BATI MÜZİĞİ TARİHİ 3. Ünite: Rönesans Dönemi Müziği 3. Rönesans Müziğini Oluşturan Ekoller 4. Rönesans’ta Toplu Müzik Yapma Anlayışı

İçerik Rönesans Müziğini Oluşturan Ekoller Rönesans’ta Toplu Müzik Yapma Anlayışı Rönesans Döneminde Başlıca Müzik Türleri Rönesans Döneminde Kullanılan Çalgılar

Rönesans Müziğini Oluşturan Ekoller On beşinci yüzyılın ilk yarısında kilise müziğinde çalgıyı ilk kez kullanan ve Gregor melodilerini özgürce ilk süsleyen besteci John Dunstable (1370-1453)’dır. Rönesans’ta müziğin farklı özellikler kazanması Burgonya ve Flaman bestecileri ile başlamıştır. Bu dönemde, birçok önemli besteci yetişmesinde etkili olan okullardan en önemlileri Flemenk Okulu veya Burgonya Okulu ve Roma Okulu’dur.

Rönesans Döneminde birçok besteci İtalya’da ve Flemenk’te (on altıncı yüzyılda Hollanda başta olmak üzere Belçika, Luxemburg, Fransa ve Almanya’yı da içine alan on yedi eyaletten oluşan geniş bir bölge) , bütün Avrupa’da dinî müziğin yanında din dışı müziğe seçkinlik kazandıran çalışmalar yapmışlardır.

Bu okullarda yetişen bestecilerden, Guillaume Dufay (1400-1474), Johannes Ockeghem (Yohans Okegem, 1410-1497), Josquin Despres (Hoskin Despres, 1440-1521), Adrian Willaert (Edriyın Vilard, 1490-1562), Thomas Tallis (Tomas Tallis, 1505-1585), Giovanni Pierluigi de Palestrina (Covanni Piyerluici de Palestrina,1525-1594), Orlando di Lasso (Orlando di Lasu, 1530-1594), William Byrd (Vilyım Bayrd, 1540-1623),Thomas Luis de Victoria (Tomas Lui de Viktorya, 1548-1611) gibi sanatçılar besteleriyle önceki dönemlerdehâkim olan müzik geleneğine sadık kalarak yeni ekoller oluşturmuşlar ve kendilerinden sonra gelen bestecilere ışık tutmuşlardır.

Rönesans’ta Toplu Müzik Yapma Anlayışı On beşinci ve on altıncı yüzyıllarda çalgılara ve çalgı müziğine önem verilmeye başlanmıştır. Rönesans’ın yaşam sevinci dönemin danslarına yansımış ve çalgılar için ve çalgı toplulukları için bestelenen müzik doğmuştur. Farklı ton arayışları, o güne kadar görevleri vokal müziğe eşlik etmek olan çalgıların, estampie (estampi) adı verilen yalnızca çalgısal eserler seslendirmek üzere topluluklar oluşturmalarını sağlamıştır.

Çalgı müziği, Rönesans’tan Barok Döneme geçişte vokal müzik kadar önem kazanmaya başlamıştır. Vokal biçimleri için bestelenen müzikler çalgı topluluklarına uyarlanmış ve çalgılar da çağın coşkun tınılarını sunmak üzere zenginleştirilmişlerdir. Özellikle Rönesans’ın son dönemlerinde çalgılar ve çalgılar için yazılan müziğin tekniği de gelişmeye başlamıştır. İnsan seslerindeki ayrıma benzer bir ayrım çalgı aileleri için de yapılmıştır. Aynı ses yapısında farklı büyüklükteki çalgılar için oluşturulan çalgı gruplarına consort (konsort) adı verilmiştir.

Vokal müzik, Rönesans Dönemine kadar ülkelere göre farklılık göstermemiş, tek bir örnek olarak uygulanmıştır. Rönesans’tan itibaren her ulus kendine özgü bir vokal müzik anlayışı geliştirmiştir. İngilizler buna carol (karol), Almanlar lied (liid), Fransızlar ise chanson (şanson) adını vermişlerdir. Frottola ise İtalya’da yaygınlaşmış bir karnaval şarkısıdır.

On altıncı yüzyıl başlarında önem kazanan müzikle sözü birleştirme sanatı musica reservata (musika reservata, korunmuş müzik), Rönesans’ın önemli özelliklerinden biridir. Müziğin ön planda olması yerine sözün ön planda olması anlayışıdır. Madrigal ve opera gibi vokal yapıtlarda söz ve beste uyumuna (prozodi) ışık tutan bu anlayış, dramatik anlatımı güçlendirmiştir.

Rönesans Döneminde Başlıca Müzik Türleri Madrigal: Din dışı bir müzik biçimi olarak ortaya çıkmış ve gelişmiştir. İçeriği aşk, taşlama, yergi, gibi konulardan oluşmuştur. Çoğu duygusaldır ve şiirin ritmini müzikle yansıtırlar. Fantasia: Genellikle lavta ve klavyeli çalgılar için yazılmıştır. Konuları genellikle halk şarkılarından oluşmuştur.

Toccato ve prelude: Serbest biçimde yazılmış eserlerdir Toccato ve prelude: Serbest biçimde yazılmış eserlerdir. Doğaçlamaya dayalıdır. Org, klavsen ve lavta için yazılmışlardır. Ricercare: Çalgısal bir müzik biçimi olup, org ve lavta için yazılmış eserlerdir. Yavaş tempolar ve taklitçilik ön plandadır. Bazı dini müzik eserleri de bu biçime göre yazılmıştır. Canzone: Ricecare’in din dışı yazılmış biçimidir.

Varyasyon: Başta duyulan bir ana fikrin, ezgi, ritm ve çok seslilik yönünden değişikliklere uğrayarak bir çok kez tekrarlandığı ve ona yeni görünüşlerin getirildiği bir müzik biçimidir. Salih AKKAŞ

Rönesans Döneminde Kullanılan Çalgılar Klavyeli Çalgılar: Org, klavikort, epinet, virginal. Telli Çalgılar: Lavta, çitara, arp ve viyola. Tahta Üflemeli Çalgılar: Flüt, Yan flüt. Bakır Üflemeli Çalgılar: Trompet, kornet, korno. Vurmalı Çalgılar: Davul, zil, çelik üçgen, kastanyet, tef, trampet, gong ve çan. Salih AKKAŞ