İş İle İlgili Hastalıklar Meslek Hastalıkları Dr.Doğan ERDOĞDU

Öğrenme Hedefleri İş İle İlgili Hastalıkların Başlıca Özelliklerini, Bu konuyu çalıştıktan sonra: İş İle İlgili Hastalıkların Başlıca Özelliklerini, Meslek hastalıkları ile iş ile ilgili hastalıklar arasındaki farkları İş İle İlgili Hastalık Tiplerini, Bazı Kas İskelet Sistemi ve Dolaşım Sistemi Hastalıkları İle İş Etkenleri Arasındaki İlişkileri öğrenme gibi bilgi becerilerine sahip olacaksınız.

İçindekiler İŞ İLE İLGİLİ HASTALIKLAR İş ile ilgili hastalıkların başlıca özellikler Meslek hastalıkları ile iş ile ilgili hastalıklar arasındaki farklar İş ile ilgili hastalık tipleri Bazı solunum sistemi, dolaşım sistemi ve kas iskelet sistemi hastalıkları ile iş etkenleri arasındaki ilişkiler

Olay Çalışması İşe giriş muayenesinde bir problem tespit edilen kişi, bu problemine uygun işlerde çalıştırılmalıdır. Örneğin kas iskelet sistemi hastalığı olan kişinin bedenen ağır işlerde çalıştırılması doğru olmayacaktır. İşitme sıkıntısı olan kişinin yüksek sesli işlerde çalıştırılması uygun olmayacaktır, ya da standart korunma tedbirlerinden daha üst düzey korunma kullandırılması gerekecektir. Astım ya da kronik akciğer hastalığı olan kimselerin tozlu ya da kimyasal bulunan ortamlarda çalıştırılması hastalığını alevlendireceği ya da arttıracağı için uygun olmayacaktır. Örnekler çoğaltılabilir. İşe giriş muayenelerinde tespit edilen bir durum olmasa da, periyodik sağlık muayenelerinde karşılaşılan herhangi bir rahatsızlık durumunda ise kişinin durumuna uygun bir kısımda ya da işte çalıştırılması ya da iş yerindeki olumsuzluğun düzeltilmesi sonucunda yine iş ile ilgili hastalığın önüne geçinilebilecektir. Yasalarda işe giriş muayeneleri ve periyodik sağlık muayenelerinin üzerinde titizlikle durulmasının bir nedeni meslek hastalıklarının önüne geçilmesini sağlamak olduğu gibi, bir nedeni de iş ile ilgili hastalıkların da önüne geçmek ve kişilerin sağlık durumlarına uygun işlerde çalışmasını sağlamaktır.

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIKLAR Meslek hastalıkları, işyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisi ile meydana gelen hastalıkların ortak adıdır. İş ile ilgili hastalıklar ise yalnızca bilinen, kabul edilen meslek hastalıkları değil, oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortamının diğer sebepler arasında önemli faktör olduğu hastalıklardır. Kısaca iş ile ilgili hastalıklarda, hastalığın ana sebebi yapılan iş ve işyeri değildir. Hastalığın doğal gidişatı iş yerindeki etmenler tarafından hızlandırılan hastalıklardır. İşle ilgili hastalıklarda temel etken işyeri dışındadır. İşe girmeden önce var olan veya çalışırken ortaya çıkan herhangi bir sistemik hastalık yapılan iş nedeniyle daha ağır seyredebilmektedir. Çalışanın uygun işe yerleştirilmemesi ya da sistemik hastalığın ilerlemesine neden olan etkenlerin çalışma ortamında ortadan kaldırılmaması nedeniyle mevcut hastalığın şiddetlenmesi söz konusudur. Çalışanlar arasında meslek hastalıklarından daha sık görülen işle ilgili hastalıklar; kalp hastalıkları, kronik obstrüktif akciğer hastalıkları, kas iskelet sistemi hastalıkları gibi kronik ve dejeneratif hastalıklardır. Bu hastalıkların oluşumunda birçok faktör rol oynamaktadır. Bazı mesleklerde çalışıyor olmak bazı hastalıklar için riski artıran faktör olabilmektedir. Örneğin, lumbal disk hernisi olan bir kişinin elle taşıma işinde çalışıyor olması nedeniyle kişinin şikayetleri şiddetlenip akut ağrılı disk hernisine dönüşebilecektir. Her elle taşıma yapan kişide disk hernisi olmamasına karşın disk hernisi olan kişinin uygun olmayan bir şekilde elle taşıma işinde çalıştırılması tabloyu ağırlaştırabilmektedir.

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIKLAR Çalışma hayatında, kişilerde pek çok çeşitli hastalıklar görülür. Bunların çoğu da günlük yaşamda herkeste görülebilen hastalıklardır. Ancak bazı hastalıklar vardır ki; çalışma hayatındaki birtakım etkenler bu hastalıkların ortaya çıkmasını kolaylaştırır veya gelişimini hızlandırır. Meslek hastalığında durum biraz daha farklıdır. Etken olarak meslek veya yapılan iş hastalığın vazgeçilmez nedeni ise bu bir meslek hastalığıdır. Ancak iş ile ilgili hastalıklarda meslek veya yapılan iş hastalığın ana sebebi değildir, sebeplerden bir tanesidir ya da hastalığın ortaya çıkmasını ya da gelişmesini hızlandıran bir faktördür. Bu hastalıklar kas - iskelet sistemi hastalıkları, kalp ile ilgili hastalıklar, kronik solunum sistemi hastalıkları gibi erişkinlerin kronik ve dejeneratif hastalıklarıdır. Etyolojilerinde birden fazla sayıda faktörün bulunduğu bu hastalıkların meydana gelmesinde mesleki faktörlerin de rolü vardır.

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIKLAR Örneğin kronik bronşitin oluşması için başlıca risk faktörleri sigara içilmesi, hava kirliliği, tozdur. Belli bir mesleğe özgü bir durum olmamakla birlikte tozlu ortamlarda çalışanlarda hastalık daha sık görülür. Kronik bronşitli bir kimsenin tozlu bir ortamda çalışmasına müsaade edildiği zaman, hastalığının aktif hale gelmesi ya da ağırlaşması kaçınılmaz olacaktır. Oluşan bu duruma meslek hastalığı değil iş ile ilgili hastalık denilmektedir. İş yerinde müsaade edilen azami konsantrasyonun altında da olsa toza maruziyet var ise kronik bronşitli bir çalışanda hastalığının alevlenmesi söz konusu olacaktır. Bu durumda hata işe giriş muayenesinde hastalığın tespit edilmemesi, tespit edilmiş olsa bile o kişinin durumuna uygun işlerde çalıştırılmamış olmasıdır.

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIKLARIN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ ŞUNLARDIR 1) Meslek hastalıklarında etken – hastalık ilişkisi olmazsa olmazdır. Oysa iş ile ilgili hastalıklarda etkenin iş yerinde olması gerekmez. Ancak iş yerindeki etkenler bu hastalıkların ortaya çıkmasını ve gelişmesini çabuklaştırır. 2) Meslek hastalıkları özellikle iş yerindeki etkenle doğrudan karşılaşanlarda görülür. Nadiren ev halkında ve işyeri yakınında çalışanlarda görülür. Oysa iş ile ilgili hastalıklar işçiler kadar toplumda da görülür. 3 ) İş ile ilgili hastalıklar meslek hastalıklarına göre daha sık görülür.

Meslek hastalıkları ve iş ile ilgili hastalıkları şeması

Meslek hastalıkları ve iş ile ilgili hastalıkları şeması

Meslek hastalıkları ve iş ile ilgili hastalıkları şeması Bu iki şemadan da anlaşılacağı gibi meslek hastalıklarının etkileri işyerindedir ve iş yerindeki etmenlerle hastalık arasında neden sonuç ilişkisi vardır. Oysa iş ile ilgili hastalıklarda etken çevresel ya da doğumla gelen birtakım kişisel sebeplerden olabiliyor, iş yerindeki faktörler ise hastalığın ortaya çıkmasına ya da alevlenmesine yol açıyor. İş ile ilgili hastalıklarda nedensellik de işin rolü meslek hastalıklarına göre daha zor ortaya konabilmektedir. Diğer risk faktörlerinin rolü de değerlendirilmelidir. İş ile ilgili hastalıklar meslek hastalıklarını da kapsayan geniş bir spektrumun parçasıdır.

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIK TİPLERİ 1 ) İŞ İLE İLGİLİ KARDİAK SORUNLAR: Tüm dünyada kalp damar hastalıkları ölümleri ilk sıradadır. Bunun içinde de koroner damar hastalıklar önemli yer tutar (koroner damar tıkanıklıkları). Koroner majör risk faktörleri ( yaş, erkek cinsiyet, aile hikayesi, hipertansiyon, diabet, lipid anormallikleri, obezite, fiziksel inaktivite, sigara içimi ) bulguların bir bölümünün nedenini açıklığa kavuşturur. Geri kalan bölümde ise risk faktörleri bilinmemekle birlikte toksik maddelere iş yeri veya çevreden maruz kalmak ve stresin de önemli etkenler olduğu birçok bilimsel kaynakta belirtilmektedir. Çalışan sağlığını doğrudan veya dolaylı etkileyen çevresel faktörleri saptamak ve gereken tedbirleri almak suretiyle etkeni yok etmek uygulamaları iş sağlığı uygulamalarının esasıdır. Bu faktörleri şu şekilde sınıflayabiliriz: a- Fiziksel (iyonize radyasyon, elektro manyetik radyasyon, gürültü) b- Kimyasal (ağır metaller, toksik maddeler, gazlar) c- Biyolojik (bakteri, virüs, mantarlar) d- Sosyokültürel (ekonomik durum, stres, kültür alışkanlıklar) Gece saatlerinde trafik veya havaalanı gürültüsüne maruz kalanların hipertansiyon açısından artmış risk taşıdığı saptanmıştır. Gürültüden kronik etkilenmenin kalp krizi riskinin artışı ile ilişkili olduğu da saptanmıştır.

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIK TİPLERİ Bazı toksik maddeler ve kalp damar sistemi üzerine etkileri şunlardır: - Arsenik: Aritmi, kardiyomiyopati - Arsin (arsenik gazı ): Miyokard hasarı - CO: Koroner damar hastalığı, kalp krizi, ani ölüm - Kadmiyum: Hipertansiyon, koroner damar hastalığı - Kurşun: Hipertansiyon, kardiyomiyopati, koroner damar hastalığı - Hidrokarbon ve solventler: Ritim bozuklukları - Cıva: Dilate kardiyomiyopati Hastalık bazında düşünürsek de; Hipertansiyon: İşyeri fiziko-sosyal stresi, gürültü, kurşun, karbonsülfür, kurşun Koroner damar hastalıkları: Karbonsülfür, nitrat esterleri, CO, metil klorür, pasif içicilik, arsenik, organik yanma ürünleri, hava kirliliği, fiziksel, termal stres, Kardiyomyopati (kalp kası hastalıkları) : Kobalt, kurşun, arsenik Ritim bozuklukları: Solventler, arsenik, antimon bileşikleri gibi örnekler verebiliriz. Ayrıca gece çalışanlarda kalp hastalığı riski yüksektir.

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIK TİPLERİ

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIK TİPLERİ

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIK TİPLERİ 2 ) İŞ İLE İLGİLİ SOLUNUM SİSTEMİ HASTALIKLARI: Kronik non spesifik solunum sistemi hastalıkları. DSÖ ( dünya sağlık örgütü ) iş ile ilgili hastalıklara tipik bir örnek olarak bu hastalığı sürekli balgam oluşumu veya istirahatte veya eforda çoğalan nefes darlığı şeklinde tanımlar. Kronik bronşit, astım, amfizem… 3 ) İŞ İLE İLGİLİ KAS İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARI: Ağır, tekrarlanan ya da sürekli güç harcanarak yapılan işlerin yol açtığı, ağırlaştırdığı hastalıklardır. İlk olarak 17. Yy da Bernardino Ramazzini bu konuda, doğal olmayan postürün ve sürekli hareketlerin hastalığa neden olduğundan söz etmiştir. Risk faktörleri: 1- İş sırasındaki duruş biçimi, hareketler 2- Yinelenen hareketler ve iş temposu 3- Hareketlerin şiddeti 4- Vibrasyon 5- Sıcaklık

Bazı kas iskelet sistemi hastalıklar ile iş etkenleri arasındaki ilişkiler Karpal tünel sendromu: Parlatma, cilalama, törpüleme, dövme, fırçalama, bilgisayar işleri Epikondilit (tenisçi dirseği ) : Vidalama, küçük parça montaj, çekiçle dövme Pronator teres sendromu: Parlatma, cilalama, törpüleme, bileme Boyun gerilim sendromu: Bant montaj, paketleme, ağır taşıma Radyal tünel sendromu: El aleti kullanımı Bilekte kiriş yangısı: Montaj işleri, perçin, pense kullanımı De Quervain hastalığı: Parlatma, cilalama, törpüleme, bileme, pense kullanımı, elle burma işlemleri Omuz kiriş yangısı: Zımba, pres operatörleri, montaj, kaynak, boya, tamirat, paketleme, yükleme, kaldırma işleri Tetik parmak: Tetik parmağıyla yapılan işler Ölü parmak sendromu: Motorlu testere kullanımı, tepkili çekiç kullanımı, titreşimli araç kullanımı, törpüleme, boya Raynoud sendromu: Kazıma, ele küçük gelen araç kullanımı, soğuk ortamda çalışma Bel fıtığı: Ağır taşıma, kaldırma, sürekli eğilip kalkarak yapılan işler…

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIKLAR

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIKLAR RADİAL TÜNEL SENDROMU

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIKLAR

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIKLAR TETİK PARMAK SENDROMU

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIKLAR ÖLÜ PARMAK SENDROMU

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIKLAR Reyno sendromu

İŞ İLE İLGİLİ HASTALIKLAR Bel fıtığı

ÖZET İş ile ilgili hastalıklar ile meslek hastalıkları çoğu zaman iç içe olmakla birlikte ve bazı spesifik meslek hastalıkları haricinde çoğu zaman hekimler tarafından bile ayırt edilemese de, tıbbi korunma yöntemleri tam olarak uygulandığı vakit bu karışıklık ortadan kalkacaktır. Burada asıl öne çıkan durum işe giriş muayenelerinin etkin bir biçimde yapılması gerekliliğidir. Titizlikle ve tam teşekküllü yapılan işe giriş muayenesinde kişilerin sağlık durumları tam olarak ortaya konulabilirse karışıklık söz konusu olmayacaktır. Ve yine yapılacak periyodik sağlık muayenelerinde yeni gelişen bir takım sağlık sorunları tespit edilirse buna uygun önlem alınması durumunda herhangi bir olumsuzlukla karşılaşılmayacaktır.