GÖZETİM DENETİM ve FİNANSAL SİSTEM

DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUMLAR SERMAYE PİYASASI KURULU HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI MERKEZ BANKASI BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU TASARRUF MEVDUATI SİGORTA FONU MESLEK BİRLİKLERİ

SERMAYE PİYASASI KURULU 1981 de 2499 sayılı Sermaye piyasası Kanunu ile kurulmuştur Yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanan idari ve mali özerkliğe sahip düzenleyici bir kamu kurumudur. Kurul mali özerkliğe sahiptir Kurulun giderlerinin karşılandığı fonun kalemleri: Menkul kıymet ihraççıları (şirket, yatırım fonları, yatırım ortaklıkları) ihraç ettikleri menkul kıymetlerin %o 2’si karşılığı ödedikleri ücretler Borsaların kotasyon ve tescil ücreti ile borsa payından oluşan gelirlerin %5’i Buna rağmen açık olması durumunda bütçeden alınan ödenekler

SERMAYE PİYASASI KURULU SPK Gözetiminde bulundurduğu alanlarla ilgili düzenlemeler yapar; Menkul kıymetlere ilişkin düzenleme, Menkul kıymet, Kıymetli maden borsaları, vadeli işlem ve opsiyon borsalarına ilişkin kuruluş işleyiş düzenlemeleri yapmak Menkul kıymet yoluyla fon sağlayan şirketlere ilişkin düzenlemeler SP kurumlarına ilişkin düzenlemeler Şirketlere ilişkin Yetkileri ; Yerli ve yabancı Menkul kıymet halka arz işlemlerini kurul kaydına almak ve yürütmek

SERMAYE PİYASASI KURULU Sermeye Piyasası Kurulunun Verdiği İzinler Yatırım ortaklıkları Aracı kurumlar, Finans ortaklıkları, Derecelendirme şirketleri Bağımsız denetim kurumları, risk sermeyesi yatırım fonu ve ortaklıklarının kuruluş ve faaliyetine izin vermek Sermeye Piyasası Kurulunun Gözetim Fonksiyonu Borsadaki fiyat hareketliliği Bilgi kaynaklarını denetleme (insider trading) Kanuni açıklamalar…

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI Osmanlıda günümüze çeşitli aşamalardan sonra 9 aralık 1994 tarih ve 4059 sayılı yasayla bugünkü adı ve yapısına kavuşmuştur. Başbakanlığa bağlıdır Görevleri: Ekonomi politikalarını tespit etmek ve yardımcı olmak Hazine işlemleri ve kamu finansmanına yardımcı olmak KİT ve devlet iştiraklerine ilişkin pay sahipliğinin gerektirdiği faaliyetleri yürütmek İkili ve çok taraflı dış ekonomik ilişkileri düzenlemek Uluslararası ve bölgesel ekonomik ve mali kuruluşlara ilişkin faaliyetleri yürütmek Sermaye akımları ve kambiyo rejimine ilişkin faaliyetleri yürütmek Sigortacılık işlemlerine ilişkin izleme ve düzenleme faaliyetlerini yürütmek Yatırım, teşvik, yabancı yatırım faaliyetlerini düzenleme, uygulama izleme geliştirme faaliyetlerini yürütmek

MERKEZ BANKASI Banknot ihracı imtiyazının verildiği Osmanlı bankasının bu imtiyazı Cumhuriyetin ilk yıllarında devam etmiş 11 Haziran 1930’da 1715 Sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kanunu kabul edilerek 3 Ekim 1931 de Banka kurulmuş 1 Ocak 1932 de resmen faaliyete geçmiştir. 1955 yılında banknot ihracı imtiyazı önce 1999 yılına kadar 1994 te ise süresiz olarak bu Merkez Bankasına verilmiştir Bağımsızlık : Araç bağımsızlığı, para politikası araçlarını kullanabilme yetkileri Hedef bağımsızlığı (MB kanunun madde 4’e göre Bankanın temel görevi fiyat istikrarıdır Organlar: Genel Kurul Banka meclisi Para politikası kurulu Denetleme kurulu Başkanlık (Guvernörlük) Yönetim komitesi

Merkez Bankacılığı Tarihi Gelişimi Banknot ihraç eden banka, milli banka. Altın ve gümüş sisteminin geçerli olduğu durumlarda sistemin işleyişini sağlamakla yükümlü. Kağıt para ihraç etme imtiyazına sahip tek banka 19. yy ortalarından itibaren gelişim göstermiştir. Temeli ticari bankalara dayanmaktadır. 1668’de İsveç Devlet bankası, 1694’te Bank of England ilk merkez bankalarıdır daha sonra sırasıyla 19 yy itibarıyla Fransa, Hollanda, Avusturya, Japon MB bunları takip etmiştir.

Merkez Bankacılığı Tarihi Gelişimi Merkez bankaları özel ve kamu sermayeli olarak kurulmuşlardır Zamanla fonksiyonlarının artışı devlet bankası olma ihtiyacını doğurmuştur Ancak devletlerin karşılıksız para basmasına dayalı yaşanan olumsuzluklar devletin kontrolü altındaki merkez bankacılığı görüşlerine itirazları gündeme getirmiştir. Günümüzde merkez bankaları; devlet, özel ve karma sermayeli olarak yapılandırılabilmektedir.

Merkez Bankacılığı Fonksiyonları Özel Kesim ile Yaptığı Avans İşlemleri Karşılıkları: Altın Uluslar arası ödeme aracı niteliğindeki dövizler Hazine Bonoları Bankaların ticari sınai ve diğer girişimcilerin borsada kayıtlı tahvilleri Tarım ve sanayi senetleri Warrant lar Reeskont İşlemleri Kabul edilebilecek senetler ticari sınai ve zirai işlemlerden doğmuş olmalıdır

Merkez Bankacılığı Fonksiyonları Hazine ile Yaptığı Avans İşlemleri Devlet gelirlerinin giderlerini karşılayamadığı durumlarda MB hazineye mevsimsel ihtiyaçların karşılanması amacıyla doğrudan avans verebilir. Bunlar ülkelere göre değişmektedir. Yıllık bütçe ödeneklerinin %3, % 5, %15’i gibi değerlerde olabilmektedir. - Hazine Bonolarının Reeskontu Hazine bonolarının iskonto edilmesi yoluyla karşılığında avans verilmesi

Merkez Bankacılığı Görev ve yetkileri Banknot ihraç etmek Devletin veznedarlık görevini yapmak Mali ve iktisadi konularda danışmanlığını yapmak Ticari bankaların Para rezervlerini muhafaza etmek Ülkenin uluslar arası ödeme araçlarının muhafazasını gerçekleştirmek Nihai borç verme görevi yapmak Krediyi düzenlemek Kliring kurumu olarak hizmet vermek

Merkez Bankacılığı Merkez Bankalarının Bağımsızlığı Temel Görevleri Paranın iç ve dış değerini koruma Fiyat istikrarının sağlama Enflasyonla mücadele Bağımsızlık: Hükümetlerle işbirliği yaparak uyguladığı para ve kredi politikalarında ekonomik durumun gerekleri doğrultusunda bağımsız hareket edebilmesi.

Merkez Bankacılığı Kredi Düzenleme Ve Kontrol Politikaları İle İlgili Araçlar Iskonto haddi politikası Açık Piyasa İşlemleri Para Piyasalarının geliştirilmesi Mevduat Karşılıkları Disponibilite Oranlarının ayayrlanması Kredi Marjlarının Sınırlandırılması Diğer.

Merkez Bankacılığı Merkez Bankalarının Bağımsızlığının Temel Kriterleri Kanuni Yapı Merkez bankasının milli olup olmaması, Sermayesinde devlet iştirakinin payı Banka başkan ve yardımcılarının atanma şekilleri Uyguladıkları para ve kredi politikalarında bağımsız hareket edebilme olanaklarının yeterliliği

Merkez Bankacılığı Merkez Bankalarının Bağımsızlığının Temel Kriterleri Başkanlık Süresi Başkanlık süresinin kanunda belirttiği süre Süre koşullarına uyulup uyulmadığı Fiili görev süreleri

Merkez Bankacılığı Merkez Bankalarının Bağımsızlığının Temel Kriterleri Enflasyon Oranı Yüksek enflasyon oranları bağımsızlığı zedeleyen gelişmeleri tetikler

Türkiye’de Merkez Bankacılığı 19. yy iki kez kağıt para ihracı girişimi olmuş başarılı olamamıştır: Para ekonomisinin gelişmemiş olması Kredi hacminin yetersizliği Kağıt paranın genel değişim aracı niteliği toplum kesimlerince benimsenememiş 1863 te ilk ihraç bankası kurulmuş Yabancı sermayeli Osmanlı bankasına banknot çıkarma ayrıcalığı verilmiş

Türkiye’de Merkez Bankacılığı İhraç sınırlı olmuş, tedavülü sadece İstanbul’da gerçekleşmiş Banka nihai borç verme görevinden ziyade Osmanlı Hükümetlerinin dış ülkelerden kolat para temin edebilmesi fonksiyonunu üstlenmiş Yabancı sermayenin çıkarları baskın biçimde gözetilmiş

Türkiye’de Merkez Bankacılığı 1715 Sayılı Kanunla TC Merkez bankası Anonim şirket statüsüyle 15 Milyon Sermaye ile 3 Ekim 1931 yılında fiilen faaliyete geçmiştir. Buna Göre Temel Görev ve Yetkileri: Banknot imtiyazını tek elden yürütmek Ülkenin ekonomik gelişimine yardımcı olmak Reeskont oranın tespit ve tayin etmek Para Piyasasını ve para tedavülünü düzenlemek Hazine işlemleri Yapmak Milli paranın iç ve dış değerini korumak

Türkiye’de Merkez Bankacılığı Altın karşılığı para ihracı prensibine göre düzenlenen 1715 sayılı kanun, gelişen iktisadi şartlar ve ve prensipler göz önünde bulundurularak yeniden gözden geçirilmiştir. 14 Ocak 1970 te kabul edilen 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu ile yeniden şekillendirilmiştir. Görevleri Yetkileri Danışmanlık görevleri yeniden düzenlenmiştir.

BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU (BDDK) 4389 sayılı bankacılık kanunu ile haziran 1999 da BDDK kurulması kararı alınmış, 2000 yılında faaliyete geçmiştir. BDDK başkan, 3 başkan yardımcısı, ve ana hizmet, danışma ve yardımcı hizmet birimleri ile sınıflandırılmış hizmet birimlerinden müteşekkildir. Görev ve yetkiler: Tasarruf sahiplerinin hakları, korumak zararlı olabilecek uygulamaları önlemek kredi sisteminin etkinliğine katkı sağlamak Finansal kiralama, faktöring forfaiting finansman şirketlerinin kuruluş işleyiş yönetim teşkilat birleşme bölünme hisse değişimi tasfiye işlemlerini düzenleme, izleme, denetleme Bağımsız denetim değerleme derecelendirme destek hizmetleri

TASARRUF MEVDUATI SİGORTA FONU Fon 2003 yılında Kurulu ; 5020 sayılı kanun ile özerk bir statüye kavuşmuştur. Tasarruf sahiplerinin korunması, mevduat ve katılım fonlarının sigorta edilmesi, fon bankalarının yönetilmesi, yeniden yapılandırılması, devri birleştirilmesi ve kanunda belirlenen benzer görevlerin ifası için kurulmuş kamu tüzel kişiliğine haiz bir kurumdur. Mevduatların korunmasına ilişkin oluşturulmuş kurumların en gelişmiş olanıdır.

TASARRUF MEVDUATI SİGORTA FONU Mevduat sahibi, mevduatı kabul eden banka ve mevduatı sigorta kapsamına alan kurum arasında işlev görür. Kredi kuruluşları nezdindeki tasarruf mevduatı ve gerçek kişilere ait katılım fonunu sigorta eder Sigortaya tabi olacak mevduatı katılım fonlarının kapsam tutarını MB, Hazine, BDDK görüşünü alarak belirleme, riskini primini tahsil zamanını ve şeklini BDDK görüşüne uygun olarak belirler. Faaliyet izni kaldırılan kredi kuruluşunun mevduat ve katılım fonunun sigorta kapsamındaki kısmını doğrudan veya başka banka aracılığı ile ödemek BDDK tarafında banka faaliyet izninin kaldırılmasını müteakip bankanın yönetimini denetimini devralır ve gerektiğinde iflas tasfiye işlemini gerçekleştirir.

MESLEK BİRLİKLERİ Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşlar Birliği Türkiye Bankalar Birliği Türkiye Katılım Bankaları Birliği Borsa Aracı Kurumları Yöneticileri Derneği Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Türkiye Finans Yöneticileri Vakfı Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği Yatırımcı İlişkileri Derneği gibi benzeri kurum ve kuruluşlardan müteşekkildir.