EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ TEMEL KAVRAMLAR

Kültür Toplumu oluşturan insanın öğrendiği, bilgi, sanat, gelenek, görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür. Doğanın dışında insanın oluşturduğu her şeye kültür denir. Kültür doğumdan sonra öğrenilir. Bilgi ve alışkanlıkları transfer edebilen tek canlı insandır. Öğretmenler kültürel mirasın aktarıcıları olarak görülür. Kültür çatışması neden yaşanır? Çözümü nedir?

KÜLTÜRÜN BOYUTLARI Kültürlenme Kültürleme Gelişigüzel Zoraki Kasıtlı Eğitim Kültürleşme Kültür

Kültürlenme Belli bir toplumun alt kültürlerinden ya da farklı toplumlardan kopup gelen insan ve grupların buluşması ve bir etkileşim süreci sonunda, asıl kültür ve alt kültürlerde bulunmayan yepyeni bir senteze varılmasıdır.

Kültürleme Kültürel değerlerin bireye kazandırılması sürecidir. İnsanların doğumundan ölümüne kadar, toplumun istek ve beklentilerine göre etkilenmesi ve değiştirilmesidir (Güvenç, 1999). Kültürleme temelde üç farklı şekilde ortaya çıkmaktadır:

ZORAKİ KÜLTÜRLEME: Kültürel değerlerin bireyin özgür isteği dışında zoraki olarak kabul ettirilmesi olarak kabul edilir. Zoraki olarak isim ya da din değiştirme, propaganda zoraki kültürlemeye örnektir. Asimilasyon, beyin yıkama..

GELİŞİGÜZEL KÜLTÜRLEME: Aile ve çevre etkisiyle yapılır GELİŞİGÜZEL KÜLTÜRLEME: Aile ve çevre etkisiyle yapılır. Örneğin yaşanılan yörenin örf, adet ve geleneklerinin değişik zaman dilimlerinde ve farklı ortamlarda yarı kasıtlı olarak çocuklar ve gençlerIe paylaşılması. Ana dilin aile çevresinde öğretilmesi, Cinsel yaşamın öğrenilmesi vb.

KASITLI KÜLTÜRLEME: Okullarda yapılır.  Formal (planlı ve sistemli) eğitsel çabalar kasıtlı kültürlemeye örnek verilebilir. Ana dilin okulda öğretilmesi (Türkçe dersi). Kasıtlı davranış değişikliğinin nedeni istendik davranışlar elde etmedir.

Kültürleşme Kültürel yayılma süreciyle gelen maddi ve manevi öğelerle, başka kültürden insan ve grupların, belli bir kültüre girmesi ve karşılıklı etkileşim sonucu her ikisinin de değişmesidir. Bir Alman ile evlenen Türk erkeğinin, eşine kendi kültürünün adetlerini öğretmesi, aynı şekilde eşinden de Alman kültürünü öğrenmesi.

EĞİTİM NEDİR? Eğitim, bedene ve ruha, yetenekli olduğu (yetkinliği) mükemmelliği vermektir (Platon). Eğitim, Çocuğu insan haline getirmek sanatıdır (Çiçeron). Eğitim, doğaya göre insan yetiştirmektir (J.J. Rousseu). Eğitim, yetileri, hep birden ve uyumlu olarak geliştirmektir (Stein). .

EĞİTİM NEDİR ? Eğitim, bireyin davranışında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik yönde değişme meydana getirme sürecidir (Ertürk, 1973). . .

EĞİTİM TANIMLARINDAKİ ORTAK NOKTALAR Eğitim bir süreçtir, Eğitim sonunda bireyin davranışında bir değişme olmalıdır, Bu değişme istendik yönde olmalıdır, Eğitimde bir amaç ya da kazanım vardır, Eğitim bireyi geliştirir, Eğitim bireyi hayata hazırlar, İçsel ya da dışsal bir yaşantı sonucu oluşur (Gelen,2005). . .

Yaşantı Bireyin çevresiyle belli bir düzeydeki etkileşimi sonucunda bireyde kalan izdir. Yaşanılmış yaşantı ve kazanılmış yaşantı olarak ikiye ayrılır.

Yaşanılmış yaşantı: Belirli bir etkileşim durumunda yer alan etkinliklerin tümünü içermektedir. Kazanılmış yaşantı: Söz konusu etkileşim durumunda yer alan etkinliklerden, bireyde kalıcı iz bırakan davranış değişimi oluşturan etkinliklerdir. Yakınını cinayette kaybeden birisi önce cinayet haberlerini okuması vb…

Süreç Belli bir sonuca ulaşmak ya da belli bir oluşumu gerçekleştirmek için birbirini izleyen olayların ya da durumların akışıdır. Eğitim sihir değildir.

İstendik Bireyde oluşturulması hedeflenen davranış değişiklikleridir. Bireyin davranışlarını kasıtlı olarak değiştirmenin hedefi davranışları istendik yönde yapmaktır.

Davranış Organizmanın her hareketi davranış olarak kabul edilebilir. Organizmanın etkiye karşı gösterdiği tepki ya da tepkiye karşı gösterdiği etkidir. Bazı davranışlar gözlemlenebilir bazıları ise gözlemlenemez. Eğitim psikolojisi öğrenci davranışlarının nedenleri üzerine yoğunlaşır.

İnsan davranışları üçe ayrılır. 1) Doğuştan gelen davranışlar: Öğrenmeyle değiştirilemeyen davranışlardır. Örn. Gözbebeğinin şiddetli ışıkta küçülmesi, az ışıkta büyümesi. İçgüdü ve refleksler.

2) Geçici davranışlar: Alkol, ilaç, uyuşturucu madde, hastalık gibi etkilerle ortaya çıkan ve bu etki ortadan kalktıktan sonra kaybolan davranışlardır. Örn. Alkolün etkisinde yapılan konuşmalar.

3) Sonradan kazanılmış davranışlar: Doğuştan getirilmeyen öğrenme ürünü olan davranışlardır. İstendik ya da istenmedik olabilir.

EĞİTİM EĞİTİMİN TÜRLERİ İnformal Eğitim Formal Eğitim Örgün Eğitim Yaygın Eğitim Halk Eğitimi Hizmet İçi Eğitim İnformal Eğitim

İnformal (Plansız) Eğitim Yaşam içinde kendiliğinden oluşur. Amaçlı, planlı ve programlı değil; gelişigüzeldir. Ailede, sokakta, işyerinde, gazete okurken, televizyon izlerken kendiliğinden gerçekleşir. Öğrenme yolu gözlem ve taklittir. Kazanılan davranışlar istendik ve istenmedik olabilir. Formal eğitimle iç içedir. Yaparak yaşayarak öğrenme baskın olduğundan çoğu zaman formal eğitimden daha güçlüdür.

İNFORMAL EĞİTİMİN ÖZELLİKLERİ: DOĞAL ORTAMDA KENDİLİĞİNDEN OLUŞUR. PLANLI VE PROGRAMLI DEĞİLDİR. ÖĞRETİCİLER PROFESYONEL DEĞİLDİR.(nene ve dedeler) OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNDE GELİŞEBİLİR. YER, MEKAN VEYA EĞİTİMİN GERÇEKLEŞTİĞİ ORTAM BELLİ DEĞİLDİR.

Formal (Planlı) Eğitim Amaçlıdır. Önceden hazırlanmış bir program çerçevesinde planlı olarak yapılır. Eğitim süreci öğretmen tarafından planlanır, uygulanır ve değerlendirilir. Eğitim süreci başlangıcından bitişine kadar kontrollüdür. Belli bir ortam ve mekanda (okul, ordu, halk eğitim merkezleri vs.) gerçekleştirilir. İstendik davranışlar kazandırılır.

FORMAL EĞİTİMİN ÖZELLİKLERİ: Profesyonelce hazırlanmış eğitim araç ve gereçleri kullanılır. Eğitim amaçlıdır. Önceden hazırlanmış bir program çerçevesinde planlı olarak yapılır ve öğretim yoluyla gerçekleştirilir. Eğitim süreci öğretmen tarafından planlanır, uygulanır ve izlenir. Eğitim başlangıcından bitişine kadar özel bir çevre içinde kontrollü olarak yürütülür. Sürecinde belli aşamalarında ve sonunda değerlendirme işlemi yer alır.

Örgün Eğitim Belli yasalar çerçevesinde, belli plan ve program uyarınca belli yaş grubundaki bireylere okul ortamında verilen eğitimdir. Uzun sürelidir. Yaş gruplaması vardır. Kademelidir, aşamalıdır, ön koşulluk ilişkisi içindedir. Belli kademeleri toplumun tüm bireyleri için zorunludur.

Yaygın Eğitim Örgün eğitim olanaklarından hiç yararlanmamış durumda olanlara, gittikleri okullardan erken ayrılanlara ya da örgün eğitim kurumlarında okumakta olanlara ve meslek dallarında daha yeterli duruma gelmek isteyenlere uygulanan eğitimdir. Yaş gruplaması yoktur. Gereksinim duyuldukça yapılır. Belli konu ve alanlarla sınırlıdır. Temel işlevi, okul eğitimini tamamlamak ve insanları yaşam boyu eğitmektir.