OBEZİTEDE BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİLER Psikolog Gözde Coşkun Antalya Halk Sağlığı Müdürlüğü

B ILIŞSEL DAVRANıŞÇı TERAPILER ; Obezite gibi söz konusu sorunu devam ettiren süreçlerin bilişsel yapısını ele alır. Kalıcı değişimi önleyen bilişsel ve davranışçı mekanizmaları değiştirmeyi hedefler.

Belirlenen hedefe ulaşmada ve sürdürmede bilişsel ve davranışsal yöntemler kombinasyonunu uygular.

Davranış terapisinin üç temel özelliği vardır: Amaca yöneliktir:ölçülebilir, değerlendirilebilir hedefler amaç olarak belirlenir. Süreç yönelimlidir: bireyler değişim için yapmaları gereken şeyleri, ne zaman, kiminle, nerede, nasıl yapacaklarını belirlerler. Küçük değişimlere odaklanır: “Daha zor hedefler için daha basit adımların başarılması gereklidir.”

Obezitede psikolojik faktörlere bakış ve psikoterapi bileşenleri: Davranış değiştirmeye yönelik teknikler. Kayıt tutma Uyaran kontrolü Davranışçı müdahaleler Ödül mekanizmasının kullanılması

Fonksiyonel olmayan düşünce ve inançların değişimine yönelik teknikler. Bilişsel yeniden yapılandırma

D AVRANıŞ DEĞIŞIMINE YÖNELIK TEKNIKLER Kayıt Tutma: Değişimin ilk basamağıdır. “Sorun davranışın” belirlenmesini sağlar.

Kişinin yaşam koşullarına uygun “hedef davranışın” belirlenmesini sağlar. İzlemi kolaylaştırır. Tedavinin etkinliğinin değerlendirilmesini sağlar. Hedeflenen kiloya ulaşıldığında kilonun korunmasında yardımcı olur.

ZAMANDURUMDÜŞÜNCEYEMEK 08.15Kahvaltı SofrasıBugündiyete başlıcaktım yapamadım, ben zaten hiçbir şeyi başaramam. 5 dilim ekmek 3 dilim peynir 5 zeytin Omlet 5 kaşık reçel 9.30Ablamla kavga ettim. Ev işlerinde bana hiçbir zaman yardımcı olmuyor. Bir paket bisküvi. Kahve 11.00Ders çalışıyordum. Şu sınavı bir türlü geçemiyorum. 2 fincan çay. 100 gr çekirdek. Bir çikolata. ………..………….…………..………..

E TKINLIK TABLOSU Yürüyüş Sabah ve akşam yarımşar saat ……..Akşam yarım saat Spor Hareketleri……Sabah ve akşam evde 20 şer dakika Sabah 20 dakika Ev İşleriToplamda 1 saat ev temizliği Yarım saat balkon temizliği Yarım saat mutfak işleri ………

Uyaran Kontrolü: Yemek yerken başka bir aktivitede bulunmamak. Yemek yemeyi evin bir bölümü ve mümkünse belirli bir masa ve düzenle sınırlı tutmak. Yemek yerken sadece yenilecek miktarda yiyeceği sofrada tutmak.

Yemeği porsiyonlar halinde, sofra düzeninde ve tabaktan yemek. “Tehlikeli yiyecek ve içecekleri” evde bulundurmamak. Alışverişe liste yaparak, planlı ve tok karnına çıkmak.

Davranışçı Müdahaleler: Kilo kaybını engelleyen sorun davranışların, hedefe yönelik altarnetif davranışlarla değiştirilmesi. Danışan için sorun davranışın hangi durumlarda ortaya çıktığı kayıtlardan anlaşılacaktır.

Bu davranışa yönelik alternatif davranışlar da danışan ile birlikte kararlaştırılmalıdır. Danışanın yemek için duyduğu karşı konulması güç isteği frenlemesine yardımcı olacaktır. Alternatif davranışlar, danışanın öz güveninin artmasına da yardımcı olacaktır.

Ödül Mekanizmasının Kullanılması: Hedefe yönelik davranışın ödül ile pekiştirilmesi. Ödüllendirilecek davranışın kilo vermek yerine diyet ve fiziksel aktivite programına uyum sürecindeki gayrete odaklanması gerekmektedir.

Ödüllendirilecek davranışın kolay ulaşılabilir hedefleri takip etmesi ve ödül olarak yiyeceklerin kullanılmaması gerekir. Ödülün ne olacağı ve hangi davranışı takip edeceği danışan ile birlikte belirlenmelidir.

F ONKSIYONEL OLMAYAN DÜŞÜNCE VE INANÇLARıN DEĞIŞIMINE YÖNELIK TEKNIKLER Bilişsel Yeniden Yapılandırılma: Kilo kaybı için engelleyici bilgi ve innaçların, gerçeğe uygun olanlarla değiştirilmesidir. Psiko-eğitim bilişsel yeniden yapılandırmanın ilk aşamasıdır.

Kilo kontrolü, sağlıklı beslenme ilkeleri ve fiziksel aktivite düzeyinin arttırılması ile ilgili kişinin anlayabileceği düzeyde bilgi aktarılması önemlidir. Kilo sorununun sürmesine yol açan faktörler tanıtılmalı ve bu faktörlerin danışan için geçerli olup olmadığı birlikte araştırılmalıdır.

Olumsuz duygularla başa çıkma (kaygı, öfke, üzüntü vb.) yolu olarak yeme davranışı… “Ya hep ya hiç” tarzı düşünme biçimi (ya diyete bütün kuralları ile uymalıyım ya da en ufak bir kaçamakta diyeti tamamen bırakırım)

Olumluyu azımsama ( Sadece 3 kilo verdim o kadar çaba boşunaydı) Mutlak kurallar koymak ( -meli, -malı ekleri) Aşırı genelleme (Hiçbir zaman kilo vermeyi başaramayacağım, şimdiye kadar bu kaçıncı denemem) Etiketleme (çok şişmanım, işe yaramaz biriyim, iradesizin tekiyim)

«Bir diğer insanı, geldiği kültür, yaşadığı ortam, içinde bulunduğu koşullar, sahip olduğu duygu, düşünce ve inançlar açısından biricik olduğunu unutmadan, empatik yaklaşımla tanımaya çalışmalı ve tedavi yöntemlerini O’nun ihtiyaçlarına göre şekillendirmeliyiz.» Unutmayınız ki, en etkin tedavi yöntemi bile hasta ile karşılıklı kurulan iyi bir ilişki ve iş birliği olmaksızın işe yaramaz.

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER