ÇOCUK VE ERGENLİK PSİKOLOJİSİ Yasemin ARISAMAN Erinç ÇELİK VAN Rehberlik ve Araştırma Merkezi
ÇOCUK KİMDİR?
İKİ ŞEKİLDE TANIMLAYABİLİRİZ HUKUKSAL TANIM BİYOLOJİK TANIM
ÇOCUĞUN ÖZELLİKLERİ DUYGULARI SÜREKLİ DEĞİŞİKLİK GÖSTERİR YENİ DURUMLARA UYMAKTA GÜÇLÜK ÇEKMEZLER SPONTANDIRLAR, SANSÜRSÜZDÜRLER TÜM BUNLARA RAĞMEN KİŞİLİKLERİNE VE FARKLILIKLARINA SAYGI DUYMAK GEREKİR
ÇOCUK GELİŞİMİ BAĞIMLILIKTAN BAĞIMSIZLIĞA BENCİLLİKTEN İŞBİRLİĞİNE SOMUT DÜŞÜNCEDEN, SOYUT VE MANTIKLI DÜŞÜNMEYE DOĞRUDUR.
PSİKOSOSYAL GELİŞİM DÖNEMLERİ 1. ORAL DÖNEM (0-1 YAŞ. GÜVEN YA DA GÜVENSİZLİK) 2. ANAL-KASSAL DÖNEM ( 1-3 YAŞ ÖZERKLİK YA DA UTANÇ VE KARARSIZLIK) 3. CİNSEL DÖNEM ( 3-5 YAŞ GİRİŞİM YA DA SUÇLULUK DUYGULARI) 4. GİZİL DÖNEM (6-11 YAŞ BECERİ YA DA AŞAĞILIK DUYGULARI) 5. ERGENLİK DÖNEMİ (11-20 YAŞ KİMLİK ARAYIŞI YA DA ROL KARMAŞASI)
ÇOCUKLARDA SIKLIKLA GÖRÜLEN DAVRANIŞSAL VE DUYGUSAL PROBLEMLER ANTİSOSYAL DAVRANIŞ GÖSTEREN ÇOCUKLAR ALIŞKANLIK VE EĞİTİM PROBLEMİ GÖSTEREN ÇOCUKLAR DUYGUSAL GELİŞİMLE İLGİLİ PROBLEMİ OLAN ÇOCUKLAR SEX YA DA CİNSEL PROBLEMİ OLAN ÇOCUKLAR GELİŞİM PROBLEMİ OLAN ÇOCUKLAR
1.ANTİSOSYAL DAV GÖSTERENLER 2.ALIŞKANLIK VE EĞİTİM PROB. GÖS 3. DUYGUSAL GELİŞİMLE İLGİLİ PROBLEMİ OLAN 1. SUÇA YÖNELENLER 1.TİKLİ ÇOCUKLAR1. KAYGILI VE KORKU DUY. ÇOC 2. SUÇLU ÇOCUKLAR 2. TIRNAK YİYEN ÇOCUKLAR 2. ÖFKELİ ÇOCUK 3. KAÇAN ÇOCUKLAR 3. PARMAK EMEN ÇOCUKLAR 3. İNATÇI ÇOCUKL 4. HIRSIZLIK YAPAN ÇOCUKLAR 4. GÜNDÜZ RÜYASIGÖREN ÇO 4. UTANGAÇ ÇO 5. YALAN SÖYLEYEN ÇOCUK 5. OLUMSUZ ÇOCU 6. KISKANÇLIK
1.1. SUÇA YÖNELEN ÇOCUKLAR Sosyal çevreleri, anne babalarının tutumları nedeni ile suç işlemeye yatkın, ekonomik açıdan alt çevrede olan çocuklarda ihtiyaçlarını karşılamak için yapılan suçlar görülür. Bunlar taciz, hırsızlık vb. Yeterli beslenemedikleri ve olumsuz koşullarda yetiştirildikleri için zihinsel eng bireylerde suça yönelebilirler.
1.2. SUÇLU ÇOCUKLAR Kanunlarla suç sayılan fiilleri işlemiş ve kanunun gösterdiği cezai hükümler kapsamına alınan çocuklardır. Suçu işlemede ailenin, çevrenin, akranlarının, en önemlisi de şehirleşmenin etkili olduğu bilinmektedir.
1.3. KAÇAN ÇOCUKLAR –Evden, okuldan, işyerlerinden herhangi bir nedenle kaçan çocuklardır. NEDENLERİ: *Dikkat çekmek *Sevgi ve macera aramak *Daha iyi yaşamak *Tehlikelerden korunmak *Otorite figürlerinin baskı ve cezalarından kaçmak Kaçışın amacı ve sıklığı önemlidir.
1.4. HIRSIZLIK YAPAN ÇOCUKLAR NEDENLERİ: İki önemli nedeni vardır. *Çocuğun bir şeye sahip olmak için çalması.Zorunlu bir ihtiyacın karşılanması ya da ait olma duygusunun öğretilmemesi sonucu görülür. *Çocuğun başkasının sahip olduğu şeyden onu yoksun bırakmak için çalması.İlgi ve sevgi ihtiyacının karşılanmaması sonucu.
2.1. TİKLİ ÇOCUKLAR 8-12 YAŞ NEDENLERİ: *Savunmadır. İç gerilimlerin dışa vurumudur *Kuralcı ve titiz anne baba tutumları *Denetleyici ve çocuktan çok şey bekleyen anne baba tutumları *yapılamayan şeylere karşı vücudun gösterdiği davranışlardır. *Fizyolojik kaynaklıda olabiliyor
2.2. PARMAK EMEN ÇOCUKLAR NEDENLERİ: *Emme refleksi ile direk bağlantılı bir durumdur. 1. Yılın sonuna kadar esas olan bir içe alış şeklidir. 5-6 &
2.3. TIRNAK YİYEN ÇOCUKLAR 3-4 yaşında başlar. Gergin ve kolayca heyecanlanan çocuklardır. Tırnak yeme, parmak emmeden zararlı bir davranıştır. NEDENLERİ VE ÇÖZÜMLERİ *Ev ortamındaki aşırı baskıcı tutumlar ve kuralcı yapı *Özgüven eksikliği *Çocuklar zorlanmamalı, azarlanıp, korkutulmamalıdır. *Sakız çiğnenmesi, bir şeyler yenmesi önerilebilir. *Ergenlikte bu durum bilinç düzeyinde çözülmelidir.
2.4.GÜNDÜZ RÜYASI GÖREN ÇOCUKLAR Sıklıkla rastlanır. Aşırı derecede görülürse sorun oluşturur. En çok 3-17 yaşları arasında görülür, boyutları ve konusu yaşa göre değişir. NEDENLERİ: *Yalnızlık *Rahatsızlık *Ev yada okulun arzulara cevap vermemesi *Sık sık farklı uyarıcılarla karşı karşıya kalınması *Güvensizlik
2.5.YALAN SÖYLEYEN ÇOCUKLAR Başkalarını kandırmak amacıyla kasıtlı olarak uydurulmuş beyanlardır. 5 yaşında önce genelleşmemiştir. 7çeşit yalan vardır. 1.Hayali Yalanlar 2.Taklit Yalanları 3.Savunma Yalanları 4.Dikkat Çekme Yalanları 5.Yüceltilmiş Yalanlar 6.İnatlaşma Amacıyla Söylenen Yalanlar 7. Patolojik Yalanlar
DÜZELTME ŞEKİLLERİ * Yeteneklerinin üzerinde şeyler beklenmemeli *Çocuğa karşı dürüst olunmalı *Çocuk eğitiminde baskıdan kaçınılmalı, olmayacak tehditler savrulmamalı, konulan normların sınırları belirlenmeli *İstenilmeyen davranışlarda bulunduklarında mümkün olduğunca tölerans gösterilmeli, hemen cezaya başvurulmamalı
3.1. KAYGILI VE KORKU DUYAN ÇOCUKLAR Korku insanların karşılaştıkları tehlike ile orantılıdır. Kaygı orantısız genellikle imgesel bir tehlikeye karşı geliştirilen bir tepkidir. Korkuyu oluşturan tehlike açık ve nettir. Kaygıyı oluşturan tehlike ise gizli ve özneldir. Kaygı her bireyde vardır.
Nedenleri: Yanlış eğitim uygulamaları(Korku, tehdit) Aşırı derecede koruma Çocuğa geleceği hakkında yanlış telkinlerde bulunup, kaygıya düşürme Çocuğa, kaygıyı hissettirecek yaşantılar yaşatmak
3.2. ÖFKELİ ÇOCUKLAR Öfke bir duygudur. Engellenme, incinme ya da tehdit karşısında gösterilen saldırganlık tepkisidir. Sinirlilikle karıştırılmamalıdır. Çocuklarda görülen ilk tepkilerden biridir. Yoğun bir kızgınlık duygusudur. Özellikle gereksinimleri engellendiğinde ortaya çıkar.
Nedenleri. Çocukta görülen bedeni rahatsızlıklar Çocuğun gereksinimlerinin asgari düzeyde zamanında karşılanmaması Büyüklerin tutarsız davranışları Çocuğun yakın çevresinde öfkeli modellerin oluşu, öfke ifadesi öğrenile biliniyor. Öfkenin pekiştirilmesi Çocuklara uygulanan sert cezalar Yetişkinlerin çocukları yargılama ve değerlendirme hataları
3.3. İNATÇI ÇOCUKLAR Bazı gelişim dönemlerinde normaldir. (3-5) Diğer zamanlarda alışkanlık haline gelmiş,belli bir nedeni olmaksızın bir şeyde ısrar etmesi, çocuğun düşünüşünü, davranışını değiştirmemesi durumudur.
Nedenleri *Çocuğun gereksinimlerinin zamanında ve yeterince karşılanmaması *Çocukların yetişkinlerin isteklerini yapmaya zorlanmaları Şiddeti ya da inadı kırmaya yönelik uygun olmayan eğitim tutumları Epilepsili çocuklarda sıklıkla görülür
3.4. UTANGAÇ ÇOCUKLAR Özellikle farklı alışılmadık bir ortamda rahat davranamayan çocuklardır.Evdeki davranış ile dışarıdaki davranış farklı olur. Çocuklar içe dönüktür.
Nedenleri *Sosyal yaşantıdan tamamen yoksun büyümeleri Çok fazla Yanlış telkin almaları(kıpırdama) Güvensizlik Sosyal becerilerin öğretilmemiş olması
4.5. OLUMSUZ ÇOCUKLAR Özellikle çocuk dili öğrendikten sonra kendisinden istenileni sözlü olarak reddetme şeklindedir. Tembellik, ağırdan alma, işitmiyormuş gibi davranmakta bir nevi olumsuz davranıştır. Tüm olumsuz davranışlar genellikle fazlaca otoriter ve her yaptığını hata olarak kabul edip düzeltmeye çalışan anne ve babanın çocuklarında daha sık görülür.
Nedenleri Anne, babanın çocuğun her yaptığını eleştirmesi Çocuğun olumlu davranışlarının takdir edilmemesi Sürekli kıyaslama yapılması Olumsuz davranışlarla model olunması Olumsuz davranışların karşısında ısrarcı olunması
3.6. Kıskançlık insanların sahip oldukları ya da sahip olmak istedikleri şeyleri paylaşma durumunda kaldıklarında duydukları hisler ve gösterdikleri tepkilerdir. Freud’a göre 3 benlik açısı vardır. Kıskançlık id le ilgilidir. Ego yoluyla bir denge kurulmalıdır. Kıskançlığa neden olan en büyük alt duygu güvensizliktir.
Nedenler *Anne babanın çocuklar arasında kıyaslama yapması *Yanlış eğitim yöntemleri(Sen ablasın) *Kıskançlık duygusunun pekiştirilmesi(Kıskanan ‘çocuğa sen daha çok seviyoruz’) *çocuklar arasındaki sorunlarda hakemlik yapılması
DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPER AKTİVİTE BOZUKLUĞU Dikkat süreleri azdır, dikkatleri dağınıktır, Düşünce duygu ve dikkatlerini yeterince denetleyemezler Yaşıtlarına göre daha çok hareketlidirler Zeka seviyeleri yaşıtları ile aynıdır Bazılarının el becerileri da az gelişmiştir Davranış sorunları ve öğrenme güçlüğü görülür
Başladıkları işi ödevi, oyunu bitirmeden bırakırlar Sırasını bekleyemez, konuşmaları böler Acele okuduğu için yanlışlar yapar Yaşıtlarına göre dağınık, unutkandırlar
Nedenleri Doğuştan gelir Yapısal özelliklerden biridir Hamilelik, doğum ve erken çocukluk dönemindeki travmalar oluşumunu hızlandırır veya tetikler Bazı vitamin ve ya elementlerin etkili olduğu tartışması sürmektedir. Genetik kalıtım önemlidir
Tedavi edilir mi? En etkili yöntem ilaç tedavisidir6 yaş % 80 Önerilen ilaç sadece çocuğun aktif zamanlarında kullanılmalı İlacın etkileri kullanım süresince olup, kalıcı değildir. İlacın etkisini keşfetmek için derslerdeki başarı değişikliğinin test edin
UNUTMAYINBIZ Kİ ÇOCUKLAR YENİ ORTAMLAR VE YENİ KİŞİLERE UYUM GÖSTERMEKTE ZORLUK ÇEKMEZLER BAZI DAVRANIŞ BİÇİMLERİNİN SORUNA DÖNÜŞMESİNE NEDEN OLAN YETİŞKİNLERDİR.