BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU

 ÜNLÜ HARFLER : Tek başına okunup hece olabilen , ses yolunda hiçbir engele uğramadan çıkan harflerdir. Bunlar çıkış sırasında dilin , dudakların durumu ve ağzın biçimine göre çeşitlenir ÜNLÜ HARFLER A- E- I –İ- O- Ö – U- Ü

 1) Dilin durumuna göre : ÜNLÜ HARFLER A- E- I –İ- O- Ö – U- Ü  1) Dilin durumuna göre : Kalınlar ( a - ı - o - u ) İnceler ( e - i - ö - ü ) Dil bu ünlüleri söylerken Dil bu ünlüleri söylerken kalınlaşır. incelir.

 BÜYÜK SES UYUMU Türkçe'de bir sözcüğün ilk hecesinde kalın ünlü varsa ( a, ı, o, u ) sonraki ünlüler de kalın ünlülerle devam eder ve kalın ünlülerle biter. İlk hecesinde ince ünlü varsa ( e, i, ö, ü ) ince ünlülerle devam eder ve ince ünlülerle biter. Dilimizi başka dillerden ayıran bu özelliğe Büyük Ünlü Uyumu denir. Ör : yazı , buğday , çuval , büyük , orman , uykucu , incecik , erkenden , ülkeyi

Türkçe bir kelimenin ilk hecesindeki sesli harf ince ise diğer hecelerdeki sesli harflerde ince olur. Öğütlerimiz ö: ince ü: ince e: ince i : ince

İlk hecedeki sesli, kalın ise diğerleri de kalın olmalıdır. koyunlar o: kalın u: kalın a: kalın

sınıf-----kalın

Çiçek : İNCE

oyun----kalın

Aşağıdaki sözcüklerin hangisi büyük ünlü uyumu kuralına uymaz? a) davul b) badem c) öğrenci

resim----ince

Aşağıdaki sözcüklerden hangisi büyük ünlü uyumuna uyar? a-fabrika b-sinema c- sevgi

Aşağıdaki şehirlerin hangisi kalın sesli harflerden meydana gelmiştir? a-Kayseri b-Artvin c- Konya

Aşağıdaki sözcüklerden hangisi büyük ünlü uyumuna uyar? a-maneviyat b-devekuşu c-dolapta

Aşağıdaki kelimelerin hangisi tamamıyla ince ünlüdür? a) devlet b) başkent c) kardeş

Aşağıdaki kelimelerin hangisinin bütün harfleri kalın ünlüdür? a) temsilci b) düşman c) araba

Arılar çiçeklere konuyor„ cümlesinde kaç tane kalın ünlü vardır? a) 6 b) 7 c) 5

Bu ilacı günde üç kere almalısınız. ”tümcesinde büyük ünlü uyumuna uymayan sözcük hangisidir? a-günde b-kere c-almalısınız d-ilacı

“Felaketlerde zarar görenlere, yoksullara yardım elini uzatır.„ cümlesinde hangi kelime büyük ünlü uyumuna uymaz? a) felaketlerde b) görenlere c) yardım

-“Güzellerin talihi çirkin olur -“Güzellerin talihi çirkin olur. ”atasözünde büyük ünlü uyumuna uymayan sözcük hangisidir? a-güzellerin b-talihi c-çirkin d- olur

BÜYÜK ÜNLÜ UYUMUNA AYKIRI DURUMLAR Büyük ünlü uyumuna uymayan bir sözcük Türkçe değildir. Fakat dilimize sonradan girmiş bazı sözcükler büyük ünlü uyumuna uyarlar. ( horoz , hasta ,mendil , elektrik , müzik ... ) gibi.

BÜYÜK ÜNLÜ UYUMUNA AYKIRI DURUMLAR Karındaş (kardeş) Alma ( elma ) Ana ( anne ) Duşman ( düşman ) Kangı ( hangi ) Ataş ( ateş ) Inan (inanç ) Kanı ( hani ) Şışman ( şişman ) Yukarıdaki sözcükler gibi Türkçe olup da zamanla değişikliğe uğrayarak büyük ünlü uyumuna uymayan sözcükler de vardır.

TÜRKÇE ÜNLÜ UYUMUNA AYKIRI DURUMLAR Dilimize yabancı dillerden girmiş olan sözcükler büyük ünlü uyumuna uymazlar. Ör : Aile,valiz,dükkan, kitap, televizyon, tiyatro, seyahat , evlat, kalem, anten, telefon, insan, sandalye, otel ... gibi.