AİLE İÇİ ETKİLİ İLETİŞİM REHBER ÖĞRETMEN HÜLYA KARAY

İletişim Nedir? İletişim, düşünce ve görüşlerin sözlü olarak karşılıklı alışverişidir. İletişimin gerçekleşmesi için iki sistemin varlığı ve bu sistemler arasında bir alış-veriş şartı vardır.

İletişim Nedir? İletişim birimleri ikiye ayrılır: Kaynak Birim: Mesaj gönderen birimdir. (Konuşan Kişi) Hedef Birim: Mesajın gönderildiği birimdir. (Dinleyen Kişi)

İletişim Nedir? Konuşan kişinin gönderdiği mesaja karşılık, dinleyen kişinin verdiği "cevap mesaj"a, geri iletim adı verilir. Geri iletim sayesinde, konuşan kişinin verdiği mesajın anlaşılıp anlaşılmadığı ortaya çıkar.

İletişim Nedir? İletişimde; Kullandığımız sözcükler %10 Çıkardığımız sesler %30 Beden dilimiz %60 etkilidir. En önemli mesaj, insanın kendisidir. Kullanılan dil ne olursa olsun, kişi için en önemli ve kulağa hoş gelen söz, kendi ismidir.

Anne-Baba İlişkisinin Önemi Çocuğun kişiliğinin oluşumu, karakterinin biçimlenmesi ve benlik saygısının gelişimi, büyük ölçüde özdeşim modelleri olan anne-babanın kişilik yapılarına bağlıdır.

Kendine güveni olan anne-babalar, bu özgüvenlerini çocuklarına da yansıtarak çocuklarının da güvenli olmalarını sağlarlar. Anne-babanın davranışlarını kendine model alan çocuklar, böylelikle istenen ve istenmeyen davranışları onlardan öğrenecek, kendilerini bu doğrultuda yönlendireceklerdir.

Ancak çocuğun, anne-babasının tavırlarını benimseyebilmesi için anne-baba-çocuk üçgeni arasında, sevgi, saygı ve güven olması gerekir.

Anne-babanın birbirlerine karşı olan ilişkilerinin sevgi ve saygı temeline dayanması, gerek çocuğun cinsiyetine özgü rolü benimsemesi, gerekse özdeşleşmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

Sağlıklı anne-baba ilişkisinde, bireylerin birbirlerini sevmeleri ve saymaları, birbirlerinin düşüncelerini hoşgörü ve saygıyla karşılamaları, birbirlerine güven duymaları ve desteklemeleri söz konusudur. Anne-babasının birbirini sevdiğini, saygı duyduğunu gören, hisseden çocuklar daha mutlu ve huzurlu olurlar.

Çocuklarla sağlıklı iletişimin ilk adımı, eşlerin birbiriyle olan doğru ve sağlıklı iletişiminden geçer. İstediğiniz kadar çocuklarınızla iletişimi doğru kurmaya, hata yapmamaya çalışın, eşinizle iletişiminizde sorunlar yaşıyorsanız, bu durum çocuklarınızla olan iletişiminize de yansıyacaktır.

Başarılı Anne-Baba-Çocuk İlişkisinin Koşulları Anne-baba, çocuklarını eğitirken, öncelikle gelişim evrelerini bilmeli ve çocuklarının içinde bulunduğu gelişim dönemini ve çocuklarını tanıyarak işe başlamalıdır.

Anne-baba, çocuklarının, kendi modelleri olmadığı gibi, kardeşlerinden ve arkadaşlarından farklı, bağımsız, kendine özgü zekâ ve kişilik özellikleri olan bir birey olduğu gerçeğinden hareket etmelidir.

Anne-babaların çocuklarına uygun olan davranışları öğretebilmeleri için, gerek kendi aralarındaki davranışlarında, gerekse çocuklarına olan davranışlarında dengeli, tutarlı ve kararlı olmaları gerekir.

Anne-baba, öncelikle çocuklarını bağımsız bir birey olarak kabul eden, ona sevgi ile yaklaşan ve olumlu ilişki kurmaya çalışan kişiler olmalıdır. Bilinmelidir ki, sevgi temeline dayanan eğitim, sağlam ve başarılı bir eğitimdir.

Anne-baba, çocuğuna öyle bir ortam hazırlamalıdırlar ki, çocuk sanki her zaman anne-babası yanındaymış gibi tedbirli davransın. Bir yandan da onlar hiç yanında yokmuş gibi kendini özgür hissetsin. Böyle bir aile ortamı çocuğun kendine özgü anlayış ve düşüncesini ifade etme olanağı sağlar.

Başarılı anne-baba, çocuğun ihtiyaçlarını fark eden, onlara uygun yanıtlar veren, aşırı hoşgörülü veya katı olmayıp, çocuğa karşı esnek bir yaklaşım içinde olan, davranışlarında belirli devamlılık ve kararlılık sağlayan, karşı çıkmadan önce her zaman çocuğun isteklerini dinleyen anne-babadır.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuğunuzun ne zaman konuşmaya uygun olduğunu tespit edin (örneğin, yatma zamanında, yemekten önce, arabada) ve onunla konuşmak için fırsat yaratın.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Konuşmayı siz başlatın; bu davranış onun hayatında olup bitenlerle ilgili olduğunuzu hissettirir.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Her hafta çocuklarınız ile birebir yapabileceğiniz bir aktivite bulmaya özen gösterin ve bu sürede başka bir iş yapmaktan kaçının.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuğunuzun ilgi alanlarını öğrenin (örneğin, favori müzikleri ve aktiviteleri) ve ilgilendiğinizi gösterin.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Konuşmaya direk soru sormak yerine, kendi düşüncelerinizi ifade ederek başlayın. Söylediklerine büyüklük taslamadan, içtenlikle ilgi gösterin.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuğunuz korkuları hakkında konuşurken, ne iş yapıyor olursanız olun bırakın ve onu dinleyin.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Anlaşılması imkansız gibi gelse de onların açısından görmeye çalışın. Tepki ya da karşılık vermeden önce, sözlerini bitirmelerine izin verin. Çocuğunuzun sözlerini tekrar ederek doğru anladığınızdan emin olun.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Gereksiz sert tepkilerden kaçının; eğer en önemsiz konularda bile kızgın ya da savunmada görünürseniz, çocuklar iletişim kapılarını kapatırlar.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Kendi düşüncelerinizi ifade ederken, çocuğunuzunkileri değersiz göstermeyin; farklı fikirlere sahip olmanın kötü olmadığını ve onun düşüncelerine de saygı gösterdiğinizi hissettirin.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Kimin haklı olduğunu ispat etme duygunuza engel olun. Onun yerine "Bana katılmadığını biliyorum ama ben böyle düşünüyorum" diyerek yaklaşın.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Konuşma sırasında kendi duygularınız yerine çocuğunuzun duygularına yoğunlaşın.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuğunuza sizden ne beklediğini sorun. Bir konu hakkında tavsiyenizi mi, sessizce kendisini dinlemenizi mi, duyguları konusunda yardım etmenizi mi yoksa bir probleminin çözümünü mü istiyor.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuklar taklit ederek öğrenir, dolayısıyla nasıl bir örnek olduğunuza dikkat edin; çünkü çocuklar öfkenin nasıl kontrol edildiğini, problemlerin nasıl çözüldüğünü ya da negatif duygular ile nasıl baş edildiğini size bakarak öğrenir.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Dinlemek ve konuşmak çocuğunuz ile sağlıklı bir ilişki kurabilmenin en önemli anahtarıdır. Başka sorunlarla uğraşırken çocuklarla sağlıklı bir iletişimi korumak zor olabilir; fakat kendi sorunlarınızın çocuğunuzun yaşadıklarından daha önemli olduğunu düşünmeyin. Onların yaşadığı sorunları küçümsemeyin.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuğunuz ile konuşun; ders vermeyin, eleştirmeyin, tehdit etmeyin ya da duygularını incitecek sözler sarf etmeyin. Çocuğunuz sorunun sadece küçük bir kısmını anlatarak sizi test ediyor olabilir. Ne söylediklerini dikkatle dinleyin, daha fazla konuşmak için cesaretlendirin ve bütün hikâyeyi duymadan peşin yargıya varmayın.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuklarınıza ilişkin görüş ayrılıklarınızı çocukların önünde tartışıp, onların çelişkiler yaşamasına yol açmayın. Bu davranış çocuklarınızın hangi davranışı seçeceği konusunda çelişkiye düşmesine neden olabilir.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuklarınıza duyduğunuz sevgi koşulsuz olsun ve bunu açıkça belirtin. Bu onların kendilerini ve diğer insanları sevmelerini ve değerli bulmalarını sağlayacaktır. Çocuklarınıza çocukluklarını yaşama şansı verin. Kendini yaşayan çocuk, diğer insanların da yaşantılarına saygılı olur.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuklarınıza saygı duyun, onları dinleyin. Kendilerine değer verilmeyen insanlar, başkalarının duygularına da önem vermezler. Gerektiğinde bilmediğinizi söylemekten ve özür dilemekten çekinmeyin. Bu tutum çocuklarınızın, hata ve yenilgileri yıkılmadan göğüslemelerini sağlayacak, onları yüreklendirecektir.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuğunuz konuşurken vereceğiniz cevabı hazırlamakla meşgul olmayın. Çocuğunuz konuşmasını bitirip sizden cevap isteyene kadar, düşüncenizi söylemeyi erteleyin. Çocuğunuzun, ihtiyacı olduğunda onun yanında olacağınızı bilmesine izin verin.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuğunuz sizinle konuşmak istediğinde gazetenizi bırakın, televizyonu kapatın ve dinlemeye hazır olun. Başkalarının yanında çocuğunuzu eleştirmeniz ya da uyarmanız, çocuğunuzun size gücenmesine ve kızgınlık duygularına neden olabilir ve size olan güven duygusunu zedeleyebilir.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çok yorgun olduğunuz zamanlarda çocuğunuzu aktif bir şekilde dinlemeniz zorlaşacaktır. Bu nedenle çocuğunuzla konuşmak için yorgun olmadığınız zamanları seçmeye özen gösterin. Konunun çözümü için, çocuğunuzun adım adım bazı tedbirler planlamasına yardım ve öncülük edin.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Olumlu davranışını (sözel/davranışsal) ödüllendirmek, hatta onun da duyabileceği şekilde başkalarıyla paylaşmak, çocuğunuzun davranışı benimsemesini kolaylaştıracaktır. Sonucu tam istediğiniz gibi olmasa bile, gayret ve çabalarını takdir ettiğinizi mutlaka gösterin.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuğunuzdan duruma uygun çözüm önerileri üretmesini isteyin. Anne-baba olarak tutarlı davranmak, çocuğunuzun uyumunu kolaylaştıracaktır. Farklı fikirlerde olduğunuz durumları çocuğunuzun önünde konuşmamayı tercih edin.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER “Hayır”larınızla ilgili tutarlı ve kararlı davranın.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Bir konudaki uyarılarınızı çok fazla tekrarlamaya başladığınızı düşünüyorsanız, tepkinizi sessizce, davranışınızla gösterin. Çocuğunuzu başka çocuklarla/kardeşiyle kıyaslamaktan kaçının. Her çocuğun kişilik özelliklerinin, becerilerinin ve yeteneklerinin birbirinden farklı olduğunu unutmayın.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuğunuza asla “yaramaz, sulu göz” gibi sıfatlar yüklemeyin. Yorumlarınızın ve geribildirimlerinizin kişiliğine değil, yaptığı davranışa yönelik olması davranış değişikliğine yardımcı olacaktır.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Okuldan geldiğinde neler yaptığını anlatmak istemiyorsa, zorlamayın. “Peki, ben sana bugün neler yaptığımı anlatayım o zaman.” diyerek gününüzü paylaşın.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Yaşları kaç olursa olsun, “aile toplantıları”, problemleri ve problem davranışlar üzerinde konuşmak, çözüm üretmek için önemli fırsatlardır. Problem çözme, işbirliği ve duygu paylaşımı olanağı sağlar.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuğunuzla her gün mutlaka en az 30 dakika nitelikli zaman geçirin. Çocuğunuzun iyi alışkanlıklar geliştirmesine yardımcı olun. Çocuklar, kendilerinden beklenen davranışların neler olduğunu ve nasıl yapılacağını genelde bilemezler.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Olumsuz davranışın nedenini düşünün. Çocuk olumsuz davranıyorsa düşündüğünüzün aksine başka nedenleri olabilir. İyice bakıldığında arkasında giderilmemiş bir ihtiyaç olabilir.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuğunuzun olumsuz davranışından dolayı yaşadığınız olumsuz duyguları ve etkilerini ona belirtin. Çocuğunuza o anki duygularınızı ifade etmek sizi sakinleştirecek ve rahatlatacaktır.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Siz erişkin ve yetişkin kuşak olarak, önce çocuğunuzun da bir insan olduğunu kabul edin. Ona sevgi ve saygı gösterdiğinizi belirtin.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuğunuzun giyinişine, süslenmesine ilişkin karar alırken durumu onunla konuşun; onun düşünce ve önerilerine saygı duyduğunuzu uygun bir dille anlatın ve doğrularınızdan ödün vermeyin.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Aile ve evle ilgili konularda ve sorunlarda çocuğunuzun da düşünce ve önerilerini alın; onunla konuşup tartışmaktan kaçınmayın. Çocuğunuzla yaptığınız konuşma ve tartışmaları onları yıldırarak kesmeyin.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Konuşma ve tartışmalarda kırıcı ve sert olmaktan kaçının.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuğunuza ödül ve ceza verirken tutarlı olun. Kimi kez ödül verdiğiniz bir davranışı başka bir zaman kötüleyip yermekten kaçının. Çocuğunuzla sosyal konular üzerinde konuşurken, anlayışlı, sabırlı, tarafsız ve doğru beklentiler içinde olun.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Bütün amaç, beklenti ve isteklerinizin hemen o anda tümüyle gerçekleşmeyeceğini bilin. Gence bol bol öğüt vermek yerine, örnek davranışları yapın ya da bulup gösterin.

AİLE İÇİ İYİ BİR İLETİŞİM ORTAMI İÇİN ÖNERİLER Çocuğunuzla duygusal konularda konuşurken, duygularını sağlıklı bir şekilde ifade etmesine açık olun. Duygularını hafife almayın ve duygusal iniş çıkışlarına aşırı tepki göstermeyin. Başarılarını kutlayın ve destekleyici olun.

Unutmayın! Çocuklar, hangi yaşta olurlarsa olsunlar, kendilerini ifade edebilmek için anne-babalarının yardımına ihtiyaç duyarlar. Anne-babalık sabır ve sevgi ister. Zaten onun için dünyanın en zor mesleğidir…

TEŞEKKÜRLER