Mühendislik Ekonomisi 2. Hafta Kıtlık, İktisat Bilimi ve Kıtlık Sorunun Çözümü

1. Sınırsız İstekler İhtiyaçların sonsuz olması iki temel nedene dayanır. Bunlardan birincisi biyolojik ihtiyaçların mevcudiyeti diğeri ise insanoğlunun doğası ile ilgilidir. İnsanoğlunun sahip olmak istedikleri mal ve hizmetlerin yelpazesi sınırsızdır. Kısacası insanoğlunun yeter demesi mümkün değildir. Biyolojik ihtiyaçlar: Gıda beslenme, giyinme örtünme, barınma gibi, Elbisemiz var ise daha fazlasını isteriz. Ev, araba, ayakkabı, gömlek mallar dizisinin sonu gelmez. Aynı şekilde, sağlık ve eğitim, kuaför, çamaşırhane vs. gibi hizmet istekleri de sonsuzdur. Ayrıca isteklerden biri karşılanınca, istekler bitmez aksine onun yerine başkası geçer, evden sonra araba isteği başlar.

2. Kıt kaynaklar, kıtlık sorunu ve ekonomi bilimi İnsanların ihtiyaçlarını gidermek için gerekli mal ve hizmetler sınırlıdır. Yani kıtlık vardır. Üretimde kullanılan faktörler sınırlıdır. Yani ihtiyaçlar sınırsız, kaynaklar sınırlıdır. İhtiyaçlarla kaynaklar arasındaki bu dengesizlik kıtlık kanunu olarak adlandırılır.

Ekonomi Nedir? Ekonomi: sınırlı kaynaklarla sınırsız olan ihtiyaçları karşılamakla karşı karşıya olan bir bireyin ya da toplumun refahını en üst düzeye ulaştırmanın yolunu arayan bilim dalıdır İhtiyaçların karşılanmasında kullanılan kaynaklar kıt olmasaydı, bütün ihtiyaçları karşılayacak kadar bol olsaydı, kaynakların bir bedeli ve fiyatı olmayacaktı. Kısacası ekonomi bilimine ihtiyaç olmayacaktı.

3. Kıtlık ve tercih Kaynaklar sınırlı olduğundan toplumlar istedikleri her şeye değil, bazılarına sahip olacaktır. Hangilerine sahip olmak istedikleri de tercih etmelidirler. Bu sebeple kaynaklardan maksimum fayda sağlamak için bir tercih önceliği yapılır. Bireyler hayat boyu tercih yaparlar ve bu tercihlerinin sonucuna göre hayatlarını yönlendirirler.

4. Tercihler ve alternatif maliyet Kıt kaynakların kullanımıyla ilgili alınan her kararda, seçilen alternatifin maliyeti, seçimden vazgeçilen alternatiftir. Buna kaçırılan fırsat anlamında fırsat maliyeti ya da alternatif maliyet denir. Pazar günü, ders çalışmak ya da sinemaya gitmek gibi iki seçeneği olan bir öğrenci, ders çalışmayı tercih ederse, alternatif maliyet sinemaya gitmektir.

a. Tüketim kararında alternatif maliyet Tüketiciler ne kadar zengin olursa olsun bir bütçeleri vardır. Bir tüketici neyi alacağına karar verirken aynı zamanda nelerden özveride bulunduğuna da karar verir. Satın aldığı mal ve hizmetin alternatif maliyeti, almadığı mal veya hizmettir.

b. Üretim kararında alt. maliyet ve üretim olanakları eğrisi Üretime karar verilen her malında bir alternatif maliyeti vardır. Bir mal veya hizmetin üretiminde kullanılan üretim faktörleri ile başka bir mal veya hizmette üretilebilir. Örneğin milyonlarca harcanarak bir hastane yapılabilir buna karşılık aynı kaynaklarla okulda yapılabilir. Yapılmayan okulun alternatif maliyeti hastanedir. Bunun tersi de doğrudur.

Üretim olanakları eğrisi Üretim kararında alternatif maliyet üretim olanakları eğrisi ile açıklanabilir. Üretim olanakları eğrisi, belirli bir süre içinde, mevcut tüm kaynaklar ve teknoloji ile üretilebilecek nihai mal ve hizmetlerin alternatif bileşenlerini gösterir. Bir model kurabilmek ve üretim olanakları eğrisini açıklayabilmek için bazı varsayımlarda bulunmak gerekir. Bunlar;

Üretim olanakları eğrisi Ekonomide tüm kaynaklar etkin olarak kullanılmaktadır. Üretim kaynaklarının miktarı sabittir, bu kaynaklar farklı üretim türlerinde kullanılabilir. Kaynakların kalitesi ve teknolojisi sabittir. Ekonomide sadece iki mal üretilmektedir.

Üretim olanakları eğrisi Üretim olanakları eğrisi iki temel ilkeyi tanımlar. Birincisi, mevcut kıt kaynaklar ile belirli bir dönemde üretilebilecek mal ve hizmet miktarının belli bir sınırının olması, ikincisi ise toplum tarafından çok istenen bir malı üretmek için diğerinin üretimini azaltmak gerekir.

TV üretimindeki değişim Örnek olarak bu iki malın OTOMOBİL ve TV olduğunu düşünelim. BİLEŞİM OTOMOBİL (bin adet) TV Otomobil ür. Değişim (Bin adet) TV üretimindeki değişim Alternatif maliyet A 200 -------- B 10 190 1.00 C 20 170 2.00 D 30 130 40 4.00 E 80 50 5.00 F 8.00 Toplamda 6 farklı üretim bileşeni gösterilmiştir ile F bileşeni 2 maldan birinin tercih edilmesi durumudur. B,C,D,E bileşenlerinde ise iki ürün beraber üretilebilmektedir. Örneğin D bileşeninde 30.000 otomobil ile 130.000 televizyonun üretilmesi mümkündür. Bu durumu Kartezyen koordinatlarda gösterirsek üretim olanakları eğrisi elde ederiz.

Otomobil miktarını sabit olarak (10 bin adet ) artırılmak istenen her seferde vazgeçilmesi gereken TV miktarı artırılmaktadır. Buna artan fırsat maliyet prensibi denir. Eğer M noktasında üretim yapılıyorsa, ekonomide kaynaklar tam ve etkin biçimde kullanılmıyor demektir. Burada atıl kapasite ve işsizlik vardır.(Türkiye) H noktasında üretim yapmak imkânsızdır. Eğer H noktasında üretim yapmak istiyorsanız ek üretim faktörüne ihtiyaç vardır.(Almanya’ya işçi alımı )

Devlet Harcama Kararlarında Alternatif Maliyet Devlet büyük rakamlarla ifade edilen bütçe harcamalarında bulunur. Devletinde yatırımlarla veya harcamalarla ilgili aldığı her kararın bir alternatif maliyeti vardır. Ancak devletin aldığı kararlar tüm toplumu ilgilendirdiğinden, alınan karar sosyal alternatif maliyet olarak adlandırılır.