ÖĞRENME KURAMLARI Bilindiği gibi öğrenme , yaşam boyu devam eden ve davranışta kalıcı değişiklikler oluşturan bir süreçtir. Sağlıkla ilgili eğitim etkinlikleri sağlıklı yaşamı ve hastalık halinde iyileşmeyi destekleyen davranış değişikliklerinin kazanılmasını amaçlar. Hemşireler eğitimle ilgili etkinliklerinde farklı özellik,deneyim ve becerilere sahip bireylere değişik konularda eğitim vermek durumundadır. Bu nedenle hemşireler birey,aile ve toplum için gerekli plan bilimsel temeli kazanarak öğrenmenin nasıl olduğunu bilmelidir.

ÖĞRENME NASIL OLUR? İnsan biyolojik yapısı ve özellikleri ile öğrenmeye hazır olarak dünyaya gelir. Bu kapasite ile birey, yürümekten başlayarak karmaşık sorunları çözmeye ve felsefi düşünceye kadar çeşitli davranışları öğrenme yolu ile kazanır. Öğrenme; bilgi,hareket ve duşsal alanı kapsayan davranışları içerir. Bu davranışlar birbirleriyle bağlantılı olduğundan birindeki değişim diğerini etkiler.

Eğitimcilerin ve psikologların gelişen bakış açıları ve araştırma yöntemlerine bağlı olarak öğrenmeyle ilgili bir çok kuram geliştirilmiştir. Hemşireler eğitimle ilgili etkinliklerde farklı özelliklere,farklı deneyim ve becerilere sahip bireylere farklı konularda eğitim vermek durumunda oldukları için farklı öğrenme kuramlarından yararlanmak zorundadır. Günümüzde genellikle davranışçı ve bilişsel öğrenme kuramları olarak iki grup altında incelenmektedir.

A-DAVRANIŞCI KURAMCILAR Davranışçı kuramcılar öğrenmenin bir uyaran ve bu uyarana karşı gösterilen tepki sonucu oluştuğunu ve davranış değiştirmenin pekiştirme yolu ile gerçekleştiğini ileri sürmektedir. Uyaran; duyulan ses, görülen ışık ya da resim,alınan tat gibi organizmayı etkileyerek harekete geçiren olaylardır. Bir uyaran karşısında organizmada meydana gelen fizyolojik veya psikolojik değişime tepki,tepkilerin birleşmesi ile oluşan eylem davranış olarak adlandırılmaktadır. Örn; göze gelen ışık uyaran,gözün kapatılması tepkidir.

Davranışçı kuramcılara göre davranış değişikliğine neden olan 3 temel öğrenme süreci vardır. 1-Klasik koşullanma: İnsan çevresinden gelen uyaranlara verdiği tepkiyi öğrenir ve başka zaman aynı uyaranla karşılaştığında daha önce öğrendiği tepkiyi tekrarlar. Kurama göre,deneme ve yanılma yolu ile sorunlara çözüm üretilmektedir. Bu tip öğrenmeler rastlantısal olduğu için eğitim ortamında uygulamak zordur. Bu görüşün temsilcilerinden olan Pavlov ve Guthrie göre öğrenme uyaran ve tepki arasındaki ilişkiden ibarettir.

2-Edimsel Koşullanma: Bir davranışın arkasından olumlu uyaran verilerek yapılan koşullanmaya denir. Edimsel koşullanmada davranışı izleyen ve organizma üzerinde hoşa giden bir etki yaratarak davranışın ortaya çıkma olasılığını arttıran uyaranlar kullanılır. Bu kurama göre, pekiştirilen davranış öğrenilir. Edimsel koşullanma özellikle çocuk eğitiminde, psikomotor ve duyuşsal davranışların kazandırılmasında önemlidir.

Bu görüşün temsilcilerinden olan Skinner’e göre; organizmayı olumlu sonuca götüren davranışlar kalıcıdır. Örneğin yeni aldığınız elbiseyi giydiğinizde arkadaşlarınız “elbisen çok güzel yakışmış” derse, elbiseyi giyme davranışınız sürer. Ancak değerli bir arkadaşınız elbisenin size yakışmadığını söylerse o elbiseyi giymek istemezsiniz.

3-Sosyal Öğrenme (gözlem yoluyla öğrenme) Birey birçok davranışı çevresindeki kişileri gözleyerek, onları model alarak ve taklit ederek öğrenmektedir. Birey genellikle sonucu olumlu olan davranışları model alma eğilimindedir. Bu görüşün temsilcilerinden olan Bandura, bireyin çevredeki kişilerin davranışlarını gözlediğini ve bu gözlemlerden bazı sonuçları çıkararak kendisi için yararlı olan durumlarda aynı davranışı gösterdiğini savunmaktadır.

Uyarana karşı gösterilen tepki Kısaca davranışçı kuramcılara göre öğrenme Uyarana karşı gösterilen tepki Geri bildirim Pekiştirme

Davranışçı Kuramların Öğretim İlkeleri 1-Öğrenmede güdülenme önemlidir. 2-Öğrenmede pekiştirme önemlidir. 3-Davranışçı yaklaşımda yaparak öğrenme esastır. 4-Öğrenilenlerin kalıcı olmasında tekrar önemlidir.

B-BİLİŞSEL KURAMCILAR Bilişsel kuramcılara göre öğrenme, insanın beyninde ve sinir sisteminde oluşan doğrudan gözlenemeyen içsel bir süreçtir. Bilişsel kuramcılar daha çok anlama,algılama,düşünme,duyu ve yaratma gibi kavramlar üzerinde durmaktadır. Bu kuram, öğrenenin kendisine aktarılan bilgileri aynen almadığı,aksine kendisine ulaşan her bilgiyi süzgeçten geçirip yorumlayarak kendi dünyasında bir anlam yüklediğine işaret etmektedir. Anlamlandırma, kişinin deneyimleri kültürü,öğrenme sürecindeki etkileşim ortamı ve öğrenenin bu süreçteki rolüne göre değişmektedir.

Bu kurama göre, birey dış dünyadaki uyarıları alıp duyusal kayıt olarak adlandırılan belleğe 1 sn kadar kısa sürede kayıt eder. Duyusal kayda çok sayıda bilgi geldiği halde, çok azı kısa süreli belleğe geçer.Kısa süreli bellekte bilgiler 15-20 saniye korunabilmektedir. Kısa süreli bellekte yeni gelen bilgiler eski bilgilerle karşılaştırılarak birleştirilir, sınıflandırılır, anlamlandırılır ve uzun süreli belleğe gönderilir. Uzun süreli bellek bilgilerin depolanıp korunduğu bölümdür.Uzun süreli bellekte bilgiler gerektiği zaman hatırlanarak davranışa dönüştürülür.

Bilişsel Kuramların Öğretim İlkeleri 1-Yeni öğrenmeler öncekilerin üzerine eklendiği için öğrenme yaşantıları ve deneyimler önemlidir.Bu nedenle öğreten, anlattığı konu ile ilgili öğrenenin daha önceden bildiklerini fark etmeli ve öğretme esnasında kullanmalıdır. 2-Öğrenme bilgilere anlam yükleme çabasıdır.Bu nedenle öğrenme derin düşünebilme ve konunun özünü kavramaya olanak vermelidir. 3-Öğretim,öğrenene öğrendiklerini uygulaması için fırsat verir.

4-Öğreten otorite figürü değildir 4-Öğreten otorite figürü değildir. Bu nedenle eğitici öğrenenlerin potansiyellerini kullanmalarında rehberlik yapan kılavuz rolünde olmalıdır. 5-Öğrenme, öğreten ve öğrenenin etkileşimiyle gerçekleşir.

İYİ GÜNLER Öğr.Gör.Işık Atasoy