BİREYİ TANIMA VE BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ

BİREYİ TANIMA VE BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ Dersimizin amacını oluşturan psikolojik danışma ve rehberlik sürecinin amacı “bireyin kendini tanımasına ve kendi özünü gerçekleştirmesine yardım etmeye” dayanır. Nihai amaç öğrencinin kendini gerçekleştirmesidir.

Öğrencilerin fiziksel,sosyal,duygusal ve bilişsel olarak her yönüyle gelişmesini ve bu doğrultuda kendini gerçekleştirmesini hedefleyen rehberlik hizmetleri,bu işlevini bir dizi psikolojik yardım hizmetinin bir bütünlük içinde verilmesi ile gerçekleştirmeye çalışır. Bu hizmetler; Bireyi Tanıma Hizmeti Bilgi Toplama ve Yayma Hizmeti Psikolojik Danışma Hizmeti

Yöneltme ve Yerleştirme Hizmetleri Oryantasyon Hizmetleri İzleme ve Değerlendirme Hizmetleri Müşavirlik(Konsültasyon) Hizmetleri Tüm bu hizmet alanları içerisinde bireyi tanıma hizmetleri,diğer hizmetlerin gerçekleştirilebilmesi için öncül bir nitelik taşır.

BİREYİ TANIMA AMACI VE GEREĞİ Gelişimsel süreç açısından baktığımızda belli yaş gruplarında yer alan bireyler bazı ortak özellikler gösterirler. Birtakım benzerlikler olsa da,her birey bu dönemi kendi öznelliği çerçevesinde aşmaya çalışacaktır. Dolayısıyla yeryüzündeki kişi sayısı kadar kişilik olduğunu söylemek de yanlış olmaz. Bu durum Bireysel Farklılıklar kavramını gündeme getirmektedir.

Bireysel Farklılıklar kavramı,öğrenciyi merkez alan eğitim anlayışının temelini oluşturur. Öğrenciyi merkez alan eğitim anlayışında,eğitim ortamları öğrencilerin ilgi,ihtiyaç ve yetenek gibi bir çok özellik açısından gösterdikleri bireysel farklılıklar dikkate alınarak düzenlenmeye çalışılır. Öğrenciyi bir bütün halinde ele alarak, onun akademik potansiyelleri olduğu kadar sosyal, duyuşsal özellikler gibi potansiyellerini de geliştirmeyi hedefler.

BİREYİ TANIMADA İZLENMESİ GEREKEN TEMEL İLKELER Öğrencinin yetenek,ilgi,istek,mesleki değer,başarı gibi bireysel özellikleri ile sosyal,kültürel özellikleri olabildiğince çok boyutlu olarak ele alınmalıdır. Bilgilerin toplanmasında,değerlendirilmesinde ve kullanılmasında bilimsel standartlara uyulmalıdır. Bu çalışmalarda uygulanan ölçme aracı,yöntem ve tekniklerin kullanılması bir amaç değil araçtır.

Bireyi tanıma çalışmalarında temel amaç; öğrencinin kendini tanımasıdır Bireyi tanıma çalışmaları bir süreç dahilinde yürütülmelidir Elde edilen bilgiler bütünleştirilerek değerlendirilmelidir Bireyi tanıma çalışmaları tüm öğrencilere yönelik olmalı Okul ortamında bireyi tanıma hizmetleri öğretmen,uzman ve yöneticileri kapsayacak şekilde bir takım halinde çalışmayı gerektirir. Okullarda öğrenciler hakkında toplanan bilgilerden öğrencilerin yanı sıra öğretmenler, yöneticiler ve veliler de faydalanabilmeli

ÖĞRENCİLERİ HANGİ ÖZELLİKLERİ İLE TANIMAK GEREKİR Öğrencinin Kimliğini Tanıtıcı Bilgiler Biyolojik Özellikleri ve Sağlık Durumu Okul Özgeçmişi Zihinsel Özellikleri Sosyal Gelişimi ve Uyumu Kişilik Özellikleri Sosyo-kültürel ve Ekonomik Koşulları

BİREY TANIMA TEKNİKLERİNİN SINIFLANDIRILMASI Bireyi tanıma teknikleri değişik biçimlerde sınıflandırılmaktadır. Çoğunlukla tercih edilen sınıflama, Testler ve Test Dışı Teknikler şeklindedir.

BİREYİ TANIMADA PSİKOLOJİK TESTLER Test; davranışlarımızı gözlemlemek ve onları sayı ve kategorilerle tanımlamak için kullanılan sistematik bir yöntemdir.

BİREYİ TANIMADA PSİKOLOJİK TESTLER Testlerin temel amacı,bireysel farklılıkları ve bununla birlikte bireyin içinde bulunduğu grupla benzer yönlerini ortaya koymaktır. Psikolojik testler kişinin herhangi bir özelliğini (zeka,tutum,ilgi,kişilik özellikleri vb.) ölçmek amacıyla o özelliğin temsil edici nitelikteki davranış örneklerini içeren maddelerden oluşur. Psikolojik test sonuçları, genellikle sayılarla ifade edilir.

REHBERLİKTE KULLANILAN TESTLERDE ARANAN PSİKOMETRİK ÖZELLİKLER Testin Duruma ve Amaca uygun olması : Öğrencide incelenecek özellik tespit edildikten sonra bu özelliği en iyi ölçen test seçilmelidir. Geçerlik: Ölçülmek istenen özelliğin tam ve doğru olarak ölçülebilme derecesidir. Güvenirlik: Ölçme aracının aynı kişilere farklı zamanlarda uygulandığında aynı sonuçlar vermesidir. Norm Çalışması: Kişinin ölçülen özellik açısından başka kişilerle karşılaştırılması ve başkalarına göre puanının nerede olduğunun saptanması.

PSİKOLOJİK TESTLERİN SINIFLANDIRILMASI Rehberlikte kullanılan psikolojik testler,ölçtükleri özellikler bakımında aşağıdaki başlıklar altında gruplanarak incelenebilir. Yetenek Testleri Başarı Testleri İlgi Envanterleri Kişilik Testleri

PSİKOLOJİK TESTLERİN SINIFLANDIRILMASI Yetenek Testleri: Yetenek testleri genel yetenek ve özel yetenek olmak üzere iki gruba ayrılır. Genel Yetenek “kalıtımla getirilen gizilgücün eğitim ve çevre etkisi ile geliştirilen kısmıdır.” Özel yetenek ise, herhangi bir öğrenme olanağı verildiğinde bireyin bundan yararlanma gücüdür denilebilir.

Başarı Testleri: Bu testler,öğrencilerin belli bir konuda ve genellikle belli bir öğretim sonunda elde ettiği bilgi,beceri ve anlayışı ölçmeye yarar. Başarı testlerinin amaçlarından birkaçı; Öğrencilerin akademik yaşantısını değerlendirmek Öğrenciler arası karşılaştırma yapmak Öğrencilerin başarısızlık nedenlerini araştırmak Öğrencilerin öğrenme düzeylerini saptamak Öğretmenlerin ve Okulun değerlendirilmesi

Kişilik testleri: Çoğunlukla iki durumda kullanılmaları tercih edilir. Birincisi, psikolojik yardım almayı gerektirecek bir kişilik bozukluğu ya da patolojinin olup olmadığını belirlemek, diğeri ise bireyin girmek istediği mesleğe uygun bir kişilik örüntüsüne sahip olup olmadığını saptamaktır. Yan tarafta Rorschach Testi Kartlarına bir örnek bulunmaktadır.

Bu testler yetenek testleriyle birlikte kullanıldığında bir okul, İlgi Envanterleri: Kişinin sevdiği,hoşlandığı veya hoşlanmadığı nesne ve etkinlikleri tanımaya yönelik olarak uygulanan ve genellikle akademik ve mesleki eğilimleri saptamaya yarayan test grubudur. Bu testler yetenek testleriyle birlikte kullanıldığında bir okul, program veya meslek seçimine karar verme sürecinde isabetli sonuçlar vermektedir.

BİREYİ TANIMADA TEST DIŞI TEKNİKLER Otobiyografi: Bireyin geçmiş ve şimdiki yaşantısı ile geleceğe yönelik planlarını yazılı olarak anlatmasıdır. Otobiyografi serbest ve sınırlı olmak üzere ikiye ayrılır. Serbest yazımda bireye hiçbir sınırlama ve yönlendirme yapılmaz. Planlı yazımda ise kişiye konu başlıkları verilerek sınırlama ve yönlendirme yapılır.

Sosyometri: BİREYİ TANIMADA TEST DIŞI TEKNİKLER Bir grubu oluşturan bireylerin birbirleriyle sosyal ilişkilerini ve mesafelerini gösteren ve grubun sosyal dokusunu ortaya çıkaran bir tekniktir. Bu teknikte öncelikle gruba belli bir konuda bireylerin sosyal ilişkilerini ifade edebilecekleri bir sosyometrik anket uygulanır. Elde edilen cevaplar daha sonra sosyogram adı verilen bir tabloda gösterilir.

1.TERCİH 3 PUAN, 2.TERCİH 2 PUAN, 3.TERCİH 1 PUAN

Sosyogramla saptanan kişilik tipleri ya da ilişki türleri aşağıdaki gibidir: Liderler:Diğer üyeler tarafından önder olarak seçilen kişi. Terkedilmişler:Üyelerin hiçbiri tarafından arkadaş olarak seçilmeyendir. Reddedilenler:Gruptaki üyelerin bazıları tarafından sevilemeyen kişi olarak tanımlanan kişiler. Karşılıklı Çekenler:Grup içinde karşılıklı olarak birbirini çeken çiftlerdir. Klikler:Gruptan soyutlanmış ama kendi aralarında ilişkili yani birbirini çeken küçük grupçuklardır.

BİREYİ TANIMADA TEST DIŞI TEKNİKLER Kimdir Bu?: Bireyin kendisi ve içinde bulunduğu grubun üyeleri tarafından nasıl görüldüğünü değerlendiren sosyometrik bir tekniktir. Aşağıda bu tekniği uygularken kullanılabilecek bazı davranış tarzlarına örnekler verilmiştir. Daima neşeli ve canlı olan kimdir? Kolay neşelenmeyen,genellikle durgun olan kimdir? Arkadaşlarıyla kavga etmeyi alışkanlık haline getiren kimdir? Sınıfta en çok konuşan,herkesin sözünü kesen kimdir?

Zaman Cetveli: Bu teknik,öğrencinin günlük zamanını nasıl değerlendirdiğini, hangi aktivitelere ne kadar zaman harcadığını ve buna ilişkin duygu ve düşüncelerini öğrenmeyi amaçlar. Kime Göre Ben Neyim: “Kimdir Bu?” tekniğinden farklı olarak başkalarının ve kendisinin gözünde bireyin kendisini nasıl algıladığını ortaya çıkarmak amacıyla kullanılan anket türü bir tekniktir. Arzu Listesi: Bu teknikte,çocuğun doyurulmamış arzularını,açığa vuramadığı duygularını,umut ve beklentilerini ortaya çıkarmak hedeflenir. Keşke kardeşim ………………………………… …………………………… yapmaktan nefret ederim.

Gözlem: Bu yöntem,belli bir amaca yönelik olarak bir nesne,olay veya ilişkinin doğal koşullarda olayın belirlediği sırada veya bilinçli ve planlı olarak hazırlanan deney koşullarında sistematik olarak incelenmesidir.Gelişigüzel ve Sistemli Gözlem olmak üzere iki çeşit gözlem vardır. Görüşme: Bireyi tanıma teknikleri içinde en yaygın olarak kullanılan tekniklerden biridir.Görüşme genel olarak iki temel amaca hizmet eder. Bilgi Toplama ya da bilgi verme, Teşhis,tedavi ve psikolojik yardım sağlama

Tüm bireyi tanıma tekniklerinde olduğu gibi görüşme tekniğinin de güçlü ve zayıf yönleri vardır. Güçlü Yanlar: Kullanım alanının çok geniş olması Yüz yüze karşılıklı konuşmaya dayanması açısından da doğal bir bilgi toplama yoludur.Böylelikle diğer yazılı bilgi toplama araçlarıyla elde edilmesi mümkün olmayan bazı duygusal süreçler ve kişisel özelliklerin de gözlenmesine imkan tanır. Görüşme,ayrıca sözel etkileşime dayalı olduğundan okuma- yazma bilmeyen kişilerden bilgi almada kolaylık sağlar. Görüşme sürecinde yeterli güven ilişkisi kurulduğu takdirde birey kimse ile paylaşmadığı çok özel yönlerini ve problemlerini açığa çıkartabilir. Görüşme tekniğinde kişi anlamadığı sorulara ilişkin açıklama isteyebilir.Böylece elde edilen bilgilerin geçerliği artar.

Zayıf Yanlar: Bu teknik,bireylerle tek tek görüşmeye dayandığından bir çok açıdan ekonomik değildir. Bireyin kişisel algı,yorum ve duygularına dayandığı için bilgiler yeterince objektif olmayabilir. Toplanan bilgilerin geçerlik ve güvenirliği diğer bilgi toplama araçlarından elde edilenlere göre daha düşük olduğundan birey hakkında başka kaynaklardan da bilgi almak ve diğer bireyi tanıma teknikleri ile desteklemek daha yararlı olmaktadır. Görüşmeden sağlanan bilgiler,görüşme yapılan bireyin kendini ifade edebilme gücü ve ayrıca vermek istediği bilgilerle sınırlıdır. Görüşmecinin görüşmenin planlanmasından raporlaştırma sürecinin sonuna kadar etkili bir şekilde yürütecek teknik bilgi ve beceri düzeyi de ayrıca bir sınırlılıktır.

Veli Görüşmesi: Öğrenciyi çeşitli yöntemlerle tanıma sürecinde başvurulan tekniklerden bir diğeri veli görüşmesidir.Aileler, öğrenciyi tanıma ve sahip olduğu sorunların kaynağını tespit edebilmek açısından vazgeçilmez veri kaynaklarıdır. Anket: Kendini anlatma tekniği olarak ele alabileceğimiz anket,bilimsel araştırmalarda geniş kitlelere uygulanmak üzere belli bir amaca yönelik olarak düzenlenmiş soru listeleri olup,psikolojik danışma ve rehberlik sürecinde de ağırlıklı olarak kullanılan bireyi tanıma tekniklerinden biridir.

Bir anket genel olarak; Bireyin Kimliği, Bireyin Davranışı, Bireyin,tutum,görüş ve beklentileri, Bireyin belli bir konuya dair bilgi derecesi hakkında sorulardan oluşur. Anketlerde kullanılan sorular “kapalı uçlu”,”açık uçlu” ve “derecelendirilmeli” olmak üzere üç başlık altında toplanabilir. Kapalı uçlu sorularda verilecek cevaplar seçeneklerle sınırlandırılmıştır.Açık uçlu sorularda seçenek verilmez,birey sorununun cevabını kendisi cevaplar.Derecelendirilmeli de ise ölçülmek istenen özelliğin derecesi azdan çoğa veya çoktan aza doğru derecelendirilir

Anket teknik açıdan düzenlenirken dikkat edilmesi gereken noktalar vardır.Bu noktalar şöyle özetlenebilir: Anketteki sorular ve soru türleri amaca uygun olmalıdır Soru cümleleri fazla uzun olmamalıdır. Bir soruda iki ayrı bilginin sorulmasından kaçınmak gerekir. Bireyin özel yaşamıyla ilgili rahatsız edici nitelikteki sorular cevaplayan kişiyi rahatsız edebilir. Anketteki soruların sayısı ve niteliği,uygulanacak grubun eğitim ve bilişsel düzeyine uygun olarak ayarlanmalıdır. Anketin yönergesi açık olmalı,amacı net bir şekilde belirtilmelidir. Anket,açıklamanın ardından kimlik bilgileri ile başlamalı,sorular genelden özele,basit ifadelerden dolaylı ifadelere göre sıralanmalıdır.

Problem Tarama Listesi: Psikolojik danışma ve rehberlikte,öğrencilerin yaşadıkları problemleri ve ihtiyaç alanlarını tespit etmek amacıyla hazırlanmış soru listelerinden oluşur.Problem tanıma listeleri genellikle; Sağlık ve bedensel gelişim, Okul Yaşamı, Ev ve Aile Yaşamı, Başkaları ile ilişki kurma, Kız-Erkek Arkadaşlığı, Gelecekteki Öğrenim ve meslek yaşamı Bireyin İç Dünyası ve Benlik Tasarımı İle ilgili alanlardaki problemlerini ortaya çıkarmayı hedefler

Anekdot: Olay kaydı ve vak’a kaydı adıyla da anılan gözleme dayalı bu teknik,öğrencinin belli bir ortamdaki özgül bir davranışının ayrıntılı ve objektif olarak betimlenip kaydedilmesine dayanır. Anekdot kayıtları sadece bir öğrenci için tutulur. Olay iki öğrenci arasında geçse bile kayıtlar dosyalarına ayrı ayrı ilave edilir. Bir anekdotta aşağıdaki unsurlar yer almalıdır : Gözlenen öğrencinin adı,soyadı,numarası,sınıfı ve şubesi Olayın geçtiği yer ve zaman Gözlemcinin adı,soyadı ve ünvanı Olayın betimlenmesi Gözlemcinin yorumu Gözlemcinin önerisi

Psikodrama: Sosyometri kuramına dayalı olan psikodrama tekniği,terapötik bir gözlem ve tedavi aracı olarak Moreno Tarafından geliştirilmiştir. Psikodrama,bireyin iç dünyasına ait duygularını,tavırlarını,kaygı, korku ve algılarını bir dramatizasyon ya da oyun içinde ifade etmesidir. Bibliyoterapi: Psikolojik danışma ve rehberlikte bireyin kendi problemleriyle ilgili psikolojik içerikli kitaplardan,edebi eserlerden,ünlü kişilerin hayat hikayelerinden yararlanarak kendisine psikolojik yardım sağlamasına dayalı bir tekniktir.

Oyun: Oyun,özellikle çocuğun kendini ifade etme araçlarından biridir. Küçük yaş gruplarındaki çocuklardan sözel yolla doğrudan bilgi almanın mümkün olmadığı durumlarda oyun tekniği çocuğun farkında olmadan kendisini dışa vurmasına yardımcı olur.