GELİŞİM PSİKOLOJİSİ

1. Psikolojiye Giriş * İşlevselci(Fonksiyonalist) Yaklaşım Psikolojinin Tanım ve İçeriği Psikolojide Temel Yaklaşımlar * Yapısalcı(Strüktüralist) Yaklaşım * İşlevselci(Fonksiyonalist) Yaklaşım * Davranışçı Yaklaşım * Psikodinamik (Psikanalitik) Yaklaşım * Bilişsel(Cognitive) Yaklaşım * Gestalt(Bütüncül) Yaklaşım * İnsancıl(Hümanist) Yaklaşım * Nörobiyolojik(Beyin Temelli) Yaklaşım

3. Psikolojinin Alt Dalları. Deneysel Psikoloji. Psikometrik Psikoloji 3. Psikolojinin Alt Dalları * Deneysel Psikoloji * Psikometrik Psikoloji * Sosyal Psikoloji * Klinik Psikoloji ve Danışmanlık Psikolojisi * Endüstri ve Örgüt Psikolojisi * Eğitim Psikolojisi

Psikolojinin Tanımı ve İçeriği Psikoloji, gözlenen ve gözlenemeyen insan ve hayvan davranışlarını inceleyen bilim dalıdır. Bu konudaki en önemli adımlardan biri, Alman fizyolog Wilhelm Wundt’un 1879 da ilk psikoloji laboratuarını kurmasıdır.

Psikolojide Temel Yaklaşımlar

c) Davranışçı Yaklaşım. Savunucuları Watson, Pavlov ve Skinner’dir c) Davranışçı Yaklaşım * Savunucuları Watson, Pavlov ve Skinner’dir. * Yapısalcılık ve işlevselciliğe karşı çıkmışlardır. * Davranışçılara göre psikoloji doğrudan gözlenebilen davranışlara odaklanmalıdır. * Davranışçılara göre insan zihni doğuştan boştur ve davranışlar öğrenme yolu ile kazanılır. *İnsan nötr bir canlıdır. İyi yada kötü oluşunu çevre belirler. Birey uyarıcıların pasif alıcısı konumundadır. *Davranış uyarıcı-tepki ve pekiştirme ilişkisi.

d) Bilişsel (Cognitive) Yaklaşım * Önemli Temsilcileri Piaget ve Bruner’dir. * Davranışçılığa tepki olarak doğmuştur. Davranışçılığın insanı pasif bir alıcı ve makine olarak görmesine karşı çıkmaktadır. *Bilişsel yaklaşım, insanın bilişsel süreçlerinin davranışları üzerinde etkili olduğunu, insanın algılayan, uyarcıları seçip işleyerek anlamlandırma yeteneğine sahip bir sistem olarak görür.

e) Psikodinamik (Psikanalitik) Yaklaşım(S. Freud) e) Psikodinamik (Psikanalitik) Yaklaşım(S.Freud) * İnsan davranışları bastırılmış dürtüler, çatışmalar ve bilinç dışı tarafından oluşturulmaktadır. * Vaka çalışması yöntemi kullanılır. * Serbest Çağrışım ve Hipnoz tekniği kullanılır. * İnsan doğuştan kötüdür ve yıkıcı davranma eğilimindedir. * Cinsellik ve saldırganlık * 0-6 yaş dönemi ” Çocukluğuna inelim.”

f) Gestalt (Bütüncül) Yaklaşım * En önemli temsilcisi Wertheimmer’dir. * Gestalt kelime anlamı olarak bütün, şekil ve örüntü anlamına gelmektedir. * Gestalt yaklaşımına göre insan davranışları bir bütün içerinden, ortaya çıktıkları fiziksel ve sosyal koşullar içerisinde değerlendirilmelidir.

g) İnsancıl (Hümanist) Yaklaşım g) İnsancıl (Hümanist) Yaklaşım * En önemli temsilcileri Maslow ve Rogers’dır., *İnsan doğası gereği iyidir ve iyiye yönelme eğilimindedir. * İnsan tek, benzersiz ve değerli bir varlıktır. İnsanın sadece insan olması onun değerli olması için yeterlidir. * İnsan seçimlerinde özgürdür ve bu özgürlüğü kendinde doğuştan var olan potansiyelini açığa çıkarmak için kullanır. * Her insan önündeki engeller kaldırıldığında kendini gerçekleştirebilir.

h) Nöro-biyolojik (Beyin Temelli) Yaklaşım * Öncüsü Hebb’dir * İnsan davranışları biyolojik ve nörolojik temellere dayanarak açıklanır. * Beyin üzerinde yapılan çalışmalarla beynin farklı bölümlerinin hangi davranışlardan sorumlu olduğu açıklanmaya çalışılır.

4. Psikolojinin Alt Dalları Deneysel Psikoloji: Psikoloji ile ilgili konuları incelerken çoğunlukla laboratuar ortamında oluşturulmuş deneysel yöntemden yaralanan alt daldır. Psikometrik Psikoloji: Davranışın ölçülmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili olan alt daldır. Sosyal Psikoloji: İnsanın sosyal ortamlar ve sosyal uyaranlar karşısında gösterdiği davranışları inceleyen alt daldır.

Klinik psikoloji Davranış bozukları, bunların nedenleri, tedavisi v.b konular üzerine yoğunlaşan alt daldır. Normalden sapan davranışlar ile ilgilenir. Danışmanlık psikolojisi Gündelik yaşamda uyum sorunları yaşayan bireylere yönelik psikolojik destek verme amacındadır. Endüstri ve Örgüt Psikolojisi Çalışma alanı, işe uygun eleman seçimi, motivasyonun ve verimliliğin artırılması, çalışma koşulları, çalışanlara işle ilgili bilgi ve becerilerin kazandırılması, iletişim v.b konular olan alt daldır.

Gelişim Psikolojisi: Döllenmeden ölüme kadar geçen sürede organizmada gözlenen farklı alanlara ilişkin pozitif yöndeki değişimlerin incelendiği bilim dalıdır. Öğretmen; - Gelişim psikolojisinin bulgularından faydalanarak, öğrencilerin gelişimsel dönemleri, özellikleri ve bireysel farklılıkları göz önünde bulundurur. - Öğrenme sürecini, öğrenme ve öğretme kuramlarını, yaklaşımlarını, modellerini ve ilkelerini geliştirir. - Öğretimi planlama, öğretim yaşantılarını düzenleme ve öğretim sürecini değerlendirme çalışmalarını yürütür

3. Gelişimle İlgili Temel Kavramlar 1. Olgunlaşma: Organizmanın temelindeki potansiyel güçlerin görev yapabilecek düzeye ulaşmasını ifade eder. Vücut organlarının kendilerinden beklenen görevleri yerine getirebilecek düzeye gelmesidir. Olgunlaşma öğrenmeden ve çevresel koşullardan bağımsız olarak meydana gelir. Organizmanın doğuştan getirdiği potansiyellerin öğrenme ve çevresel koşullardan bağımsız olarak ortaya çıkmasıdır.

Çevre olgunlaşma üzerinde değil, olgunlaşma neticesinde ortaya çıkan davranış üzerinde etkilidir. Olgunlaşma üzerinde sadece KALITIM etkilidir. Kalıtımla getirilen özellikler hiçbir müdahale olmadan zamanı geldiğinden kendiliğinden ortaya çıkar. ÖR: Kol ve bacakların direksiyon ve pedallara ulaşacak kadar gelişmesi

2-Büyüme: Olgunlaşmanın alt boyutu olan büyüme, insan gelişiminin gözlenebilir boyutudur. Boy, kilo ve hacimdeki artış, bedensel değişimlerdir. Büyüme bedenin hem iç hem de dış organlarında meydana gelir. Büyümenin en hızlı olduğu dönem anne karnındaki (doğum öncesi) dönemdir. Daha sonra en hızlı olduğu dönem bebeklik ve ergenlik dönemidir.

3. Hazırbulunuşluk: Bireyin herhangi bir organının vazifesi olan işi yapabilecek düzeye erişmesinin yanı sıra; o iş için gerekli olan ön bilgi, beceri ve tutuma yani ön öğrenmelere sahip olmasıdır. Hazırbulunuşluk gelişimin hem niceliksel hem de niteliksel boyutunu kapsar. Hazırbulunuşluk, bir işin yapılabilmesi için gerekli şartların yerine gelmesidir. Bir konunun tam olarak öğrenilebilmesi için gerekli gelişim düzeyine, ön bilgilere ve güdülenmeye sahip olmasıdır. Hazırbulunuşlukta yaş, olgunluk seviyesi, motivasyon ve duygu durumları etkilidir.

4. Deneyim (Yaşantı): Bireyin çevresi ile etkileşimi sonucunda kazandıklarıdır. 5. Öğrenme: Bireyin çevresi ile belli bir düzeydeki etkileşimi neticesinde meydana gelen nispeten kalıcı izli davranış değişiklikleridir. 6. Kalıtım ve Çevre: Kalıtım, bireyin genetik özelliklerini; Döllenmeden itibaren insanın içinde yaşadığı ve etkilendiği tüm dış uyarıcılar çevreyi meydana getirir. * Çevresel faktörler doğum öncesi, doğum anı ve doğum sonrası olarak toplan 3 grupta toplanır.

Çevresel Faktörlerin 3 Temel Kaynağı Doğum Öncesi: Annenin beslenmesi, yaşı, kan grubu, zararlı alışkanlıkları, geçirdiği hastalıklar, radyasyon, ilaçlar, psikolojik sorunlar, kaza, travma v.b. Doğum Anı: Erken veya geç doğum, sağlıksız ortam, bebeğin oksijensiz kalması, kordon dolanması, zorlanma v.b. Doğum Sonrası: Beslenme, bebeklik hastalıkları, iklim, kardeş sayısı, kazalar, eğitim, çocuk yetiştirme tarzı, kitle iletişim araçları, ekonomik, sosyal ve kültürel koşullar v.b.

Tarihsel Zaman: Bireyin yaşadığı toplumda o zaman diliminde meydana gelen olgu ve olaylardan etkilenmesi tarihsel zaman etkisi olarak nitelendirilir. ÖR: 1980 yılında meydana gelen Çernobil faciası ,Teknolojik Yenilikler,savaşlar vb. Kritik Dönem: Kritik dönem; organizmanın farklı gelişim dönemlerinde öğrenmeye ve gelişmeye en çok eğiliminin olduğu, istekli ve çevredeki uyarıcılara en açık ve alıcı olduğu dönemi ifade eder. * Söz konusu beceri ilgili dönemde kazanılmadığı zaman, daha sonraki dönemlerde kazanılamaz veya kazanılması çok zor. Bu tip dönemlere kritik dönem denir.

GELİŞİM İLKELERİ Gelişim, kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür. Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir. Gelişim nöbetleşe devam eder. Gelişim baştan ayağa, içten dışa doğrudur. Gelişim, genelden özele doğrudur.

GELİŞİM İLKELERİ Gelişimde kritik dönemler vardır. Gelişim bir bütündür. Gelişimde bireysel farklılıklar vardır. Gelişimin hızı, dönemlere göre değişir.

GELİŞİM GÖREVLERİ Yaşam süreci içerisinde birey belli dönemlerinde bir takım gelişim görevlerini yerine getirmek zorundadır. Gelişim görevleri başarıldığında bireyi mutlu eden, ve bir sonraki dönemlerde başarıyı kolaylaştıran , başarısız olunduğunda bireyi mutsuz eden ve sonraki gelişim görevlerini olumsuz etkileyen görevlerdir.

BEBEKLİK DÖNEMİ (0-2 YAŞ) Nefes almayı ve emmeyi öğrenme Doğumdan sonra fiziksel çevredeki değişikliklere uyum sağlama Dönemin sonlarına doğru dışkı kontrolünü gerçekleştirme Dönemin sonlarına doğru yürümeyi öğrenme Katı yiyecek yemeyi öğrenme Belirli zamanlarda uyanık kalmayı ve uyumayı gösterme El göz Koordinasyonu sağlama Öz bakım becerilerini (giyinme, yemek yeme vb.) yerine getirebilme Okuma yazmaya hazır duruma gelme Cinsiyet farklılıklarını öğrenme Toplumsal kurallara dair yanlış ve doğru davranışı ayırt etmeye ve toplumsal rolleri öğrenmeye başlama İLK ÇOCUKLUK DÖNEMİ (2-6) YAŞ

SON ÇOCUKLUK DÖNEMİ (6-12) YAŞ Zaman kavramını tanıma, okuma, yazma ve hesaplama ile ilgili üç temel beceriyi geliştirme Cinsiyetine uygun rolleri benimseme Davranışlarının sorumluluğunu alabilme Yaşıtlarıyla geçinmeyi ve kişiler arası ilişkilerini geliştirme Yetişkinleri büyük ölçüde model alarak cinsiyetine uygun roller geliştirme Vicdan ve değerler sistemi geliştirme Somut düşünmeyi öğrenme Kişisel bağımsızlığı kazanma

Yetişkin cinsiyetinin erkek yada kadın sosyal rolünü edinme ERGENLİK DÖNEMİ GELİŞİM GÖREVLERİ(12-18) YAŞ Yetişkin cinsiyetinin erkek yada kadın sosyal rolünü edinme Aile içinde duygusal bağımsızlığını kazanma Bedensel özelliklerini kabul edip etkili biçimde kullanma Bir mesleğe doğru yönelme ve hazırlanma Akran gruplarına girme Evliliğe ve aile kurmaya hazırlanma Kişisel değerlerine göre bir yaşam felsefesi kurma Toplumsal görevleri yerine getirme ve toplumsal sorumluluklar almaya istekli olma Yaşıtlarıyla olgun ilişkiler kurabilme