NİZİP REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

Son yılda DEHB basın ve tv tarafından çokça gündeme getirildiği ve popülaritesi arttığı için son yıllarda çocuk psikiyatri kliniklerine ve psikolojik danışma merkezlerine dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu şikayeti ile gelenlerin sayısı oldukça artmıştır.

Dikkat eksikliği - hiperaktivite bozukluğu -bireyin okul başarısı -aile hayatı -sosyal ilişkileri -benlik saygısı üzerine çeşitli olumsuz etkileri olan ve oldukça sık görülen nöropsikiyatrik bir bozukluktur.

Dikkat eksikliği, başlangıcı 3 (üç) yaş dolaylarında olmakla birlikte, okul öncesi dönemde ve ilkokulun ilk yıllarında pek fark edilmeyebilir. Bu dönemde zihinsel performans ve dikkat gerektiren ağır dersler olmadığı için, dersi iyi takip etmedikleri ve çalışmadıkları halde notları kötü olmayabilir. Eğitim hayatının başlamasıyla özellikle 3 ve 4. sınıflarda derslerin ağırlaşmasıyla birlikte başarıda ciddi düşüşler yaşanmaya ve öğrenmeye karşı ilgisizleşme başlar ve dikkat eksikliği belirgin hale gelir.

DEHB teşhisi koyabilmek için:  7 yaştan önce başlamış olmalı  Kalıcı ve sürekli olmalı (en az 6 aydır)  Birden fazla ortamda görülmeli ( hem ev hem okul)  Yaş ve gelişim düzeyine uygun olmayacak düzeyde olmalı

DEHB ALT TİPLERİ DİKKAT EKSİKLİĞİ ÖNDE OLAN TİP AŞIRI HAREKETLİLİK ÖNDE OLAN TİP BİRLEŞİK TİP

ZEKA ile ilgisi yoktur. Zekası normal Zekası normalin altında Zekası normalin üzerinde DEHB

 Dikkatin belirli bir noktaya yeterince uzun süre odaklanmasında sorun vardır. ø Aynı anda tüm uyaranlara birden dikkat ederler. ø Her uyaran aynı şiddette ve önemdedir. ø Bir işle uğraşırken başka bir uyaran dikkatin dağılmasına neden olur. ø Bir iş yaparken o sırada içlerinden gelen başka bir şey yapma isteğine engel olamazlar.

 Dikkat süresi her yaşta farklıdır.  Bilgisayar başında saatlerce dikkat sürdürülebilir, ödev başında 10 dk !  Gürültü, hareket ve uyaranın fazla olduğu ortamlarda dikkat yoğunluğu azalır.  İlgisini çeken bir konuda, bire bir ilişkide dikkat artar.

“ Söylediklerim bir kulağından girip diğerinden çıkıyor ” “ Tüm araba markalarını biliyor ama bir dakika önce söylediğim şeyi hatırlamıyor ” “ Bilgisayar başında saatlerce oturabiliyor ama ödev başında en çok 10 dk ” “ Sınavlarda dikkatsizce hatalar yapıyor ” “ Dersi dinleyemiyor, sürekli etrafı ile ilgili ” “ Başladığı işi bitirmiyor ”

Oturduğu yerde duramaz, atlar, zıplar. Sanki motor takılmış gibidir, hiç yorulmaz.

Kapılara, kalorifer borularına hatta düz duvara tırmanabilirler...

“ Doğum öncesinden beri hareketli “ “ Eli dursa ayağı oynar “ “ Sürekli hareket halinde, yürümez koşar “ “ Ya konuşur ya sesler çıkarır “ “ TV izlerken bile hareket eder “ “ Sandalyede oturmanın 50 çeşidini gösterebilir ” “ Sınıfta nereye baksam onu görüyorum “ “ Sırada otururken bile eli ayağı hareket ediyor”

Bir şey yapmadan önce sonucunu düşünmezler (“Bunu yaparsam ceza alırım”). Bir davranışın o ortam için uygun olup olmadığını düşünmezler (“Burada bu davranış yapılmaz veya ayıp olur”). Söyleyecekleri şeyin karşısındaki kişide nasıl bir etki yapacağını düşünmezler ( “Bunu söylersem bana kırılır”)  Yaptığı davranışın sonuçlarını düşünmeden, içinden geldiği gibi yapma eğilimidir. İstek ve dürtüleri engelleyememe, düşündüğünü hemen yapma şeklinde kendini gösterir.

“ 10 yaşına geldi hala söz kesmemeyi öğrenemedi ” “ Düşünmeden hareket eder ” “ Sabırsızdır, istekleri hemen olsun ister ” “ Asla sırasını bekleyemez ” “ Daha soruyu tamamlamadan cevabını vermeye kalkıyor ” “ Aklına geleni hemen yapıyor, söylüyor “ ’’Böyle davrandığı için kimse onunla arkadaşlık etmek istemiyor’’

 Dağınıklık, düzensizlik  Dalgınlık, hayal kurma  Tutarsızlık  Bellek sorunları  Sakarlık, koordinasyon güçlükleri  Sosyal ilişkilerde sorunlar  Düşük benlik saygısı

“ Odası darmada ğ ınık ” “ Sürekli bir ş eylerini kaybeder “ “ Üstü ba ş ı da ğ ınıktır ” “ Bir kalem çıkarır, ka ğ ıt ararken kalemi kaybeder, yeni bir kalem arar...bir türlü ba ş layamaz ” “ Defterleri çok düzensiz ” “ Sırasının üstü karmakarı ş ık ”

“ Kendisi sınıfta ama aklı nerede bilmiyorum” “ Derste neredeyse uyuyacakmış gibi oluyor ” “ Bilgisayar oynadığı zamanlar dışında sanki yarı uykuda gibi ” “ Bazen saatlerce ödev başında hiç bir şey yapmadan duruyor ”

“Belleği iyi mi kötü mü? ummadığınız şeyleri hatırlıyor, bir dakika önce söyleneni hatırlamıyor” “Eşyalarını nereye koyduğunu hatırlamıyor” “Bir şey yapmasını söylüyorum, başka bir şey yapıyor” “Okula getirmesini istediğim şeyleri unutuyor. “Dinliyor, öğreniyor ama hatırlamıyor

“ Çok sakar ” “ Yürürken kapılara eşyalara çarpar’’ “ O kadar çok düşer ve yaralanır ki üzerinde yara izi olmayan yer sanki yoktur. ”

“ Bir anı bir anına uymuyor ” “ Çok keyifli iken birden öfkeleniyor ” “ Başarısı çok değişken, aynı dersin sınavlarında bile bir iyi bir kötü not alıyor ” “ Bir gün ödevlerini tam getirir bir gün hiç birini yapmadan gelebilir ” “ Ondan ne bekleyeceğimi bilemiyorum ”

DEHB olanların ço ğ unda sosyal beceri sorunları vardır. “Aklına geleni hemen söyleme ya da yapma e ğ ilimi” “Kolay öfkelenme, alınma, duyarlılık” “Toplum içinde dikkati da ğ ıtacak ş eyler yapma” “Ne zaman ne tepki verece ğ i ne yapaca ğ ı belli olmayan biri” “Hem çok e ğ lenceli hem de zor bir insan”

“ Hiç arkadaşı olmadığını söylüyor ” “ Arkadaş partilerine çağırılmıyor “ “ Grup etkinliklerine katılmak istemiyor ” “ Sınıfta kimse onun yanında oturmak istemiyor ” “ Kurallı oyunlarda sorun çıkartıyor ” “ Yaşına uygun davranışlar göstermiyor

“Kötü çocuk oldu ğ unu söylüyor “ “ Kendine de ğ er vermiyor” “ Kimsenin onunla arkada ş olmak istemedi ğ ini dü ş ünüyor “ “ Ba ş arısız oldu ğ unda hemen vazgeçiyor, u ğ ra ş mıyor “ “ Onu sevmedi ğ imizi dü ş ünüyor”

DEHB Yaşam Boyu Devam Eder Erken çocukluk dönemlerinde (3-4 ya ş ) ba ş lar, En sık ilkokul döneminde kendini gösterir ve tanı konulur, Çocuklu ğ unda bu tanıyı alanların %70-80’i ergenlikte de benzer belirtileri gösterirler.

Bilgisayar ya da oyun başında saatler geçirebilir ama ödev yaptırmak kabus olur.

En sık bu dönemde tanı konulur. Sakin ve sessizce sırada oturamaz. Dersi dikkatle dinleyemez, etrafı ile daha çok ilgilidir. Sorulan sorulara sonunu beklemeden, söz istemeden yanıt verir. Verilen görevleri tam olarak yerine getirmez.

Di ğ er çocuklarla ili ş ki sorunları olabilir. Kendisine benzer çocuklarla arkada ş lık kurar. E ş yalarını tam olarak getirmez, kaybeder, da ğ ınıktır. Ev ödevlerini almaz, evde ödev yapmak sorun olur. Akademik ba ş arısı kapasitesiyle orantılı de ğ ildir.

 İlkokul çağındaki çocukların % 3-5’inde yani her çocuktan birisinde görülüyor.  Her sınıfta en az 1 çocukta bu sorunun bulunma olasılığı var.  Erkeklerde kızlara göre 3-4 kat daha fazla görülüyor.  Çocukluklarında DEHB bozukluğu olanların %80’i ergenlikte, %30-65’i erişkinlikte de bu belirtileri taşırlar.  Erişkinlik döneminde ortaya çıkma olasılığı % 1-2 oranıdır.

- Kalıtsal bir sorundur. (Anne babadan alınan genler bu soruna yatkınlık olu ş turur.) -Nörolojik bir sorundur. -Çevresel nedenler

 Aile ve çocukla görüşme, bilgi alma  Ailenin doldurduğu ölçekler  Okul ve öğretmenden alınan bilgiler ve öğretmenin doldurduğu ölçekler  Çocuğun değerlendirilmesi  Muayene  Testler

1. Farmakolojik tedaviler (ilaç tedavisi) 2. Anne baba ve ö ğ retmen e ğ itimi 3.Psikolojik terapi ( davranı ş çı teknikler, sosyal beceri e ğ itimi) 4. E ğ itim 5. Alternatif tedaviler Etkinli ğ i bilimsel olarak kanıtlanmı ş olanlar

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU olan çocuklar için okulda yapılabilecekler nelerdir?

Dikkat eksikliği hiperaktivitesi olan öğrenci sınıfta nerede oturmalıdır? Öğretmene yakın, öğretmenin göz teması kurabileceği bir yerde, iyi örnek olabilecek sakin bir arkadaşının yanına oturmamalıdır. Not tutmada bu arkadaşının yardımını sağlayın. Dikkatinin dağılabileceği pencere kenarı kapı kenarı, en arka sıra, hareketli bir öğrencinin yanında oturmamalıdır

DEHB olan çocuklar nasıl daha iyi öğrenirler? DEHB’li öğrenciler sadece (işitsel) dinleyerek öğrenemezler, şekil, resim, harita, tablo ve grafikler (görsel) materyale dokunarak, deney yaparak, hareket ederek drama gibi aktivitelerle (dokunsal, kinestetik) daha iyi öğrenirler.

Dikkat dağınıklığını azaltmak için öğretmenlere öneriler: Öğretmen dersi işleyişi sırasında sık sık dolaşması, öğrencileri çalışırken gördüğünde gülümseyerek, göz göze iletişim kurarak, omzuna dokunarak veya saçlarını okşayarak yaptığı ‘’çalışmalardan dolayı ne kadar mutlu olduğunu’’ sözlü ve sözsüz iletişim yöntemiyle aktarmalıdır. Dikkati dağınık çocuğa yakın durun. Çocuğun ismini verdiğiniz örneklerde yada konuda örnek kullanın.

Ders ilerledikçe sınıf içinde dolaşın, ve çocuğun kitabında anlattığınız konunun üzerine hafifçe vurarak onun dikkatini toplamasını sağlayın. Derste mümkün olduğu kadar görsel ve işitsel malzemeler kullanın. Konuların işlenişinde resim, sekil, şema, hikaye anlatımı, rol oynama, karikatür ve şarkıların kullanılması dikkat toplar, konuyu öğrenmelerini sağlar Dersi anlatırken çocukla fiziksel bir temas oluşturun. Dikkati dağıldığı fark edildiğinde öğretmen ile çocuk arasında anlaştıkları ve diğer arkadaşlarının dikkatini çekmeyecek şifre ile veya omzuna dokunarak dikkatini toplaması sağlanabilir.

Çalışmaları birkaç kısma bölün. Her bölümü tamamladıkça mola verin. Öğrenciye devam etmeden önce dinleme ve hareket imkanı verin. Dikkat gerektiren bir etkinliği daha kolay bir etkinliğin izlemesine özen gösterin. Yer değişikliği veya hareket ile öğrencinin dağılan dikkatini yeniden odaklamaya çalışın. Dikkat dağıtıcı şeyleri çocuğun sırasında veya sınıfta bulundurmayın Bir soru sormadan önce duraklayarak yada etrafınıza göz gezdirerek çocukta merak uyandırın.

Öğrencileri rastgele seçerek derse kaldırın. Herhangi bir öğrenci, bir soruyu cevaplarken diğerlerinin dikkatini çekin. Dikkati dağılmaya başlayan öğrenciye ( konuyla alakasız da olabilir) basit bir soru sorun. Soruyu ceza amaçlı sormamaya dikkat edin. Verilen çalışmayı tamamlayabilmesi için ek süre verilebilir. Dikkat süresi ile uyumlu olacak şekilde görevleri ya da çalışma süresini kısaltılabilir. Kısa süreli hedefler belirlenip, her seferinde bir tek görev verilebilir. Ödevlerinin miktarını azaltılabilir. Açık ve kesin yönerge verin. Etkinliği sürdürmesi için uyarı-sinyal veriniz.

BEN İ D İ NLED İĞİ N İ Z İ Ç İ N TE Ş EKKÜRLER