yanında yeterli uyku uyunmadı ğ ında kişinin fiziksel ve ruhsal streslere dayanıklılı ğ ı azalır.

6. SİGARA, ALKOL, MADDE KULLANIMI Ba ğ ımlılık Nedir?  Ba ğ ımlılık kişinin kullandı ğ ı madde üstünde kontrolünü kaybetmesi ve onsuz bir yaşam sürememeye başlamasıdır. Ba ğ ımlılık bir kez geliştikten sonra, bir daha iyileşmez ve kişinin yaşamı boyunca onunla beraber gelir.

Ara Sıra Kullanmak Zararlı mıdır?  İ nsanlar genelde ara sıra kullanarak başlarlar. İ lerleyen dönemlerde daha önceki yaşadıkları etkiyi elde etmek için her seferinde kullandıkları miktarı arttırmak durumunda kalırlar.  Bu durum madde talebinin artması anlamına da gelir ki bu da ba ğ ımlılı ğ a götüren yoldur. Aralıklı da olsa uzun süre kullanım mutlaka bireyin ruhsal ve kimyasal yapısında de ğ işikliklere yol açar.

 Maddelerin verdi ğ i zararlar arasında okul başarısında düşme, aile ilişkilerinde kopukluk, arkadaş çevresinin daralması, bedensel ve ruhsal de ğ işiklikler, zamanla üretkenli ğ in azalması sayılabilir.  E ğ er kişinin madde alan bir arkadaşı varsa bir süre sonra bundan etkilenmesi olasılı ğ ı büyüktür. “Nerden bileceksin yaşadıklarımı, sen hiç kullanmadın ki!” gibilerinden bilinçli ya da bilinçsiz sözlerle yardım etme iste ğ i içindeki kişiyi kullanmaya itebilir.

Katılımınız için te ş ekkür ederim…