TÜKETİCİ HUKUKUNA GİRİŞ YRD. DOÇ. DR. İ smayıl İ SMAYILLI

DERS İ N KONUSU  İ nsano ğ lu bir zamanlar temel ihtiyaçlarını aslen; hayvan avlayarak, akarsulardan su içerek, ma ğ arada barınarak giderilmekteydi.  Gerçek anlamda “Tüketicinin Korunması” kavramı ok yenidir Tarihçesi:

Tüketici Kelime Anlamı ?  Tüketici " İ ngilizce'de ‘consumer", Fransızca'da consommer’ kelimeleri; tamamlamak, bitirmek anlamına gelen Latince "consumare" kelimesinden gelmiştir.  Türkçe karşılı ğ ı olan (Tüketmek, kelimesi de; kullanarak, harcayarak yok etmek, sonunu getirmek, hiç kalmamasını sa ğ lamak, hiç bırakmamak, bitirmek; "tüketim) kelimesi üretilen şeylerin kullanılıp harcanması;  Eski deyimi ile 'istihlak (tüketim)" ve «müstehlik (tüketici)" kelimeleri ise Arapça ‘helaka’ filinden gelmekte "helak" anlamını taşımaktadır.

Tarihi gelişimi  Hammurabi Kanunlarının:  229. maddesindeki “Bir inşaatçı herhangi bir kişi için bir bina inşa eder ve bu binayı uygun bir şekilde yapmazsa ve onun inşa etti ğ i bina yıkılıp sahibini öldürürse, inşaatı yapan öldürülür”  218. maddesindeki “Bir doktor operatör bıça ğ ı ile derin bir yarık açarsa ve hastayı öldürürse ya da bıçak ile bir tümörü açıp gözü keserse doktorun elleri kesilir”

Tarihi gelişimi  Tüketicileri dolaylı olarak korusa da, modern anlamda ilk düzenlemenin 1872 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde yapıldı ğ ı kabul edilir.  Ulusal düzenlemelerin yanında, Avrupa Birli ğ i’nde oldu ğ u gibi bölgesel yasal düzenlemelerin II dünya savaşından sonra yapılmaya başlanmıştır.  1985

15 MART 1962 TAR İ H İ Kennedy ilk defa Kongrede konuşmasında tüketicilerin temel 4 hakkından söz etmiştir: 1) Güvenlik Hakkı 2) Bilgi Edinme Hakkı 3) Seçme Hakkı 4) Sesini duyurma Hakkı

Türk hukukunda tüketici hukukunun gelişimi  Türk Hukukunda da öncelikle Anayasal düzenleme yapılmış ve TC Anayasasının 72. maddesi ile devlete tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirleri almak, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini teşvik etmek görevi verilmiştir.  1995 yılında çıkarılan Kanunda, tarihli 4822 sayılı kanun ile köklü de ğ işiklikler yapılmıştır.  6502 sayılı Tüketicilerin korunması hakkında kanun 2013 kabul edilmiştir

Tüketici hukuku sistemleri  Subjektif sistem:  Objektif sistem:  ka

Tüketici kavramı  Eski 4077 sayılı kanuna göre ‘tüketici, bir mal veya hizmeti ticari veya mesleki olmayan amaçlarla edinen, kullanan veya yararlanan gerçek ya da tüzel kişiyi’ ifade ediyordu.  Yeni 6502 sayılı THK’nın 3. maddesine göre ise ‘tüketici, ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi’ ifade eder.

TKHK’ na göre Tüketici kavramının Unsurları: i) Tüketicinin ticari veya mesleki amacının olmaması; ii) Tüzel veya gerçek kişi olması iii) Hareket etmesi  Tüketicinin olabilmenin bir di ğ er unsuru kişinin kişisel, ailevi veya özel bir amaçla hareket etmesidir

Başlıca tüketici hakları  Sa ğ lık ve güvenlik hakkı  Bilgilendirme hakkı  Tercihte bulunma hakkı  Temel ihtiyaçları karşılama hakkı  E ğ itimle hakkı  Tazmin edilme hakkı  Sesini duyurma hakkı  Sa ğ lıklı bir çevrede yaşama hakkı

Sa ğ lık ve Güvenlik hakkı ile ilgili örnek olay:

Bilgilendirme hakkı ile ilgili örnek olay:

Tercihte bulunma hakkı ile ilgili örnek olay:

Temel ihtiyaçları karşılama hakkı ile ilgili olay:  İ nsano ğ lu temel ihtiyaçlarını karşılaya bilme aynı zamanda bir tüketici hakkıdır.

Tazminat hakkı ile ilgili örnek olay:

E ğ itimle hakkı  Bilinçli tercihte bulunabilmesi için gerekli bilgi ve yetene ğ e sahip olması gerekir.

Sesini duyurma hakkı  Tüketici mevzuatı ile ilgili kanun çalışmalarında tüketicilerin temsil edilmesi hakkı

Sa ğ lıklı bir çevrede yaşama hakkı  Kendilerinin ve sonraki nesillerin sa ğ lıklı bir çevrede yaşamasını talep etmesi hakkıdır

Tüketici işlemleri  Tüketici sözleşmesinin tarafları Soru: Tüketicinin taraf oldu ğ u her işlem tüketici sözleşmesi olarak kabul edilebilir mi? Sözleşmenin di ğ er tarafının bazı özellikleri taşıması gereklidir mi?  TKHK ilgili hükümleri dikkate alındı ğ ında tüketici işleminin di ğ er tarafının satıcı veya sa ğ layıcı olması gerekti ğ i anlaşılmaktadır.  kredi veren ve konut finansmanı kuruluşları da tüketici sözleşmesinin tarafı olarak zikredilmektedir

Tüketici sözleşmesinin konusu  Sözleşmeye konu olan mal veya hizmet 6502 Sayılı Kanun kapsamında olmalıdır. TKHK 3. maddesinde mal ve hizmet tanımı yapılmıştır:  Mal: Alışverişe konu olan; taşınır eşya, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallar ile elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve benzeri her türlü gayri maddi malları,  Hizmet: Bir ücret veya menfaat karşılı ğ ında yapılan ya da yapılması taahhüt edilen mal sa ğ lama dışındaki her türlü tüketici işleminin konusunu ifade etmektedir.

Tüketici İ şlemleri İ çin Öngörülen Şekil Şartları  Tüketici işlemleri kural olarak herhangi bir şekil şartına ba ğ lı de ğ ildir.  Taraflar istedikleri şekilde tüketici sözleşmesi yapabilirler.  Fakat kanunda yazılı olarak yapılması öngörülen tüketici sözleşmeleri için özel şekil şartlarının düzenlendi ğ i TKHK’ nın 4/f.1. maddesine uyulması gerekir.

 az on iki punto büyüklü ğ ünde anlaşılabilir bir dilde, açık, sade ve okunabilir olmasını şekil şartı olarak öngörmektedir.  Soru: ilgili maddede derhal giderilir diyor, giderilmese bunun hukuki sonucu ne olur?

 Eksiklerin giderilmemesi durumunda sözleşmenin geçerlili ğ ini bundan etkilemez, sadece hâkim, gerekirse bu eksikli ğ i kanun hükümleri kapsamında tamamlayabilir.  Sözleşmeyi düzenleyen taraf eksikleri gidermemesi idari yaptırıma tabi olur ve ayrıca bu hakkını da kötüye kullanamaz

Yorum ilkesi  Sözleşmede yer alan bir hükmün birden çok anlama gelmesi hâlinde ise söz konusu hüküm, TKHK m. 5/f.4 gere ğ i tüketicinin lehine yorumlanır.  Contrastipulatorem (Sözleşme, şüphe hâlinde düzenleyen aleyhine yorumlanır.)

Sözleşmenin Tüketici Aleyhine De ğ iştirilmesi Yasa ğ ı  TKHK’ nin 4/f. 2. maddesi gere ğ i sözleşme hükümleri sözleşme süresi içinde tüketici aleyhine de ğ iştirilemez Soru: Söz konusu hüküm tarafların anlaşması sonucu yapılan de ğ işikleri de kapsar mı? Yoksa yasak sadece tek taraflı de ğ işiklikler için geçerlidir mi?

Ek Bedel İ steme Yasa ğ ı  TKHK’ nin 4/f. 3. maddesine göre tüketiciden sözleşme ile belirtilen masrafların dışında bir ek ücret talebi yasaklanmaktadır.  Bu düzenleme ile piyasada tüketicilere sunulan mal ve hizmetler için ödenecek ücretlerin kapsamının belirlenmesinde yaşanan sorunları önlenmesi amaçlanmaktadır.