ÜLKEMİZDE ATIKSU SEKTÖRÜNDE PLANLAMA, KALİTE İZLEMESİ, DENETİM VE İŞLETMEYE İLİŞKİN YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR Hatice DUMAN Uzman Yardımcısı Kasım 2015

1.MEVCUT DURUM 2.ATIKSU KONUSUNDAKİ SORUMLU KURUMLAR 3.SORUMLU KURUMLARIN GÖREVLERİ 4.ATIKSU KONUSUNDAKİ MEVZUATLAR 5.ATIKSU KONUSUNDA YAPILAN ÇALIŞMALAR 5.1 Havza Koruma Eylem Planları 5.2 Nehir Havza Yönetim Planları 5.3 Eylem Planları 5.4 Projeler

TÜRKİYE’NİN TÜKETİLEBİLİR YERÜSTÜ VE YERALTI SU POTANSİYELİ YILDA ORTALAMA TOPLAM 112 KM3 YURT İÇİNDEKİ AKARSULARDAN 95 KM3 KOMŞU ÜLKELERDEN GELEN AKARSULARDAN 3 KM3 14 KM3 YERALTI SUYU POTANSİYELİ Türkiye 2023 yılına kadar toplam kullanılabilir su potansiyelinin (112 km3) tamamını kullanmayı hedeflemektedir.

Tarımda modern sulama tekniklerinin kullanılacağı düşünülerek yılda 72 km³ su kullanacağı, Nüfus artışı ile evsel su kullanımının 2023 yılında 18 km³’e ulaşacağı Sanayi sektöründe %4 lük büyüme oranı su tüketiminin 22 km³ olması beklenmektedir. YılToplam Su Tüketimi Sektör SulamaEvselSanayi km3 % ,6 2822,0 725,1 173, ,1 3629,6 746,2 154,

2030 yılında nüfusun 100 milyon olacağı düşünüldüğünde kişi başı yıllık su miktarı m3 civarına düşecek olması nedeniyle su sıkıntısı giderek artacaktır. Bu durumda; Atıksular ve Atıksuların Yeniden Kullanımı Kaynakların Kirlenmesinin Engellenmesi Kalite İzlemesi Ülkemiz mevzuatlarıyla, kurumsal koordinasyonla ve etkin denetimle sağlanması elzemdir.

 ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI  Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü  ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI  Su Yönetimi Genel Müdürlüğü  Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü  KALKINMA BAKANLIĞI  KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI  İL ÖZEL İDARELERİ  İLLER BANKASI  BELEDİYELER

Arıtma tesislerinin tasarım esaslarını, normlarını ve kriterlerini belirlemek, Havza bazında kirliliğin önlenmesi ile ilgili tedbirleri ilgili kurum ve kuruluşlarla birlikte belirlemek, değerlendirmek, güncellemek ve uygulamaların takibini yapmak, Yüzeysel ve yer altı suyu kaynaklarının korunması ve planlanması, su kullanımı ve su kaynaklarının kalitesinin belirlenmesi ve izlenmesi, Ulusal ve uluslar arası su hukuku ve politikalarının takibi ve geliştirilmesi,

Çevre kirliliğinin önlenmesi ve kontrolü ile ilgili mevzuatı hazırlamak, standart geliştirmek, ölçüm, tespit ve kalite ölçütlerini belirlemek, Kirliliğin önlenmesi veya bertaraf edilmesi maksadıyla kirletici unsurlar ile kirliliğin giderilmesi ve kontrolüne ilişkin usul ve esasları tespit etmek ve uygulamayı sağlamak, Acil müdahale planları yapmak ve yaptırmak, çevrenin korunması maksadıyla uygun teknolojileri belirlemek, Atıksu yönetimi, atıksu planlaması ve atıksu arıtma tesislerinin izlenmesi ve kontrolü, su kaynaklarının kalitesinin kontrolü ve kirliliğe karşı uygulanacak yaptırımlar konusunda çalışmalar yapmak,

 KALKINMA BAKANLIĞI Yatırımların genel planlaması yapmak.  KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI Turistik bölgelerde atıksu arıtım alt yapılarının kontrol etmek,  İL ÖZEL İDARELERİ Belediyeler dışındaki alanlara kanalizasyon sistemini sağlamak  İLLER BANKASI Kentsel yerleşimlerdeki su yönetimi, su ve atık su arıtımı tesislerinin planlamak ve finansmanı sağlamak.  BELEDİYELER Su ve kanalizasyon idareleri, evsel ve endüstriyel atık su deşarj denetlemek, atık su arıtım tesislerinin yapmak, işletimi ve bakımını sağlamak.

ÇEVRE KANUNU SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Tarihi: Gazete Sayısı: Amaç ve Kapsam Ülkenin yeraltı ve yerüstü su kaynakları potansiyelinin korunması ve en iyi bir biçimde kullanımının sağlanması için, su kirlenmesinin önlenmesini sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu bir şekilde gerçekleştirmek üzere gerekli olan hukuki ve teknik esasları belirlemektir. Kalite sınıflandırmaları,Kullanım amaçlarını, Su kalitesinin korunmasına ilişkin planlama esasları ve yasaklarını, Atıksuların boşaltım ilkelerini ve boşaltım izni esaslarını, Atıksu altyapı tesisleri ile ilgili esasları ve Su kirliliğinin önlenmesi amacıyla yapılacak izleme ve denetleme Su ortamlarının;usul ve esaslarını kapsar.

 İşletmeler çıkış sularından deşarj izin belgesinde belirtilen aralıklarla; numune almakla, ölçüm ve analiz yapmak suretiyle kontrol etmekle, atıksuların özellikleri ve miktarlarına ilişkin bilgileri belirlemek, belgelemek ve denetimlerde beyan etmekle yükümlüdürler.  İşletmeciler tarafından yapılan ölçüm ve analizlerin sonuçları raporların asılları ile birlikte dijital ortamda da en az beş yıl süreyle saklanmak zorundadır.

 Alıcı ortama her türlü atıksu deşarj denetiminde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı sorumludur.  Büyükşehirlere içme ve kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel su kaynaklarındaki denetim faaliyetlerinden Büyükşehir Belediyeleri sorumludur.

ÇEVRE KANUNU KENTSEL ATIKSU ARITIMI YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Tarihi: Gazete Sayısı: Yönetmeliğin Amacı; Kentsel atıksuların toplanması, arıtılması ve deşarjı ile belirli endüstriyel sektörlerden kaynaklanan atıksu deşarjının olumsuz etkilerine karşı çevreyi korumaktır. Yönetmeliğin Kapsamı; Kanalizasyon sistemlerine boşaltılan kentsel ve belirli endüstriyel atıksuların toplanması, arıtılması ve deşarjı, atıksu deşarjının izlenmesi, raporlanması ve denetlenmesi ile ilgili teknik ve idari esasları kapsar.

 İlgili idare, kentsel atıksu arıtma tesislerinden yapılan deşarjların, yönetmelikteki kontrol prosedürüne uygun olarak ilgili deşarj kriterlerine uygunluğunu izler.  Mahallin en büyük mülki amiri, endüstrilerden alıcı ortama yapılan atıksu deşarjlarını, ilgili deşarj kriterlerine göre izler.  Toplanan bilgiler muhafaza edilerek, iki yılda bir ve/veya Çevre ve Şehircilik Bakanlığının talebi üzerine ilgili idare tarafından rapor edilir.

 İlgili idare iki yılda bir kendi bölgelerindeki kentsel atıksu ve arıtma çamurunun bertarafı hakkında durum raporunun yayınlanmasını ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gönderilmesini sağlar.  İdare her iki yılda bir bu bilgileri güncelleştirir ve Bakanlığa sunar.  İlgili idareler, en büyük mülki amir ile koordineli şekilde, Yönetmeliğin uygulanması için bir uygulama programı oluşturur.  En büyük mülki amir, bu program hakkında Bakanlığa bilgi verir.

25 havza için Havza Koruma Eylem Planları hazırlanmıştır.

Havza Koruma Eylem Planı’nda yer alan tüm faaliyetler: Su kaynaklarına mevcut baskı ve etkiler, Su kaynaklarının miktar ve kalite durumları, Yerleşim yerlerinin nüfus büyüklükleri, Sanayi durumları, Korunan alan durumları konuları belli bir vadeye göre programlanmıştır.

Proje Başlangıcı; Havza Koruma Eylem Planlarının Nehir Havza Yönetim Planlarına Dönüştürülmesi için Teknik Yardım Projesi tarihinde başlamıştır. Projenin Amacı: Havza Koruma Eylem Planlarının, 2000/60/EC sayılı Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi ve diğer kardeş direktiflerle uyumlu şekilde Nehir Havza Yönetim Planlarına dönüştürülmesi çalışmasını gerçekleştirmek ve bu süreçte ulusal kapasiteyi geliştirmektir.

. 4 havza için Nehir Havza Yönetim Planları’nın (NHYP) hazırlanması çalışmalarına başlanmıştır. Büyük Menderes Meriç-Ergene Susurluk Konya 20

. NHYP’nın muhtevası: Havzanın karakterizasyonu Mevcut su kalitesi ve miktarı Çevresel hedeflere ulaşılması için diğer planlarla uyumlu tedbirler Tedbirlerin uygulanması için gereken altyapı İzleme Raporu Boşluk Analizi Raporu Baskı ve Etki Analizi Raporu Önemli Su Yönetimi Konuları Raporu Karakterizasyon Raporu Çevresel Hedefler Raporu Çevresel Kalite Standartları Yönetmeliği Önlemler Programı Raporu Nehir Havza Yönetim Planı Ulusal Uygulama Planı (Ulusal Su Planı) PROJE ÇIKTILARI

2015 yılında ulusal bütçe ile Gediz Nehir Havza Yönetim Planı hazırlanmaya başlanacaktır – 2020 yılları arasında Avrupa Birliği fonlarından yararlanılarak 17 havza için Nehir Havza Yönetim Planlarının hazırlanması hedeflenmektedir.

 Dere yatakları temizleniyor,  Belediye AAT’leri DSİ tarafından inşa ediliyor,  Islah Organize Bölge Sanayi Bölgeleri kuruluyor,  Sanayi için müşterek ileri atıksu arıtma tesisleri kuruluyor  Sanayide daha az su, daha az kirletici hammadde kullanımına geçiliyor,  Ergene Havzası ağaçlandırılıyor, erozyonla mücadele ediliyor,  Ergene’de Planlı döneme geçiliyor, 1/25.000’lik planlar uygulamaya giriyor

 Katı ve tehlikeli atık işleme geri kazanım ve bertaraf tesisleri kuruluyor.  Deşarj standartları yeniden düzenlendi,  Zirai kaynaklı kirlilik kontrol edilecek,  Ergene Nehri gerçek zamanlı sürekli izlenmektedir.  Denetimler daha da sıklaştırılıyor,  Renk standartları getirildi ve Ergene tabii rengine getirilecek,  Havzaya Taşkın Erken Uyarı Sistemi kurulacak,  Yer altı suyunun kullanımı kontrol altına alınacak,  Trakya’da baraj ve göletler ile sulama tesisleri tamamlanacak.

Eylem 1. Evsel Atıksu Arıtma Tesisleri Eylem 2. Münferit sanayiler, OSB’ler ve zeytin karasuyu kontrolü Eylem 3. Katı ve tehlikeli atık işleme, geri kazanım ve bertaraf tesisleri Eylem 4. Dere yatakları ıslahı Eylem 5. Erozyonla mücadele ve ağaçlandırma Eylem 6. Zirai kaynaklı kirlilik kontrolü Eylem 7. Nehir su kalitesinin izleme ve denetleme çalışmaları

Burdur Gölü Havzası Eylem Planı Mogan-Eymir Gölü Havzası Eylem Planı Uluabat Gölü Alt Havzası Su Kalitesi Eylem Planı Ilgın Gölü Alt Havzası Su Kalitesi Eylem Planı Melen Çayı Alt Havzası Koruma Eylem Planı Boğazköy Baraj Gölü Alt Havzası Su Kalitesi Eylem Planı Nilüfer Çayı Su Kalitesi İyileştirme Eylem Planı Sacır Deresi Ve Nizip Çayı Su Kalitesi İyileştirme Eylem Planı Akkaya ve Mamasın Baraj Gölü Havzası Eylem Planı

25 havzaya ait; Endüstriyel tesis ve bu tesislere ilişkin tehlikeli madde bilgisi OSB Atıksu arıtma tesisi Kanalizasyon sistemi İçme suyu arıtma tesisi Su kütlesi ve su kütlesi alt havzası Öncelikli madde ve spesifik kirleticiler bilgileri sistemde tutulmaktadır.

Proje Başlangıç Bitiş; Proje ile; Ülkemiz kıyılarında bulunan endüstriyel tesislerde üretim proseslerinde ve atıksu arıtma proseslerinde kullanılan kimyasalların belirlenmiştir. Kıyı ve geçiş sularına doğrudan deşarj yapan kentsel/endüstriyel bulunması muhtemel tehlikeli maddelerin tespit edilmiştir. Tehlikeli maddelerin ekosisteme ve su kalitesine olan etkilerinin değerlendirilmiştir. Çevresel standartlar belirlenmiştir. Deşarj standartlarının belirlenmesinde uygulanacak olan metodoloji ortaya konulmuştur.

Proje; Mart 2012 – Haziran 2012 tarihleri arasında yürütülmüştür. Bu rehber kitaplar; başta alıcı ortam kirliliğinin önlenmesi, yeni kurulacak atıksu arıtma tesislerinin ulusal/uluslararası standart ve normlara uygun olarak boyutlandırılarak inşa edilmesi ve akabinde kurulan tesislerin işletilmesi açısından önemli bir başvuru kaynağıdır..

Atıksu Arıtma Tesislerinin Planlama, Tasarım ve İnşaatı ile İlgili Genel İhtiyaçlar ve Şartlar Atıksu Arıtma Tesislerinin Tasarımı İçin Gerekli Veriler, Atıksu Arıtımında Sistem Seçimi Esasları, Birinci Kademe (Ön) Arıtma, Biyolojik Arıtma, Kimyasal Çöktürme ile Fosfor Giderimi, Atıksu Filtrasyonu, Dezenfeksiyon, Çamur Arıtma ve Uzaklaştırma, Tesis Yerleşimi ve Yardımcı Tesisler, Atıksu Arıtma Sistemlerinde Borulama, Proses Kontrolü ve Otomasyon, Atıksu Arıtma Tesislerinde Koku Kontrolü, Atıksu Arıtma Sistemlerinde Güvenlik Kuralları, Küçük Arıtma Sistemleridir. Söz konusu rehberler, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü’nün internet sitesinde yayımlanmaktadır.

Proje Başlangıç Bitiş: Haziran Kasım 2014 Ergene Havzası’ndaki nüfusu ve üzeri ilçe belediyelerinin evsel atıksularının arıtım sonrasında sulamada kullanılabilirliğinin araştırılarak, bu atıksuların sulamada kullanılabilmesi için arıtma prosesi gerekliliklerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır.

Proje kapsamında; Mevcut ürün deseni için gerekli olan sulama suyu kalitesi belirlenmiş, Atıksu karakterizasyonu yapılmış, Arıtma ihtiyaçları tespit edilmiş, Sulama ihtiyacının ne kadarının karşılanabileceği tespit edilmiş Fayda maliyet analizi yapılmıştır Ayrıca arıtılmış atıksuların; Doğrudan sulamada kullanılması Veya uygun alanlarda depolanması Gübre kullanımının ne kadar azalacağı da değerlendirilmiştir.

 Proje Yılı: Aralık 2013  Proje kapsamında; Tesislerin yerleri belirlenmiş, Sıvı ve katı atık yükleri ve karakterizasyonu yapılmış, Kurulması gereken merkezi entegre atık yönetimi tesis sayısı tespit edilmiş, Elde edilmesi planlanan elektrik enerjisi hesaplanmış, Atıksu arıtımında kullanılacak fiziksel ve membran yöntemlerinin birlikte kullanılacağı hibrit prosesler belirlenmiştir.

Proje Başlangıcı; tarihi itibariyle başlamıştır. Projenin Amacı; GAP Bölgesinde sulamadan dönen suların kalitesi ve içerdiği kirleticilerin araştırılması ve bu suların kalitesinin iyileştirilmesi için uygun metotlar belirlenmesi ile mevcut kalitesinin iyileştirilmesinin ardından yeniden sulamada kullanılabilirliğinin araştırılmasıdır.

. Proje Kapsamı; Sulamadan dönen suların kontrolü, yeniden kullanımı ve iyileştirilmesi için yasal, teknik ve idari mevcut durum ve boşluk analizi yapılacaktır. GAP Bölgesindeki mevcut ve gelecek sulama durumu ve çevresel şartlar göz önüne alınarak sulamadan dönen suların kalitesi, iyileştirilmesi, tekrar kullanılması ve bu sulardan alıcı ortamların korunması ile ilgili genel hususlar belirlenecektir. Hâlihazırda sulanan alanlarda sulamadan dönen suların kalitesi ve içerdiği kirleticiler araştırılarak, bazı parametreler için numune alma ve analiz çalışmaları yapılacak, Drenaj sularının kalitesinin iyileştirilmesi için uygun metotlar belirlenecek, Sulamadan dönen suların diğer maksatlarla kullanımı için biriktirileceği yerlerin seçimi yapılacaktır.

Ülkemizdeki bütün su ile ilgili verilerin tek bir sistem üzerinden, bir standart dahilinde, havza ölçeğinde erişilebileceği, CBS altyapısına uygun, su ile ilgili faaliyet gösteren tüm kamu kurum ve kuruluşlarının da paydaş olacağı Ulusal Su Bilgi Sistemi kurulması amaçlanmaktadır. Sistemin 2016 yılı sonunda Bakanlık Bağlı Kurum ve Kuruluşlarda çalışır hale gelmesi sağlanacaktır. USBS Altyap ısı Yöneti ci Havza Yöneti mi İklim Değişi kliği Çevres el Altyapı lar Yeraltı ve Yüzey Suları Su Kalites i Kurakl ık Taşkın Su kullanı mı