GRİP PANDEMİSİ Adıyaman Halk Sağlığı Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Kontrol Programları Şubesi

SUNUMUN AMACI Konu ile ilgili il yöneticileri seviyesinde farkındalığı arttırmak, Pandemi hazırlıklarını gözden geçirmek, Alınacak tedbirleri ve İlde kurumlara düşecek görevleri ortaya koymaktır. 2

GRİP Hastalık etkeni bir virüstür. Yüksek ateş, baş ağrısı, boğaz ağrısı, öksürük, halsizlik, yaygın vücut ağrısı belirtileri ile seyreder. Genellikle sonbahar sonu, kış ve ilkbaharın ilk aylarında görülür.

GRİP Mevsimsel Grip; Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre her yıl yaklaşık 500.000 kişinin ölümüne yol açmaktadır. Ölümler dışında iş gücü kaybı, üretim kaybı, çeşitli komplikasyonlar, ilaç kullanımı, hastane yatışı vb. birçok alanda olumsuz etkiye sebep olmaktadır.

GRİP Çok sayıda virüs alt tipi mevcuttur. İnsanlarda, kanatlılarda ve memeli hayvanlarda farklı virüs tipleri hastalığa yol açmaktadır. Hayvan ve insan grip virüsleri aynı canlıda buluştuklarında genetik materyal alışverişi yapabilmektedirler. Bu şekilde yeni virüs alt tipleri ortaya çıkabilmektedir (16 H ve 9 N antijeninin kombinasyonu).

PANDEMİ VİRÜSÜ’NÜN OLUŞUMU Yeni grip virüsü alt tipleri, hem bazı hayvanlarda hem de insanlarda hastalık yapma potansiyeline sahip olduklarında pandemi riski ortaya çıkabilmektedir. PANDEMİ : Bir salgının kıtalararası olacak şekilde görülmesidir.Tüm dünya ülkeleri etkilenebilmektedir. Genellikle her 30-40 yılda bir grip pandemisi yaşanmaktadır.

Pandemik İnfluenza: Tarihçe 1968 Hong Kong gribi H3N2 1957 Asya gribi H2N2 1933 İnfluenza virüsünün izole edilmesi 1918 İspanyol gribi H1N1 1889 & 1891 H3N8 pandemisi INFLUENZA: a devastating disease - The highly contagious, acute respiratory illness known as influenza occurs in epidemics and appears to have afflicted humans worldwide since ancient times. - One such influenza-like epidemic was recorded by Hippocrates in 412 B.C., and numerous episodes were described in the middle ages. Those of 1781 and 1830 appeared to have spread accross Russia from Asia. - While influenza has killed untold millions throughout centuries, the 1918-1919 pandemic was particularly severe. "Spanish Influenza", as it was called, killed between 20 and 40 million people worldwide. - The first human influenza A virus was isolated in 1933. - Since 1933, there has been three pandemics which also killed millions of people. In between these pandemics which occur every 10 to 40 years epidemics occur every year. The global impact of those smaller epidemics is as high as a pandemic and makes prevention worthwhile. Influenza is one of the major infectious diseases ! [2] [3] Complementary information: The word influenza comes from the latin influentia or "influence", as it was once widely believed that epidemics resulted from adverse astrological alignments or other occult influences. The first human influenza A virus was isolated in 1933 by Wilson Smith, Sir Christopher Andrew and P. O. Laidlow of the National Institute for Medical Research in London, England. Influenza B virus by Francis in 1939 and Influenza C virus in 1950 by Taylor. "Spanish influenza": all the armies in Europe were hit hard by this outbreak; in fact, 80% of the U.S. Army's war deaths were due to influenza. A massive epidemic of worldwide distribution is called pandemic. Since 1933, there were in 1957 the "Asian flu" and in 1968 the "Hong Kong flu". These two pandemics also killed a million people. In 1977 the "Russian flu" was less severe. 1173-1174 İnfluenza benzeri epidemilerin bildirilmesi Resmi rakamlara göre; 1918 salgınında 50 milyon, 1957 salgınında 1 milyon 1968 salgınında 800 bin kişi ölmüştür. Hippocrates 412 (MÖ) 5 7 7

8

9

Domuz gribinin (İnfluenza A /H1N1) yapısı Meksika’dan başlayıp tüm dünyaya yayılım eğilimi gösteren Domuz Gribi (İnfluenza A H1N1) virüsü; Kuzey Amerika Domuz Gribi Avrupa/Asya Domuz Gribi Kuş Gribi İnsan Gribi virüslerine ait genetik yapı içermektedir.

Farklı Türler Farklı Grip Virüs Tiplerine Kaynaklık Yapar İNSANLARA BULAŞMA

İnfluenza Vaka tanımı Klinik tanımlama: Kişide başka bir nedenle açıklanamayan; ani başlangıçlı ateş (>38C) ve öksürük ve/veya boğaz ağrısı ile karakterize hastalık Laboratuvar tanı kriterleri: Nazofaringeal sürüntü veya aspirasyon örneğinden influenza virüs izolasyonu veya viral antijenin gösterilmesi Vaka sınıflaması: Olası Vaka: Klinik tanımlama ile uyumlu vaka Kesin Vaka: Laboratuvar kriterleri ile doğrulanmış olası vaka

Bulaşma Yoluna Ait Varsayım Pandemik influenza bulaşma yolu Mevsimsel influenza bulaşma yolu ≈ Damlacık veya direk temas Küçük partiküller veya hava yolu Her iki yol ile Damlacık/ yakın temas Hava yolu ≥

İnkübasyon Periyodu İçin Varsayımlar Pandemik influenzanın özellikleri Mevsimsel influenzanın özellikleri ≈ İnkübasyon süresi: 1-3 gün Latent periyot: 0.5 – 2 gün Bulaştırıcılık süresi : ~ 5 gün pandemic influenzanın özellikleri ≈ Mevsimsel influenzanın özellikleri Basit çoğalabilme katsayısı* (R0): 1.4 – 2.5 26 April 2017

Domuz Gribi Vakalarının Dünyadaki Seyri

DSÖ’nün 11.05.2009 tarihindeki son duyurusuna göre vaka sayısı 4694, ölüm 53, vakaların görüldüğü ülke sayısı 30 olarak açıklanmıştır.

BİR GRİP PANDEMİSİNİN SONUÇLARI İnsan kaybının yanı sıra, pandemilerde çok büyük sosyal ve ekonomik yıkımlar da olmaktadır. 2003 yılında SARS hastalığı bir pandemi karakteri göstermediği halde hastalığın sosyal ve ekonomik sonuçları tıbbi sonuçlarından daha olumsuz olmuştur. 29 ülkede 8096 kişi etkilenmiş, 774 kişi ölmüş, ancak Güneydoğu Asya ülkeleri bu süreçte yıllık GSYH’larının %0.5’ini kaybetmişlerdir.

BİR GRİP PANDEMİSİNİN SONUÇLARI Dünya Bankası bir pandemide, yıllık ekonomik kaybın dünya toplam GSYH’sının %2’si kadar olabileceğini tahmin etmektedir. (yaklaşık 800 milyar USD). Buna göre Türkiye için ekonomik kaybın yaklaşık 1,5-2 milyar USD olabileceği tahmin edilmektedir.

DÜNYADAKİ PANDEMİ EVRELERİ VE ÜLKEMİZDEKİ DURUMU

Dünya Sağlık Örgütü Pandemi Alarm Düzeyleri Evre AÇIKLAMA 1 Hayvanlar arasında insanda hastalık yapacak virus dolaşımı yok 2 Hayvanlar arasında insanda hastalık yapacak virüs dolaşımı var 3 Yeni virüs hayvanlardan insanlara bulaşmakla beraber, vakalarda kümelenme yok 4 Bir ülke ile sınırlı olmak üzere salgın tarzında insandan insana bulaşma var 5 Salgın DSÖ’nün bir bölgesindeki en az iki ülkede var 6 Evre 5’e ek olarak salgın DSÖ’nün bir başka bölgesindeki ülkede de var Pik sonrası Uygun bir sürveyans sistemi ile salgın pik düzeyinin altında Muhtemel yeni dalga Uygun bir sürveyans sistemi ile vakalarda tekrar artış olması Pandemi sonrası Yeterli bir sürveyans sistemi ile vaka sayılarının mevsimsel grip vaka düzeyine gerilemesi

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ PANDEMİK ALARM DÜZEYLERİ ÜLKE İÇİN ÖNEMİ ULUSAL ALARM DÜZEYİ Evre 5 Büyük gruplarda hastalığın görülmesi. Ancak insandan insana bulaşma sınırlı. Bu durum, virüsün insandan insana bulaşma konusunda adaptasyonunu hızla tamamladığını ancak insandan insana bulaşan grip virüslerinde olduğu gibi halen infektif özelliğe sahip olmadığını düşündürür. Bu durum pandemi öncesi en önemli risk aşamasıdır. Ülkemizde ve yakın sosyal ve ticari ilişkide olduğumuz ülkelerde vaka yok Alarm Düzeyi 4: Ulusal düzeyde sürveyans programı ve koruyucu önlemlerin yaşama geçirilmesi Ülkemizde vaka yok ama yakın sosyal ve ticari ilişkide olduğumuz ülkelerde vaka var Ulusal düzeyde sürveyans programı ve koruyucu önlemlerin hayata geçirilmesi Ülkemizde vaka var Alarm Düzeyi 5-a: Bölgesel vakalar görüldüğü takdirde salgın yayılma önlemlerinin hayata geçirilmesi Alarm Düzeyi 5-b: Vakalar birden fazla coğrafik bölgede görülmesi durumunda salgın kontrol programının tam olarak yürürlüğe girmesi Evre 6 Pandemik Evre olan bu aşamada bulaşma artmış ve toplumda süreklilik göstermektedir.

BİR PANDEMİDE ÜLKEMİZ İÇİN MUHTEMEL SENARYOLAR Hastalanacak kişi sayısı (Atak Hızı) En iyimser senaryoya göre toplumun %5’i, en kötümser senaryoya göre toplumun %25-45’i hastalığa yakalanacaktır. Hastaneye Başvuru Tüm hastalananların %50’si Hastaneye Yatış Hastaneye başvuranların %5,5’i Ölüm Hastalananların %0,2 - % 2,5’ i

TÜRKİYE İÇİN PANDEMİ SENARYOLARI Bir ülkede pandeminin 15 hafta süreceği ve 6.-7. haftada zirve noktaya ulaşacağı öngörülmektedir. VAKA SAYISI (milyon) ÖLÜM SAYISI (bin) İyi Senaryo Kötü Senaryo HASTANEYE YATAN SAYISI %5 ATAK HIZI 3.6 7.200 - 90.000 99.000 %15 10.8 21.600 - 270.200 297.300 %25 18.0 36.000- 450.400 495.400 %45 32.0 64.000 – 810.000 891.000

Geçmiş Pandemilere Göre Avantajlar Antiviral ve antibiotik ilaçların olması Aşı geliştirilebilme imkânı Gelişmiş laboratuvar şartları Yoğun bakım şartlarının daha iyi durumda olması Yaygın iletişim araçlarının bulunması Sağlık Bakanlığı olarak hazırlıklarımızın olması Dolaşımda olan A/H1N1 virüsünün hastalık yapıcı ve ölüme yol açıcı özelliğinin zayıf olması Mevsim olarak yaza giriliyor olması Dezavantajlar Nüfus yoğunluğu Ülkeler arası yoğun yolcu trafiği Medyada zaman zaman yer alan panik oluşturan haberler Grip virüsünde bundan sonra meydana gelebilecek genetik değişimlerle hastalık yapıcı ve ölüme yol açıcı özelliğinin güçlenme ihtimali

DOMUZ GRİBİ SALGININDAN KORUNMANIN EN BASİT YOLU Ana temaları: El yıkama ve Öksürük ve hapşırık sırasında ağız ve burnun tek kullanımlık mendil ile kapatılmasıdır.

ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER Salgın durumunda kritik işlerin en az sayıda personelle yürütülmesi gerekeceğinden,kamu kurumları kamu hizmetlerinin aksamadan devamı için asgari personel sayıları ve niteliklerini belirlemelidir. İletişim planları yapılmalı ve kritik görevdeki personelin yedekleriyle birlikte iletişim bilgileri ilgili kurum ve kuruluşlara duyurulmalıdır. Sağlık Bakanlığı tarafından talep edilen uygulamaların kriz yönetimi kapsamında gerçekleştirilmelidir.

Pandemi Evresine Göre Alınabilecek Tedbirler Gerekli hallerde okullar ve yüksek öğretimin tatil edilmesi, toplu organizasyonların (festival, tiyatro, sinema gibi) iptal edilmesi Seyahat kısıtlanmasına karar verilebileceğinden gerekli tedbirlerin alınması İletişim kanallarının açık kalmasının sağlanması İlde gıda, personel ve malzeme sevkiyatının sürdürülebilirliğini sağlayacak tedbirlerin alınması Önemli kamu hizmetlerinin (güvenlik ve bazı belediye hizmetleri gibi) kesintisiz devamının sağlanması

Pandemi Evresine Göre Alınabilecek Tedbirler Toplu yaşama alanlarını kullanan kişiler için korunma (kışla, okul, yurt, cezaevi vs.) yaşanılan ortak alan sık sık havalandırılmalı Kişiler arası temas (sarılmak, öpmek tokalaşmak) en aza indirilmeli, temas sonrası eller yıkanmalıdır.

İNFLUENZA PANDEMİSİNDE YÖNETİM SİSTEMİ KRİZ YÖNETİMİ GENEL İDARE BİLİMSEL DESTEK BAŞBAKANLIK KRİZ YÖNETİM MERKEZİ BAŞBAKANLIK SAĞLIK BAKANLIĞI OPERASYON MERKEZİ ULUSAL PANDEMİ İZLEME KURULU SAĞLIK BAKANLIĞI İL KRİZ MERKEZİ VALİLİK İL PANDEMİ İZLEME KURULU İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ OPERASYON MERKEZİ İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ (Halk Sağlığı Müdürlüğü) 36

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI Okullarda eğitim verilmesi Gerektiği hallerde okulların tatil edilmesi Gönüllü personel temininde destek verilmesi Sağlık Bakanlığınca talep edilen uygulamaların kriz yönetimi kapsamında gerçekleştirilmesi sağlanması hususunda destek vermelidir.

GRİBİ HAFİFE ALMA, TEDBİRİ ELDEN BIRAKMA . TEŞEKKÜRLER…