Temel Yaşam Desteği

Tanım Yaşamı herhangi bir şekilde kesintiye uğramış bir kişinin Araç-gereç kullanılmaksızın (kurtarıcıyı koruyacak basit yüz örtüleri-yardımcı hava yolu araçlarıyla uygulanan) Hava yolu açıklığının sağlanması, solunum ve dolaşımının desteklenmesi eylemidir.

İlk dakikalar içindeki müdahaleler zinciri ve yaşam kurtarmadır. TYD İlk dakikalar içindeki müdahaleler zinciri ve yaşam kurtarmadır.

Kalp-akciğer durmasını izleyen hızlı, etkili kalp-akciğer canlandırması, morbidite ve ölüm oranını azaltır. Avrupa Resüsitasyon Konseyi kılavuzunda TYD bilgi ve becerilerine sahip olmak tüm sağlık çalışanlarının görevi olarak bildirilmiştir.

KPR Açısından Yaş Tanımı Yenidoğan 28 gün Bebek 1 yaş altı Çocuk 1 - 8 yaş Erişkin 8 yaş ve üstü

Yaşam Kurtarma Zinciri Erken haberleşme Erken KPR Erken Defibrilasyon Erken İleri Yaşam Desteği 6

Nabız ve dolaşım belirti bulgularını değerlendir TEMEL YAŞAM DESTEĞİ A B C D Bilinci değerlendir Solunumu değerlendir Ritm değerlendir Nabız ve dolaşım belirti bulgularını değerlendir AIRWAY (Havayolu) BREATHING ( Solunum) CIRCULATION (Dolaşım) DEFİBRİLATION (Defibrilasyon)

Öncelikle bilinç kontrol edilmelidir. Bunu kişinin omzuna dokunarak yüksek sesle “İYİ MİSİNİZ ?” diye sorarak yapın. 8

Yardımcı olabilmek için izin alın. Var ise kanamaya müdahale edin. Bilinç açık ise; Yardımcı olabilmek için izin alın. Var ise kanamaya müdahale edin. Boyun ağrısı ya da boyunda yaralanma var ise boynu sabitleyin. Tepeden tırnağa bir kontrol yapın, Zamanla bilinç kapanabilir sık sık bilinç kontrolünü yenileyin. 9

Bilinç kapalıysa (yanıt yoksa) Yardım isteyin. Öncelikle hastayı sert bir zemine yatırın 10

“Önce Telefon, Sonra Telefon” Erişkinler  Kalp Durması (VF) Bebek, çocuklar Solunum Durması Erişkin “önce telefon” sonra KPR Çocuk önce KPR “sonra telefon” 11

“Önce Telefon, Sonra Telefon” Özel durumlar: Boğulma (sonra telefon) Travma sonrası (sonra telefon) İlaç zehirlenmeleri (sonra telefon) Kalp durması(çocuk dahil) (önce telefon) 12

112 Acil Sağlık Hizmetleri Olay yeri (yer, numarası, cadde adı) ? Telefon numarası ? Olay nedir ? (kalp krizi, trafik kazası,) Hasta sayısı ? Hastaların durumu ? Siz ne yaptınız ? Gerekliyse diğer bilgiler. 13

A: (Airway) Havayolunun açılması 14

Havayolunu açın Başı geriye doğru itip çeneyi öne doğru kaldırarak solunum yolunu açık tutmaya çalışın. 15

Havayolu açma tekniği Bir el kazazedenin alnına yerleştirilir. Baş nazikçe geriye doğru itilir. Diğer elin parmak uçları çenenin altına yerleştirilir. 16

Baş geriye, alt çene öne yukarıya 17

Havayolu (A) Hava yolunun açılması hava yolu tıkanıklığının en sık nedeni “dilin hava yolunu kapaması”dır. Yerinden çıkmış diş protezleri de dahil olmak üzere görülebilir bir yabancı cisim varsa kazazedenin ağzından çıkarın. Yerinde sağlam bir şekilde duran diş protezlerini çıkarmayın. 18

Çene itme manevrası Travmalı kazazedelerde baş ve boynu sabit tutularak, sadece çenenin öne doğru hareketinin sağlanması ile gerçekleştirilen “jaw thrust (çene itme) ” manevrası kullanılmalıdır. 19

Bu manevra öğrenme ve uygulanma zorluğundan ,ayrıca bu manevra sırasında da boyun hareketi oluşabileceğinden dolayı sağlık personeli ve bu konuda eğitimli kişiler dışında kullanımı önerilmemektedir.

B: (Breathıng) Solunumun kontrolü

Solunum kontrolü Bak,dinle,hisset yöntemini uygulayarak karar verin. 22

Göğüs hareketlerini izleyin. “BAK” Solunum seslerini duyabilmek için kazazedenin ağzını dinleyin. “DİNLE” Yanağınızda hava giriş-çıkışını hissedin. “HİSSET” Değerlendirme 10 sn’ den fazla sürmemelidir 23

Solunum varsa Kazazedeyi sabit yan yatar pozisyonuna alın. (Recovery pozisyonu) Birisini yardım çağırmaya gönderin. Yalnızsanız kendiniz yardım çağırmaya gidin. Solunumun devam edip etmediğini kontrol edin. 24

Solunumu olan bilinçsiz hastada uyulması gereken 6 prensip Hasta gerçek yan pozisyona yakın tutulmalı, başı sıvıların serbestçe akmasına izin vermeli. Pozisyon dengeli olmalı. Göğüs kafesi üzerinde, solunumu bozabilecek herhangi bir basıdan kaçınılmalı. 25

Muhtemel boyun hasarı dikkate alınarak, hasta güvenli bir şekilde, yan veya sırtüstü pozisyona çevrilebilmeli. Hastanın iyi bir şekilde izlenebilmesi ve hava yollarına yaklaşım mümkün olmalı. Pozisyon, yaralanmaya ve mevcut yaralanmaların artmasına neden olmamalı. 26

Recovery pozisyonu 27

28

Kazazedenin solunumu yoksa;

2 etkili solunum yaptırın Havayolunu açın, İki parmağınızla burun deliklerini kapatın, Derin bir soluk alın ve dudaklarınızı hastanın dudakları çevresine hava kaçağı olmayacak şekilde iyice yerleştirerek soluk verin. 31

Göğüs kafesinin yükseldiğini gözleyerek, 1 sn Göğüs kafesinin yükseldiğini gözleyerek, 1 sn.de akciğerlerinizdeki havayı hastaya gönderin. Başın geriye itilmiş, çenenin yukarı doğru çekilmiş pozisyonunu devam ettirerek; ağzınızı kazazedenin ağzından uzaklaştırın ve göğüs kafesinin eski haline döndüğünü gözleyin.

Normal soluk hacmi (500-600 mL) ile ventilasyon yeterlidir. Aşırı miktarda solunum hacmi göğüs içi basıncını arttırır, kalbe dönen kanı azaltır, kalpten vücuda atılacak kan miktarı düşer. Ayrıca mide şişip, kusma-aspirasyon görülebilir. Normal soluk hacmi (500-600 mL) ile ventilasyon yeterlidir. 33

Etkin solunum yaptırılamıyorsa; Uygunsuz baş ve çene pozisyonu solunum zorluğunun en sık nedenidir. Başın yeteri kadar geriye itilip itilmediğini yeniden kontrol edin. Hastanın ağzını yeniden kontrol edin, tıkanmaya neden olabilecek bir madde varsa çıkarın. İki etkili solunumu başarabilmek için, beş defaya kadar solunum yaptırmayı deneyin. Hala başarılı olamıyorsanız, dolaşımı değerlendirin. 34

Kalp-akciğer canlandırması sırasında suni solunumun amacı yeterli oksijenasyon sağlamaktır. 35

Bununla birlikte; Ani kalp durmasında kandaki oksijen oranı henüz düşmediği için, kalp masajı kurtarıcı soluktan daha önemlidir. 36

Erken kalp durmasında kalp kası ve beyine az oksijen gitmesinin nedeni, kandaki oksijen azlığından ziyade kan akımındaki azalmadır. Bu nedenle etkili kalp masajı yapılmalı, kalp masajına mümkün olduğunca az ara verilmelidir.

Uzamış kalp durmaları ve boğulmalarda ise; hem suni solunum, hem kalp masajı önem kazanır. 38

Solunum Çeşitleri Ağızdan- ağıza solunum : Ağızdan-buruna solunum : Ağızdan-ağıza solunumun mümkün olmadığı ciddi ağız yaralanmaları ve suda boğulmalarda, Ağızdan-stomaya solunum: Trakeostomili hastalarda, Ağız-bariyer aracılı solunum : Ağız- yüz kalkanı Ağız-maske aracılığıyla yapılabilir. 39

Ağız-maskeye solunum 40

Maske ile solunum Maske ile; oda havası yada oksijen ile solunum sağlanabilir. Midenin şişmesi gibi istenmeyen etkiler görülebilir. Maskenin yüze düzgün yerleştirilmesi önemlidir. Kurtarıcı bu işlemleri uygularken her solukta göğsün yeterli kalkıp kalkmadığını kontrol etmelidir. 41

Balon-maske sistemi ile solunum 42

İleri havayolu araçlarıyla solunum Eğer ileri havayolu araçları yerleştirilmiş ise, iki kurtarıcıdan biri dakikada 100 kalp masajı uygularken, diğer kurtarıcı dakikada 10 solunum temin eder. İki kurtarıcı her 2 dakikada bir yorgunluk ve dikkat kaybını azaltmak için yer değiştirir. 43

C: (Circulatıon) Dolaşımın kontrolü

Dolaşımı değerlendirin Bak, dinle hisset yöntemi ile kazazedede normal solunum, öksürük veya hareket bulunup bulunmadığına bakın Sadece karotis nabzına bakın. 10 saniyeden fazla zaman harcamayın. 45

Dolaşım varsa; Hasta kendisi soluyuncaya kadar dakikada 10 soluk olacak şekilde yapay solunuma devam edin. Yaklaşık her 10 solunumda bir (veya her 1 dakikada) dolaşım belirtilerini yeniden kontrol edin (10 sn). Hasta kendisi solumaya başlar fakat bilinçsizse, “recovery” pozisyonuna getirin. Solunumu izleyerek gerekirse KPR’ ye başlamaya hazır olun. 46

Dolaşım yoksa; Kazazedenin yanında diz çökün Bir elinizin topuk kısmını kazazedenin sternumunun ortasına yerleştirin diğer elinizin topuk kısmını ilk elinizin üzerine yerleştirin. Ellerinizin parmaklarını kenetleyin ve kaburgaların üzerine bası uygulanmadığından emin olun.

Dolaşım yoksa; Kollarınızı dirsek ekleminden bükmeden sternumu 4-5 cm çöktürecek şekilde bası uygulayın. Kompresyonları 100/dak hızında tekrarlayın. Kompresyon ve dekompresyon süreleri birbirine eşit olmalıdır.

KPR 30 göğüs kompresyonundan sonra başı geriye doğru itip çeneyi öne doğru eğerek hava yolunu açın. Kazazedenin alnındaki elinizin baş ve işaret parmağı ile burunu kapatın. Normal bir nefes alıp dudaklarınızı kazazedenin ağız çevresine yerleştirin. Hava kaçağı olmadığından emin olun.

KPR Göğsünün yükseldiğini görerek 1 sn de etkili bir solunum yapın, Daha sonra havanın dışarı çıkışını ve göğüs kafesinin inişini gözleyin, Aynı manevrayı tekrarlayarak bir soluk daha verin ve ardından 30 göğüs kompresyonu daha uygulayın.

Göğüs kompresyonu / Solunum oranı 30:2 olmalıdır.

Kalp masajı sırasında ellerin yerleştirilişi 52

Kalp masajı: Çöktürme: 4-5 cm Hız: 100 / dk 53

Kalp masajı 54

Bası (A) ve Gevşeme (B) fazlarının sürelerinin birbirine eşit olmasına dikkat ediniz. 55

Yeniden canlandırma işlemine Kazazede yaşam belirtileri gösterinceye, Bu konuda yetişmiş kalifiye personel gelinceye, Ya da siz yorgunluktan tükeninceye kadar devam edin. 56

Hastanede Temel Yaşam Desteği

YARDIM çağır ve yanıtı değerlendir Yanıt yok Yanıt var Kollaps YARDIM çağır ve yanıtı değerlendir Yanıt yok Yanıt var Nabız ve solunum var mı? Hayır Evet Mavi kod ekibini çağır, Defibrilatörü iste, Hemen TYD’ ne başla Tıbbi yardım çağır Havayolu girişimleri Oksijen, monitör, i.v. Pedleri / monitörü uygula Gerekli ise Defibrile et Oksijen ile Ventile et Göğüs kompresyonu Not al Teslim et Kardiyak arrest ekibi gelince İYD

Bebek ve Çocukta Temel Yaşam Desteği 59

Çocukta bilinç değerlendirme Hastaya nazikçe vurun ve seslenin. Hareketini kontrol edin. Hızlıca yaralanma olup olmadığını kontrol edin. Bilinç kapalı, ancak solunum ve dolaşım varsa “recovery” pozisyonuna alın ve acil yardım çağırmak için yanından ayrılın, ancak hızlıca geri dönüp hastanın durumunu sıkça kontrol edin. 60

1 yaş altı bebekte bilinç değerlendirme; <1 yaş bebeklerin aktivite ve görünümlerine bakılarak şuur durumuna karar verilmelidir. Şuur kapalı ise solunum ve dolaşım değerlendirmesi yapılır.

Çocuk kazazedeye uygun pozisyon verin Çocuk bilinçsiz ise, pozisyon ;sırt üstü düz bir zemin üzerinde olmalıdır. Eğer kazazedeyi çevirmeniz gerekiyorsa, baş ve boynun hareketini en aza indirerek uygun pozisyona alın. 62

Hava yolu açıklığı Bak-dinle-hisset yöntemiyle hastanın nefes alıp almadığını kontrol edin (ancak bu işlem sırasında 10 sn fazla zaman harcamayın). Bebekte bu pozisyon havayolunun açık kalmasını ve yabancı cisimlerin (kusmuk v.b) hava yoluna kaçma riskini azaltacaktır.. 63

BAK-DİNLE-HİSSET

Kurtarıcı soluk verin Hava yolunu açın ve 5 kurtarıcı soluk verin. Eğer göğüs yeterli hareket etmiyorsa başa yeniden pozisyon verin ve tekrar deneyin. İnfantlarda, ağız ve burun deliklerini birlikte içine alacak şekilde soluk verin. Ağız içerisinde görünür bir yabancı cisim varsa uzaklaştırın, yabancı cisim görünmüyorsa ağız boşluğunu körlemesine parmakla araştırmayın. 66

Kurtarıcı Soluk

Bu kontrol 10 saniyeden uzun sürmemelidir. Nabız kontrolü 1-8 yaş arasındaki çocuklarda karotisten yapılırken, < 1 yaş bebeklerde brakiyal arterden yapılmalıdır. Bu kontrol 10 saniyeden uzun sürmemelidir. 68

Nabız dakikada < 60 veya dolaşım yetersizliği belirtileri varsa kalp masajına başlayın. Eğer nabız dakikada ≥60 ise infant ve çocuk nefes almıyorsa kalp masajı yapmadan 20 /dakika soluk verin. 69

Çocukta Kalp masajı 8 yaşına kadar olan kazazedelerde kalp masajı tek elle yapılır. Tüm çocuklarda sternumun 1/3 alt kısmına , ksifoidin bir parmak üzerinden göğüs kafesi üzerine kompresyon uygulanır. Dirsekler bükülmeden tek el ile göğüs ön arka çapının 1/3ü kadar sternuma bası uygulanır. 70

Bebekte Kalp masajı İnfantta göğüs kompresyonu, ksifoidin bir parmak üzerinden sternuma iki parmağımızın ucuyla bası yaparak uygulanır. Dirsekler bükülmeden iki parmağın ucuyla göğüs ön arka çapının 1/3ü kadar sternuma bası uygulanır.

Çocuk ve bebekte KPR Çocukta ve bebekte tek kişi ile yapılan TYD de 30 kalp masajı ve 2 solunum uygulayın. Eğer tek başınıza iseniz 1 dakika boyunca TYD uyguladıktan sonra yardım çağırın ve “defibrilatör” temin edin.

Göğsü kavrayan çift başparmak tekniği İki başparmak kullanılarak yapılan göğsü kavrayan çift başparmak tekniği iki kurtarıcı için önerilmektedir. İki elinizle bebeğin göğsünü çevreleyin, göğüs duvarı etrafında parmaklarınızı açın ve başparmaklarınızı iman tahtasının alt yarısı üzerine yerleştirin. Baş parmaklarınız ile iman tahtası üzerine basınç uygulayarak kalp masajını gerçekleştirin. Bu yöntem ile kalbe daha fazla oranda kan gittiği ve daha yüksek kan basıncı sağlandığı tespit edilmiştir. 75

Çocuk ve bebekte kalp masajı Çöktürme derinliği çocuk ve bebeklerde göğüs derinliğinin 1/3’ü olarak tanımlanmıştır. Kalp masajının hızı dakikada en az 100/dak. olmalıdır 2 kurtarıcı var ise kalp masajı/solunum oranı 15:2 yapılır. KPR >8 yaş çocuklarda 30:2 oranında olmalıdır. 76

77

Yabancı Cisim İle Hava Yolu Tıkanıklığı 78

Yabancı Cisimle Havayolu Tıkanıklığı Solunum yolunda yabancı cisim ile Kısmi tıkanıklık varsa = Kazazede soluyorsa ek girişim yapmayın Kazazede öksürerek çıkarabilir Tam tıkanıklık varsa = (Evrensel Boğulma İşareti) Kazazede soluyamıyorsa = Heimlich Manevrası 79

Yabancı Cisimle Havayolu Tıkanıklığı Hastaya hızlıca “boğuluyor musun?” diye sorun. Hasta başıyla konuşamadan onaylıyor ise ciddi havayolu tıkanıklığı vardır. Bilinci açık ve >1 yaş çocuklarda, yabancı cisim çıkarılmasında sırta vurma, abdominal hamle birlikte uygulandığında başarı oranı artmaktadır. <1 yaşta karın basısı uygulanmamalıdır, yaralanmalara yol açabilir. 80

Bilinçli erişkin hastada uygulama Hastanın arkasına geçin, iki kürek kemiği arasına 5 kez vurun, Başarılı olamazsanız abdominal hamle (Heimlich) uygulayın Bir elinizi yumruk yapın ve göbek ile göğüs kemiği arasına yerleştirin Diğer eliniz ile bu elinizi kavrayın İçe, yukarı, kendinize doğru kuvvetlice bastırın Sırta vurma ve karna bası yöntemlerini 5 kere ardışık devam ettirin 81

Gebede ve şişman hastalarda Heimlich manevrası Göğüsten yapılır 83

ÇOCUKLARDA YABANCI CİSİMLE HAVA YOLU TIKANIKLIĞI

Çocuklarda Havayolu Tıkanıklığı Çocukta havayolu tıkanıklığından şüphe ediliyorsa ; ağız boşluğu incelenmeli, bu sırada yabancı cisim görülemiyorsa; parmakla ağız boşluğunun araştırılması önerilmez. Hava yolu tıkanıklığı hafif ise hastanın öksürerek havayolunu temizlemesine izin verilmelidir Bilincini tamamen kaybetmemiş çocuklarda ; sırta vurma ve karın basısı (Heimlich manevrası) uygulanır. 85

Çocuklarda yabancı cisimle havayolu tıkanıklığı Çocukta Heimlich manevrası Çocuğu kucağınıza alın ya da diz çökün Yerde Heimlich için tek elinizi kullanın 86

Bebeklerde Havayolu Tıkanıklığı Bebeklerde, yabancı cismi çıkıncaya kadar 5 sırta vuru, ardından 5 göğüs basısı uygulanır (en fazla 5 kez). Eğer hasta bilincini kaybederse KPR’ a başlamalıdır. Ancak soluk vermeden önce ağız içerisine bakılmalıdır. Eğer yabancı cisim görülüyorsa çıkarılır, körlemesine parmak süpürme işlemini yapılmamalıdır. 87

Karna bası uygulamayın, göğse bası uygulayın Bebekte, Karna bası uygulamayın, göğse bası uygulayın Sırta vurma için tek el kullanın Göğse bası için iki parmağınızı kullanın 88

Yabancı Cisimle Havayolu Tıkanıklığı Havayolu tıkanıklığı şiddetini değerlendir Ciddi tıkanıklık (Etkisiz öksürme) Hafif havayolu tıkanıklığı Şuursuz ise TYD başla Şuur açıksa 5 sırt vurusu 5 karın basısı Öksürmeyi destekleyin Hastayı izlemeye devam edin 89

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ Yanıt yok ? YARDIM İSTE HAVAYOLUNU AÇ BAK, DİNLE, HİSSET ≤ 10 sn NORMAL SOLUMUYOR ? KURTARICI SOLUK VER DOLAŞIMI DEĞERLENDİR NABIZ YOK!!! 30 GÖĞÜS KOMPRESYONU 2 SOLUK 30 GÖĞÜS KOMPRESYONU