Bilimsel Araştırma Teknikleri Dr. Hakan ÇELİK

Ders Planı Giriş Bilimsel Araştırma Süreci Araştırma Dizaynı 1 Bilim, Bilimsel Yaklaşım, Bilimsel Araştırma Bilimsel Araştırma Süreci Araştırma Dizaynı 1 Araştırma Dizaynları, Literatür Taraması, Araştırma Problemi ve Hipotezler Araştırma Dizaynı 2 Araştırma Evreni, Örneklem ve Örnekleme Planı Veri Toplama 1 Birincil ve İkincil Veriler, Veri Toplama Metotları Veri Toplama 2 Birincil Verileri Toplama Metotları (Anket, Mülakat, Gözlem) Veri Toplama 3 Anket Dizaynı Veri Analizi 1 Nicel Analiz Veri Analizi 2 Nitel Analiz

Bilim ve Bilimsel Araştırma İnsanoğlu, çevresini ve olayları anlamada üç yol izlemiştir. Bunlar; Tecrübe; Yaşantı boyunca biriktirilen bilgi ve beceri yığını sorun çözmede kullanılır. Kişinin tecrübesi yetmezse, yakın çevresinin tecrübesine veya otoriteye başvurur. Akıl Yürütme Araştırma

Bilim ve Bilimsel Araştırma Araştırma: Bir şeyin eleştirel bir biçimde incelenmesi sonucunda yeni gerçekleri keşfetmek ve yeni ilişkiler ve sonuçlara ulaşmak adına yapılan arayış ve sorgulamaların bütünüdür. Bilim: Sistemli bilgiler topluluğudur. Söz konusu bilgiler, mantıksal ve olgusal bakımdan birbirleriyle ilişkili olduklarından bir bütünü oluştururlar. Bilimsellik: Söz konusu bilgilerin üretilme yolunu gösterir. Aynı zamanda, eleştirel sınamadan sonra kişinin inanç ve düşüncelerini değiştirmesi, yeni bilgileri kabule hazır oluşudur.

Bilim ve Bilimsel Araştırma Bilim: Sistemli Yaklaşım Tarzı Statik Bakış Açısı - Bilgi Birikimi Dinamik Bakış Açısı - Yeni Keşifler Bilimsel Yöntem: Nesnel, Mantıksal ve Sistemli Analiz Yöntemi Bilimsel Araştırma: Belirli amaçlar doğrultusunda ve bilimsel yöntem izlenerek yapılan araştırma. Diğer ifadeyle, veri toplama, analiz ve yorumlamada belli prosedürlerin izlenmesiyle gerçekleştirilen araştırmadır.

Bilim ve Bilimsel Araştırma Kerlinger, F. Statik Bakış Açısı – İnsanların, gündelik yaşamlarındaki sorunlarına çözüm bulmak esastır. Bilim, dünyaya dönük sistemli bilgiye yol açan etkinliktir. Bilim adamının işi var olan bilgi topluluğuna yeni bulguları eklemektir. Bu nedenle Bilim, birikimli bulgular kümesidir. Bilimin ilgi konusu, bilginin şu anki durumu ve onun üzerine yapılacak yeni ilavelerdir.

Bilim ve Bilimsel Araştırma Kerlinger, F. Dinamik Bakış Açısı – Bilim, bilim adamının yapmış olduğu etkinliktir. Birikmiş bilgi kümesinin varlığı önemlidir ancak bundan daha önemli olan bilim adamının yaptığı yeni keşiflerdir. Yani bilim, ‘Heuristic’ doğaya sahiptir. Söz konusu iki zıt görüş, bilimin işlevlerini belirlemektedir.

Bilim ve Bilimsel Araştırma Bilimin İşlevleri; Problem arama, soru sorma, sezgiyi cesaretlendirme ve hipotezler üretme, Test etme, kontrol etme ve onaylama, Örgütleme, kuramlaştırma ve yapılandırma, Olayları toplama ve tarihleme, Araçlar sunma, yöntemler ve teknikler geliştirme, Bulguları yayma, yayınlama ve eğitimde kullanma, Bulguları insan kullanımına uygun hale getirme, Takdir etme, kutlama ve ödüllendirme.

Bilim ve Bilimsel Araştırma Bilim ve Toplum Arasındaki İlişki Bilgi Kuramı (Epistomoloji) Bilim Yöntem Felsefe Toplum Bilim Kavramının Gelişimi 16. YY Felsefe + Matematik, Tıp, Astronomi Doğal Felsefe Thales, Anaximenes Heraklitus Mitoloji Felsefe 17. ve 18. YY Aydınlanma Çağı 19. YY Galileo Newton William Whewell Felsefe, Mantık Matematik, Sosyoloji Felsefe Matematik Fizik, Kimya, Biyoloji, Hukuk, Ekonomi Pozitif Bilimler

Bilim ve Bilimsel Araştırma Pozitif Bilimler Fen Bilimleri Sosyal Bilimler Fizik Kimya Biyoloji Tıp Ekonomi Siyaset Hukuk Sosyoloji Yer Bilimleri Uzay Bilimleri

Bilim ve Bilimsel Araştırma Fen Bilimleri; doğal dünyadaki olayların nedenlerini tanımlama ve genelleştirme. Sosyal Bilimler; sosyal dünyadaki olayların anlamını ve önemini açıklama. Saint-Simon Auguste Comte Max Weber

Bilim ve Bilimsel Araştırma Bilimin Özellikleri Nesnellik Gözlemlenebilirlik Mantıksallık Öngörü Eleştiriye Açıklık Sistematiklik Genellik

Bilim ve Bilimsel Araştırma Bilgi Kuramı: Epistemology Bilgiyi anlama ve bilgiyi araştırma. Bilgi nedir? içselcilik (inançlar) – dışsalcılık (formüller) Bilgiye sahip olabilir miyiz? Şüpheciler – Dogmatizm - Relativizm Bir şey bildiğimizi nasıl bilebiliriz? Rasyonalist (mantık) – Empirist (deney)

Bilim ve Bilimsel Araştırma Klasik Epistomology Pozitivist Bilim Felsefesi Gözlemlenebilenler, nedensellik ilişkileri,açıklayıcı bilgi. Realist Bilim Felsefesi Var olanın arkasındaki nedenleri araştırmak önemlidir. Konvensiyonalist Bilim Felsefesi Gözlem yararsızdır ve bilim adamının görüşü önemlidir.

Bilim ve Bilimsel Araştırma Bilimsel Yaklaşım Pozitivist Yaklaşım 17.YY Galileo ve 18.YY Newton Gerçeklik, dışsal ve nesnel. Bilgi, dışsal gerçeğin gözlemlenmesi. Yorumlayıcı Yaklaşım 20.YY Thomas Kuhn ve Paul Feyerabend Olgular, yaşandıkları şekilde açıklanmalı ve incelenmelidir.

Bilimsel Araştırma Süreci Araştırma konusu ve önerisi Araştırma stratejisi, literatür taraması ve araştırma hipotezleri Araştırma evreni ve örneklem Veri toplama Verileri çözümleme Araştırma raporu

Araştırma Konusunun Seçimi Amaç; teorik bir katkı veya pratikte karşılaşılan soruna çözüm bulma. Araştırılabilir. (Örnek; Aile içi cinsel taciz) Beklentilere Uygun. Pratik veya Teorik Olarak Anlamlı. (Örnek; Sigara kullanmanın insan sağlığına olumlu etkileri) Özgün. (Örnek; Hizmet kalitesini etkileyen faktörler) Kişisel Yeteneklere ve Kullanılabilir Kaynaklara Uygun. (Örnek; Kültürel değerlerin, özel sektör çalışanlarının performansları üzerindeki etkileri: 9 A.B ülkesinin karşılaştırılması)

Araştırma Konusunun Seçimi Konu nasıl belirlenir? Kuramlar ve Uygulamalar, Önceki Araştırmalar, Tartışmalar, Mesleki ve/veya Akademik Raporlar, Kitaplar ve Dergiler, Kişisel İlgi Konuları.

Araştırma Konusunun Seçimi Araştırma Konusunu Belirleme Süreci; Genel bir konunun seçimi. Liderlik stillerinin, örgüt çalışanlarının performansları üzerindeki etkisi, Kalite ve finansal performans ilişkisi, Örgüt kültürü ile algılanan firma imajı ilişkisi, Konunun daraltılması. Sektör, iş kolu, kapsam, coğrafya, zaman, grup, sosyal katman, yaş.

Araştırma Projesi Araştırma Soruları ve Araştırma Amaçları Problem Var mı?  Keşfedici Araştırma Örnek; Orta Asya ülkelerinde faaliyet gösteren Türk perakendecilerinin pazarlama sorunları var mıdır? Amaç; Orta Asya ülkelerinde faaliyet gösteren Türk perakendecilerinin pazarlama sorunları olup olmadığını ortaya koymak.

Araştırma Projesi Araştırma Soruları ve Araştırma Amaçları Ne?, Kim?, Hangi?  Tanımlayıcı Araştırma Örnek; Orta Asya ülkelerinde faaliyet gösteren Türk perakendecilerinin pazarlama sorunları nelerdir? Amaç; Orta Asya ülkelerinde faaliyet gösteren Türk perakendecilerinin pazarlama sorunlarını belirlemek.

Araştırma Projesi Araştırma Soruları ve Araştırma Amaçları Niçin?, Neden?, Nasıl?  Açıklayıcı Araştırma Örnek; Orta Asya ülkelerinde faaliyet gösteren Türk perakendecilerinin pazarlama sorunları, mali durumlarını nasıl etkilemektedir? Amaç; Orta Asya ülkelerinde faaliyet gösteren Türk perakendecilerinin pazarlama sorunlarının, mali durumlarını nasıl etkilemekte olduğunu ortaya çıkartmak.

Araştırma Teklifi Amaç; İçerik Fikirlerin Organizasyonu. İlgili Tarafların İknası. İçerik Başlık, teori, soru ve amaçlar, yöntem, zaman planı, maddi kaynaklar ve kaynakça.

Eleştirisel Kaynak İncelemesi Araştırma amaçları ve hipotezleri doğrultusunda, araştırma sınırlarını belirlemek ve edinilen bilgilerle araştırma kalitesini arttırmak amacıyla yapılan kaynak taraması.

Eleştirisel Kaynak İncelemesi Bilgi Kaynakları Uzmanlar Kitaplar Dergiler Tezler Konferans Dokümanları Diğer Araştırmalar

Araştırma Hipotezleri Hipotez; araştırma probleminin bir değişkenine ilişkinin araştırmacının beklentilerini yansıtan, doğruluğu geçici bir süre için kabul edilen ve araştırmada test edilmesi düşünülen ifadedir.

Araştırma Hipotezleri Hipotezlerin Özellikleri; Önceki araştırma sonuçlarıyla uyumlu, Makul, Net ve kısa bir şekilde ifade edilmiş, Test edilebilir.

Hipotezlerin Oluşturulması Araştırma Metodolojisi Tümdengelim Tümevarım Teori Gözlem Tümdengelim Hipotez Tümevarım Hipotez Hipotez Hipotez Gözlem Doğrulama Teori Doğrulama

Hipotezlerin Oluşturulması Tümdengelim Hipotez; Grönroos (1984) araştırması -> Teknik kalite, algılanan hizmet kalitesinin önemli bir bileşenidir. Parasuraman ve Diğerleri (1985) araştırması -> Teknik kalitenin algılanmasında rol oynayan en önemli faktör, hizmetin sorunsuz bir şekilde verilmesini ifade eden ‘Güvenirliktir’. Zeithaml ve Diğerleri (1988) araştırması -> Güvenirlik boyutu, en önemli algılanan hizmet kalitesi boyutudur. Cronin ve Taylor (1994) araştırması -> Tüm hizmet dalları için geçerli olan tek algılanan hizmet kalitesi boyutu güvenirliktir. Brady ve Cronin (2000) araştırması -> Güvenirlik, tüm kalite boyutlarını etkileyen genel bir faktördür. H: Hizmetin güvenirliği, bankacılık hizmetlerinin müşteri tarafından algılanan kalitesini doğrudan etkilemektedir.

Hipotezlerin Oluşturulması Tümevarım Hipotez; Parasuraman ve Diğerleri (1988) araştırması -> Üç ayrı hizmet dalında faaliyet gösteren 9 farklı firmanın 3000 müşterisiyle yapılan mülakatlar sonrasında, algılanan hizmet kalitesinin 10 boyutu belirlenmiştir. Hizmetin ilk defada ve sorunsuz olarak verilmesinin ifade eden ‘Güvenirlik’ boyutu, söz konusu boyutlardan birisidir. H: Hizmetin güvenirliği, bankacılık hizmetlerinin müşteri tarafından algılanan kalitesini doğrudan etkilemektedir.

Hipotezlerin Oluşturulması Araştırma Metodolojisi Karma Yöntem Gözlem Teori Hipotez Gözlem Doğrulama Teori

Hipotezlerin Oluşturulması Yön Belirten Hipotezler; H1: Depresyon ile sosyal izolasyon arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır. H1: Müşteri memnuniyeti ile müşteri bağlılığı arasında pozitif yönlü bir ilişki vardır. H1: Emek arzı ile işgücü fiyatları arasında negatif yönlü bir ilişki vardır. Koşullu Hipotezler H1: Olumlu algılanan hizmet kalitesi, müşteri tatminin pozitif yönde etkilemektedir. H1: Esnek üretimin başarısıyla, sendikalaşma oranı arasında negatif yönlü bir ilişki vardır.

Hipotezlerin Oluşturulması Yön Belirtmeyen Hipotezler; H1: Depresyon ile sosyal izolasyon arasında bir ilişki vardır. H1: İlköğretim çağındaki kız ve erkek çocuklar arasında, televizyon izleme zamanları bakımından fark vardır. H1: Turizm işletmelerinin, yerli ve yabancı turistlere sundukları benzer hizmetlerin kaliteleri arasında fark yoktur.

Hipotezlerin Oluşturulması İstatistiki Hipotezler; Farksızlık Hipotezi; H0: X1=X2, X1≤X2, X1≥ X2 H0: Depresyon ile sosyal izolasyon arasında bir ilişki yoktur. H0: İlköğretim çağındaki erkek çocuklar ile kız çocuklar arasında, televizyon izleme zamanları bakımından fark yoktur. Alternatif Hipotez; H1: X1≠X2, X1<X2, X1< X2 H1: Halkla ilişkiler faaliyetlerine ayrılan bütçeyle, kurumsal imajın oluşturulması arasında bir ilişki vardır.

Araştırma Yaklaşımları Benimsenen Epistomoloji Bakımından; Pozitivist Yaklaşım Tümevarım Niteliğinde, Nedensel İlişkiler Üzerine Kurulu, Nicel Verilerin Kullanıldığı, Hipotez Sınamasının Öne Çıktığı Araştırmalar. Yorumlayıcı Yaklaşım Olayları Yaşandığı Şekilde İnceleyen, Deneklerin Olguya Atfettikleri Anlamları Anlamaya Çalışan, Fen Bilimlerinin Yöntemlerini Reddeden, Olgunun Gerçekleştiği Ortam ve Çevre Özelliklerinin Önemli Olduğu, Az Sayıda Denek ve Nitel Veriler Toplanarak Gerçekleştirilen Araştırma.

Araştırma Yaklaşımları Benimsenen Araştırma Yöntemi Bakımından; Deneysel Araştırma; Bağımlı ve bağımsız olarak sınıflanan değişkenlerin, diğer değişkenlerin etkisini azaltmak amacıyla hijyenik ortama alınması ve bağımsız değişkenlerin manipüle edilmesiyle gerçekleştirilen araştırma. Tüm özellikleri bakımından benzer olan kontrol ve deney grupları kullanılır. Anket Araştırmaları; Standart soru formuna deneklerin cevap vermelerini sağlayarak gerçekleştirilen araştırmalardır. Formda yer alan soru ve cevap şıkları deneklere göre değişmediğinden büyük miktarlarda çoğaltılabilir ve kısa zamanda çok miktarda veri toplanabilir. Ancak ele alınan konunun tüm yönlerini ölçmek mümkün olmaz. Ayrıca, formun tasarlanmasında, pilot çalışmayla test edilmesinde ve verilerin analizinde büyük zaman harcanır. Örnek Olay Çalışması; Az sayıdaki denekle, derinlemesine sorgulama kullanarak, olayların şu anki durumu ve bu durumun ortaya çıkmasında etkili olan yöntemler belirlenmeye çalışılır. Anket, gözlem, mülakat ve içerik analizi yöntemleri veri toplama amacıyla kullanılabilir. Gözlemci önyargısı ve bulguları genelleme zorluğu ortaya çıkabilir.

Araştırma Yaklaşımları Kapsadıkları Süre Bakımından; Anlık Araştırmalar; Olayların belirli bir andaki durumunu ortaya koyan araştırmalardır. Anket, gözlem ve deney yöntemi kullanılarak gerçekleştirilen araştırmalar çoğunlukla anın fotoğrafını çeken araştırmalardır. Araştırma verileri, belirli bir anda toplanır. Süreli Araştırmalar; Olayları etkileyen faktörlerdeki değişme ve/veya gelişimleri ortaya çıkartmak amacıyla gerçekleştirilen araştırmalardır. Büyük çoğunluğu, ikincil veriler toplanarak gerçekleştirilir.

Araştırma Yaklaşımları (Amaçları Bakımından) Keşfedici Araştırma Araştırma Problemini Tanımlama. İzleyen Araştırmalar İçin Hipotez Geliştirme. İzleyen Araştırma İçin Öncelikleri Saptama. Pratik Olmayan Fikirleri Eleme. Kavramları Netleştirme. Amaç Literatür Taraması. Ön Anket Araştırması. Odak Grup Çalışmaları. Örnek Olay Çalışmaları. Türleri

Araştırma Yaklaşımları (Amaçları Bakımından) Tanımlayıcı Araştırma Grupların Belirgin Özelliklerini Tanımlama. Aynı Yönde Davranış Gösteren İnsanların Toplum İçerisindeki Oranını Tahmin Etme. Spesifik Çıkarımlar Yapma. Amaç Anlık Araştırmalar. Anket Çalışmaları. Süreli Araştırmalar. İkincil Verilerle Yapılan Çalışmalar. Türleri

Araştırma Yaklaşımları (Amaçları Bakımından) Tanımlayıcı Araştırma Parti tercihleri hakkında yapılan kamu oyu araştırmaları. İzleyicilerin Prime Time’da medya kanalı tercihleri hakkında araştırma. Türkiye genelinde, halkın TV kanallarındaki şiddete karşı tutumunu ortaya koymayı hedefleyen araştırma.

Araştırma Yaklaşımları (Amaçları Bakımından) Açıklayıcı Araştırma Araştırma Değişkenleri Arasındaki Nedensellik İlişkilerini, Değişkenlerin Etkileşim Sonuçları ve Etkileşim Sırası Gibi Yönlerden Açıklamak. Nedensellik İlişkilerine Dair Diğer Muhtemel Açıklamaları Elemek. Amaç Deneysel Araştırmalar. Laboratuar Deneyleri. Anket Araştırmaları. Saha Araştırmaları. Türleri

Araştırma Yaklaşımları (Amaçları Bakımından) Deneysel Araştırma Dış değişkenleri kontrol ederek ve ele alınan bağımsız değişken/değişkenlerin, belli bir bağımlı değişken üzerindeki etkilerini ölçmektir. Aranan X ve Y arasındaki neden sonuç ilişkisi. Özellikle laboratuar araştırmalarında dış değişkenleri etkileri çok sıkı bir şekilde kontrol edildiği için, X ve Y arasındaki ilişki tam anlamıyla tasvir edilebilir (İçsel Geçerlilik). Dış dünyadan izole bir şekilde gerçekleştirildikleri için X ve Y arasında bulunan nedensellik ilişkisi, araştırma ana kitlesine genelleştirilemez (Dış Geçerlilik).

Yemek (X1) ve Zil Sesi (X2) Araştırma Dizaynları Açıklayıcı Araştırma  Deneysel Ivan Pavlov’un Köpekler Üzerinde Yaptığı Şartlı Tepki Araştırmaları Uyarıcı (X) Tepki (Y) Yemek (X1) ve Zil Sesi (X2) Salya Salgılama (Y1) Zil Sesi (X2) Salya Salgılama (Y2)

Araştırma Dizaynları Saha Araştırması Araştırma değişkenlerini (X ve Y), meydana geldikleri doğal ortam içerisinde ele alarak aralarındaki nedensellik ilişkisini araştırmaktır. Laboratuar araştırmalarıyla ortaya çıkartılamayacak duygu, düşünce, görüş ve tepkiler belirlenmeye çalışılır. Laboratuar araştırmalarında olduğu gibi dış değişkenlerin etkileri çok sıkı bir şekilde kontrol edilemediği için, X ve Y arasındaki ilişki tam anlamıyla ortaya konulamaz (İçsel Geçerlilik Düşüktür). Gerçek dünyada gerçekleştirildikleri için X ve Y arasında bulunan nedensellik ilişkisi, araştırma ana kitlesine genelleştirilebilir (Dış Geçerlilik Yüksektir).

Araştırma Dizaynları Açıklayıcı Araştırma  Saha Tutum (X) Davis ve Diğerleri (1989) Araştırması; Teknoloji Kabul Modeli; Yöneticiler Üzerinde Tutum (X) Davranış (Y) Algılanan Kullanışlılık (X1) Teknoloji Kullanma (Y) Algılanan Kullanım Kolaylığı (X2)

Araştırma Dizaynları Değişkenler ve Nedensellik İlişkisi Açıklayıcı araştırmalarda genel olarak X (Bağımsız Değişken) ve Y (Bağımlı Değişken) olmak üzere iki tür değişken bulunur. Eğer Y=f(X) ise ilişki Kesin (Deterministik) İlişkidir . Eğer Y=f(X1, X2, X3……..Xn) ise ilişki Olasılık (Stokastik) İlişkisidir.

Araştırma Evreni ve Örnekleme Araştırmanın ilgi konusu olan insanlar, organizasyonlar, varlıklar ve ölçümlerin toplamıdır. Araştırmacının çalışma alanını oluşturan, araştırma örneklemini seçtiği ve araştırma sonucunda edindiği bulguları genelleştirebileceği bir gruptur. İdeal (Hedef) Evren; Tüm evren birimleri. Ulaşılabilir Evren; Sınırlandırılmış ideal evren.

Araştırma Evreni ve Örnekleme Örneğin; Türkiye’de pamuk ipliği üreticisi işletmelerin karşılaştıkları sorunları belirlemek amacıyla yapılacak bir araştırmada…… İdeal evren, ulusal düzeyde faaliyet gösteren tüm pamuk ipliği üreten işletmeler ve Ulaşılabilir evren, ticaret siciline kayıtlı veya maliye bakanlığında vergi kayıtları bulunan işletmeler olarak belirlenebilir.

Araştırma Evreni ve Örnekleme Araştırma evrenini temsil edebilecek şekilde, bu evren içerisinde yer alan birimlerin arasından belirli sayıda birimin seçilerek bir alt grubun oluşturulması sürecine örnekleme adı verilmektedir. Oluşturulan alt grup, örneklem olarak adlandırılır.

Araştırma Evreni ve Örnekleme Örneklem, araştırma evrenini temsil yeterliliğine sahip olmalıdır. Araştırma evrenini temsil edebilecek bir örneklem, örnekleme yöntemleri kullanılarak oluşturulmalıdır.

Örneklemeye Başvurma Nedenleri Tam sayıma başvurmanın yıkıcı sonuçlarının olması. Örnek; kalite kontrol maksadıyla Coca Cola firmasındaki yetkililerin, üretilen tüm içeceklerin kapaklarını açarak tatmaları. Tam sayımı gerçekleştirmenin bazı durumlarda imkansız olması. Örnek; Balık, kuş veya böcek toplulukları üzerinde yapılacak araştırmalarda tam sayım yoluna gidilemez çünkü bahsi geçen topluluklar çok geniş, hareketli ve hızlı çoğalan topluluklardır. Bir çok durumda sınırlı araştırma bütçesinin tamsayıma izin vermemesi. Örnek; GALLUP Şirketi A.B.D.’de, hane halklarının tüketim alışkanlıklarına ilişkin yaptığı araştırmalarda sadece 2000 aileyi kullanmaktadır, çünkü 2000 aile üzerinde yapılan araştırma $40 bin mal olurken, 50 milyon aile üzerinde yapılacak bir araştırma $1 milyon mal olmaktadır.

Örneklemeye Başvurma Nedenleri Tam sayımla gerçekleştirilen bir araştırmayla, örneklemeye başvurulan ve örneklem üzerinde yapılan bir araştırmanın sonuçları arasında çoğu kez önemli bir farkın bulunmaması. Örnek; TÜFE’deki artışları izlemek amacıyla tüketim mal gruplarına ilişkin 81 ilden toplanarak belirlenen ortalama fiyatlar ile değişik bölgelerdeki 20 ilden toplanarak ortalaması alınan fiyatlar arasında bir fark yoktur. Araştırma evreninin tümü üzerinde bir araştırmayı gerçekleştirmek için oldukça uzun bir zaman süresine ihtiyaç duyulması. Örneğin; 50 anketörün görev aldığı bir araştırma grubu kullanılarak, 2000 kişiden oluşan örnek kitleden veriler bir günde toplanabilirken, aynı grupla ülke genelinden benzer verilerin toplanması 100 yıl sürmektedir. .

Örneklemeye Başvurma Nedenleri 1936 yılında Franklin Roosevelt ve Alfred London arasındaki başkanlık yarışında, Litery Digest’in toplam 2,5 milyon kişiyle yaptığı telefon anketi sonucunda, London’un açık farkla kazanacağı sonucuna ulaşmıştı. Aynı seçimler için Gallup’un, örnekleme yoluna giderek 1500 kişi üzerinde yaptığı araştırmada, başkanlık yarışını Roosevelt’in kazanacağı sonucu çıkmıştı. 1936 yılındaki seçimleri Roosevelt, oyların %61 gibi çoğunluğunu alarak kazanmıştı.

Örnekleme Süreci Araştırma Evrenin Tanımlanması: Bu aşamada araştırmacı tarafından, evren içerisinde yer alan ve örneklemi oluşturacak birimler tanımlanır.

Örnekleme Süreci Örneğin; İstanbul ilinde faaliyet gösteren gıda ürünleri perakendecilerini konu alan bir araştırmada, gıda perakendecileri araştırma evrenini oluşturmakta ve bu perakendecilerden meslek odasına kayıtlı olanların bir listesinin elde edilmesi, araştırma evreninin tanımlanması anlamına gelmektedir.

Örnekleme Süreci Örneklem çerçevesinin belirlenmesi: Araştırma evreninde yer alan birimlere ait bir listenin, adres kitapçığının veya telefon rehberinin elde edilmesi, örneklem çerçevesinin belirlendiğini göstermektedir. Örneklem büyüklüğünün belirlemesi: Verilerin toplanmasını güçleştirecek derecede büyük veya toplanan verinin, araştırma evrenini temsil etmesini engelleyecek biçimde küçük olmamalıdır.

Örnekleme Süreci Örnekleme Yönteminin Belirlenmesi. Olasılığa Dayalı Örnekleme Yöntemleri Olasılığa Dayalı Olmayan Örnekleme Yöntemleri Örnek Birimlerinin Seçilmesi.

Örneklem Büyüklüğü Örnekleme sürecinde araştırmacı, ‘Kapsam Hatası’ yapmama ve ‘Araştırma Maliyeti’ arasında denge kurmak zorundadır. Uygun bir örneklem büyüklüğünün belirlenmesi önemlidir, çünkü büyüklük arttıkça ‘Kapsam Hatası’ ve dolayısıyla toplanan verilerin genelleştirilmesinde yapılabilecek hata payı düşmektedir. Diğer taraftan gereksiz derecede büyük örneklem, boş yere zaman ve para harcanmasına neden olur.

Örneklem Büyüklüğü Örneklem büyüklüğü, en az 30 birimden veri elde edilmesini sağlayacak şekilde belirlenmelidir. Sosyal bilimlerin bir çok dalında yapılan araştırmalarda, geçerlilik ve güvenirlik için örneklem büyüklüğünün 300 ve yukarısı birimden oluşması öngörülmektedir.

Örneklem Büyüklüğü Örneklem büyüklüğünü belirlemek için; Hedef evrendeki birim sayısı bilinmiyorsa n=t2pq/d2 Birim sayısı biliniyorsa n=Nt2pq/d2(N-1)+t2pq N (Hedef Evrendeki Birim Sayısı), p (İncelenen Olayın Gerçekleşme Olasılığı), q (İncelenen Olayın Gerçekleşmeme Olasılığı), t (Belirli Bir Anlamlılık Düzeyinde t Tablosundan Bulunan Değer), d (Kabul Edilen Örnekleme Hatası)

Örneklem Büyüklüğü Örnek; Karadeniz Bölgesinin kadın nüfusunda görülen lenf bezi kanserinin bir türü olan Lenfoma’nın ortaya çıkmasında etkili olan faktörler üzerine bir araştırma yapılmaktadır. Bilinenler; Toplam Kadın nüfusunun %10’unda bu hastalığın olduğu tahmin edilmektedir. Örneklem birimlerinin %95 ‘Güven Aralığında’ seçilmesi kararlaştırılıyor. Dolayısıyla ά= 0,05 (1-0,95) ve d=0,05 olmaktadır. t0,05=1,96.

Örneklem Büyüklüğü Eğer hedef evren büyüklüğü bilinmiyorsa veya tahmin edilemiyorsa; n=t2pq/d2 n=(1,96)2 *0.10*0.90/(0,05)2 n=139 Lenf Kanseri Taşıyan Kadın.

Örneklem Büyüklüğü Eğer hedef evren büyüklüğü biliniyorsa veya tahmin edilebiliyorsa; N=2 milyon Kadın Lenfoma Hastası (Karadeniz Bölgesi) n=Nt2pq/d2(N-1)+t2pq n=2.000.000(1,96)2*0,9* 0.1/(0,05)2*(1,999,999)+(1,96)2*0,9*0,1 n=138 Lenf Kanseri Taşıyan Kadın.

Örnekleme Yöntemleri Olasılığa Dayalı (Temsili) Örnekleme; Araştırma evreninde bulunan her birimin, örnekleme girme şansının bilindiği ve bu şansın, her birim için eşit olduğu örnekleme türüdür. Temsili örnekleme olarak da adlandırılmaktadır, çünkü araştırma evrenindeki her birimin örneklemde temsil edilme şansı vardır. Araştırma sonuçlarının güvenilir ve geçerli olması için bu örnekleme yöntemini kullanmak gerekir, çünkü bu yöntemle belirlenen bir örneklem üzerinde yapılacak istatistik testler, araştırma evrenine ait parametrelerinin doğru tahminine izin verir.

Örnekleme Yöntemleri Olasılığa Dayalı (Temsili) Örnekleme; Örneğin; D.P.Ü. Bilecik İ.İ.B.F.’de öğrenim gören İktisat Bölümü öğrencilerinin isimlerinin bir torbaya koyulması ve yapılacak araştırma için örneklemin belirlenmesinde, 100 öğrencinin isimlerinin torbadan rast gele çekilmesi.

Örnekleme Yöntemleri Olasılığa Dayalı Olmayan (Önyargılı) Örnekleme; Araştırma evreninde bulunan birimlerin bazılarının örnekleme girme şanslarının, diğer birimlerden daha yüksek veya düşük olduğu örnekleme türüdür. Araştırmacı örnekleme girecek birimleri kendisi ve tesadüfi olmayan yöntemlerle belirler. Bu örnekleme türünde, örnekleme hatasını hesaplamak mümkün değildir. Amaç, geçerli ve güvenilir veriler elde etmek değil, en az zaman ve maliyetle veri toplama işini tamamlamaktır.

Örnekleme Yöntemleri Olasılığa Dayalı Olmayan (Önyargılı) Örnekleme; Örneğin; D.P.Ü. Bilecik İ.İ.B.F. öğrencileri üzerinde yapılacak bir araştırma için, 30 Kasım 2004 Pazartesi günü 13 ile 17 saatleri arasında İşletme Binası kantininde bulunan öğrencilerin seçilmesi.

Örnekleme Yöntemleri Olasılığa Dayalı Örnekleme Yöntemleri Tesadüfi Örnekleme Tabakalı (Zümrelere Göre) Örnekleme Küme Örneklemesi Sistematik Örnekleme Olasılığa Dayalı Olmayan Örnekleme Yöntemleri Kolayda Örnekleme Yargısal Örnekleme Kota Örneklemesi Kartopu Örneklemesi

Tesadüfi Örnekleme (Basit Tesadüfi Örnekleme) Araştırma evrenindeki her birimin, örnekleme seçilme şansının eşit ve bağımsız olduğu örnekleme yöntemidir. En basit şekliyle, araştırma evrenini oluşturan tüm birimlere verilen isim veya numaraların bir torbaya konulması ve torbadan, belirlenen örneklem büyüklüğünü sağlayacak kadar birimin bakmadan seçilmesiyle gerçekleştirilebilir. Seçilen her bir birim torbadan çıkartıldıkça, geriye kalan birimler için örnekleme seçilebilme olasılığı n/N olduğu için, birimlerin örnekleme girme şansları eşit ve birbirinden bağımsızdır. Araştırma evrenindeki tüm birimleri kapsayan bir listeden rast gele veya bu birimlere numaralar verilerek bilgisayarda oluşturulan tesadüfi sayılar tablosundan sırayla yapılan seçimlerle de gerçekleştirilebilir. Uygulanabilmesi için örneklem çerçevesinin kesin olarak belirlenmesi gerekir.

Tabakalı (Zümrelere Göre) Örnekleme Önemli görülen bir araştırma değişkenine ilişkin araştırma evreninde gözlemlenen özellikler baz alınarak, bu özelliklerin örneklemde de aynı oranda temsil edilmesini sağlayacak birimlerin, örnekleme tesadüfen seçilmesidir.

Tabakalı (Zümrelere Göre) Örnekleme Örneğin; Türk hizmet sektöründe faaliyet gösteren 352 büyük hizmet firması üzerinde yapılan bir araştırmada, firmaların sermaye geri dönüş oranları ile reklam harcamaları arasındaki ilişki sorgulanmaktadır. Sermaye geri dönüş oranlarına göre araştırma evreninde bulunan firmalar, tablo 1.’de görüldüğü gibi sınıflandırılmaktadır. Örneklem büyüklüğü 50 firma olarak belirlenmiştir ve örnekleme yöntemi olarak tabakalı örnekleme kullanılacaktır.

Tabakalı (Zümrelere Göre) Örnekleme Tablo 1. Araştırma Evreni Zümreler Sermaye Geri Dönüş Oranı Firma Sayısı (N=352) 1 %40 ve Yukarısı 8 2 %30-%39 35 3 %20-%29 189 4 %10-%19 115 5 %9 ve Aşağısı

Tabakalı (Zümrelere Göre) Örnekleme Tablo 2. Örneklemin Oluşturulması Zümreler Araştırma Evreni İçerisinde Zümreleri Oluşturan Firmaların Oranı Örnekleme Girecek Birim Sayısı (n=50) 1 8/352=%2 50*%2=1 2 35/352=%10 50*%10=5 3 189/352=%54 50*%54=27 4 115/352=%33 50*%33=16 5 5/352=%1 50*%1=1 Toplam %100 50

Küme Örneklemesi Araştırma evrenin çeşitli gruplardan oluşması halinde, tesadüfi yöntemlerle bu grupların arasından belli sayıda grubun seçilmesi esasına dayanır. Tabakalı örneklemenin birimler bazında değil de gruplar bazında yapılan şeklidir.

Küme Örneklemesi Örneğin; üretimlerinin %60’ını ihraç eden 60,000 KOBİ üzerinde yapılacak bir araştırmada, örneklem büyüklüğünün 600 olması öngörülüyor. Coğrafi bölgelere göre bu nitelikteki KOBİ’lerin dağılımı aşağıdaki tabloda görülmektedir. Bölge Firma Sayısı Evren İçerisinde Oran Marmara 20,000 20,000/60,000=%33 Ege 15,000 %25 İç Anadolu 10,000 %17 Karadeniz 8,000 %13 Doğu Anadolu 1,000 %1,7 Antalya Güneydoğu Anadolu 5,000 %8,6

Tablo 1. Örneklemin Oluşturulması Örnekleme Girecek Birim Sayısı Küme Örneklemesi Tablo 1. Örneklemin Oluşturulması Bölge Örnekleme Girecek Birim Sayısı Marmara 600*%33=198 Ege 600*%25=150 İç Anadolu 600*%17=102 Karadeniz 600*%13=78 Doğu Anadolu 600*%1,7=10 Antalya Güneydoğu Anadolu 600*%8,6=52 Toplam 600

Sistematik Örnekleme Araştırma evrenine ilişkin bir liste oluşturulur. Listedeki evren birimlerinin her birine sıra numaraları verilir. Örnekleme seçilecek birimleri belirlemek için, K atlama sayısı hesaplanır (Araştırma Evreni/Örneklem Büyüklüğü=K). Listedeki herhangi bir sıra numarasından başlanarak, bu numarayı takip eden K’ıncı elemanların her biri örnekleme dahil edilir.

Sistematik Örnekleme Örneğin; Bilecik İ.İ.B.F. Öğrencileri üzerinde yapılacak bir araştırmada evren 2,000 öğrenci ve öngörülen örneklem büyüklüğünün 100 olduğu durumda, bu öğrencilere ait listenin herhangi bir sıra numarasından başlayıp, seçilen birimin sıra numarasını takip eden sonraki her 20. (2,000/100) birimin örnekleme dahil edilmesi.

Kolayda Örnekleme Ulaşılabilen ve araştırmaya katılmaya istekli olan her birimin, örnekleme dahil edilmesi esasına dayanır. Örneğin; kentin herhangi bir sokağından günün herhangi bir süresinde geçenlerin araştırma örneklemine dahil edilmesi gibi. Son günlerde oldukça popüler olan Televizyon programlarında düzenlenen telefon anketleri veya Internet ortamında, portalların giriş sayfalarında sunulan anketler de, kolayda örnekleme yönteminin kullanıldığı çalışmalardır. Bu yöntemle, en az maliyetle büyük bir örneklem oluşturulabilir ve veri toplanabilir. Diğer yandan, örneklemdeki birimlerin araştırma evrenini temsil etme yetenekleri düşük olabilir.

Yargısal Örnekleme Araştırmacı örnek birimlerini, kendi yargılarına dayanarak, yani araştırma problemlerine en iyi çözüm bulabileceğine inandığı kişilerin arasından seçer. Bu örnekleme yönteminde, örneklem büyüklüğünün yeterli olup olmayacağına araştırmacı kendisi karar verir. Örneğin; ailelerin beyaz eşya satın alma davranışlarını etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla araştırmacının, araştırmayı yapacağı kentteki yüksek, orta ve düşük gelir gruplarının yoğunlaştığı semtleri kendisinin belirlemesi.

Kartopu Örneklemesi Araştırmacının örnek birimlerine aşama aşama ulaştığı bir örnekleme yöntemidir. Bu örnekleme yöntemi, araştırma evreninin sınırlarının tam olarak belirlenemediği durumlarda kullanılır. Örneğin; Bilecik ilindeki biriç oyuncularının demografik ve sosyal özelliklerini belirlemeyi amaçlayan bir araştırmacının, öncelikle biriç oynadığını bildiği birkaç kişiyi bulması, bunlar vasıtasıyla diğer biriç oyuncularına erişmesi ve bu yola, arzulanan örneklem büyüklüğünü elde etmesi.

Kota Örneklemesi Tabakalı örnekleme yönteminin tesadüfi olmayan biçimidir. Araştırma değişkenlerinden birine ilişkin evrende gözlemlenen özelliğin, örneklemde de aynı oranda temsil edilmesini sağlayacak birimlerin, örnekleme tesadüfi olmayan yollarla seçilmesidir. Örneğin, araştırma evrenini oluşturan birimlerin %20’sinin yaşı 20-30 arasındaysa ve örneklem büyüklüğü 400 olacaksa, örneklemde 80 (400*%20) kişinin 20-30 yaşları arasında olması gerekir. Bu 80 kişi, tamamen araştırmacının yargıları doğrultusunda seçilirse kota örneklemesi uygulanıyor demektir.

Araştırma Verilerinin Toplanması Birincil Veriler İkincil Veriler Nitel Veriler Nicel Veriler Tanımlayıcı Açıklayıcı Anket Verileri Gözlem Verileri Deneysel Veriler

Araştırma Verilerinin Toplanması Nitel Araştırma Verileri Doğrudan Araştırmalar Dolaylı Araştırmalar Odak Gruplar Derinlemesine Mülakat Gösterim (Projeksiyon) Kelime Çağrışım Cümle Tamamlama Karikatür Balon Öykü Tamamlama Rol Oynama Temel Algılama

Araştırma Verilerinin Toplanması İkincil Veri Türleri Dökümantasyonel Çok Kaynaklı Anket Yazılı malzemeler Yazılı Olamayan malzemeler Alan Çalışmaları Zaman Serisi Çalışmaları Sayımlar Anketler Oda Anketleri, Sendika Anketleri Basın Anketleri TV, Radyo, Teyp Kayıtları, Video Kayıtları OECD Ülke Raporları, Dünya Gztsi Sektör Raporları Endüstri Raporları, DİE Verileri, Merkez Bankası Raporları Nüfus Sayımları, Genel Sektörel Anketler Raporlar, E-postalar, Kitaplar, Dergiler

İkincil Verilerinin Avantajları Araştırmacının daha az zaman ve parasal kaynak kullanmasını gerektirirler. 10, 25 ve hatta 50 yıllık süreyi kapsayan periyodik çalışmalar yapılmasına olanak tanırlar. Toplanan birincil verilerin ne kadar sağlıklı olduğunu ve araştırma evreninin özelliklerini ne derece iyi temsil edebildiğini sağlama imkanı verirler.

İkincil Verilerin Dezavantajları İkincil veriler, araştırma amaçlarına ulaşılması için yetersiz kalabilirler. Ticari amaçlı verilere ulaşmak pahalı olabilir. Araştırmada sadece ikincil verilerin kullanılması, araştırmanın olması gerekenden çok verilerin el verdiği şekilde tasarlanmasına yol açar.

Araştırma Verilerinin Toplanması Birincil veri toplama yöntemleri 1. Anket 2. Gözlem 3. Mülakat

Anket Yöntemi Cevaplandırıcının, daha önce belirlenmiş bir sıralamada ve yapıda oluşturulan soruları cevaplandırmasıyla veri elde etme yöntemidir. Son yıllarda araştırmacılar tarafından yaygın olarak kullanılan ve göründüğü kadar kolay olmayan bir yöntemdir.

Anket Yöntemi Araştırmacılar bu yöntemi neden tercih ediyor? Araştırma katılımcılarının her biri aynı soru setine cevap vereceği için anket formları çoğaltılabilir ve çok sayıda insana cevaplamaları için dağıtılabilir. Anketlerde kullanılan ölçekler yardımıyla katılımcıların sorulara verdikleri cevaplar, istatistik paket programlarının işleyebilecekleri formata kolayca dönüştürülebilir ve analiz edilebilir.

Anket Yöntemi Sakıncaları: İnsanlar soru yanıtlamaktan hoşlanmazlar, Cevaplayıcılara tekrar ulaşmak imkansızdır ve Araştırmanın geçerliliği ile güvenirliği üzerinde anket etkilidir.

Veri Toplama Öncesinde Yapılabilecek Hatalar Kapsam Hatası Örneklemin seçildiği liste veya çerçevenin, araştırmacının hakkında bilgi toplamayı planlandığı topluluğun tüm üyelerini içermemesi sonucu meydana gelir.

Veri Toplama Öncesinde Yapılabilecek Hatalar Örnekleme Hatası Etkisi azaltılabilmekle hiçbir zaman tam olarak ortadan kaldırılamayacak hata türüdür. Araştırma evreninde bulunanların tümünden bilgi toplandığı zaman ancak bu hata minimuma indirilebilir.

Veri Toplama Sırasında Yapılabilecek Hatalar Ölçüm Hatası Verilerin toplanması sırasında; anket sorularından, anketörden veya anketin uygulandığı kişilerden kaynaklanır.

Veri Toplama Sırasında Yapılabilecek Hatalar Ölçüm Hatası Yanlış ifade edilmiş ve cevaplayıcı tarafından anlaşılamayan sorular ve cevap şıkları, ölçüm hatasına neden olur. Örneğin; Yeni vergi reform yasa tasarısını nasıl öğrendiniz? Toplantıda b. Arkadaşımdan c. İşyerinde d. Gazeteden e. Eşimden Soruyu cevaplayan kişi, toplantı sırasında yanındaki arkadaşının gösterdiği gazete haberinden tasarıyı öğrenmiş olabilir.

Veri Toplama Sırasında Yapılabilecek Hatalar Ölçüm Hatası Anketörün, insanları belli bir yönde cevap vermeleri için yönlendirmesi, ölçüm hatasına neden olur. Örneğin; Kamu-sen önümüzdeki hafta bir miting düzenleyecek. Bu hareketi destekliyorsunuz, değil mi? Anketör, olumlu cevabın verilmesi için cevaplayıcıyı yönlendiriyor.

Veri Toplama Sırasında Yapılabilecek Hatalar Ölçüm Hatası Cevaplayıcının anket sorularını bilinçli veya bilinçsiz hatalı yorumlaması, ölçüm hatasına neden olur. Soru 1. Eğitim düzeyiniz? Cevap: Yüksekokul (Aslında İlköğretim)

Anket Türleri Geleneksel Anket Türleri Modern Anket Türleri Cevaplayıcının Yönettiği Araştırmacının Yönettiği Internet E-posta Postayla Faksla Elden Bırakıp Alma Telefonla Kişisel Görüşme Yoluyla

Posta Anketleri Anket formları, posta yoluyla cevaplayıcıya ulaştırılır. Cevaplayıcıdan formu doldurması ve geriye postalaması istenir. Cevaplayıcıya verilen yükün azaltılması için geriye dönüş zarfının üzerine gönderi adresinin yazılmış ve üzerine pul yapıştırılmış olması şarttır.

Posta Anketleri Üstünlükleri Veri toplama maliyeti düşüktür. Anketörün cevaplayıcıyı yönlendirmesi mümkün değildir. Cevaplayıcı boş zamanında anket formunu doldurabilir, böylece yanlış bilgi vermez. Geniş bir coğrafi alandan bilgi toplanabilir.

Posta Anketleri Sakıncaları Cevaplama oranı düşüktür ve geri dönen anket formu başına maliyet yüksektir. Anket formunu kimin doldurduğu ve cevapların doğru olup olmadığı bilinemez. Veri toplama zaman alır. Anlaşılmayan noktaların cevaplayıcıya açıklanmasına olanak tanımaz.

Telefon Anketleri Eğitimli anketörlerin cevaplayıcılarla yaptıkları telefon görüşmeleri sonucunda veriler toplanır.

Telefon Anketleri Üstünlükleri Veriler çok çabuk toplanabilir. Özellikle ulusal veya uluslar arası çalışmalarda hızla sonuca ulaşma imkanı verir. Posta anketlerinden daha pahalı olmasına rağmen kişisel görüşmeyle yapılan anketlerden daha ucuzdur. Özelikle bölgesel çalışmalarda veriler çok ucuza toplanır. Bir merkezden yönetilen çalışmalarda, ortaya çıkabilecek olası sorunlar hızla giderilebilir. Cevaplayıcı anketörle yüz yüze gelmediği için kendisini rahat hisseder. Anketörün cevaplayıcıyı yönlendirme olasılığı sınırlıdır.

Telefon Anketleri Sakıncaları Cevaplanma oranı kişisel görüşme anketlerine göre daha düşüktür. Posta ve kişisel görüşme anketlerinde kullanılan görsel malzeme kullanılamaz. Ulusal anketlerde şehirlerarası telefon görüşmelerinin maliyeti yüksektir. Anketör, kişisel görüşme anketine göre cevaplayıcı üzerinde daha az kontrole sahiptir. Telefonu olmayan insanlar otomatik olarak anket kapsamı dışında kalırlar. Mesai saatleri içerisinde ev telefonları arandığında, yalnızca ev hanımlarına ulaşılabilir ve çalışan kesim anket dışında kalır. Anketör yaptığı vurgularla veya ses tonuyla cevaplayıcıyı yönlendirebilir.

Karşılıklı Görüşme Anketleri Cevaplayıcılarla anketörün doğrudan görüşmesi sonucu veriler elde edilir.

Karşılıklı Görüşme Anketleri Üstünlükleri Görsel malzeme kullanılarak sorular anlaşılabilir hale getirilir. Anketör, anlaşılmayan noktaları anında açıklayabilir. Cevaplayıcıyla kurulan yakın ilişki ve oluşturulan güven sayesinde doğru bilgiler elde edilir. Telefon anketlerine göre daha uzun süre görüşme olanağı tanır. Araştırmacının, cevaplayıcının soruları yanıtlaması sırasında tam kontrolü vardır. Cevaplayıcının sıkılacağı ve yarım bırakacağı anketlerin bu yöntemle gerçekleştirilme şansı vardır. Soru formları anketörler tarafından doldurulduğu için eksik kalan soru olmaz ve analiz sırasında sorun yaşanmaz.

Karşılıklı Görüşme Anketleri Sakıncaları Anketörden veya cevaplayıcıdan kaynaklanan ölçüm hatalarına bu türde daha sık rastlanır. Geniş coğrafi bölgeleri kapsayan anketlerde cevaplayıcı başına görüşme maliyeti yüksektir. Araştırma verilerinin toplanması çok uzun zaman alır çünkü yaklaşık olarak 2 saat içerinde toplam bir veya iki kişiyle görüşülebilir Maliyetleri kısmak için örneklem büyüklüğünü küçültme isteği çoğunlukla örnekleme ve kapsam hatalarına neden olur. Cevaplayıcının boş zamanını yakalamak oldukça güçtür.

Anket Tasarımı Soru formunun oluşturulması, bir anket çalışmasının en önemli kısmıdır. Tasarım süreci, uygulanan anket yöntemine göre farklılıklar gösterse de temel olarak; soru formatının belirlenmesi, soruların yazılması, genel ve özel talimatların hazırlanması ile soru formunun dizaynı aşamalarından oluşmaktadır.

Anket Tasarımı Soru Formatının Belirlenmesi: Kullanılacak soru tipi (açık uçlu / kapalı uçlu sorular) Soruların sıra ve sayısı Güvenirlik kontrolleri Ayırma ve eleme sorularının kullanımıyla ilgili alınacak kararları içerir.

Kapalı Uçlu Sorular Alternatif cevap seçeneklerinin bir listesi cevaplayıcıya sunulur ve cevaplayıcıdan, düşüncelerini en iyi yansıtan seçenek veya seçenekleri işaretlemesi istenir. Cevap seçenekleri ‘Evet/Hayır’ formatında olabileceği gibi çoktan seçmeli şeklinde de olabilir.

Kapalı Uçlu Sorular Liste Soru. Kategori Soruları. Sıralama Soruları.

Kapalı Uçlu Sorular Liste Soru; Cevaplayıcıdan, verilen listeden kendisine uygun bir veya birden çok seçeneği işaretlemesini isteyen soru türüdür. Örnek 1; Aşağıda belirtilen hangi banka veya bankaların şubelerini yoğun olarak kullanıyorsunuz ? () Akbank () Halk Bankası () Oyak Bank () Vakıf Bank () Ziraat Bankası () Garanti Bankası () İş Bankası

Kapalı Uçlu Sorular Liste Soru Örnek 2; Aşağıdakilerden hangilerini ne sıklıkla yaparsınız? Sık Bazen Hiç Tiyatroya gitmek () () () Sinemaya Gitmek () () () Müze Ziyareti () () ()

Kapalı Uçlu Sorular Kategori Soruları; Cevaplayanın, belirlenen kategorilerden sadece birini seçebilecekleri soru türüdür. Örnek 1; Haftada ortalama olarak kaç saat Internet kullanıyorsunuz? () 5 ve aşağısı () 6-9 () 10-13 () 14-17 () 18-21 () 22 ve yukarısı Örnek 2; Cinsiyetiniz? () Bayan () Bay Örnek 3; Aylık net geliriniz nedir? () 500 TL altı () 500-999 TL () 1000-1.499 TL () 1.500-1.999 TL () 2.000 TL üzeri

Kapalı Uçlu Sorular Sıralama Soruları; Şıkların, cevaplayıcı için ifade ettikleri önem derecesine göre sıralanmasını öngören soru biçimidir. Örnek; Seyahatlerinizde tercihiniz olan otobüs firmalarının verdiği hizmetlerin kalite düzeyini belirleyen aşağıdaki faktörleri, size ifade ettikleri önem derecelerine göre 1 den 6’ya kadar sayılar vererek sıralayınız (1=en önemli ve 6=en önemsiz). () Bilet satış elemanlarının güler yüzlü olması. () Bilet satış yerlerine kolay ulaşılabilmesi. () Otobüslerin zamanında hareket etmesi. () Otobüslerin gidecekleri yerlere zamanında ulaşması. () Otobüslerin yeni olması. () Otobüs içlerinin temiz olması.

Kapalı Uçlu Sorular Avantajları Alternatif cevap seçenekleri her bir cevaplayıcı için aynıdır. Cevaplayıcılar arasında karşılaştırma yapmak kolaydır. Herhangi bir ara işleme gerek duyulmadan elde edilen veriler bilgisayara girilebilir. Cevap seçeneklerinin, cevaplayıcı tarafından anlaşılması kolaydır.

Kapalı Uçlu Sorular Avantajları Cevap seçenekleri, cevaplayıcının hatırlamakta güçlük çektiği veya düşünmediği cevapları hatırlamasına ve düşünmesine yardım eder. Cevap seçenekleri, cevaplayıcının soruya ilgisiz cevap vermesini önler. Kişisel olarak değerlendirilebilecek hassas konularda sorulan sorulara cevap alınabilir.

Kapalı Uçlu Sorular Dezavantajları Cevaplayıcılar, seçenekleri rasgele işaretleyebilir. Soruyu yanlış anlayan cevaplayıcı, görüşünü yansıtmayan bir seçeneği işaretleyebilir. Kapalı uçlu sorular cevaplayıcıları, asıl cevabı en iyi temsil ettiğini düşündükleri seçeneği işaretlemeye zorlar.

Açık Uçlu Sorular Cevaplayıcının, soruyu yanıtlamak için kendi düşüncelerini kullanmasını ve cevapları, kendi ifadelerini kullanarak ifade etmesini gerektiren sorulardır. Biçimsel ve biçimsel olmayan mülakatlarda yaygın olarak kullanılırlar. Anketlerde, kapalı uçlu sorularla yanıt alınamayacak noktaların aydınlatılması veya çok uzun liste yapma zorunluluğunun ortadan kaldırılması amacıyla yer alırlar.

Açık Uçlu Sorular Örnek; s1. Restoranımızda yemek servisiyle ilgili bir problem yaşadınız mı? () Evet () Hayır s2. Bir önceki soruya verdiğiniz cevap evet ise lütfen problemi tanımlayınız. Örnek; Lütfen işinizle ilgili karşılaştığınız üç güçlüğü belirtiniz. 1. ………………………………………………………... 2. ………………………………………………………… 3. …………………………………………………………

Açık Uçlu Sorular Avantajları Araştırmacı, beklentilerinin dışında bilgi edinebilir. Cevap şıklarını listelemenin mümkün olmadığı durumlarda kullanışlıdırlar. Anket sonlarına yerleştirilmeleri, konu hakkında cevaplayıcının genel bir değerlendirme yapmasına izin verir.

Açık Uçlu Sorular Dezavantajları Soruyla ilgisiz ve tekrar niteliğinde cevapların alınması olasıdır. Sorunun yanıtı, cevaplayıcının iletişim becerisine kalmıştır. İstatistik analiz için elde edilen cevapların sınıflandırılması germemektedir ve bu sınıflandırma işlemi oldukça zaman alıcıdır. Açık uçlu soruların doldurulması, kapalı uçlu sorulara göre cevaplayıcının daha fazla emek ve zaman harcamasına neden olur. Bu nedenle, kapalı uçlu sorulara nazaran açık uçlu sorulara alınan yanıt oranı düşüktür.

Anket Sorularının Sırası Ankette yer alacak soruların sırası, elde edilecek sonuçları önemli derecede etkileyebilir. Kötü bir şekilde organize edilmiş sorular, cevaplayıcının kafasını karıştırabilir, verecekleri cevapları etkileyebilir ve tüm araştırmanın gidişatını tehlikeye sokabilir.

Anket Sorularının Sırası Giriş Soruları. Hassas Sorular. İlgili Sorular.

Anket Sorularının Sırası Giriş Soruları Araştırma konusuyla ilgili ve doğrudan cevaplanabilir nitelikte. Cevaplayıcının yorumuna gerek duymayan somut şeyler hakkında. Cevaplayıcıların hassas olabilecekleri konulara girmeyen. Merak uyandırmayı ve cevaplayıcının anketi yanıtlamaya devam etmesini amaçlayan. Açık uçlu, cevaplaması güç, cevaplayıcıyı endişelendiren ve doğrudan cevaplayıcının kişiliğiyle alakalı olamayan sorulardır.

Giriş Soruları Örnek 1; Soru 1. Görev yaptığınız üniversitenin statüsü nedir? () Vakıf Üniversitesi () Kamu Üniversitesi Soru 2. Bu üniversite kaç yıldır görev yapıyorsunuz? () 1 yıldan az () 1-5 yıl () 6-10 yıl ()10 yıldan fazla Soru 3. Lütfen aşağıdaki seçeneklerden, üniversitenin size sağladığı kariyer geliştirme imkanlarından tatmin düzeyini en iyi şekilde yansıtanı seçiniz. Çok Memnunum…………….Karasızım……………..Hiç Memnun Değilim

Giriş Soruları Örnek 2; Soru 1. Günümüz şartlarının getirdiği yoğun tempo içerisinde insanların seçimlerle ilgilenmedikleri ve oy kullanmadıkları bilinmektedir. Peki siz son seçimlerde oy kullanmış mıydınız? () Evet () Hayır

Hassas Sorular Cevaplayıcının dini inançları, etnik özellikleri, cinsel tercihleri, yaşı veya gelir düzeyi gibi konuları içeren sorulardır. Bu sorular, anketin ilerleyen bölümlerinde yer almamalıdır, çünkü; Cevaplayıcılar bu sorulara tepki gösterseler de, hiç değilse daha önceki sorulara verdikleri cevaplar araştırmada kullanılabilir. Anketör ile cevaplayıcı arasında kurulacak olan güven ortamı nedeniyle, anketim büyük bir bölümüne cevap vermiş olan cevaplayıcının, kalan soruları da cevaplama olasılığı yükselmektedir.

İlgili Sorular Araştırmanın esas konusuyla ilgili olan sorulardır. Aynı bölümde toplanmalarının nedeni, cevaplayıcının bir konudan diğerine atlamasını önlemek ve konu üzerinde yoğunlaşmalarını sağlamaktır. Örnek; s1. Yaşadığınız bölgede polis toplum ilişkilerini nasıl görüyorsunuz? s2. Son beş yıl içerisinde, size göre polis toplum ilişkileri nasıl bir gelişme gösterdi?

Soru Sayısı Ne Olmalıdır? Mümkün olduğunca az sayıda soru kullanılmalı ve gerçekten gerekli konularda soru sorulmalı. Araştırma amacına hizmet etmeyen konularda soru sorulması tehlikelidir. Anket formu çok sayıda soru içeriyorsa, cevaplayıcının sıkılarak anketi bırakma olasılığı yüksektir. Soru sayısının yanı sıra soruların zorluğu ve bu soruları cevaplamak için gerekli süre de dikkate alınmalıdır.

Soru Sayısı Ne Olmalıdır? Genel kural olarak telefon anketleri en fazla 20 dakika, karşılıklı görüşme anketleri 45 dakikadan uzun zaman almayan ve posta anketleri, cevaplayıcının 20 dakikada doldurabileceği şekilde hazırlanmalıdır.

Ayırma ve Eleme Sorularının Kullanımı Ayırma veya eleme soruları, ya anket formundaki belirli soruların kimler tarafından cevaplanacağını belirlemek veya ankete katılacakları tespit etmek amacıyla kullanılmaktadır.

Ayırma ve Eleme Sorularının Kullanımı Örnek 1; s4. Bilgisayar Eğitimi aldınız mı? () Evet () Hayır Cevabınız hayır ise lütfen 11. sorudan başlayarak anketi yanıtlamaya devam ediniz. Örnek 2; s1. Oy kullanmak için gerekli seçmen kaydınızı yaptırdınız mı? () Evet (Anketi Yanıtlamaya Lütfen Devam Ediniz) () Hayır (Anketi Yanıtlamayı Durdurunuz. Katılımınız İçin Teşekkürler)

Güvenirlik Kontrolleri Araştırma için önemli konularda, cevaplayıcının yeterince düşünerek cevap verdiğinden emin olmak için kullanılırlar. Bu durumda, aynı bilginin farklı ifadelerle istendiği kontrol sorularından yararlanılır.

Güvenirlik Kontrolleri Örnek; s3. Hizmet isteklerim, banka çalışanları tarafından hızlı bir şekilde yanıtlanmaktadır. (5) Kesinlikle Katılıyorum (4)… (3) Kararsızım (2)…. (1) Kesinlikle Katılmıyorum s22. İhtiyaç duyulan hizmetler, banka çalışanları tarafından hızla yerine getirilmektedir.

Anket Tasarımı İlgili Oldukları Konular Bakımından Anket Soruları Demografik Sorular (Yaş, cinsiyet, etnik köken veya din vs) Olgusal Sorular (Cevaplayanın yaşadığı tecrübe veya davranışlar) Yargısal Sorular (Cevaplayıcının herhangi bir konudaki tutum, davranış ve inançları)

Anket Tasarımı Sorular, araştırma amaçlarını tam olarak karşılamalı. Anket Soruları Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Sorular, araştırma amaçlarını tam olarak karşılamalı. Bir soruda, yalnızca bir konu sorulmalı. Sorular, tüm cevaplayıcılar tarafından aynı şekilde anlaşılmalı. Sorular kısa ve basit olmalı. Sorular tutarlı olmalı Cevaplayıcının bilgi düzeyi zorlanmamalı.

Anket Tasarımı Aynı soruda birden fazla olumsuz ifade kullanılmamalı. Anket Soruları Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Aynı soruda birden fazla olumsuz ifade kullanılmamalı. Varsayımlara dayalı soru sorulmamalı. Yönlendirici ifadeler kullanılmamalı Birden fazla anlam içeren sorular sorulmamalı. Sosyal tercihler göz önüne alınmalı.

Mülakat Mülakat, iki veya daha fazla sayıda insan arasında ve belli bir amaç etrafında yapılan fikir alış verişleridir. Anket çalışmasıyla elde edilemeyecek verilerin toplanabilmesine imkan tanır. Mülakatı gerçekleştiren kişinin yeteneğine bağlı olarak, anket formunda yer alan sorular kullanılarak takip edilmesi imkansız inançlar, güdüler, duygular, tutumlar ve davranışsal eğilimler izlenebilir. Mülakatın yapılabilirliği, mülakatı yapacak kişinin bireysel temas kurabilme yeteneğine bağlıdır. Özellikle iş dünyasında, orta ve üst düzey yöneticiler üzerinde yapılacak araştırmalarda mülakata başvurulduğu görülmektedir.

Mülakat Türleri Biçimsel Mülakat; Mülakattan önce belirlenmiş standart bir soru seti vardır ve mülakatı yapacak kişi, bu sette yer alan soruları cevaplayıcıya sırasıyla okur. Mülakat sırasında kullanılan sorular kapalı uçlu olmadıkları için bu mülakat türü kişisel görüşme anketlerinden farklıdır. Mülakatçı, verilen cevapları not alır.

Mülakat Türleri Yarı Biçimsel Mülakat; Mülakatçının elinde, yol gösterici nitelikte ana sorular vardır, fakat görüşmenin gidişatına göre mülakatçı, değişik sorular sorarak konunun farklı yönlerini ortaya çıkartma serbestisine sahiptir. Ayrıca, eğer elindeki önceden belirlenmiş sorulardan bazılarının anlamsız olduğuna karar verirse, bunları sormaktan vazgeçebilir veya bunların yerine daha anlamlı yeni sorular türetebilir.

Mülakat Türleri Biçimsel Olmayan Mülakat; Önceden belirlenmiş bir soru seti yoktur ve arzulanan bilgilerin elde edilmesi, mülakatçının bilgisine, mülakat tecrübesine ve mülakatı yönlendirme becerisine bağlıdır. Cevaplayıcılar, konu hakkındaki görüşlerini belli bir kalıba oturtmadan ifade ettikleri için o konu hakkındaki anlayışın geliştirilmesine büyük katkıda bulunurlar.

Gözlem Araştırma değişkenlerini tanımlama ve aralarındaki ilişkileri kayıt altına alma amacıyla ilgi konusu olan insanları, nesneleri ve olayları sorular sormadan veya müdahalede bulunmadan sistematik bir şekilde, duyularını veya mekanik araçları kullanarak araştırmacının gözlemesidir.

Gözlem Eğer araştırma insanların davranışlarıyla ilgiliyse, en uygun veri toplama yolu gözlemdir. Örnek; Müşteri hizmetlerinde çalışan firma elemanlarının, müşteri şikayetlerine nasıl yaklaştıklarının denetim elemanları tarafından gözlenmesi, kaydedilmesi, analiz edilmesi ve yorumlanması. Aynı çalışmayı anket veya mülakatla yapmak imkansızdır çünkü insanlar anket veya mülakatta olanı değil de olması gerekeni ifade etmektedirler.

Gözlem Gözlem Yönteminin Kullanılabilmesi İçin; Olayın makul bir sürede meydana gelmesi lazımdır. Olayın gözlemlenebilir olması gereklidir. Eksik hatırlanan olaylar tercih edilmelidir.

Gözlem Türleri Doğal – Yapay Gözlem. Planlı – Planlı Olmayan Gözlem. Doğrudan – Dolaylı Gözlem Beşeri – Mekanik Gözlem

Ölçme Önceden tespit edilen bir kurala göre kişilerin, olayların veya nesnelerin özelliklerine sayılar veya semboller atamaktır. Ölçülmek istenilen özelliğin karmaşıklığı ve soyutluğuna göre değişik seviyelerde ölçüm yapılır. Bazı özellikler doğrudan ölçüme izin verirken bazı özellikler dolaylı olarak ölçülmek zorundadır.

Ölçüm Düzeyleri Nominal Ölçüm Ordinal Ölçüm Interval Ölçüm Rasyo Ölçüm

Nominal (Sözde) Ölçüm Sayılar ile olgular (kişi, olay veya nesne) arasında sadece bir ilişkinin öngörüldüğü ve kendilerine atfedilen sayılara göre olguların sadece gruplandırıldığı bir ölçüm düzeyidir. Sayılar, olguları temsil etmek veya onlara kimlik kazandırmak amacıyla kullanılır. En zayıf ölçüm seviyesidir ve ölçülen verilerin analizinde sadece yüzde, mod ve ki-kare testleri yapılabilir.

Nominal (Sözde) Ölçüm Örnek 1; Bir futbol takımındaki oyuncuların forma numaraları, nominal düzeyde ölçüme tipik bir örnektir. ’1’ numaralı forma kaleciyi ve ‘2’ numaralı forma sağbeki temsil etmektedir. 1 ve 2 sayıları arasında anlamlı hiçbir karşılaştırma yapmak mümkün değildir. 2 sayısının 1’den büyük olması hiçbir şey ifade etmemektedir. Forma numaraları sadece birer kimliktir ve ast/üst veya önemli/önemsiz gibi sıralamaya izin vermezler.

Nominal (Sözde) Ölçüm Örnek 2; Bir tüketici grubunun kullandığı çamaşır deterjanı markaları veya alışveriş yaptıkları mağaza türlerinin belirlenmesi amacıyla yapılan ölçümler nominal düzeydedir.

Ordinal (Sıralı) Ölçüm Olguların, belirli bir özelliği ne ölçüde taşıdıklarının belirlenmesi amacıyla yapılan ölçümdür. Bir diğer ifadeyle bu ölçüm düzeyinde, benzer olguların taşıdıkları belirli bir özellik baz alınarak, bu özelliği az veya çok taşımaları bakımından aralarında bir sıralamanın yapılması ve birbirlerine göre konumlarının belirlenmesi hedeflenir.

Ordinal (Sıralı) Ölçüm Örnek; En çok kullanılan deterjan markalarını belirleme amacıyla yapılan bir araştırmada, cevaplayıcılara ‘3’ değişik deterjan ismi verilmiş ve tercihlerini sıralamaları istenmiştir. Verilerin analizi sonrasında en çok kullanılan deterjan markalarının sırasıyla A, B ve C markaları olduğu belirlenmiştir. A markasının, en fazla kullanılan deterjan olduğunu bilmemize rağmen ordinal ölçüm, A’nın B veya C’den ne kadar daha fazla kullanıldığını anlamamıza izin vermemektedir.

Ordinal (Sıralı) Ölçüm Nominal ölçümden biraz daha kuvvetli bir ölçüm düzeyidir. Bu ölçüm düzeyinde elde edilen verilerin analizinde medyan, kartil ve spearman rank korelasyonu kullanılabilir.

Interval (Aralıklı) Ölçüm Sayısal olarak eşit aralıkların eşit mesafeleri temsil ettiği bir ölçek yardımıyla yapılan ölçümlerlerdir. Yani bu ölçüm seviyesinde 1 ile 2 sayıları arasındaki fark 4 ile 5 sayıları arasındaki farka eşittir. Sıralı ölçümün tüm özelliklerini taşımasına rağmen, olgular arasındaki farkın mukayese edilebilmesine olanak tanımaktadır. Ölçüm için kullanılan ölçekler, başlangıç noktası olarak göreceli bir sıfır noktasına sahiptir. Yani başlangıç noktası sabit değildir.

Interval (Aralıklı) Ölçüm Örnek; Sıcaklık ölçümleri interval düzeyde yapılan ölçümlerdir. Termometreyle yapılan bir ölçümde oda sıcaklığının ‘0’ olarak bulunması, odada hiç ısının bulunmadığını göstermez, çünkü bir başka yönden olaya bakıldığında ‘0’ değeri ‘-10’ değerinden ’10’ derece daha fazla bir sıcaklığı ifade etmektedir.

Interval (Aralıklı) Ölçüm Başlangıç noktası olarak ‘0’ değerinin hiçbir anlamı olmadığı için bu düzeyde yapılan ölçümler arasında matematiksel karşılaştırmalar yapılamaz. Örneğin; yapılan bir IQ testi sonucu IQ’su 140 çıkan birisinin IQ’su 70 olan birinden iki kat zeki olduğu söylenemez.

Rasyo (Oranlı) Ölçüm Aralıklı ölçümün tüm özelliklerini taşımasına rağmen, ölçüm için kullanılan ölçeklerde anlamlı (mutlak) bir sıfır noktası bulunmaktadır. Bu ölçüm düzeyinde olguların aldıkları değerler, onların büyüklüklerini ve birbirlerinden tam olarak uzaklıklarını ifade etmektedirler. Örnek; Kişilerin aylık gelirleri, kiloları, yaşları veya sahip oldukları çocuk sayısı. Bir fabrikanın çalıştırdığı işçi sayısı, Türkiye’nin yıllık turizm geliri, toplam ithalat ve ihracat rakamları.

Ölçekler Ölçülen nesnelerin üzerine yerleştirilebileceği aralıklar oluşturma işlemine ölçekleme veya ölçek oluşturma adı verilmektedir.

Ölçekler Karşılaştırmalı Ölçekler; Kategorik Ölçüm – Nominal ve Ordinal Düzeyde Ölçüm. Karşılaştırmasız ölçekler; Metrik Ölçüm – Interval ve Rasyo Düzeyinde Ölçüm.

Karşılaştırmalı Ölçekler İkili Karşılaştırma Ölçekleri: Cevaplayıcılardan, verilen ikili cevap şıkları arasında karşılaştırma yapmaları beklenmektedir. Örnek; Öğrenim görmekte olduğunuz üniversiteyi tercihinizde rol oynayan aşağıdaki faktörleri kendi aralarında karşılaştırarak, diğerine göre önemli bulduğunuz faktörü işaretleyerek belirtiniz. Eğitim Kalitesi ( ) – Okul Ücretleri ( ) Eğitim Kalitesi ( ) – Üniversitenin Bulunduğu Şehir ( ) Okul Ücretleri ( ) – Üniversitenin Bulunduğu Şehir ( )

Karşılaştırmalı Ölçekler Çoklu Karşılaştırma Ölçekleri: Ölçekte yer alan kategoriler arasında karşılaştırmanın yapıldığı ölçek türüdür. Örnek; Çevrenizde bulunan cafelerle karşılaştırdığınızda, Gökçem cafeyi nasıl bulmaktasınız? Çok İyi…………………………….Vasat……………………………Çok Kötü

Karşılaştırmalı Ölçekler Sürekli Ölçekler: Bu tür ölçeklerde cevaplayıcıdan, iki uç arasında uzanmakta olan çizgi üzerindeki uygun bir yere işaret koyması beklenmektedir. Örnek; Diğer tıraş kremi markalarıyla karşılaştırdığınızda ARKO markasını nasıl buluyorsunuz? Muhtemelen En Kötüsü……………………………………………..Muhtemelen En İyisi . 0 50 100

Karşılaştırmalı Ölçekler Sıralama Ölçekleri: Cevaplayıcıdan, araştırma konusuyla ilgili listelenmiş özellikleri, bunlara verdiği öneme veya tercih edişine göre sıralaması beklenmektedir. Örnek; Aşağıda sıralanan, D.P.Ü. Bilecik İ.İ.B.F.’de öğrencilerin yaşadıkları genel sorunları, sizin için ifade ettikleri önem derecesine göre sıralayarak belirtiniz. (1 Çok Önemli ve 5 Çok Önemsiz) () Sosyal aktivitelere katılımın kısıtlı olması. () Yeterli temsil hakkının öğrencilere tanınmaması. () Dersliklerin haddinden fazla kalabalık olması. () Yemekhanenin yeterince temiz olmaması. () İdari personelin öğrenci sorunlarına kayıtsız kalması

Karşılaştırmalı Ölçekler Sabit Toplam Ölçekleri: Cevaplayıcı 100 tam puan verilmekte ve bu puanı, araştırma konusunun listelenmiş özellikleri arasında, tercih etme veya önemli bulma derecesine göre dağıtması istenmektedir. Örnek; Bir çamaşır makinesi seçerken göz önüne aldığınız beş özelliği, size verilen 100 puanı bu özellikler arasında dilediğiniz şekilde bölüştürerek, sıralayınız. Kalitesi ……………. Sessiz Çalışması …………….. Satış sonrası Hizmet ……………. Ekonomisi …………….. Ödeme Kolaylıkları …………….. Markası ……………..

Karşılaştırmalı Ölçekler e. Grafiksel/Şekilsel Ölçekler: Cevaplayıcıya, duygularını ifade etmesi için rakam veya harfler yerine gülen yüzler veya termometre gibi şekillerin verildiği ölçeklerdir. Örnek; 12. Firmamızdan aldığınız hizmetten ne derece memnunsunuz?

Karşılaştırmasız Ölçekler Likert Ölçeği: Cevaplayıcının bir nesne, tutum veya davranış konusunda kendisine sunulan ifadelere katılıp katılmama derecesini ölçen aralıklı bir ölçektir. Örnek; Hizmetlerinden yararlandığım bankadaki memurlara, bankacılık hizmet ihtiyaçlarıma anında yanıt verecekleri konusunda güveniyorum. Kesinlikle Kesinlikle Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Katılmıyorum 5 4 3 2 1 2 1 0 -1 -2

Karşılaştırmasız Ölçekler Semantik Farklılık Ölçeği: Cevaplayıcıdan bir nesne, tutum veya davranış konusunda kendisine sunulan birden fazla özelliği, 7 eşit aralığa bölünmüş olan doğru üzerinde ve bu doğrunun zıt kutuplarında yer alan farklı sıfatları kullanarak değerlendirmesinin istendiği ölçektir.

Karşılaştırmasız Ölçekler Semantik Farklılık Ölçeği Örnek; Buzlu otobüs firmasının verdiği ulaşım hizmetleri hakkındaki değerlendirmelerinizi, aşağıda verilen ölçek üzerinde bulunan aralıklara (X) işareti koyarak belirtiniz. Bilet satış noktaları Güler Yüzlü Elemanlar ! ! ! ! ! ! ! ! Asık Suratlı Elemanlar Kolay Ulaşılabilir ! ! ! ! ! ! ! ! Zor Ulaşılabilir Zamanlama Uygun Zamanlar ! ! ! ! ! ! ! ! Uygun Olmayan Zamanlar Zamanında Hareket ! ! ! ! ! ! ! ! Rötarlı Hareket Otobüsler Yeni Otobüsler ! ! ! ! ! ! ! ! Eski Otobüsler

Karşılaştırmasız Ölçekler Stapel Ölçeği: Semantik farklılık ölçeğine benzemekle birlikte bu ölçeğin nötr (Kararsızım - 0) noktası bulunmamaktadır. Örnek; Aşağıda verilen 7 özellik, ‘Mercedes’ markasını ne ölçüde tanımlamaktadır? Lütfen her özelliğin önüne, değerlendirmenizi yansıtan ve aşağıda verilmiş olan uygun rakamı yazınız. Tam Tanımlamaktadır 5 4 3 2 1 -1 -2 -3 -4 -5 Hiç Tanımlamamaktadır Can Güvenliği ……………… Statü ……………… Estetik ………………. Kullanışlılık ………….. Risk …………… Sağlamlık ……………. İhtiyaç …………….

Nicel Analizlere Giriş Analiz, toplanan veriye anlam kazandırma işlemidir. Verilerin, araştırma sorusu (sorunsalı) kapsamında ne anlam ifade ettiğinin ortaya çıkartılmasıdır. İlk etapta toplanan veriler ´Ham Veri´olarak adlandırılır. Veri toplama sırasında karşılaşılabilecek bazı hatalar (Ölçüm Hataları), analizlerin yanlış sonuçlanmasına neden olabilir. Bu hataların etkisini en aza indirmek için verilerin analize hazırlanması gerekmektedir.

Ölçme Hataları Ölçme hatası, ölçülmek istenen gerçek değerden sapmalardır. Dolayısıyla analizle, ölçülen gerçek değerin belirli oranda hata payı içerdiği varsayımı üzerinden yapılır. Özellikle sosyal bilimlerde, hata teriminin sıfır olması veya ölçümlerin hatasız gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Bunun nedenleri; a) hata kaynaklarını kontrol altında tutmak çoğu kez mümkün olmaz ve b) hata kaynakları bazı hallerde belirlemez.

Ölçme Hataları Ölçme Hataları Çeşitli Gruplarda Sınıflandırılabilir; Sistematik Hata; Ölçümü aynı yönde ve sabit olarak etkileyen hatalardır. Kaynakları, mekanik (anket sorularının çıkmaması, silik çıkması, soruların sıkışık hazırlanması ve anket sayfalarının eksik olması) veya uygulama (anketörün veya soruların cevaplayıcı yönlendirmesi) hataları olabilir. Tesadüfi Hata; Sistematik hatanın tam tersine, hesapta olmayan (rastgele) değişkenlerin neden olduğu hatadır. Dolayısıyla, etkileri hep aynı yönde ve sabit değildir. Ölçümün yapıldığı ortamın şartlarından (ortamdaki gürültü veya başka kişilerin varlığı) ve/veya cevaplayıcının durumundan (sağlık koşuları veya o günkü duygusal durumu) kaynaklanabilir.

Ölçme Hataları Örnekleme Hataları; Örneklemin, araştırma evrenini iyi bir şekilde temsil edememesinden kaynaklanan hatalardır. Örneğin; örneklem birimlerinin yanlış seçilmesi sonucu örneklemde olmaması gereken birimlerin alınması veya olması gereken birimlerin dışarıda bırakılması. Örnekleme Dışı Hatalar; Örnekleme hataları dışındaki tüm hataları kapsar. Veri toplama aracından, ölçüm sırasında gerek cevaplayıcı ve gerekse anketörden, verilerin analize hazırlanışından veya analizlerden kaynaklanabilir.

Verilerin Analize Hazırlanması Anketlerin Kontrol Edilmesi. Düzenleme. Kodlama. Verilerin Bilgisayara Girilmesi. Veri Temizleme. İstatistiksel Düzenlemeler. Uygun Analiz Stratejisinin Seçimi.

Verilerin Analize Hazırlanması Anketlerin Kontrol Edilmesi; Tam olarak doldurulup doldurulmadıkları, Cevapların belirli bir trend izleyip izlemediği, Cevapların uç seçeneklerde toplanıp toplanmadığı, Anket sayfalarının kayıp olup olmadığı, Anketlerin uygun cevaplayıcılar tarafından doldurulup doldurulmadığı, Geç ulaşan anketlerin uygun olup olmadığı kontrol edilir.

Verilerin Analize Hazırlanması Anketlerin Düzenlenmesi; cevaplar arasındaki uyumsuzluk, belirsizlik ve eksik cevaplar açısından anketlerin değerlendirilmesi. Cevaplayıcının hangi cevap şıkkını işaretlediği belirlenemiyorsa veya yazdığı cevap net değilse, bunlar bilgisayara aktarılırken yorumlanacak ve cevaplara önyargı eklenmiş olacaktır. Belirli sayıda soru içeren ve araştırma açısından önemli olan bir çok sorunun, cevaplayıcı tarafından yanıtlanmadığı anketler, genellikle iptal edilir. İptal İşlemi için; a) örneklem boyutunun büyük olması, b) eksik cevaplanan anketlerin toplam anket sayısının yüzde onundan az olması, c) iptal edilecek anketlerdeki soruların büyük bölümünün veya d) temel soruların cevaplanmamış olması.

Verilerin Analize Hazırlanması Eksik cevap oranı az ve temel değişkenlerin çoğunun cevaplandığı anketler, analize dahil edilemeden önce; Cevaplayıcıya tekrar ulaşılarak, eksik bıraktığı soruları tekrar yanıtlaması istenilebilir. Çoğu zaman cevaplayıcıya tekrar ulaşmanın maliyetinin yüksek olması veya zor olması nedeniyle benimsenmez. Eksik cevapların yerine, uygun cevapların konulması. Metrik ölçümlerde genellikle, ilgili soruya verilen cevapların aritmetik ortalaması kullanılır. Bunun için; a) eksik cevaplanan anketlerin toplam anket sayısı içerisindeki oranının küçük olması, b) eksik soruların, anketteki toplam soru sayısının küçük bir oranını oluşturması ve c) temel soruların tam olarak cevaplanmış olması gerekir.

Verilerin Analize Hazırlanması Kodlama; Verilerin, bilgisayarların işleyebilecekleri sayısal forma dönüştürülmesi işlemine kodlama denilmektedir. Her bir cevap seçeneğine bir sayının (kodun) atanmasıdır. Nominal Ölçüm; Sayılar sadece kimlik belirttiği için cevap seçeneklerine herhangi bir sayı atanabilir. Örneğin; Cinsiyetiniz? Bayan (0,1, 5,10..) Bay (1,2,6, 20 ….) Ordinal Ölçüm; Cevaplayıcıdan, şıkları önem derecesine göre sıralaması istendiğinden, işaretlediği şık veya şıklara 1 ve işaretlemediği şık ve şıklara 0 vermek uygun olacaktır. Eğer önemli bulduklarına sayı ataması (Örneğin; en önemli bulduğuna 5 ve en önemsiz bulduğuna 1 vermesini istemek gibi) veya sayı atamadan önem derecesine göre sıralaması cevaplayıcıdan istenmişse, kodlama da cevap verildiği anda yapılmış olur.

Verilerin Analize Hazırlanması İnterval Ölçüm; Hizmetlerinden yararlandığım bankadaki memurlara, bankacılık hizmet ihtiyaçlarıma anında yanıt verecekleri konusunda güveniyorum. Kesinlikle Kesinlikle Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Katılmıyorum 5 4 3 2 1 2 1 0 -1 -2 Buzlu otobüs firmasının verdiği ulaşım hizmetleri hakkındaki değerlendirmelerinizi, aşağıda verilen ölçek üzerinde bulunan aralıklara (X) işareti koyarak belirtiniz. Bilet satış noktaları Güler Yüzlü Elemanlar ! 1 ! 2 ! 3 ! 3 ! 4 ! 5 ! Asık Suratlı Elemanlar

Verilerin Analize Hazırlanması Kodlama Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler; Her bir ankete sıra numarası verilmelidir. Araştırma, farklı anket formlarıyla gerçekleştiriliyorsa, sıra numaralarında farklı formlar da belirtilmelidir. Kodlama, veriden en fazla faydayı sağlayacak şekilde yapılmalıdır. Açık uçlu soruların kodlanmasında; a) alınabilecek tüm olası cevaplar göz önünde tutularak veya b) elde edilen cevaplar gruplandırılarak cevap kategorileri ve cevap kodları belirlenmelidir.

Verilerin Analize Hazırlanması Verilerin Bilgisayara Aktarılması; Cevaplama, elektronik ortamda yapılmışsa (Örneğin; internet anketleri), ayrıca mekanik veya otomatik veri girişine gerek kalmaz. Klasik anketlere verilen cevaplar a) otomatik (örneğin; optik okuyucu) veya mekanik (örneğin; klavye) olarak bilgisayara aktarılmak zorundadır. Klavye yoluyla verilerin aktarımı, hataların en fazla yapıldığı aşamadır. Verilere ilişkin frekans dağılımlarını sürekli olarak incelemek, bu aşamada yapılabilecek hataları görme olanağı verir.

Verilerin Analize Hazırlanması Verilerin Temizlenmesi; Cevap seçeneklerinin 1 ve 5 arasında değiştiği bir ankette 6, 8 veya 11 gibi değerlerle karşılaşılması. Kodlama hatası olabilir ve ankete numara verildiğinden, ilgili soru şıkkı kontrol edilerek düzeltilebilir. Benzer sorulara verilen cevapların çelişmesi veya uyum içerisinde olmaması. Cevaplayıcının isteksizliğinden kaynaklanabilir. Kontrol soruları aracılığıyla tespit edilebilir ve bu tür anketler, analize alınmazlar. Sorulara, hep uç değerleri işaretleyerek cevap verme. Tüm cevaplar ya çok negatif veya çok pozitiftir. Cevaplayıcı önyargısından kaynaklanır. Bu tür anketler de analize alınmamalıdır.

Tek Değişkenli Analiz Teknikleri Tek Değişkenli Analizler Metrik Veri Metrik Olmayan Veri Tek Örnek Çoklu Örnek Tek Örnek Çoklu Örnek T – Testi Z - Testi Bağımsız Bağımlı Bağımsız Bağımlı Frekans Ki-Kare Kolmogorow – Simirnow Dizi T – Testi Z – Testi Tek Yönlü ANOVA Çift Taraflı T – Testi Ki-Kare Medyan Mann – Whitney Kolmogorow – Simirnow Kruskal - Wallis İşaret Wilcoxon McNemar

Tek Değişkenli Analizler Tek bir değişken üzerinden genellikle aynı örneklem içerisindeki farklı gruplar veya farklı örneklemler arasında farkın olup olmadığını ortaya çıkarmaya yönelik gerçekleştirilmektedir. Bir süpermarket zincirinin geçen yılın Kasım ayı satışlarının, Aralık ayı satışlarından yüksek olup olmadığının test edilmesi (Tek Örneklem-Metrik). Bir deterjan üreticisinin, rastgele seçtiği 100 kutu deterjanın ağırlıklarını ölçerek 500 gr. Standart ağırlığı paketleme sürecinde tutturup tutturamadığı test etmesi (Tek Örneklem-Metrik). Bir bankanın şubelerinde çalışan bay ve bayan müşteri temsilcilerinin verimlikleri arasında fark olup olmadığının test edilmesi (Tek Örneklem-Metrik).

Tek Değişkenli Analizler Bir bankanın açmış olduğu müfettişlik sınavına giren işletme, iktisat, maliye ve kamu yönetimi bölümlerinden mezun olmuş öğrencilerin başarı durumları (Başarılı ve Başarısız) arasındaki farkın test edilmesi (Tek Örneklem-Metrik Olmayan). 1000 İİBF öğrencisinden toplanan veriler üzerinden, CNN Türk, Haber Türk, NTV ve TV 8 deki siyasi gündemin değerlendirildiği tartışma programlarını tercihleri açısından fark olup olmadığının test edilmesi (Tek Örneklem-Metrik Olmayan). Bilecik merkezde ikamet eden gerçek kişiler arasında, uygulanmakta olan ücretli park yerleri konusundaki görüş (Pozitif ve Negatif) görüş ayrılığı olup olmadığının ortaya çıkartılması (Tek Örneklem-Metrik Olmayan).

Tek Değişkenli Analizler 203 Amerikan ve 270 İngiliz ticari dergisinde 2010 yılında yayınlanan reklamlar incelenerek, mizah öğeleri içerenlerin oranı bulunmuştur. Bu oranlar bakımından Amerikan ve İngiliz reklamcılar arasında reklamda mizaha yer vermeleri bakımından fark olup olmadığının ortaya çıkartılması (Çok Grup-Metrik). Üniversite kitapları yayınlayan bir basımevi üç farklı kapak tasarımı hazırlamıştır. Bu kapak tasarımlarından hangisinin satışları daha fazla arttıracağını öğrenmek isteyen yayıncının, yani çıkartacağı 30 kitabın 10 tanesine A, 10 tanesine B ve 10 tanesine C tasarımını uygulaması ve her grubun topladığı bir yıllık satış rakamları arasında farkın olup olmadığını test etmesi (Çok Grup-Metrik). Bir işyerinde çalışan işçi, ustabaşı ve yöneticiler arasında, işyerinde çalıştıkları ay süresi bakımından fark olup olmadığının bulunmaya çalışılması (Çok Grup-Metrik).

Tek Değişkenli Analizler 2300 Amerikalı, 1950 Fransız ve 2075 Alman denek üzerinde yapılan araştırmada, bu ülkelerdeki insanların hastalandıklarında antibiyotik kullanımına nasıl baktıkları bulunmaya çalışılmıştır. Denekler, antibiyotik kullanımına karşı tutumlarını olumlu, olumsuz ve karsızım olarak bildirmişlerdir (Çok Grup-Metrik Olmayan). New York ta üç semavi dine mensup toplam 52 bin kişiden toplanan veri üzerinden söz konusu grupların kürtaja bakış açılarının farklı olup olmadığının ortaya çıkartılması (Çok Grup-Metrik Olmayan). Fransa da sosyalist, liberal, muhafazakar ve milliyetçi kesimi temsil eden toplam 2300 gazeteciye yapılan bir ankette Türkiye nin AB üyeliğine kabulüyle ilgili ne düşündükleri sorulmuştur. Denekler düşüncelerini Katılmalı, AB Parlamentosu Karar Versin, Fransız Halkı karar versin ve Katılmamalı olarak belirtmişlerdir.

Çok Değişkenli Analiz Teknikleri Çok Değişkenli Analizler Bağımlılık Analizleri Bağımsızlıklar Arası Analizler Bir Bağımsız Değişken Çok Bağımsız Değişken Değişmeli Bağımsızlıklar Arası Nesneler Arası Benzerlikler Çapraz Tablo ANOVA ANKOVA Çoklu Regresyon Discriminant Çoklu Anova Çoklu Ankova Setler Arası Korelasyon Çok Değişkenli Regresyon Çoklu Discriminant Faktör Analizi Kümeleme Analizi Çok Boyutlu Ölçekleme

Çok Değişkenli Analizler İki veya daha fazla değişken arasındaki ilişki/ilişkilerin incelendiği analiz teknikleridir. Bu değişkenlerin bir veya birkaçı bağımsız ve bir veya birkaçı bağımlı değişken gurubunda yer alır. Bağımsız değişken, bağımlı değişkenin açıklanmasında veya tahmin edilmesinde kullanılan değişkendir. Alışverişe harcanan para miktarının, markette geçirilen süre ile cinsiyet tarafından etkilenip etkilenmediğini test ederken Harcanan Para bağımlı ve diğer ikisi bağımsız değişkenlerdir. Ailelerin haftalık süt tüketimi (Bağımlı Değişken), aylık gelirlerinden (Bağımsız Değişken) ve aile büyüklüğünden (Bağımsız Değişken) etkilenmektedir.

Çok Değişkenli Analizler- Bağımlılık ve Bağımsızlılar Arası Analizler Bağımlılık Analizleri; bir veya birkaç değişkenin bağımlı değişken olduğu ve bu değişken veya değişkenlerin, bağımsız değişkenlerce açıklandığı ve tahmin edildiği durumlarda kullanılan analiz teknikleridir. Örneğin; Çoklu regresyon, Çoklu ANOVA ve Ayırma (Discriminant) Analizleri. Bağımsızlıklar Arası Analizler; Değişkenler arasında bağlılık ve bağımsızlık ilişkisinin olmadığı, diğer taraftan aralarındaki yalın ilişkinin tahmin edilmeye çalışıldığı analiz teknikleridir. Örneğin; Kümeleme Analizi ve Faktör Analizi.

Parametrik ve Parametrik Olmayan Analiz Teknikleri Parametrik Testlerin Uygulanabilmesi için Ön Şartlar; Ölçüm seviyesinin Aralıklı (Interval) veya Oranlı (Rasyo) düzeyinde olması. Nominal Ölçek: Kategorik Veriler Örneğin; cinsiyet 0=kadın, 1=erkek. ------------ Ordinal Ölçek: Sıralı Veriler Örneğin; 1=Çok Önemli, 7=Hiç Önemli Değil. --------------- Aralıklı (Interval) ölçek : Sürekli Veriler Örneğin; Sıcaklık, Uzunluk, Derinlik, Likert Ölçekleri. Metrik Veri Oranlı (Rasyo) Ölçek: Örneğin; Çalışan İşçi Sayısı, Yıllık Gelir, Nüfus.

Parametrik ve Parametrik Olmayan Analiz Teknikleri Parametrik Testlerin Uygulanabilmesi için Ön Şartlar; Verilerin Normal Dağılım Sergilemesi. Nasıl Anlaşılır? Normal Dağılımın aritmetik ortalaması, modu ve medyanı eşittir. Eğer ortalama medyandan büyükse, dağılım sağa ve eğer büyükse, dağılım sola çarpıktır. Frekans dağılımı üzerinden histogram grafiğinin çizilmesi. Çarpıklık (Skewness) ve Basıklık (Kurtosis) değerlerinin hesaplanması. . Kabul Edilebilir Çarpıklık Aritmetik Ortalama/Standart Sapma < 4 olmalıdır Pozitif Çarpıklık Durumunda Ilımlıysa=Karekök Dönüşümü Şiddetliyse= Logaritmik Dönüşüm Negatif Çarpıklık Durumlarında Ilımlıysa=Karesinin Alınması Şiddetliyse= Verilerin Tersinin Alınması (1/x). Genel olarak normal dağılımın test edilmesinde Shapiro-Wilks ve Kolmogorow-Simirnow testleri kullanılır. Testlerin anlamlı çıkmaları, normal dağılımın ihlal edildiğini gösterir.

Ortalama>Medyan>Mod Ortalama<Medyan<Mod Çarpıklık ve Basıklık Pozitif Çarpık Dağılım Negatif Çarpık Dağılım Ortalama=Medyan=Mod -1 1 68 Ortalama>Medyan>Mod Ortalama<Medyan<Mod -2 2 95 -2 2 99.7

Çarpıklık ve Basıklık Pozitif Çarpık Dağılım Negatif Çarpık Dağılım

Çarpıklık ve Basıklık

Çarpıklık ve Basıklık

Çarpıklık ve Basıklık

Çarpıklık ve Basıklık Çarpıklık ve Basıklığın istatistiki olarak anlamlılığına, bir önceki tablodan yararlanılarak hesaplanacak Skewness (veya Kurtasis) / Standart hata (Skewness veya Kurtasis) değerleri, şekilde görülen Z değerleriyle karşılaştırarak karar verilebilir. -0.004/0.086=0.047 < 1.96 1.095/0.150=7.3 > 1.96 (Pozitif Çarpık, P<0.05) -3,29 -2,58 -1.96 1.96 2,58 3,29 0.822/0.299=2.75 > 2.58 (Normal Dağılımdan Daha Dik, P<0.01) 0.732/0.433=1.69 < 1.96

Çarpıklık ve Basıklık Analyze -> Descriptive Statistics -> Explore Plots -> Normality Plots with Tests

Parametrik ve Parametrik Olmayan Analiz Teknikleri Parametrik Testlerin Uygulanabilmesi için Ön Şartlar; Veri Setleri Arasındaki varyansların Eşit Olması Hata terimlerinin birbirinden bağımsız veya tesadüfi olarak dağılıyor olması..

Aritmetik Ortalama Örnek ortalaması ( ) data setinin toplamının (yi) gözlem sayısına (n) bölünmesidir. Ana kitle ortalamasını hesaplamakta kullanılır (). =(73+66+69+67+49+60+81+71+78+62+53+87+74+65+74+50+85+45+63+100)/20 = 68.6

Medyan (Ortanca) Medyan, gözlemlenen verilerin sıralanmasıyla (Örneğin; büyükten küçüğe doğru) elde edilen bir veri setinin ortasındaki değeri ifade etmektedir. Örnekler: 1, 2, 4, 5, 5, 6, 8 Burada, veri setinin ortasındaki değer ve dolayısıyla medyan 5 tir. 1, 3, 4, 4, 5, 7, 8, 8 Burada, veri setinin tam ortasında bir değer yerine iki değer bulunduğundan bunların aritmetik ortalaması alınarak medyan bulunur.

Mod (En Sık Tekrarlanan Değer) Bir gözlem setinde en sık rastlanan değerdir. Örneğin; 45, 49, 50, 53, 60, 62, 63, 65, 66, 67, 69, 71, 73, 74, 74, 78, 81, 85, 87, 100 Mod: 74 Eğer sayıların büyük oranı tekrarlanmazsa çok anlamlı bir merkezi eğilim ölçütü olduğu söylenemez.

Varyans ve Standart Sapma Ana Kitle Örneklem

Varyans ve Standart Sapma Bir üniversitenin işletme bölümünde çalışan yedi profesörün (N) bir yılda elde ettikleri ek ders ücretleri (Xi). N Σ xi Σ xi- Σ (xi-)2 1 34,500 1,000 1,000,000 2 30,700 -2,800 7,840,000 3 32,900 -600 360,000 4 36,000 2,500 6,250,000 5 34,100 600 6 33,800 300 90,000 7 32,500 -1,000 234,500 16,900,000

Hipotez Testi ve Genel Kavramlar Sıfır Hipotezi ve Alternatif Hipotezin Belirlenmesi; Bebek maması üreten bir işletmede yönetici, her kutuda en az 200 gr mama bulunduğunu iddia etmektedir. Sıfır Hipotezi; Elimizde söz konusu iddiayı reddedecek veri bulunmadığında, her kutuda en az 200 gr mama olduğunu geçici bir süre kabul etmemizdir. (H0:≥200 gr) Alternatif Hipotez; Yukarıdaki iddiaya karşı test ettiğimiz ve sıfır hipotezini reddettiğimizde kabul edeceğimiz hipotezdir. Sıfır hipotezi, her kutuda en az 200 gr mama olduğunu ifade ediyorsa Alternatif Hipotez, her kutudaki mama miktarının 200 gr dan az olduğunu öne sürmelidir. (H0:<200 gr)

Hipotez Testi ve Genel Kavramlar Sıfır Hipotezi ve Alternatif Hipotezin Belirlenmesi; Sıfır Hipotezi; Bir farkın veya bir nedensellik ilişkisinin olmadığını ifade eder. Araştırma sırasında gözlemlenen farklar ve nedensellik ilişkileri şans eseri ortaya çıkmaktadır. Alternatif Hipotez; Toplanan veriler ışığında sıfır hipotezi reddedilirse gözlemlenen farkların ve nedensellik ilişkilerinin gerçek olduğunu ifade etmektedir. A işletmesinin yöneticisi, yaşanan teknik sorunlar nedeniyle bu ay ürettikleri otomobil camlarının 0.05 nin hatalı olacağını öngörmektedir (H0 : =0,05). Diğer taraftan üretim müdürüne göre hatalı ürün oranı 0.05 den farklı olacaktır (H1 : ≠0,05). Geçmiş araştırmalara göre kırmızı et tüketimi ile obezite arasında ilişki yoktur. Araştırmacı A ise kırmızı et tüketimi ile obezite arasında bir ilişki olduğunu düşünmektedir. Oluşturulan 30 kişilik iki benzer deney grubundan birisine üç ay boyunca ağırlıklı olarak kırmızı etten oluşan menü ve diğerine sebze, deniz ürünü, beyaz et ve kırmızı etin dengeli olarak dağıtıldığı menü verilmiştir. Diğer tüm şartlar her iki grup içinde eşit tutulmuş ve üç ayın sonunda grupların ortalama kiloları karşılaştırılmıştır. (H0 : 1= 2 ve H1 : 1≠ 2).

Hipotez Testi ve Genel Kavramlar Sıfır Hipotezi ve Alternatif Hipotezin Belirlenmesi; Bilimsel araştırma dersinde yapılan kısa sınavların öğrenci başarısını yükseltip yükseltmeyeceği konusu ilgimizi çekmektedir. Aynı dersi alan farklı sınıflardan birisine dönem boyunca kısa sınavlar verilirken diğerinde kısa sınav uygulaması yapılmıyor. Kısa sınavların öğrenci başarısını yükselttiği savını test etmek amacıyla bu sınıfların dönem sonu ortala başarılarının karşılaştırılmasında H0 : 1≤ 2 ve H1 : 1>2. Yapılan araştırmalar Hollandalıların yüzde 36.4 nün ve Vietnamlıların yüzde 36.5 nin bisiklete sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu verilere göre bisiklete sahip Hollandalı müşterilerin oranı, Vietnamlıların oranına göre daha azdır denilebilir mi? (H0 : 1≥ 2 ve H1 : 1<2)

Hipotez Testi ve Genel Kavramlar Sıfır Hipotezi ve Alternatif Hipotezin Belirlenmesi; 1. Durum 2. Durum 3. Durum Sıfır Hipotezi ≤X 1≤2 ≥X 1≥2 =X 1=2 Alternatif Hipotez >X 1>2 <X 1<2 ≠X 1≠2

Hipotez Testi ve Genel Kavramlar Anlamlılık Düzeyinin Test Edilmesi Gerçek Durum Karar H0 Doğru H0 Yanlış H0 Kabul Doğru Karar (1-α) II. Tip Hata (β) H0 Ret 1. Tip Hata (α) (1-β) α anlamlılık düzeyini ve 1-α değeri güven aralığını temsil etmektedir. Anlamlılık düzeyi araştırmacı tarafından belirlenir ve araştırmacının hata konusundaki titizliğini gösterir. Uygulamada en çok 0.90, 0.95 ve 0.99 güven aralıkları kullanılmaktadır. Bu değerler, evrene ilişkin ortalama değerin örneğin 0.95 olasılıkla içinde bulunacağı aralığı göstermektedir. β evrende ölçülmek istenen özelliğin gerçek değerine bağlıdır ve araştırmacı tarafından belirlenmez. 1-β istatistiksel gücü ifade etmektedir.

Hipotez Testi ve Genel Kavramlar Test İstatistiğinin Hesaplanması; Araştırmacı, Türkiye deki 13-21 yaş arasındaki gençlerin yılda üç defadan fazla berbere gidip gitmediklerini merak etmektedir. Bu amaçla Türkiye genelinde 200 öğrenciden veri toplanmıştır. Veriler üzerinde yapılan analizde ortalama 3.5 ve standart sapma 2.4 olarak bulunmuştur. 0.05 anlamlılık düzeyinde gençlerin yılda defadan fazla berbere gidip gitmediklerini test etmek için araştırmacının hipotezleri H0 : ≤ 3 ve H1 : >3 olacaktır.

Hipotez Testi ve Genel Kavramlar Hesaplanan Test İstatistiğine İlişkin Olasılığın Hesaplanması Ulaşılacak test istatistiğinin, standart normal dağılım tablolarına bakarak ulaşılan değerden daha uç noktalarda olup olmayacağının olasılığını ifade etmektedir. ´p-değeri ´olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu değer 0 ile 1 arasında değişmektedir. Değer ne kadar küçük olursa, sıfır hipotezini reddetmek için elimizdeki kanıtın o kadar güçlü olduğunu bildirir.

Hipotez Testi ve Genel Kavramlar Tek Kuyruk Testleri (H0 ≤ veya ≥ Olarak İfade Edildiğinde) =0.05 H0=≤0 (Ret Alanı) -1,645 1,645 =0.05 H0=≥0 (Ret Alanı) Örneğimizde; z=2.94 > 1.645 Dolayısıyla H0 Reddedilir.

t Testi t Testinin Türleri; Tek Grup t Testi; Tek bir örneklemin hesaplanmış ortalamasının, önceden belirlenmiş (örneklem kullanılarak hesaplanmamış olan) bir değerden farklı olup olmadığını bulmak amacıyla kullanılır. Söz konusu değer, örneğin; konserve kutusunun üzerinde yazan ağırlık, reklamı yapılan pencere camının kırılma noktası veya meyve sularında bulunması gereken gerçek meyve suyu oranı olabilir. Bağımsız İki Grup t Testi; İki kitlenin bilinmeyen ortalamalarının birbirinden farklı olup olmadığının, bu kitleleri temsil eden bağımsız popülasyonlar kullanılarak ortaya konulmasını amaçlar. Söz konusu popülasyonlar, tesadüfi yöntemlerle örneklemi iki alt gruba ayırıp her birisini farklı uygulamaya tabii tutarak (Örneğin; A ve B tedavileri) veya tamamen grup üyelerinin doğal özelliklerine göre (Örneğin; bay ve bayan) oluşturulur. Eşleştirilmiş İki Grup t Testi ; İki farklı örneklem bir şekilde birbirlerine bağlıysa kullanılır. Bu örneklemler tek grup üzerinde yapılan önce ve sonra ölçümleri, sağ-sol göz gibi subyeler üzerinde yapılan ikili ölçümler ve deney (Tedavi) ve kontrol gruplarına ilişkin ölçümler kullanılarak oluşturulur.

t Testi t Testinin Türleri; Tek Grup t Testi; Tek bir örneklemin hesaplanmış ortalamasının, önceden belirlenmiş (örneklem kullanılarak hesaplanmamış olan) bir değerden farklı olup olmadığını bulmak amacıyla kullanılır. Söz konusu değer, örneğin; konserve kutusunun üzerinde yazan ağırlık, reklamı yapılan pencere camının kırılma noktası veya meyve sularında bulunması gereken gerçek meyve suyu oranı olabilir. Bağımsız İki Grup t Testi; İki kitlenin bilinmeyen ortalamalarının birbirinden farklı olup olmadığının, bu kitleleri temsil eden bağımsız popülasyonlar kullanılarak ortaya konulmasını amaçlar. Söz konusu popülasyonlar, tesadüfi yöntemlerle örneklemi iki alt gruba ayırıp her birisini farklı uygulamaya tabii tutarak (Örneğin; A ve B tedavileri) veya tamamen grup üyelerinin doğal özelliklerine göre (Örneğin; bay ve bayan) oluşturulur. Eşleştirilmiş İki Grup t Testi ; İki farklı örneklem bir şekilde birbirlerine bağlıysa kullanılır. Bu örneklemler tek grup üzerinde yapılan önce ve sonra ölçümleri, sağ-sol göz gibi subyeler üzerinde yapılan ikili ölçümler ve deney (Tedavi) ve kontrol gruplarına ilişkin ölçümler kullanılarak oluşturulur.

Tek Grup t Testi Cıvata ve somun üreten bir işletme, A tipi cıvatalarının boyunun 4 cm olmasını istemektedir. Günlük üretim sürerken çeşitli saatlerde ve tesadüfi olarak seçilen cıvata üzerinde ölçümler yapılmış ve aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır. Ölçümü yapan ustabaşının merak ettiği, acaba cıvatalar standarttan uzun veya kısa mı olduğudur. Eğer testler 0.05 güven aralığında gerçekleştirilirse; H0:  = 4 cm H1: ≠ 4 cm

Tek Grup t Testi

Tek Grup t Testi

Bağımsız İki Grup t Testi – Varyanslar Eşit Bir araştırmacı, iki tür zirai gübreden hangisinin bitkilerin gelişimini daha fazla etkilediğini merak etmektedir. Bu iki gübre, seçilen aynı boyda ve yaşta 13 domates fidanına rastgele uygulanmıştır. Aynı ortanda yetişen bitkilerin boyları birinci ayın sonunda ölçülmüş ve aşağıdaki değerler kaydedilmiştir. H0: Farklı gübrelerin uygulandığı bitkilerin ulaştıkları ortalama boylar aynıdır. H1: Farklı gübrelerin uygulandığı bitkilerin ulaştıkları ortalama boylar farklıdır.

Bağımsız İki Grup t Testi – Varyanslar Eşit

Bağımsız İki Grup t Testi – Varyanslar Eşit

Bağımsız İki Grup t Testi – Varyanslar Eşit Değil

Eşleştirilmiş İki Grup t Testi Bir araştırmacı, hazırlamış olduğu yeni bir diyet programının, kilo verdirmede etkili olup olmadığını merak etmektedir. Bir ay boyunca 15 kişilik bir gruba bu diyet uygulanıyor. Bir ay sonunda insanların diyete başlamadan önceki kiloları ile bir ay onundaki kiloları karşılaştırılıyor. H0: d= 0 (Grup Ortalamaları Arasındaki Fark Sıfıra Eşittir). H1: d≠ 0 (Grup Ortalamaları Arasındaki Fark Sıfıra Eşit Değildir).

Eşleştirilmiş İki Grup t Testi Bir araştırmacı, hazırlamış olduğu yeni bir diyet programının, kilo verdirmede etkili olup olmadığını merak etmektedir. Bir ay boyunca 15 kişilik bir gruba bu diyet uygulanıyor. Bir ay sonunda insanların diyete başlamadan önceki kiloları ile bir ay onundaki kiloları karşılaştırılıyor. H0: d= 0 (Grup Ortalamaları Arasındaki Fark Sıfıra Eşittir). H1: d≠ 0 (Grup Ortalamaları Arasındaki Fark Sıfıra Eşit Değildir).

Eşleştirilmiş İki Grup t Testi

Eşleştirilmiş İki Grup t Testi Eğer veriler olduğu gibi (Farklar Hesaplanmadan) kullanılacaksa; Analyze => Compare Means => Paired-Samples T Tests …..

Eşleştirilmiş İki Grup t Testi Eğer veriler Farklar Hesaplandıktan sonra kullanılacaksa; Analyze => Compare Means => One-Sample T Tests …..

Tek Yönlü ANOVA Bağımsız grup t testinin uzantısı olarak görülebilir. T Testi iki (2) gruba kadar grup ortalamalarını karşılaştırma imkanı tanırken ANOVA ikiden fazla grubun ortalamaları (varyansları) arasında fark olup olmadığını test etmemize olanak sağlar. Örneğin; dört farklı etnik grubun tansiyonları bakımından birbirlerinden farklı olup olmadıklarının belirlenmesi gibi. Uygulanabilmesi için; Verinin normal dağılıma uygun, Grupların varyansları homojen, Tüm gözlemler birbirinden bağımsız olması gerekmektedir. Ayrıca; Yalnız bir bağımsız değişken olmalı (Etnik Köken, Gelir Düzeyi, İşyerindeki Konum), Bağımsız değişken üçten fazla değer almalı (Amerikalı-Alman-İspanyol veya İşçi-Ustabaşı-Muhasebe Müdürü-Genel Müdür), Metrik Düzeyde ölçülmüş bir bağımlı değişken bulunmalıdır.

Tek Yönlü ANOVA

Tek Yönlü ANOVA

Tek Yönlü ANOVA

Tek Yönlü ANOVA

Korelasyon

Korelasyon

Korelasyon

Korelasyon

Regresyon

Regresyon

Regresyon

Regresyon

Regresyon