BESLEMEYE BAĞLI PROBLEMLER BUZAĞILARDA BESLEMEYE BAĞLI PROBLEMLER Prof. Dr. Nurettin Gülşen Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı

Soğuk stresinde besleme Soğukta barındırılan buzağılarda süt veya mama miktarı %25-30 oranında artırılabilir. Eğer %15’den düşük yağ içeren mama kullanılıyorsa, %18-22 yağ içeren mamalara geçilebilir. Sıvı yemlerin kuru maddesi ishale yol açmayacak şekilde %15 düzeyinde artırılabilir, İlave öğün olarak süt veya mama verilebilir. Soğuk stresinde başlangıç yemi tüketimi de artmaktadır.

Soğuk stresinde besleme Ham protein:yağ oranı 20:20 olan mama ile beslenen ve 10 ºC’de barındırılan buzağılar negatif enerji dengesinin sınırındadır. 0ºC’de barındırılan buzağılar ise ısınmak için yağ dokularını kullanmaktadırlar. Bu durumdaki buzağılarda bağışıklık sistemi çalışmamakta ve hastalıklara yakalanma riski de artmaktadır. Soğuk stresi şartlarında, süt ikame yeminin ham protein:yağ oranının 28:20 olması gerekmektedir.

Soğuk stresinde besleme Soğukta içirilen sıvı yemler vücut ısısına yakın olmalıdır. Soğukta barındırılan buzağılarda altlığın CA artışı üzerine etkisi sıvı yem ve tüketim düzeyinden daha fazla etkilidir. Hızar talaşı yerine buğday sapından altlık %5-12 arasında daha hızlı büyümeyi sağlamıştır.

Gruplandırmanın etkisi Stabil ve dinamik buzağı grubu oluşturmanın hastalık üzerine etkileri. Parametre (Buzağıların % oranı olarak) Stabil gruplar “Hepsi içeri hepsi dışarı” Dinamik gruplar “Devamlı hayvan giriş ve çıkışı” İshal 18.4 46.2 Solunum sistemi hastalıkları 19.7 43.6 Burun akıntısı 39.3 74.8 Solunum oranında artış 6.3 21.7 Anormal solunum sesleri 3.8 18.0 Kıl örtüsünde dışkı 16.5 44.4 Deneme sonunda bozuk kıl örtüsü 11.9 29.8 Grupların aynı zamanda oluşturulması ve çıkartılması performans ve sağlık açısından önemlidir.

Mamalardan Kaynaklanan Problemler Süt gibi mamanın da midede pıhtı oluşturması arzu edilen bir özelliktir. İçeriğinde kazein bulunmayan mamalar pıhtı oluşturmamakta fakat herhangi bir bozukluğa da yol açmamaktadırlar. İçeriğinde kazein bulunmayan mamalar 3 haftalıktan daha büyük buzağıların beslenmesinde kullanılmalıdır.

Mamalardan Kaynaklanan Problemler Peynir altı suyu, ısıyla denatüre edilmiş yağsız süt ya da süt dışındaki kaynaklardan hazırlanmış mamalarda pıhtılaşma gerçekleşmemektedir. Enfeksiyöz ve diğer olumsuz etkenlere karşı pıhtı oluşumu arzu edilen bir özelliktir. Sağlam pıhtı daha iyi sindirim ve daha az ishal anlamına gelmektedir. Pıhtılaşmanın iyi olması, mamanın sindirilebilirliğinin de iyi olduğu anlamına gelmemektedir.

Mamalardan Kaynaklanan Problemler Yağların iyi bir şekilde dağılması için mamanın 45-50 °C sıcaklığa sahip olması ve yaklaşık 42 °C’ye gelinceye kadar soğutulduktan sonra buzağılara içirilmesi tavsiye edilmektedir. Sıcaklığı düşük olanlar homojen karışmayarak protein ve mineraller kovanın dibine çökmekte ve bu besin maddeleri tüketilememektedir. Düşük sıcaklıktaki mamada yağlar yüzeyde bir tabaka oluşturmakta, hayvanın ağız ve burun etrafına yapışmaktadır. Mamanın aşırı ısıtılmasının herhangi bir olumsuz etkisi olmamakta fakat soğuyuncaya kadar mamanın tüketimini engellemektedir.

Mamalardan Kaynaklanan Problemler İki öğün beslemede 125 g, tek öğün yapılanlarda ise 150 g toz halindeki mama 1 litre suya karıştırılarak hazırlanmaktadır. Bu yoğunlukta pıhtı oluşumu optimum düzeydedir. Fazla sulandırılmış mamaların pıhtı oluşturmaları zayıftır. Ayrıca süt ile beslemeden hemen sonra buzağıların fazla miktarda su içmelerine izin verilmemesi önerilmektedir.

Mamalardan Kaynaklanan Problemler Buzağı mamaları ile besleme sonucunda gelişen problemlerin çoğu mamanın iyi karıştırılmamasından kaynaklanmaktadır. El ile basitçe karıştırma yeterli olmamakta, karıştırma ile birlikte çırpma hareketleri de yapılmalıdır. İyi karıştırılmazsa mama topaklanmakta, protein kovanın dibine çökmekte, yağ ise üst kısımda bir tabaka oluşturmaktadır. Araştırma sonuçları mama içinde bulunan yağın %60’nın bu şekilde ziyan olduğunu göstermektedir.

Yemek borusu oluğunun kapanmaması problemleri Özofagal oluğun kapanması için hayvanın süt içeceğini hissetmesi gerekmektedir. Süt veya mamanın sıcaklığı, miktarı, yoğunluğu ve lezzetinin her öğünde sabit olmaması, beslemenin aynı saatte yapılmaması, Yer değiştirme ve boynuz köreltmenin besleme öncesi yapılması Emziklerin dar olması, Hayvanın önünde süt kalması ve daha sonra soğuk olarak içmesi, Süt içmeyi öğretmek içi parmak yada emzik emdirmek. Kulübe tabanı ile süt kovasının altı arası mesafe en az 30 cm olmalıdır. BAŞ HİZASINDA BESLEME YAPILMALIDIR

Yemek borusu oluğunun kapanmaması problemleri Oluğun tam olarak kapanamaması sütün işkembeye akması 15-30 dakikada öldürücü gazlı şişme ve koliğe sebep olmaktadır. Kronik vakalarda ise ishallere yol açmaktadır. Bu durumda oluşan kronik ağrı yem tüketimini azaltmakta ve büyümeyi olumsuz yönde etkilemektedir.

İşkembe kabızlığı Kuru ve sindirilme derecesi düşük olan kaba yemlerin aşırı tüketiminden kaynaklanır. Su tüketiminin yetersiz olmasından kaynaklanmaktadır. Kalitesiz kaba yemler büyümeyi azaltmakta, işkembe şişkin bir görünüm almaktadır. Buzağılar şişkin karınlıdır, alt karın bölgesi gerginleşmiş vaziyettedir.

Ülser Abomasum ülserleri, işkembede sindirilmeyen kalitesiz kuru ot veya saman gibi yem maddelerinin tüketimi ile ortaya çıkmaktadır. Pika ve kronik hastalıklar sonucunda da ülser gelişmektedir. Kıl tüketimi ile oluşan bezoarların da ülser oluşumunda rol oynadığı belirtilmektedir. Bazı vakalarda dışkıda kan ve anemi şekillenmekte, nadir olarak ölüm görülmektedir.

Buzağı ishalleri 1- Bakteriyel ya da viral enfeksiyonlar sonucunda şekillenenler. 2- Besleme kaynaklı ortaya çıkan ishaller.

Buzağı ishalleri: Besleme kaynaklı ishaller Aşırı sıvı yem tüketimi bu tip ishallere neden olmaktadır. Sütün sindirilememesi sonucu beyaz renkli ishal ortaya çıkmaktadır. Emilim ve sindirim bozuklukları sonucunda da oluşabilir. Dışkı hacmi bakteriyel ishallere göre daha az olmasına rağmen sıvı atılımı çok olabilir. Beslemenin düzenlenmesiyle ishalin azaltılması mümkündür fakat ileri durumlarda tedaviye ihtiyaç duyulabilmektedir.

Buzağı ishalleri: Besleme kaynaklı ishaller Yeni doğmuş buzağılarda k.hidratlardan sadece laktoz ve glikoz sindirilmektedir. Bu yaştaki buzağılar nişastayı sindirememekte, nişasta ve nişasta ürünleri de ishale neden olabilmektedir. Sağlıklı buzağılarda tüketilen suyun yaklaşık %5’i dışkı ile atılırken ishalli hayvanlarda bu oran %83’e yükselmektedir. İshallerde hayati öneme sahip besin maddeleri de atılmaktadır. İshalleri sonucunda gerçekleşen ölümler enfeksiyon etkeninden ziyade sıvı ve elektrolit kayıplarından kaynaklanmaktadır.

İshal, belirtileri yok ve güçlü emme refleksi Damar içi sıvı tedavisi Buzağı ishalleri Buzağılarda su kaybı oranı ile ishal belirtileri arasındaki ilişkiler. Sıvı Kaybı (%) Su kaybı belirtileri 5-6 İshal, belirtileri yok ve güçlü emme refleksi 6-8 Orta derecede depresyon, derinin 2-6 saniye içinde eski halini alması, emme refleksinin devam etmesi, gözlerin çukurlaşması, düşkünlük 8-10 Depresyon, yanına yatma, gözlerde belirgin çökme, derinin 6 saniyeden daha uzun sürede eski halini alması 10-14 Ayakta duramama, bacak-ayaklarda soğuma, derinin eski halini alamaması, koma benzeri durum >14 Ölüm Sıvı kaybı, % 2 4 6 8 10 12 14 Dehidrasyon ve Buzağının Klinik Görünümü. Damar içi sıvı tedavisi

Buzağı ishallerinden korunma Süt pıhtısının sindiriminin yaklaşık 6-8 saat sürmesi nedeniyle buzağıların günde 2 öğün halinde beslenmelidir. Anneleri ile birlikte kaldıklarında günde 8-10 kez süt emmeleri midede çekirdek pıhtı oluşumunu engellemektedir. Bu durumda süt direkt olarak barsağa geçerek ishal oluşumu için uygun bir ortam sağlamaktadır.

Buzağı ishallerinden korunma Sık mama değişimi ishale yol açabilir. Düzensiz besleme buzağının enfeksiyonlara karşı dirençsiz kalmasına da yol açmaktadır. Süt ve Mama Tipinin Abomasum pH’sı Üzerine Etkileri.

İshalli hayvanlarda besleme Genel bir kural olarak: hayvan yanına yatmış bir pozisyonda bulunuyorsa damar içi sıvı uygulaması, hayvan başını dik tutabiliyor ancak solüsyonu içemiyorsa sonda uygulaması, diğer durumlarda ise ağızdan solüsyonların içirilmesi tavsiye edilmektedir.

İshalli hayvanlarda besleme Buzağılarda ishal kaynaklı ölümlerin en büyük sebebi, su kaybı ve asidozdur. Ağızdan elektrolit solüsyonlar ishalin olduğu bütün dönemlerde verilmelidir. Ağızdan solüsyonlar sütten ayrı olarak içirilmeli ve besleme aralığı en az 4 saat olmalıdır. Buzağı mamaları süte göre daha az sindirilirler ve ishal bulunan vakalarda kullanılmaları genellikle tavsiye edilmemektedir.

İshalli hayvanlarda besleme İshalli buzağıların oral rehidrasyon solusyonları ile tedavi yolları: 1- Tüm tedavi boyunca süt tamamen kesilmekte ve sadece ağızdan rehidrasyon solusyonu ile besleme. 2- İlk 2 gün ağızdan rehidrasyon solusyonlarını takiben hasta olmadan önceki gün tükettiği süt miktarının yarısı kadar süt ile besleme. 3- Ağızdan rehidrasyon solusyonu ve süt ayrı ayrı besleme yapılacak şekilde uygulanmaktadır.

İshalli hayvanlarda besleme Buzağı ishallerinde besleme yoluyla uygulanan tedaviler.   Tedavi Aa Tedavi Ba Tedavi Ca Gün Sütb ORSc Süt ORS Sıvı besleme oranı (canlı ağırlığın %’si) 1 10.0 2.5 10 2 3 5.0 7.5 4 5 6 7 aTedavi A ve B’de besleme saat 0800 ve 1500’de, tedavi C’de ise 0800, 1500 ve 2000’de yapılmıştır. bTam süt cOral rehidrasyon solüsyonu Normal süt tüketimiyle birlikte oral rehidrasyon ürünleri içirilen grupta (Tedavi C) 7 gün boyunca canlı ağırlık artışı oluşmuş. Süt verilmeyen (Tedavi A) ya da az süt verilen (Tedavi B) grupta ilk 3 gün boyunca canlı ağırlık kaybı gerçekleşmiştir. Tedavi B grubunda 7. günde kaybolan canlı ağırlık tekrar kazanılmıştır

Buzağı işletmenin geleceğidir. Gözümüz gibi bakalım ve besleyelim TEŞEKKÜRLER