BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR a)Tam Kullanım Sorunu b)Etkin Kullanım Sorunu c) İktisadi Büyüme ve Kalkınma Sorunu 3.2 Temel Sorunlar ve İktisadi Sistemler Kapitalist Sistem Karma Sistem

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR Ekonomilerde 3 temel sorun vardır. Bunlar; • Tam kullanım sorunu • Etkin kullanım sorunu • İktisadi büyüme ve kalkınma sorunu

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR Tam Kullanım Sorunu Üretim faktörlerinin tamamının üretime katılması tam kullanım ya da tam istihdam, bir kısmının üretime katılması hali ise eksik istihdam ya da eksik kullanım olarak adlandırılır. Tam kullanım durumunda üretim olanakları eğrisi üzerinde üretim yapılması söz konusudur. Eksik kullanımda ise içeride bir noktada üretim yapılmaktadır.

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR Etkin Kullanım Sorunu Üretim faktörlerinin tamamının kullanılması ile sorunlar çözülmüş olmaz. Nelerin, ne kadar üretileceği konusunda da doğru kararlar almak gerekir. Kaynakların etkin kullanımı için şu 3 soru dikkate alınır • Hangi mal ve hizmetler, ne miktarda üretilecek? • Üretim, hangi yöntemlerle yapılacak? • Mal ve hizmetler kimler için üretilecek? Yani üretilen mal ve hizmetlerin bölüşümü nasıl yapılacaktır?

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR Etkin Kullanım Sorunu Birinci soruyu cevaplarken hem bireysel hem de toplumsal bazda düşünmeliyiz. Burada ihtiyaçlar şiddet derecelerine göre sıralanır. Sıralama yapıldıktan sonra ne kadar üretilecek buna karar verilmelidir. Bunu cevabı ekonomik sistemlere göre değişir. Ancak toplumun tüketim kararına göre bir seçim yapmak önemlidir. Aksi takdirde fazla üretilen mallar heba olur.

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR Etkin Kullanım Sorunu İkinci soru üretimin hangi yöntemle yapılacağıdır. Üretim yöntemi seçilirken ülkenin ekonomik durumuna uygun yöntemler seçilmelidir. İşsizlik fazla ise emek yoğun yöntem, sermaye bol ise sermaye yoğun yöntem seçilmelidir. Eğer seçim doğru yapılmazsa üretim faktörlerinin bir kısmı atıl kalır bu ise refah kaybı demektir.

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR Etkin Kullanım Sorunu Üçüncü soru ise üretimin kimler için yapılacağıdır. Diğer bir ifade ile üretilmiş mal ve hizmetler bireyler arasında nasıl paylaşılacaktır. Bu soru toplumdaki gelir dağılımı ile ilgilidir. Zengin kısım fazla ise zenginlere yönelik mallar, fakir kesim fazla ise fakirlere yönelik mallar üretilmelidir

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR İktisadi Büyüme ve Kalkınma Sorunu Refahı artırmanın yolu üretimi artırmaktır. Zamanla gerek üretim faktörlerindeki artış ve verimin artması, teknolojik gelişmeler üretim olanakları eğrisini dışa doğru kaydırır. Bu kayma ekonomilerdeki üretim artışını ifade eder.

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR 3.2 Temel Sorunlar ve Ekonomik Sistemler Günümüzde, kapitalist(liberal),sosyalist ve bu iki sistemin temel özelliklerini almış kara sistemden bahsedilebilir. Doğu bloğu ülkelerin çözülmesi ile sosyalist sistem çökmüştür. Bu sebeple dersimizde kapitalist ve karma sistemden bahsedeceğiz.

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR Kapitalist Sistem Kapitalist sistem, iktisadi faaliyetlerin işleyişinin bireylerin serbest girişimine ve bireyler arasındaki sözleşmelere bırakıldığı, toplumdaki üretim, bölüşüm, tüketim ve değişimi düzenleme işinin serbest piyasalara ve serbestçe işleyen fiyat mekanizması tarafından gerçekleştirildiği sistemdir. Saf liberal sistemin geçerli olduğu sistemlerde devlet iktisadi hayata hiç müdahale etmez. Devletin piyasalara kısmen müdahale ettiği sistemlere ise karma ekonomik sistem denir.

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR Kapitalist Sistem Kapitalist sistemin işleyişinde bazı kuramlar vardır. Bu temel kuramlar; özel mülkiyet ve girişim özgürlüğü, piyasa ve fiyat mekanizmasıdır. Özel mülkiyet hakkı, bireylerin üretim araçlarına sahip olabilme, üretim ve tüketim kararlarını özgürce verebilme ve miras bırakabilmelerini ifade eder. Kapitalist sistemin temel dinamiğidir.

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR Kapitalist Sistem Kapitalist sistemde temel ekonomik sorunlarının çözümü piyasa ve fiyat mekanizması aracılığı ile yapılır. Fiyat mekanizması tam işlerse devletin müdahalesine gerek kalmaz. Kapitalist sistemde üç temel soruna aşağıda açıklandığı şekilde çözüm yapılır.

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR Kapitalist Sistem a) Tam Kullanım Sorunu: Bu sorun genelde çalışmak isteyenlerin bir kısmının iş bulamaması şeklinde ortaya çıkar, işsizliğin olduğu bir ekonomide fiyat mekanizması tam işliyorsa ücretler düşmeye başlar. Ücretler düşünce işveren daha fazla işçi çalıştırmak isteyecek ve toplumda işsiz kalmayacaktır, iş gücü dışındaki üretim faktörlerinde de durum aynıdır.

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR Kapitalist Sistem b) Etkin Kullanım Sorunu: Bu sorunda yine düzgün işleyen fiyat mekanizması ile çözülür. Hangi malın ne kadar üretileceğine kar amacı ile hareket eden firmalar karar verir. Firmalara fiyat mekanizması yön gösterir. Talep edilen mallar üretimi artarken, talep edilmeyen malların üretimi azaltılır veya durdurulur. Mal ve hizmetler nasıl üretilecektir? Rasyonel hareket eden üretici maliyeti minimum düzeye indirecek faktör bileşenini tercih edecektir.

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR Kapitalist Sistem Üretilen Malların Bölüşümü: Üretim faktörleri elde ettikleri ücret, faiz, rant ve kar gelirleriyle piyasadan istediğini almakla özgürdür. Bölüşüm gelire bağlıdır. d) Ekonomik Büyüme ve Kalkınma Sorunu: Üretim kapasitenin artırılması, kar amacı güden girişimciler tarafından gerçekleştirilir. Böylece ekonomik büyüme ve kalkınma sorunu da halledilmiş olur.

BÖLÜM 3 EKONOMİLERDE TEMEL SORUNLAR Karma Ekonomik Sistem Kapitalist ile sosyalist sistemin orta noktasında yer alan sistemdir. Temel sorunların çözümü fiyat mekanizmasına bırakılmıştır. Fakat devlet piyasa mekanizmasının aksayan yönlerini düzeltmek, daha etkin bir kaynak dağılımını sağlamak, daha adil bir gelir dağılımını oluşturmak, üreticiyi ve tüketiciyi korumak gibi amaçlarla gerektiğinde piyasalara müdahale eder. Üretim özel sektör yanında kamu tarafından da gerçekleştirilir. Devlet özel sektörün girmediği alanlara bizzat girer. Bu sistemde geleceğe yönelik planlar yapılır. Bu planlar kamu için emredici, özel sektör için yol göstericidir.