Makine ve Teçhizat Dersi 4. Hafta POMPALAR Makine ve Teçhizat Dersi 4. Hafta

TANIM VE ÖZELLİKLER BİR AKIŞKANI BİR YERDEN BAŞKA BİR YERE TRANSFER VEYA SEVK EDEN SİSTEMLERE POMPA DENİR. Pompa içine çektiği akışkana kinetik ya da potansiyel enerji kazandırmaya yarayan aygıttır. Pompa genellikle akışkanları bir yerden bir yere iletmeye daha yükseğe çıkarmaya gazları sıkıştırıp kapalı kapıların içindeki gazları boşaltmaya yarar.

ÖZELLİK; POMPALAR İLE MOTORLARIN DEVİR SAYISI AYNI OLUP, HAREKETİ ALAN POMPANIN GÜCÜ, HAREKETİ VEREN MOTORDAN BİR MİKTAR DAHA KÜÇÜKTÜR.

Pompalar, enerjinin akışkana uygulanış biçimine göre sınıflandırılır; Hacimsel (Volümetrik) yer değiştirme. Bir akışkanın yeri mekanik olarak ya da bir başka akışkanın aracılığıyla değiştirilebilir Kinetik enerji eklenmesi. Akışkana kinetik enerji, akışkanı hızla döndürerek ya da akış yönünde bir itme vererek eklenebilir. Elektromagnetik kuvvet. Elektromagnetik kuvvet kullanabilmek için, pompalanan akışkanın iyi bir elektrik iletkeni olması gerekir

DİĞER FAKTÖRLER; Gazların taşınması ya da basınçlarının arttırılmasında kullanılan pompalara sıkıştırıcı (kompresör), üfleç ya da fan denir. Yer değişiminin mekanik yolla gerçekleştirildiği pompalara pozitif yer değiştirmeli ya da volumetrik pompalar denir. Hızla dönen bir pervanenin yardımıyla akışkana kinetik enerji yükleyen pompalara da kinetik pompa denir. Genel olarak söylenecek olursa, pozitif yer değiştirmeli pompalar görece az miktardaki akışkanı yüksek basınçla hareketlendirir, kinetik pompalar ise daha büyük miktardaki akışkanı daha düşük basınçla iter.

1)SANTRİFUJ POMPA Bir gövde içinde yer alan kanatlı bir pervanede (Çark) oluşan bu pompalarda sıvı, bir girişten çarkın ortasına iletilir. Basınç, sıvının çarkla döndürülmesiyle elde edilir

1)SANTRİFUJ POMPA ÜÇ ÇEŞİTTİR VOLÜT POMPA DİFÜZÖR (TÜRBİN) POMPA VOLÜT VE DİFÜZÖR POMPA

1)SANTRİFUJ POMPA DÜŞÜK BASINÇTA BOL AKIŞKAN BASABİLİRLER. VERİMLERİ PİSTONLU POMPALARDAN DÜŞÜKTÜR. EMME YETENEKLERİ YOKTUR.GRAVİTEYLE BESLENİRLER. HAVASININ HERZAMAN ALINMASI GEREKİR. AZ YER KAPLAR, DISCHERGE I SÜREKLİDİR.

1)SANTRİFUJ POMPA

SANTRİFUJ POMPANIN İZLEDİĞİ YOL ŞU ŞEKİLDEDİR; Çarkın emiş tarafında meydana gelen vakum nedeniyle sıvı çarkın kanatları arasına girer. Çark kanatları arasından geçen sıvı, çarkın dönü hareketleriyle büyük teğetsel bir hız kazanır. Çark kanatları ile çarkın ön ve arka profili tarafından sınırlanan kanallar arasında sıvı çarkın çıkış tarafına doğru dönme hareketi esnasında meydana gelen santrifüj kuvvetler etkisiyle itilir. Bu şekilde oluşan hareket, sıvının devamlı akışını ve pompanın emme etrafındaki emişini sağlar. Belirli bir dönme hızıyla en yüksek basınç elde edilir. Bu tür bir pompanın bir hidrodinamik pompa olduğu söylenebilir. Bütün sıvılarda kullanılmaya elverişlidir. Plastikten, bronzdan, titanyum ve tantal gibi maddelere kadar her türlü maddeden yapılabilir.

SANTRİFUJ POMPANIN KISIMLARI; ÇARK; Mekanik enerjiyi hidrolik enerjiye çeviren ve üzerinde çok sayıda kıvrık kanatlar bulunan organdır. SALYANGOZ; Çarktan çıkan suyu toplayıp basma borusuna veren kısımdır. DİFÜZÖR; Bazı pompalarda çark ile salyangoz arasına yerleştiren ve çarktan çıkan suyun hızını azaltarak yüksek kinetik enerjinin bir kısmını basınç enerjisi haline dönüştüren halka şeklindeki kısım. SALMASTRA KUTUSU; Mil ile gövde arasında doğacak kaçakları önlemek için alınmış düzendir. MİL; Tahrik organı ile çark arasını bağlayan ve çarkı taşıyan organdır.

SANTRİFUJ POMPANIN KISIMLARI;

SANTRİFUJ POMPANIN KISIMLARI; GÖVDE; Tulumbanın salyangoz ve diğer organları taşıyan kısımdır. EMME BORUSU; Emme haznesiyle tulumba girişi arasındaki borudur. DİŞ KLAPESİ VE SÜZGEÇ; Emme borusunun girişinde tek taraflı akış sağlayan yani tulumba dururken tulumba içindeki ve emme borusundaki suyun geri boşaltılmasına engel olan bir klape mevcuttur. Genel olarak bu klape bir süzgeç içerisine konmuştur. YIPRANMA HALKASI VE HİDROLİK CONTA; Dönen çark ile tulumba gövdesi arasında bulunan ve çarkın basma kısmında emme kısmına bu geçit yolu ile kaçan akışkan miktarını önlemek için alınan düzendir.

SANTRİFUJ POMPANIN KULLANIM YERLERİ; TATLI SU, DENİZ SUYU, İÇME SUYU HİDROFORLARINDA KAZAN FEED SUYU SİSTEMLERİNDE KULLANILIR.

2)PİSTONLU POMPALAR İleri geri hareket eden bir piston vasıtasıyla, ileri doğru sıvı ancak kesik kesik hareket ettirilir. Bu pompalar yatık veya dik olarak çalışmaktadırlar GENELDE AZ MİKTARDA AKIŞKANI YÜKSEK BASINÇLARDA BASARLAR. EMME YETENEKLERİ YÜKSEKTİR,VAKUM OLUŞTURURLAR. KAPASİTELERİ 300-400 T/SAAT DISCHARGE KAPALI İKEN ASLA ÇALIŞTIRILMAZLAR.

PİSTONLU POMPALARIN KULLANIM YERLERİ; FEED SUYU, YAĞLAMA YAĞI, AKARYAKIT, YANGIN, SİNTİNE, BALLAST DEVRELERİNDE KULLANILIR.

3)GEAR (DİŞLİ) POMPA DÖRDE AYRILIRLAR; DÜZ DİŞLİ HELİS DİŞLİ V (ÇAPRAZ) DİŞLİ İÇTEN DİŞLİ

3)GEAR (DİŞLİ) POMPA EMME YETENEKLERİ ÇOK YÜKSEKTİRLER. YAPILARI KÜÇÜK AMA VERİM VE KAPASİTELERİ YÜKSEKTİR. BASINC KONTROLU BY PASS VALFLERİ İLE OLUR. BASTIKLARI SIVI LİE YAĞLANDIKLARI İÇİN SORUNSUZ ÇALIŞIRLAR.

3)GEAR (DİŞLİ) POMPANIN KULLANIM YERLERİ; FUEL OIL, YAĞLAMA YAĞI TRANSFERLERİNDE, KAZANLARIN YAKIT PÜSKÜRTME SİSTEMLERİNDE, DİZEL MOTORLARIN VE DİŞLİ KUTULARININ YAĞLAMA SİSTEMLERİNDE KULLANILIR.

4)SCREW (VİDALI) POMPA YÜKSEK DEVİRDE ÇALIŞABİLİRLER. BU YÜZDEN ELEKTRİK MOTORU VE BUHAR TÜRBİNİNE DİREKT BAĞLANABİLİR. ŞEKİL İTİBARİYLE VİDAYA BENZLER. ELEMANLARI GENEL İTİBARİYLE DİŞLİ POMPANIN AYNISIDIR.

4)SCREW (VİDALI) POMPA 3’ E AYRILIRLAR. TEK VİDALI ÇİFT VİDALI ÜÇ (IMO) VİDALI

4)SCREW (VİDALI) POMPANIN KULLANIM YERLERİ; GEMİLERDE YÜKSEK VİZKOZİTESİ AKIŞKANLARIN VE BAZI SIVI KARGOLARININ BASILMASINDA, YAĞ,YAKIT, SLUDGE DEVRELERİNDE, YÜKSEK BUHAR BASINÇLI AKIŞKANLARIN TANKLARDA DREYNLERİNDE KULLANILIRLAR.

5)LOBE TÜRÜ POMPALAR Lop pompalar modül dişli pompalara benzerler akışkanın dişli ve gövde arasında ilerlemesi yönünden. Modül dişlilerden farkı loplar kontakt yapmamaktadırlar. Lopların kontaktı dış zamanlama dişlileri tarafından engellenmektedir. Yataklama yeri ve mil saptırması basıncı sınırlandırmaktadır.

5)LOBE TÜRÜ POMPALAR Loplar birbirine geçmiş şekildedir. Pompanın girişinde genişleyen hacim oluşturmaktadırlar. Dişliler dönerken akışkanı lopların arasına almaktadır. Akışkan taşınması loplar ile lopların içinde barındıran gövde arasında olmaktadır.

5)LOBE TÜRÜ POMPALAR Akışkan loplar arasından geçmemektedir. Sonunda birbirine geçen dış dişlilerin gücü ile akışkan basınç altında çıkış kapısına iletilir.

5)LOBE TÜRÜ POMPALAR AKIŞKANIN LOBLARLA CASE (KEYS) ARASINDA TAŞINMASI PRESİBİYLE ÇALIŞIRLAR. 2, 3 VEYA 4 LOB’LU OLABİLİR. KAPASİTELERİ MAX 21 BAR’DA 400 T/SAAT POMPALAMA ETKİSİ DİŞLİ POMPALARA BENZER.ANCAK BİR DEVİRDE DİŞLİ POMPADAN DAHA AZA DİSCHARGE SAĞLARLAR.

6)PROPELLER (PERVANE) POMPA İMPELLER (pervane) POMPAYA BENZER AMA SIVIYI DAHA DÜZ BİR ALANDA BASAR. PROPELLER DAİMA BASILAN SIVININ İÇİNDE YER ALIR. PROPELLER DİK VE EĞİMLİ YERLEŞTİRİLİR.

İmpeller Pompa

Propeller Pompa

6)PROPELLER (PERVANE) POMPA AKIŞKANA EKSENEL YÖNDE BİR İVME KAZANDIRIRKEN, BASINCIDA YÜKSELTİRLER. POMPANIN DEVRİ YÜKSEKTİR. TERS OLARAK ÇALIŞTIRILABİLİRLER.

NOT........ POMPALAR SADECE BU ANLATILAN TİPLERDE OLMAYIP BUNLAR GİBİ PEK ÇOK TİPİ OLDUĞU ASLA UNTULMAMALIDIR.ANLATILAN POMPALAR GEMİLERDE KULLANILAN MODELLERDİR.GEMİLERDEKİ POMPALARIN % 80 -90 INI DA SANTRIFUJ, DİŞLİ VE VİDALI POMPALAR VE BUNLARIN ÇEŞİTLERİNDEN OLUŞMAKTADIR.

DİYAFRAMLI POMPALAR

Diyaframlı pompalar, basınçlı havayla tahrik edilir Diyaframlı pompalar, basınçlı havayla tahrik edilir. Otomatik havalı valf sistemi, diyaframlar arkası ünitelerin hava basıncını değiştirerek tek mille bağlı olan diyaframları dönüşümlü ? aşamalı hareket ettirmektedir.

Emme (1) Önde gelen mil tarafından sağlanan işlemde diyaframların birinin yatağına toplanması, çalışma ünitesinin hacmini arttırarak akışkan emilme işlemine neden olmaktadır.

Pompalama (2) Aynı zamanda diğer diyafram, ünitede bulunan sıvıya doğru sıkıştırılmış havanın basıncını ileterek sıvıyı pompalama kanalına doğu itmektedir ve bu şekilde eşzamanlı olarak birinci diyaframın toplanmasını ve emme devresini sağlayıp diyaframların bağlı olduğu ana mili tahrik ettirir.

DİŞLİ POMPALAR

PİSTONLU POMPALAR