T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI YERÜSTÜ SULARINDA SİYANOBAKTERİLER İLE MÜCADELE VE MÜDAHALE YÖNTEMLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ Su Yönetimi Genel Müdürlüğü 29 Ekim 2015 / Antalya

Sunum İçeriği Siyanobakteri ve Siyanotoks Kavramı Toksisite ve Sağlığa Etkileri Siyanotoks Projesi Projenin Pilot Alanları ve Çıktıları Siyanobakteri ve Siyanotoks Kavramı Toksisite ve Sağlığa Etkiler Siyanotoks Projesi Projenin Pilot Alanları ve Çıktıları

Siyanobakteri Mavi yeşil alg olarak bilinirler. Hem bakteri hem fitoplankton ile benzer özellikler gösteren, fotosentez yapan sucul canlılardır. Tek ve çok hücreli türleri bulunmakta olup koloni halinde de yaşayabilirler. Aşırı artışları su kalitesinin bozulması ve ötrofikasyon ile ilişkilendirilir.

Siyanobakteri Aşırı Artışı Yaz aylarında, özellikle Ağustos Eylül aylarında sıcaklık artışı ve besin girdisi etkisi ile aşırı çoğalma gösterirler. Tatlı ve tuzlu sıcak su kaynaklarından buzullara kadar geniş bir yayılım gösterirler. Kentsel ve endüstriyel atık sular, Tarımsal kaynaklı besin elementleri (başlıca azot, fosfor) ile İnorganik karbon girdisi siyanobakteriler için potansiyel çoğalma alanları oluşturmaktadır. http://www.miseagrant.umich.edu/explore/coastal-communities/harmful-algal-blooms-in-the-great-lakes/

Sunum İçeriği Siyanobakteri ve Siyanotoks Kavramı Toksisite ve Sağlığa Etkileri Siyanotoks Projesi Projenin Pilot Alanları ve Çıktıları Siyanobakteri ve Siyanotoks Kavramı Toksisite ve Sağlığa Etkiler Siyanotoks Projesi Projenin Pilot Alanları ve Çıktıları

Siyanotoksinler etkileri açısında 3’e ayrılır; Siyanobakteriler tarafından salgılanan toksinlerdir. Aşırı siyanobakteri artışından kaynaklanır. Siyanotoksinler etkileri açısında 3’e ayrılır; Hepatotoksin -İçme suyu yoluyla etki eder. -Karaciğerde hasar ve gastroenterit rahatsızlıklara neden olur Nörotoksin -Enjeksiyon ve deriden nüfus ederek sinir hücrelerine zarar verir. Dermatotoksin -Temas sonucu gözlerde enfeksiyon ve ciltte tahrişe sebep olmaktadır. İnsanlarda gastroenteritis, grip, kulak ve gözde tahriş, böbrek ve karaciğer hasarı gibi rahatsızlıklara neden olmaktadır.

Siyanotoksinler Kimyasal olarak ele alındığında da 3’e ayrılır; Siklik peptitler Alkaloidler Lipopolisakkaritler (LPS) Sonraki slide da kimyasal sınıflandrıma yer almaktadır. Siklik peptit ref. http://www.journalagent.com/turkhijyen/pdfs/THDBD_69_3_169_178.pdf Alkaloid ref. http://www.mdpi.com/1660-4601/2/1/43/htm

Kimyasal Sınıflandırma Siyanotoksinler Kimyasal Sınıflandırma Siyanotoksin Adı Hedef Organ Siyanobakteri Siklik peptitler Mikrosistin Karaciğer Microcystis, Anabaena, Planktothrix Nostoc, Hapalosiphon, Anabaenopsis Nodularin Nodularia Alkaloidler Anatoksin-a Sinir sinapsları Anabaena, Planktothrix (Oscillatoria), Aphanizomenon Aplysiatoksin Deri Lyngbya, Schizothrix, Planktothrix (Oscillatoria) Silindrospermopsin Cylindrospermopsis, Aphanizomenon, Umezakia Lyngbiyatoksin-a Deri ve bağırsak sistemi Lyngbya Saksitoksin Sinir aksonları Anabaena, Aphanizomenon, Lyngbya, Cylindrospermopsis Lipopolisakkaritler (LPS) Deride kızarıklık ve tahriş Tamamı En sık rastlanılanlar bold haldedir.

Siyanotoksin Toksisitesi Bilinen en eski vaka antik çağlarda Nil Nehri’nin kırmızılaşmasının ardından koku ve balık ölümlerinin görülmesidir. 1979 Avusturalya : içme suyu yolu ile toksine maruz kalan 120 öğrencide kusma, ishal, karaciğer ve akciğer lezyonları, 1890 Avusturalya: siyanotoksinler nedeniyle gerçekleşen ilk ölüm vakası, 1988 Brezilya: su deposundan sağlanan içme suyu nedeniyle 88 ölüm vakası, 1996 Brezilya: Hemodiyaliz merkezinde tedavi gören 117 hastada görme bozukluğu, karaciğer büyümesi kas yorgunluğu tespit edilmiş; 100’ünde karaciğer yetmezliği belirlenmiş olup 50’si hayatını kaybetmiştir. http://www.slideshare.net/jagannathkumar752/water-pollution-32095186

Siyanotoksin Toksisitesi Kısa süreli mikrosistine maruz kalınırsa uzun dönemli hasarlara neden olabilir. Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda mikrosistin kronik karaciğer hasarına neden olduğu tespit edilmiştir. http://english.caixin.com/2013-07-15/100555997_6.html http://www.southernfriedscience.com/?p=7705

Siyanotoksin Toksisitesi Hepatotoksinler tümör gelişimini tetikler ve karaciğer kanserine yol açar. Ayrıca hepatit, siroz, karaciğer hasarı veya böbrek rahatsızlığı olan yetişkinler de risk grubundadır. http://www.mncenter.org/issues/water/types-of-water-pollution/nitrogen-and-phosphorus.aspx http://www.ibot.cas.cz/en/sinicove_toxiny_projekt Çocuklar vücut ağırlıklarına göre daha çok su tükettikleri için en riskli gruptur.

Sunum İçeriği Siyanobakteri ve Siyanotoks Kavramı Toksisite ve Sağlığa Etkileri Siyanotoks Projesi Projenin Pilot Alanları ve Çıktıları Siyanobakteri ve Siyanotoks Kavramı Toksisite ve Sağlığa Etkiler Siyanotoks Projesi Projenin Pilot Alanları ve Çıktıları

SİYANOTOKS Projesi Proje Süresi: 2014-2016 Proje Yürütücüsü: OSİB-SYGM Proje Yüklenicisi: İstanbul Üniversitesi- Su Ürünleri Fakültesi Kalkınma Bakanlığı 2014 yılı Yatırım Programına sunulan proje 15.12.2014 tarihinde başlamıştır.

Projenin Gerekçesi Pek çok iç suyumuzda alg patlama olayları yaşanmakta ve bir kısmı siyanobakterilerden kaynaklanmaktadır. Ülkemizde siyanobakterilerin hangi koşul ve dönemlerde artış gösterdiğine dayalı mücadele ve müdahale yöntemleri mevcut değildir. Halk sağlığının korunması maksadıyla, siyanobakteri ve siyanotoksinlerin sürekli olarak izlenmesi gerekmektedir!

Projenin Hedefleri Bu proje ile insanları doğrudan etkileyen yerüstü suları ile yüzme ve rekreasyon amacıyla kullanılan kıyı suları ile su kaynaklarında; Siyanobakterilerin çoğaldığı potansiyel alanların belirlenmesi, Bu alanlarda uygulanacak adımları içeren mücadele ve müdahale yöntemlerinin geliştirilmesi, Siyanobakterilerin çoğalmasını engellemek maksadıyla alınacak önlemlerin ortaya konulması ve Siyanobakteriler için standart ve kılavuz değerlerin geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Projenin İş Paketleri İP.1: Veri Boşluk analizi İP.2 : İzleme Çalışması İP.3: Havza Çalışması İP. 4: Baskı ve Etkilerin Belirlenmesi İP.5 : Su Kalitesi Modellemesi İP. 6: Alarm Seviyelerinin Belirlenmesi İP. 7: Projenin Yaygınlaştırılması İçme suyu arıtma tesislerinin siyanobakteri ve siyanotoksin arıtma seviyeleri ve potansiyelleri değerlendirilecektir!

Sunum İçeriği Siyanobakteri ve Siyanotoks Kavramı Toksisite ve Sağlığa Etkileri Siyanotoks Projesi Projenin Pilot Alanları ve Çıktıları Siyanobakteri ve Siyanotoks Kavramı Toksisite ve Sağlığa Etkiler Siyanotoks Projesi Projenin Pilot Alanları ve Çıktıları

Pilot Alanlar Pilot Alan Seçim Kriterleri: Suyun morfolojik özellikleri Kullanım amacı Alanda tespit edilmiş olan türler Havza Tipoloji Proje kapsamında; Doğal Göller Baraj Gölleri ve Yüzme ve rekreasyon amaçlı kullanılan kıyı suları dahil olmak üzere 18 adet pilot alan belirlenmiştir. 12 Havza 6 Doğal Göl 9 Baraj Gölü 3 Kıyı- Geçiş Suyu 6 İçme Suyu Kaynağı 18 pilot alan ve 6 içme suyu arıtma tesisinde izleme çalışmaları Mayıs 2015’te başlamıştır. Mayıs-Ekim 2015 tarihlerinde aylık izleme yapılmış olup, besin tuzlarının siyanobakteri artışı üzerindeki etkilerinin incelenmesi maksadıyla Aralık ve Mart aylarında izleme çalışmaları gerçekleştirilecektir.

Pilot Alanlar Pilot Alan Şehir Havza Manyas Gölü Balıkesir Susurluk İznik Gölü Bursa Marmara Sapanca Gölü Sakarya Bafa Gölü Muğla Büyük Menderes Eğirdir Gölü Isparta Antalya Hafik Gölü Sivas Kızılırmak Hazar Gölü Elazığ Fırat-Dicle Devegeçidi Baraj Gölü Diyarbakır Kurtboğazı Baraj Gölü Ankara Demirdöven Baraj Gölü Erzurum Aras Ömerli Baraj Gölü İstanbul Tahtalı Baraj Gölü İzmir Küçük Menderes Porsuk Baraj Gölü Kütahya Menzelet Baraj Gölü K.Maraş Ceyhan Sır Baraj Gölü Florya Sahili İztuzu-Dalyan Ege Akyatan Lagünü Adana Akdeniz

Proje Çıktıları Proje ile; Baskı-etki analizi gerçekleştirilecek, Sorunun kaynakta tespiti ve önlenmesi için gerekli yöntem ve yatırım ihtiyacı tespit edilecek, Siyanobakteri ve siyanotoksin oluşmasına sebep olan tüm tür ve parametreler için kılavuz ve zorunlu değerler ile su kalitesi hedefleri ortaya konulacak, Tedbirler programı ve eylem planları ilgili kurumları içerek şekilde ulusal düzeyde hazırlanacak, İçme suyu arıtma tesislerinin alt yapı eksiklikleri tespit edilerek eylemler belirlenecektir. Ülkemize uygun risk tespit modelleri geliştirilecek ve Bu sayede ülkemiz yerüstü sularında kalitenin iyileştirilmesi yolu ile halk sağlığına büyük katkı sağlanmış olacaktır.

T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Teşekkürler Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Ekim 2015 / ANKARA