100 bin ton yaprak lahana (Karadeniz Bölgesi) Anavatanı: Kuzey Avrupa ülkeleri ve Baltık Denizi kıyıları kabul edilmektedir. Denize kıyısı olan rutubetli bölgeleri sever, Fransa’nın Atlantik kıyıları , İrlanda ve İngiltere’nin güney kıyılarında yaygınlık göstermektedir. Brassiceae (Crucifera) Brassica oleracea L. Ekonomik önemi Alan: 20 bin hektar Üretim miktarı : 675-700 bin ton 100 bin ton yaprak lahana (Karadeniz Bölgesi) Tüketim Şekilleri Salatalarda Çiğ Turşu Pişirilerek Etli zeytin yağlı Yaprak lahana: Kara Deniz Kırmızı Baş Lahana: Güney ve Batı Bölgelerimiz Beyaz baş lahana: Küçük: Orta, güney ve Batı bölgelerimiz Büyük: Doğu bölgelerimiz Yaprak lahana çiçek ve çiçek sapı değişimi ( Karnabahar ve brokkoli) Büyümenin kısıtlanması, tepe ve yan tomurcukların değişimi, bürüksel lahanası, baş ve yaprak lahanalar Gövdenin değişimi ile Alabaş

MORFOLOJİK ÖZELLİKLER Gövde Kök Baş ve yaprak lahanalarda gövde vegetatif dönemde kalın ve kısadır. Yapraklar kısa yaprak sapı ile gövdeye bağlanmışlardır. İlk oluşan yapraklar dökülür ve gövde üzerinde izleri kalır. Gövdenin dışı sert iç kısmı ise yumuşaktır. Vegetatif dönemde gövde boyu 30-50 cm iken generatif aşamada gövde boyu uzar. Gövde çapı 5-10 cm olabilir. Kök Lahanalar oldukça derin ve kazık köklüdür. Kazık kök konik ve etli bir yapıya sahiptir. Kazık kök üzerinde saçak kökler bulunur. Fide ile üretimde kazık kök dallanabilir. Fide ile dikimde 30-35 cm, direk tohumdan ekimde ise 70-80 cm deriliklere kadar kökler inebilir. Yaprak Yaprak Şekilleri: Yassı yuvarlak, uzun yuvarlak, oval, ters yumurta, topaç ve kalp Yapraklar önce yanlara açık iken sonra içe sarılarak baş oluştururlar. Baş şekli yaprak şekline benzemektedir. Yaprak Yüzeyi: Kıvırcık veya düz Yaprak boyutları: 10-70cm genişlik, Baş çapı: 20-30 cm 70-80 cm Yaprak renkleri: Beyazımtrak-yeşil, mavimsi koyu yeşilden koyu kırmızıya

% 60-80- 30-40 cm % 20 60-80 cm % 5 100-120 cm

Çiçek Havaların ısınması ve gün uzunluğunun 12 saat üzerine çıkması ile çiçek sapı başı delerek çıkar 1-2 m kadar büyüyebilir. Yaprak koltuklarından çıkan sürgünler üzerinde çiçekler spiral şekilde dizilirler. Çiçekler salkım şeklindedir. Hava koşulları uygun değilse bitkiler çiçeklenmez. Çiçeklenme ana sürgünden yan sürgünlere doğru ve alttan uca doğru açarlar. Çiçeklenme aşama aşama olmaktadır. Çiçeklenme süresi 20-60 gün sürebilmektedir. Çiçeklerde 4+4+6+1 şeklinde organlar bulunmaktadır. Dişi organ iki karpelden oluşmaktadır. Çanak yapraklar yeşil, taç yapraklar sarı veya parlak sarıdır. Erkek organların iki tanesi kısa dışarıda iki tanesi daha uzun ve içe doğrudur. Dişicik tepesi düğme şeklindedir. Başlangıçta içe doğru dönük olan polen keseleri açılmaya başlayınca dışa doğru dökülür. Bu lahanalarda yabancı tozlanma nedenlerinden birisidir. Meyve ve tohum Meyve bakla şeklindedir ve iki karpelden oluşur. Başlangıçta yeşil olan baklalar olgunlaştıkça sararır daha sonra kahve rengine dönüşür. Baklaların boyutları ekolojiden ve bakım koşullarından etkilenir. Bakla çapı 3-5 mm bakla uzunluğu ise 30-80 mm. Bir baklada 1-30 tohum bulunur. Olgunlaşma aşağıdan yukarı doğru olur. Aşırı olgunlaşanlar açılır. Tohum rengi kahve rengi, mor, kırmızı ve bunların tonları. Olgunlaşmamış olanlar sarı ve kahve rengi olabilir. Tohum ağırlığı 280-350 adet/g. Çimlenme gücü % 85-90; 4-6 yıl canlı; Çim. 10-30 oC opt : 20-25 oC

Gövde

Çiçek Gövde

YETİŞTİRME İSTEKLERİ İklim İstekleri: Bir serin iklim sebzesi olan lahana yüksek sıcaklıkları sevmez. Yüksek sıcaklık kalitenin bozulmasına eğer çiçek döneminde ise döllenmeyi olumsuz etkiler. Baş oluşumu için en uygun sıcaklık 15-20 oC’dir. Lahanalar çiçeklenebilmesi için düşük sıcaklığa (10 oC) ihtiyaç duyar. Sıcaklık sürekli 15 oC’nin üzerinde kalırsa çiçeklenme gerçekleşmemektedir. Daha yüksek sıcaklık ve uzun gün koşullarında generatif aşamaya geçiş olur. -5oC’ye kadar sorunsuz yetişir. Donma sınırı -10 oC’dir. Işıklanmayı seven bir bitkidir. Gölge yerlerde başlar küçük kalır ve yaprak kalitesi düşer. Işıklanmanın 12 saatin üzerine çıkması çiçeklenmeyi teşvik eder. Lahana, dolu hariç diğer yağışları sever. Hava oransal nemi yüksek su kenarları ve yayla yerlerde kalite ve verim artarken kurak yerlerde kalite ve verim düşmektedir. Aşırı rüzgardan hoşlanmaz; aşırı rüzgar erken dönemde yaprakların yırtılmasına ve aşırı su kaybına sebep olurken ileriki dönemlerde de bitkilerin yıkılmasına ve toprakla yaprakların temasına sebep olmaktadır.

TOPRAK İSTEKLERİ Toprak hazırlığı Lahana toprak istekleri bakımından seçici değildir. Ancak toprağın su tutma kapasitesi iyi olmalı, kış ve sonbahar yetiştiriciliği yapılan yerlerde drenaj da iyi olmalıdır. Ağır bünyeli topraklarda verim artarken hafif topraklarda verim düşer ama erkencilik artar. pH 6-6,5 olamlıdır. Asidik toprakları sevmez. Tuza toleranslıdır Lahana üst üste aynı yerde yetiştirilmemeli, başka familyalar ile münavebe yapılmalı. Toprak hazırlığı Derin sürüm: Bitki artıklarını ve çiftlik gübresini toprağa karıştırmak ve toprağı gevşeterek havalandırmak. Yüzeysel işleme: Toprağı parçalayıcı aletlerle keseklerin parçalanması ve tekstürün iyileştirilmesi. Dikim yeri hazırlığı: Çeşide bağlı olarak 70-100 cm sıra araları ve 20-30 cm olacak şekilde masuralar yapılır

FİDE YETİŞTİRİCİLİĞİ Lahana grubu sebzeler uygun şartlarda direkt tohumdan ekilebilir. Ancak ülkemiz koşullarında üretim fide ile yapılmaktadır. Tohum ekimleri sıcak bölgelerimizde Temmuz Ağustos aylarında, soğuk bölgelerimizde Mart sonu Nisan başında ekilir. Ekim soğuk yastıklara tava şeklinde serpme yada sıraya ekilmektedir. Ekilen tohumların üzeri 1 cm kapak ile örtülür. Fidelik ve kapak materyali hastalık ve zararlılardan ve yabancı otlardan temiz olmalıdır. 3-5 günde çıkan bitkiler 1 ay içinde dikim büyüklüğüne gelir. Ekimlerin sıraya (10x 2cm) yapılması tavsiye edilir. m2’ye 2-3 g tohum ekilir. m2’de 600-700 bitki bulunmalıdır. Seyrek ekimlerde eğri gövdeli bitkiler, sık ekimlerde ise cılız fideler oluşur. 1dekar için 8-12 g tohum yeterlidir. Ekimden sonra sulamaya dikkat edilmeli, sulamadan sonra tohumların açılıp açılmadığı kontrol edilmelidir. Sıcak bölgelerde tohum ekiminden sonra yüzey gazete kağıdı ile çıkışa kadar kapatılabilir. Çıkıştan sonra sulamaları dikkatli yapmalı ve fidelere zarar verilmemelidir. Sulamalar mini yağmurlama yada süzekler ile yapılmalıdır. Fidelikte yaprak bitleri ve kokulu böcek ile mücadele edilmelidir. 3-4 yaprak oluşturmuş, gövdesi 3-5 mm çaplı bitkiler dikilir.

Kuruya dikim Çamura Dikim Ekim –Dikim (devamı) Lahana sıcak bölgelerimizde ikinci ürün olarak yetiştirilebilir. Kuruya dikim Fideler 70-100 cm x 40-70 cm’ye masuraların boyun bölgesine dikilir ve masuralara su verilir. Fidelerin büyüme noktası suyun üstünde kalmalı. Masuranın tepesine dikilir ise fideler yeterli su alamazlar. 1-4 gün süre ile solgun kalan fideler sonra yeniden büyümeye başlar. Çamura Dikim Su verilmiş olan masuralara fideler büyüme noktası suyun dışında olacak şekilde dikilir. Bu dikimde büyüme noktaları zarar görmez ve su seviyesine dikildiği için su alım sıkıntısı olmaz. Kuruya ve çamura dikimden birkaç gün sonra çatlamaları önlemek için tekrar su verilmelidir. Tavlı toprağa dikim Sulanmış masuralara dikim birkaç gün sonra toprak tavlı iken yapılır. Dikim yine masuranın boyun bölgesine yapılır. Topraklı hazır fide dikliyor ise kuruya dikim yapılır ve can suyu verilir. Dikimler akşam üzeri yapılmalı, hastalıklı, cılız ve zarar görmüş fideler dikilmemeli. Yaşlı ve sararmış yapraklar alınmalıdır.

BAKIM İŞLEMLERİ Çapalama Sulama Gübreleme: 3-4 ton/da Ç.G. Dikimden sonra, toprak yapısı ve otlanma durumuna göre 1 veya 2 kez yada her sulamadan sonra kaymak tabakasını kırmak için çapalama yapılır. Çapalama yüzeysel olarak yapılmalıdır. Yaprak çapları 30-35 cm olunca ikinci bir çapa daha yapılır ve N’lu gübrenin ikinci dozu verilir. Yabancı ot mücadelesi herbisitler ile dikim anında yapılabilir. Sulama Fide dikiminden sonra çatlakları önlemek için iki kez sulama yapılır. Toprak yapısı ve çevre koşulları dikkate alınarak düzenli bir sulama yapılmalıdır. Düzenli sulanamayan bitkilerde kalite ve verim düşmektedir. Gübreleme: 3-4 ton/da Ç.G. 15- 18 kg kgN/da, 8-10 kgP/da ve 12-16 kgK/da P, K ve N yarısı ikinci toprak işlemede, N’un diğer yarısı son çapada verilir. Tarımsal savaşım Fide döneminde hastalık ve zararlılara iyi mücadele edilmeli. Yaprak bitleri, lahana kelebeği. Yaprak biti büyüme noktasında, Lahana kelebeği ise yapraklarda zararlı olur. Hastalık sorunu çok önemli değil

OLGUNLUK HASAT VE DEPOLAMA Lahanada iyi bir yetiştiricilik yapılmış ise hasat bir defada yapılır. Hasadı iriliği, erkencilik, yetiştirme ve bakım şartları Lahanalar hasada 3-6 ayda gelir. Şekil ve renk bir örnek olmalıdır. Hastalık ve zararlı olmamalıdır. Başlar: 0.5-1.5 kg küçük 1.5-3 kg orta 3 kg> büyük Ülkemizde hasat Eylül-Ekim Soğuk bölgelerde kasım sonundan önce hasat bitirilmelidir. Sıcak bölgelerde Pazar durumuna göre hasat yapılabilir. Hasat elle yapılır ve dış yapraklar temizlendikten sonra depoya yada pazara gönderilir. Lahanalar1-2 oC’de % 90-95 nisbi nemde 4-6 ay depolanabilmektedir. VERİM: 2-8 ton/da Dekarda  200 bitki bulunur baş büyüklüğü verimi belirler.

Tohum Üretimi Tohum üretiminde parseldeki farklı bitkiler sökülmelidir. Yada tohum üretilecek olan bitkiler başka bir parsele dikilebilir. Hasat edilmiş olan bitkilerin köklerinden sürgünler elde edilerek de tohum üretilebilir. Kışı soğuk geçen yerlerde bitkiler sökülür ve kumda katlanır ve baharda tohum üretmek amacı ile dikim yapılır. Lahana başlarının üst kısmı çiçek sapının çıkışını kolaylaştırmak için kesilir veya + şeklinde kesilir. Çiçeklerde açma ve olgunlaşma aşağıdan yukarıya doğrudur. Bakla uzunlukları 7-8 cm dir. Olgunlaşan tohumlar dökülebilir. Tohum verimi: bitki başına 20-50g, 50-90kg/da’dır Bakım işlemleri çok farklı değildir. Lahanalarda kendine uyuşmazlık vardır ve protogeny görülür

Süs bitkisi lahanalar

Düzenleyen : Müge HEYBELİ Sınıf:8/C