HÜKÜMETLERİN FİYAT KONTROLLERİ VE ARZ-TALEP DENGESİ

HÜKÜMETLERİN FİYAT KONTROLLERİ VE ARZ-TALEP DENGESİ Gerçek hayatta fiyat oluşumunda “görünmez el”in yanı sıra “görünen el”in müdahalesi de vardır: 1. Tavan ve taban fiyat uygulaması, 2. Asgari ücret (ücret için taban fiyat), 3. Vergilendirme

1. Tavan ve Taban Fiyat Uygulaması Tavan Fiyat: Bir mal, hizmet veya üretim faktörünün ticaretinin kanuni olarak satılabileceği en yüksek fiyattır. Örnek: Tavan Kira belirlemesi. Tavan Fiyatın Sonucu: Kıtlık Kıtlığın Sonucu: Kuyruk Yöntemi Vesika Yöntemi Karaborsa…

Karaborsa Tavan fiyatın üzerinde bir fiyatla gerçekleşen mal alım-satım işlemine karaborsa işlemi, Söz konusu işlemin gerçekleştiği piyasaya da karaborsa piyasası denir.

Tavan Fiyat Kira Kontrolleri Kirada Tavan Fiyat Düzenlemesi Ev kiralarının belirlenen miktarından fazla olmasını illegal kabul eden hükümet düzenlemesidir.

Tavan Fiyat Ev Piyasası: Ev piyasasında arz ve talebi dengeleyen aylık kira bedeli 550 dolar, denge miktarı 4000 birimdir.

Tavan Fiyat Kira Tavanı kıtlığa nasıl sebep olur? Kira Tavanı aylık kira bedelini 400 Dolar seviyesine çeker. 1. Arz edilen ev miktarı 3000 birime düşer. 2. Talep edilen ev miktarı 6000 birime yükselir. 3. Kıtlık 3000 birime yükselir.

Tavan Fiyat Kira tavanı ev kıtlığına sebep olduğunda meydana gelen gelişme nedir? Karaborsa Hükümetlerin piyasa düzenlemelerinin sonucunda meydana gelen illegal piyasadır...

Tavan Fiyat Kira Tavanının 400 Dolar olması durumunda: Kira Tavanı nasıl karaborsa oluşturur? Kira Tavanının 400 Dolar olması durumunda: 1. Kiralık 3000 birim ev mevcuttur. 2. Kimileri 625 Dolardan 3000 birim evi kiralamaya razıdır.

Tavan Fiyat 3. Karaborsa piyasa kirası aylık 625 Dolara kadar yükselebilecektir.

Tavan ve Taban Fiyatta Amaç ? Tavan fiyatta amaç: tüketiciyi korumak Taban Fiyatta amaç: üreticiyi korumak

2. Asgari Ücret Asgari Ücret Kanunu İşgücünden faydalanma miktarını illegal olan bir ücretten faydalanılan miktardan daha aşağı yapan bir hükümet düzenlemesidir.

Asgari Ücret Asgari ücret, emek piyasası istihdam imkanlarını ve ücret oranlarını etkiler. Örn: Lokanta çalışanları piyasası Lokanta çalışanları arz ve talebi piyasası bir saati 5 dolar olan denge ücretinde ve 5000 işçi denge miktarında dengeye gelir.

Asgari Ücret Asgari ücret işsizliğe nasıl sebep olur? Belirlenen asgari ücret 7 dolardır. 1. Talep edilen işgücü miktarı 3000 işçiye düşer. 2. Arz edilen işgücü miktarı 7000 kişiye yükselir. 3. Sonuçta 4000 kişi işsizdir.

Asgari Ücret Asgari ücret iş arayanların sayısını nasıl artırır? 1. Asgari ücret 7 dolar olduğunda 3000 işçi kullanılabilir durumdadır. 2. İşçilerden bazıları 3 dolardan çalışmaya razıdır. …

Asgari Ücret 3. İllegal ücret 7 dolardan 3 dolara doğru uzanır. İnsanlar ücretleri 4 dolar düşünceye kadar çalışmaya razıdırlar.

3. Vergilendirme Hükümetlerin kamu harcamalarını finanse etmek amacıyla başvurdukları en asli finansman yöntemi vergilendirmedir. Tüketicilerden vergi alınması Üreticilerden-Satıcılardan vergi alınması Verginin her iki kesime birlikte yansıtılması

Tüketiciden Alınan Verginin Etkileri Tüketici talebi azalır Talebin azalması daha az malın daha düşük fiyatla satılmasına yol açar Üretici birimlerin üretim şevki azalır Vergi yükünü hem alıcı hem de satıcı üstlenir

Üreticiden Alınan Verginin Etkileri Miktar Fiyat S2 D 325 250 200 150 100 E1 S1 E2

TÜKETİCİ DARANIŞLARI TEORİSİ fig

Fayda nedir ? Fayda: Tüketicinin bir mal veya hizmeti satın alıp tüketmesi sonucu elde edeceği haz veya mutluluğa ekonomide fayda denir. Mal ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını karşılama özelliğidir. Faydanın ölçülebilirliği : Faydanın ölçülebilir olması (kardinal faydacılar – toplam fayda, marjinal fayda) Faydanın ölçülemeyeceği (ordinal faydacılar – farksızlık eğrisi analizi)

Bireysel Talebin Elde Edilişi Marjinal Fayda Yaklaşımı Birinci Yaklaşım Bireysel Talebin Elde Edilişi Marjinal Fayda Yaklaşımı

Tüketilen Su Miktarı (Günlük) Toplam Fayda nedir? Toplam Fayda (TU): Belirli bir zaman diliminde, bireyin diğer mal ve hizmetlerden olan tüketimi sabit iken (ceteris paribus), bir malın çeşitli miktarlarını tüketmesi sonucu ulaştığı tatmin düzeyidir. Su Tüketimi Toplam Fayda 1 2 3 4 5 6 7 11 13 14 Elde Edilen Fayda Tüketilen Su Miktarı (Günlük) fig

Tüketilen Su Miktarı (Günlük) Toplam Fayda TU Su Tüketimi Toplam Fayda 1 2 3 4 5 6 7 11 13 14 Su of crisps TU in utils 1 2 3 4 5 6 7 11 13 14 Elde Edilen Fayda Tüketilen Su Miktarı (Günlük) fig

Marjinal Fayda nedir? Marjinal Fayda (MU): Belirli bir zaman diliminde bir maldan bir birim daha fazla tüketilmesi sonucu toplam faydada meydana gelen değişmedir. Marjinal Fayda = Toplam Faydada Meydana Gelen Değişme / Tüketim Miktarında Meydana Gelen Değişme

Toplam / Marjinal Fayda TU Su Toplam Fayda (TU) Marjinal Fayda (MU) Elde Edilen Fayda 1 2 3 4 5 6 7 11 13 14 - 7 4 2 1 -1 MU Tüketilen Su Miktarı (Günlük) fig

Toplam / Marjinal Fayda TU DTU = 2 DQ = 1 MU = DTU / DQ Elde Edilen Fayda MU Tüketilen Su Miktarı (Günlük) fig

Toplam / Marjinal Fayda TU DTU = 2 DQ = 1 MU = DTU / DQ = 2/1 = 2 Elde Edilen Fayda MU Tüketilen Su Miktarı (Günlük) fig

Tüketilen Su Miktarı (Günlük) Azalan Marjinal Fayda Kanunu Bir malın ilave miktarları tüketildikçe elde edilen ek faydanın (marjinal faydanın) azalacağı ilkesidir. TU Su Toplam Fayda (TU) Marjinal Fayda (MU) Elde Edilen Fayda 1 2 3 4 5 6 7 11 13 14 - 7 4 2 1 -1 MU Tüketilen Su Miktarı (Günlük) fig

Toplam Fayda Maksimizasyonu = Tüketici Dengesi Tüketici gelirini nasıl harcarsa, yani piyasadaki mal ve hizmetlerden ne miktarlarda satın alıp tüketirse, mal ve hizmetlerden elde edeceği toplam fayda maksimum olur? Bu sorunun cevabı tüketici dengesidir. Dolayısıyla; Satın alıp tükettiği mal ve hizmetlerden elde edeceği toplam faydayı maksimum yaptığı zaman tüketici dengededir. Tüketci dengeye gelmede; Sınırlı miktardaki gelirini, Piyasadaki fiyatları ve tercihlerini dikkate alır. Toplam Fayda Maksimizasyonu = Tüketici Dengesi

Toplam Fayda Maksimizasyonu (Tüketici Dengesi) Kuralı Tükettiği malların son birimlerinin 1 TL karşılığı olan marjinal faydaları birbirine eşit olduğunda tüketicinin toplam faydası maksimumdur. Yani satın alınan en son birim mallar için; MUA MUB ________ = ________ PA PB eşit olmalıdır.

Tüketici Dengesi Örnek; Ayşe’nin A ve B Mallarını Tüketimi;

Ayşe’nin A ve B Mallarının Tüketiminden Elde Edeceği Toplam ve Marjinal Faydalar A Malı B Malı QA TUA MUA QB TUB MUB 1 300 750 2 500 200 1200 450 3 650 150 1500 4 100 1700 5 830 80 1800 6 890 60 1850 50 7 930 40 1880 30 8 960 1900 20 9 980 10 990 -20

Tüketici Dengesi Örnek; A ve B Mallarını Tüketimi; Ayşe’nin A ve B Mallarını Tüketimi; A malının fiyatı 60 TL, B malının fiyatı 30 TL ve Ayşe’nin geliri 270 TL…

A ve B Mallarının 1 TL’sine Düşen Marjinal Faydaları Örnek; A malının fiyatı 60 TL, B malının fiyatı 30 TL ve Ayşe’nin geliri 270 TL… A ve B Mallarının 1 TL’sine Düşen Marjinal Faydaları A Malı = 60 TL B Malı = 30 TL QA MUA MUA/PA QB MUB MUB/PB 1 300 5,0 750 25 2 200 3,3 450 15 3 150 2,5 10 4 100 1,7 6,7 5 80 1,3 6 60 1,0 50 7 40 0,7 30 8 0,5 20 9 0,3 0,0 0,2 -20 -0,7

Tüketici Talep Eğrisi Örnek; Ceteris Paribus, A malının fiyatı 60 TL’den 30 TL’ye düştüğü varsayıldığında A Malı = 30 TL B Malı = 30 TL QA MUA MUA/PA QB MUB MUB/PB 1 300 10 750 25 2 200 6,7 450 15 3 150 5,0 4 100 3,3 5 80 2,7 6 60 2,0 50 1,7 7 40 1,3 30 1,0 8 20 0,7

Tüketici Talep Eğrisi Örnek; A malı için Ayşe’nin talep eğrisi: A malının fiyatı 60 TL olduğunda 2 birim talep edilmekte, A malının fiyatı 30 TL’ye düştüğünde ise 4 birim talep edilmektedir. Pa 60 A malı için Ayşe’nin talep eğrisi 30 Da Qa 2 4

Bireysel Talep Eğrisi ve Piyasa Talep Eğrisi

Gelirde Bir Değişme ve Talep Eğrisinde Kayma Tüketicilerin gelirinde meydana gelen değişme dolayısıyla bir malın satın alınması düşünülen miktarındaki değişmedir. Normal Mallara Etkisi (Normal Good) normal mallar: ↑ gelir → ↑ talep Düşük Mallara Etkisi (Inferior Good) düşü mallar: ↑ gelir → ↓ talep örnek: ikinci el otomobil

Ayşe’nin Geliri Artınca A malına olan talebindeki değişme Örnek; Ayşe’nin geliri 450 TL olduğunda Pa 60 30 D’a Da Qa 2 4 8

Ayşe’nin Geliri Artınca B malına olan talebindeki değişme Örnek; Ayşe’nin geliri 450 TL olduğunda Pb 30 D’b Db Qb 5 7

Değer Paradoksu, marjinal fayda teorisince açıklanmıştır. Malın değişim değeri (fiyatı) – malın faydası arasındaki ilişki: Bir malın değeri o malın faydası ile ölçülebilir mi? Değer paradoksuna göre: malın değeri, malın toplam faydasına bağlı olmayıp, o malın son biriminin sağladığı faydaya bağlıdır. Su Piyasası Elmas Piyasası P P S P0 D S P0 D Q0 Q Q0 Q

Değer Paradoksu Su Piyasası Tüketicilerin su tüketiminden elde ettikleri toplam fayda çok büyük olmasına karşın, çok miktarda su tüketildiği için azalan marjinal fayda kanununa göre suyun tüketilen son biriminin sağladığı fayda (marjinal fayda) oldukça düşüktür. S P0 D Q0 Q

Değer Paradoksu Elmas Piyasası Elmas tabiatta çok azdır. Elmasın arz ve talebinin kesiştiği noktada denge fiyatı (suyun denge fiyatına göre) çok yüksek, denge miktarı ise çok azdır. Elmastan elde edilen toplam fayda sudan elde edilen toplam faydadan daha az olmasına karşın, satın alınan elmas miktarı çok az olduğundan elmasın satın alınan son biriminin sağladığı marjinal fayda suyunkinden daha büyüktür. P S P0 D Q0 Q

İkinci Yaklaşım Bireysel Talebin Elde Edilişi Ordinal Fayda Yaklaşımı (Kayıtsızlık Eğrileri Analizi)

KAYITSIZLIK (FARKSIZLIK) EĞRİLERİ Kahve Nokta 30 24 20 14 10 8 6 6 7 8 10 13 15 20 a b c d e f g KAYITSIZLIK (FARKSIZLIK) EĞRİLERİ fig

Kayıtsızlık Eğrisinin Elde Edilişi Kahve Nokta 30 24 20 14 10 8 6 6 7 8 10 13 15 20 a b c d e f g Çay Kayıtsızlık Eğrisi, aynı düzeyde tatmin sağlayan tüketim bileşimlerini gösteren eğridir. Kahve fig

Kayıtsızlık Eğrilerinin Elde Edilişi Kahve Nokta 30 24 20 14 10 8 6 6 7 8 10 13 15 20 a b c d e f g Çay fig Kahve

Kayıtsızlık Eğrilerinin Elde Edilişi Kahve Nokta b 30 24 20 14 10 8 6 6 7 8 10 13 15 20 a b c d e f g Çay Kahve fig

Kayıtsızlık Eğrilerinin Elde Edilişi Kahve Nokta b 30 24 20 14 10 8 6 6 7 8 10 13 15 20 a b c d e f g c Çay d e f g fig Kahve

Marjinal İkame Oranı(MRS) 6 MRS = 4 DY = 4 MRS = Y/X 26 7 b DX = 1 Marjinal İkame Oranı,, tüketicinin “aynı kayıtsızlık eğrisi üzerinde” mallardan birinin tüketim miktarını bir birim artırma karşılığında, diğer maldan kaç birim vazgeçmesi gerektiğini ifade eden orandır. Y Malı Tüketimi X Malı Tüketimi fig

Marjinal İkame Oranı (MRS) DY = 4 26 b DX = 1 MRS = Y/X Y Malı Tüketimi MRS = 1 c DY = 1 d 13 14 9 DX = 1 6 7 fig X Malı Tüketimi

Kayıtsızlık Eğrileri Y Malı Tüketimi I5 I4 I3 I2 I1 X Malı Tüketimi Özellikleri: - Kayıtsızlık paftası içerisinde üstteki farksızlık eğrisi alttakine tercih edilir. - Kayıtsızlık eğrileri aşağı doğru eğimlidir. - Kayıtsızlık eğrileri orijine göre dış bükeydir. (MRS’nin azalan olması ile ilgilidir) - Kayıtsızlık eğrileri kesişmezler… Y Malı Tüketimi X Malı Tüketimi fig

Kayıtsızlık Eğrileri Kesişmezler Y malı birimi a c b I2 I1 fig X malı birimi

Bütçe Doğrusu Bütçe Doğrusu; Tüketicinin belirli bütçesi ile piyasa fiyatlarından satın alabileceği sınırlı miktardaki mal bileşimlerini gösterir. fig

Bütçe Doğrusu X malının miktarı 5 10 15 Y malının miktarı 30 20 10 5 10 15 Y malının miktarı 30 20 10 Varsayımlar PX = 2 TL PY = 1 TL Bütçe = 30 TL Bütçe Doğrusu, tüketicinin belirli bütçesi ile piyasa fiyatlarından satın alabileceği sınırlı miktardaki mal bileşimlerini gösterir. fig

Bütçe Doğrusu a Y Malı Tüketimi X Malı Tüketimi X malının miktarı 5 10 5 10 15 Bütçe Doğrusu üzerindeki nokta a Y malının miktarı 30 20 10 Y Malı Tüketimi Varsayımlar PX = 2 TL PY = 1 TL Bütçe = 30 TL fig X Malı Tüketimi

Bütçe Doğrusu a b Y Malı Tüketimi X Malı Tüketimi X malının miktarı 5 5 10 15 Y malının miktarı 30 20 10 Bütçe Doğrusu üzerindeki nokta a b b Y Malı Tüketimi Varsayımlar PX = 2 TL PY = 1 TL Bütçe = 30 TL fig X Malı Tüketimi

Bütçe Doğrusu a b Y Malı Tüketimi c X Malı Tüketimi X malının miktarı 5 10 15 Y malının miktarı 30 20 10 Bütçe Doğrusu üzerindeki nokta a b c b Y Malı Tüketimi c Varsayımlar PX = 2 TL PY = 1 TL Bütçe = 30 TL fig X Malı Tüketimi

Bütçe Doğrusu a b Y Malı Tüketimi c Bütçe doğrusunun eğimi X malının miktarı 5 10 15 Y malının miktarı 30 20 10 Bütçe Doğrusu üzerindeki nokta a b c d b Y Malı Tüketimi c Varsayımlar PX = 2 TL PY = 1 TL Bütçe = 30 TL Bütçe doğrusunun eğimi fiyatların oranına eşittir. d fig X Malı Tüketimi

Gelirdeki Değişimlerin Bütçe Doğrusuna Etkisi Fiyatlar sabitken, gelirin artması sonucu bütçe doğrusu, eğimi değişmeden sağa kayar. Y Malı Tüketimi Varsayımlar PX = 2 TL PY = 1 TL Bütçe = 30 TL fig X Malı Tüketimi

Gelirdeki Değişimlerin Bütçe Doğrusuna Etkisi Varsayımlar PX = 2 TL PY = 1 TL Bütçe = 40 TL Y Malı Tüketimi n m 16 7 Bütçe = 40 TL Bütçe = 30 TL fig X Malı Tüketimi

Gelirdeki Artışa Tüketicinin Cevabı Tüketicinin gelirindeki değişim bütçe doğrusunu sağa ya da sola kaydırır. Fiyatlar aynı kaldığı müddetçe bütçe doğrusunun eğimi değişmez. Tüketicinin tercihleri, yani tercih ettiği mal bileşimleri, malların niteliğine (normal, düşük) bağlı olarak değişir. See Section 5-2 in the main text.

Gelir Artışının Etkisi: Normal Mallar U2 U1 X Malı Y Malı BL0 BL1 C C' Her iki mal da NORMAL ise, gelirdeki artış sonucu tercih C’ noktasına taşınır. Her iki maldan talep edilen miktar artar. See Section 5-2 and Figure 5-8 in the main text.

Gelir Artışının Etkisi: Düşük Mal ve Normal Mal X Malı Y Malı BL0 BL1 U2 U1 C C' “X Malı” düşük bir malsa gelir artışı tercihi C’ noktasına taşır. Talep edilen X Malı miktarı düşer, Y Malı miktarı ise artar. See Section 5-2 and Figure 5-9 in the main text.

X Malı Fiyatının Değişimi ve Bütçe Doğrusu Varsayımlar PX = 2 TL PY = 1 TL Bütçe = 30 TL Y Malı Tüketimi fig X Malı Tüketimi

X Malı Fiyatının Değişimi ve Bütçe Doğrusu Varsayımlar PX = 2 TL PY = 1 TL Bütçe = 30 TL Y Malı Tüketimi fig X Malı Tüketimi

X Malı Fiyatının Değişimi ve Bütçe Doğrusu Varsayımlar PX = 1 TL PY = 1 TL Bütçe = 30 TL Y Malı Tüketimi fig X Malı Tüketimi

X Malı Fiyatının Değişimi ve Bütçe Doğrusu Varsayımlar PX = 1 TL PY = 1 TL Bütçe = 30 TL Y Malı Tüketimi B2 B1 b c fig X Malı Tüketimi

Optimum Tüketim: Tüketici Dengesi Tüketici sahip olduğu geliri ile kendisine maksimum düzeyde tatmin sağlayan malları satın aldığında dengeye ulaşır. Y Malı Tüketimi O X Malı Tüketimi fig

Optimum Tüketim: Tüketici Dengesi Kayıtsızlık Paftası Y Malı Tüketimi I5 I4 I3 I2 I1 O X Malı Tüketimi fig

Optimum Tüketim: Tüketici Dengesi Y Malı Tüketimi Bütçe Doğrusu I5 I4 I3 I2 I1 O X Malı Tüketimi fig

Optimum Tüketim: Tüketici Dengesi SORU: Tüketici Dengesi hangi noktada gerçekleşir? r v s u Y Malı Tüketimi t Y1 X1 I5 I4 I3 I2 I1 O X Malı Tüketimi fig

Optimum Tüketim: Tüketici Dengesi SORU: “f” ve “p” noktaları ne anlama geliyor? r v s u Y Malı Tüketimi t * p Y1 * f X1 I5 I4 I3 I2 I1 O fig X Malı Tüketimi

Gelirdeki Değişmenin Tüketim Miktarına Etkisi SORU: Tüketilen malların normal mal olması durumunda, gelir artışı tüketim miktarını nasıl etkiler? Y Malı Tüketimi a B1 I1 O fig X Malı Tüketimi

Gelirdeki Değişmenin Tüketim Miktarına Etkisi Y Malı Tüketimi I2 B1 B2 I1 O X Malı Tüketimi fig

Gelirdeki Değişmenin Tüketim Miktarına Etkisi Y Malı Tüketimi I4 I3 I2 B1 B2 B3 B4 I1 O X Malı Tüketimi fig

Gelirdeki Değişmenin Tüketim Miktarına Etkisi Gelir-Tüketim Eğrisi: Ceteris paribus, gelir seviyesindeki değişiklikler nedeniyle ortaya çıkacak denge noktalarının birleştirilmesi ile elde edilen eğridir. Gelir-Tüketim Eğrisi Y Malı Tüketimi I4 I3 I2 B1 B2 B3 B4 I1 O X Malı Tüketimi fig

X Malı Fiyatındaki Değişimlerin Etkisi Varsayımlar PX = 2 TL PY = 1 TL Bütçe = 30 TL Y Malı Tüketimi fig X Malı Tüketimi

X Malı Fiyatındaki Değişimlerin Etkisi Varsayımlar PX = 2 TL PY = 1 TL Bütçe = 30 TL Y Malı Tüketimi j B1 fig X Malı Tüketimi

X Malı Fiyatındaki Değişimlerin Etkisi Varsayımlar PX = 1 TL PY = 1 TL Bütçe = 30 TL Y Malı Tüketimi j B1 fig X Malı Tüketimi

X Malı Fiyatındaki Değişimlerin Etkisi Varsayımlar PX = 1 TL PY = 1 TL Bütçe = 30 TL k Y Malı Tüketimi j B1 I1 B2 fig X Malı Tüketimi

X Malı Fiyatındaki Değişimlerin Etkisi Fiyat-Tüketim Eğrisi Fiyat-Tüketim Eğrisi: Y malının fiyatı sabitken, X malının fiyatındaki değişiklikler sonucu ortaya çıkan yeni denge noktalarının geometrik yerine denir. I2 k Y Malı Tüketimi j B1 I1 B2 fig X Malı Tüketimi

Fiyat Değişikliğine Tüketicinin Cevabı Tüketicinin fiyatı düşen maldan daha fazla almasının kaynakları: İkame Etkisi Gerçek gelir değişmemiş gibi varsayılıp, göreli fiyatlardaki değişimden ötürü talep edilen mal bileşimindeki değişikliği gösterir. Gelir Etkisi Göreli fiyatlar değişmemiş varsayılıp, gerçek gelirdeki değişimden ötürü tercihlerde yapılan değişimi gösterir. See Section 5-3 and Figure 5-11 in the main text.

Bireysel Talep Eğrisinin Elde Edilişi 8

I1 a Diğer Harcamalar B1 X Malı Tüketimi Fiyat Değişikliğinin Tüketici Dengesi Üzerindeki Etkisi: Fiyat-Tüketim Eğrisi ve Bireysel Talep Eğrisi fig

Bireysel Talep Eğrisi Diğer Harcamalar a b X Malı Tüketimi X malının fiyatında düşüş a b Diğer Harcamalar I1 B1 X Malı Tüketimi Bireysel Talep Eğrisi fig

Bireysel Talep Eğrisinin Elde Edilişi X’in fiyatında başka düşüşler a b c d Diğer Harcamalar I4 I3 I2 I1 B1 B2 B3 B4 X Malı Tüketimi Bireysel Talep Eğrisinin Elde Edilişi fig

Bireysel Talep Eğrisi Diğer Harcamalar a b Fiyat - Tüketim Eğrisi c d X Malı Tüketimi Bireysel Talep Eğrisi fig

Bireysel Talep Eğrisinin Elde Edilişi Fiyat - Tüketim Eğrisi c d Diğer Harcamalar I4 I3 I2 I1 B1 B2 B3 B4 X Malı Tüketimi a P1 X Malının Fiyatı fig Q1 X Malı Tüketimi

Bireysel Talep Eğrisi Talep a b Fiyat - Tüketim Eğrisi c d Diğer Harcamalar Q3 Q4 I4 I3 I2 I1 B1 B2 B3 B4 X Malı Tüketimi Talep a P1 X Malının Fiyatı P2 b P3 c P4 d fig Q1 Q2 X Malı Tüketimi

ÜRETİM TEORİSİ

Üretim Teorisi Üretim Fonksiyonu; QA = f(L, K, N, T) - QA - L - K - N Amaç; maksimum üretim ve maksimum kâr.

Kısa Dönemde Üretim Fonksiyonu Toplam Ürün (TP) = f(Üretim Faktörleri) Belirli bir zaman diliminde yapılan üretimin tamamı Değişken üretim faktöründeki değişmeler - toplam ürün miktarı Ortalama Ürün (AP) = Toplam Ürün Miktarı Değişken Faktör Miktarı Marjinal Ürün (MP) = Toplam Ürün Miktarında Değişim Değişken Faktör Miktarında değişim

Tek Değişken Faktör Olarak Emeğin Kabul Edilmesi Durumunda TP, AP ve MP Sermaye Miktarı İşçi Sayısı (L) Toplam Ürün (TP) Ortalama Ürün (AP=TP/L) Marjinal Ürün (MP= ΔTP/ ΔL) 40 1 3 2 10 5 7 24 8 14 4 35 9 11 6 42 -2

TP Üretim miktarı fig İşçi Sayısı (L)

TP İşçi Sayısı (L) Üretim DTP = 7 İşçi Sayısı (L) DL = 1 Üretim MP = DTP / DL = 7 Üretim İşçi Sayısı (L) fig

TP MP Toplam Ürün İşçi Sayısı (L) Marjinal Ürüm (MP) İşçi Sayısı (L) fig MP

TP AP Toplam Ürün İşçi Sayısı (L) AP = TP / L Ortalama Ürün (AP) fig

TP Üretim b İşçi Sayısı (L) Üretim AP İşçi Sayısı (L) fig MP

d TPP b b APP MPP Üretim İşçi Sayısı (L) Üretim İşçi Sayısı (L) Maksimum üretim TPP Üretim b İşçi Sayısı (L) b Üretim APP İşçi Sayısı (L) fig MPP

Eğim = TP / L = AP TPP APP MPP d Eğim = TP / L = AP c TPP Yıllık Buğday Üretimi (Ton) b Emek (L) b Yıllık Buğday Üretimi (Ton) APP d Emek (L) fig MPP

Azalan Verimler Kanunu TP Artan Verim Negatif Verim Üretim Azalan Verim İşçi Sayısı (L) Üretim AP İşçi Sayısı (L) fig MP

Azalan Verimler Kanunu Ceteris paribus, üretimde değişken faktörün miktarı arttırıldığında, verimin başlangıçta artmasına rağmen, belirli bir seviyeden sonra azalmaya başlaması, iktisat literatüründe Azalan Verimler Kanunu kavramı ile ifade edilir. TP Üretim Azalan Verim İşçi Sayısı (L)

Uzun Dönem Üretim Fonksiyonu Uzun Dönem: Tüm üretim faktörlerinin miktarında değişiklik yapmaya imkan veren zaman dilimidir. Bütün üretim faktörleri aynı oranda artırıldığında; 1. Ölçeğe göre sabit getiri 2. Ölçeğe göre artan getiri 3. Ölçeğe göre azalan getiri

Uzun Dönem Üretici Dengesi Eşürün-Eşmaliyet Analizi Eşürün Eğrileri varsayım; QA = f (K,L) diğer üretim girdilerini sabit kabul edip, varsayılan iki girdinin farklı bileşimleri ile elde edilebilecek maksimum hasıla miktarının değişmediği varsayımı eş ürün analizi ile açıklanmaktadır. 7

Eşürün Eğrisi Units of K 40 20 10 6 4 Units of L 5 12 20 30 50 Point on diagram a b c d e Sermaye Miktarı(K) fig Emek Miktarı (L)

Eşürün Eğrisi a Units of K 40 20 10 6 4 Units of L 5 12 20 30 50 Point on diagram a b c d e Sermaye Miktarı(K) fig Emek Miktarı (L)

Eşürün Eğrisi a Units of K 40 20 10 6 4 Units of L 5 12 20 30 50 Point on diagram a b c d e Sermaye Miktarı(K) b fig Emek Miktarı (L)

Eşürün Eğrisi a Units of K 40 20 10 6 4 Units of L 5 12 20 30 50 Point on diagram a b c d e Sermaye Miktarı(K) b c d e fig Emek Miktarı (L)

Eşürün Eğrilerinin Özellikleri Negatif Eğimlidirler Bir maldan üretilen miktarın aynı düzeyde kalabilmesi, girdilerden birinin kullanılan miktarının azaltılması durumunda diğerinin artırılması ile mümkündür. Birbirini Kesmezler Birbirini kesme, analiz ile tutarlı değildir. Orijine Göre Dışbükeydirler Aynı eş ürün eğrisi üzerinde yukarıdaki bir girdi bileşiminden aşağıdaki bir girdi bileşimine doğru gelindikçe eğrinin eğimi azalır. Marjinal teknik ikame oranı azalan bir seyir izler. 7

Eşürün Eğrisi a Units of K 40 20 10 6 4 Units of L 5 12 20 30 50 Point on diagram a b c d e Sermaye Miktarı(K) b c d e fig Emek Miktarı (L)

Marjinal Teknik İkame Oranı g MRS = DK / DL DK = 2 MRS = 2 h DL = 1 Sermaye Miktarı(K) isoquant fig Emek Miktarı (L)

Marjinal Teknik İkame Oranı g MRS = 2 MRS = DK / DL DK = 2 h DL = 1 Sermaye Miktarı(K) j MRS = 1 DK = 1 k DL = 1 isoquant fig Emek Miktarı (L)

Eşürün Haritası I5 I4 I2 I3 I1 Sermaye Miktarı(K) fig Emek Miktarı (L)

Eşürün Haritası I5 I4 I2 I3 I1 Sermaye Miktarı(K) fig Emek Miktarı (L)

Eşmaliyet Doğrusu C = QK.PK + QL.PL Endüşük maliyetle üretim için başka faktörlerde dikkate alınmalıdır. Üreticinin mevcut geliri ile fiyatları veri olarak alınan iki girdiden alınabilecek miktarlar, eş maliyet doğrusu yardımı ile ifade edilir. Kısaca sabit bütçe ile üreticinin satın alabileceği alternatif faktör bileşimleridir. C = QK.PK + QL.PL 7

Eşmaliyet Doğrusu Assumptions PK = £20 000 W = £10 000 TC = £300 000 Sermaye Miktarı(K) fig Emek Miktarı (L)

Eşmaliyet Doğrusu Assumptions PK = £20 000 W = £10 000 TC = £300 000 Sermaye Miktarı(K) Eş Maliyet Doğrusu: Üreticinin mevcut geliri (sermayesi) ile fiyatları veri olarak alınan iki girdiden alınabilecek miktarları gösteren doğrudur. b c TC = £300 000 d fig Emek Miktarı (L)

Eşmaliyet Doğrusu u v Sermaye Miktarı(K) Emek Miktarı (L) SORU: “v” ve “u” noktaları ne anlama geliyor? Sermaye Miktarı(K) u v Emek Miktarı (L)

Farklı Eşmaliyet Doğruları Assumptions PK = £20 000 PL = £10 000 TC = £200 000 Sermaye Miktarı(K) TC = £300 000 TC = £400 000 TC = £500 000 fig Emek Miktarı (L)

Üretici Dengesi Sermaye Miktarı(K) Isocost TPP5 TPP4 TPP3 TPP2 TPP1 O Belirli bir harcama ile maksimum hasılanın elde edilmesi durumunda üretici dengededir. Eşürün ve eşmaliyet eğrilerinden birlikte yararlanılarak üretici denge noktası elde edilebilir. Sermaye Miktarı(K) Isocost TPP5 TPP4 TPP3 TPP2 TPP1 O Emek Miktarı (L) fig

“r”, “v”, “s” ve “u” noktaları Üretici Dengesi r v SORU: “r”, “v”, “s” ve “u” noktaları ne anlama geliyor? s u Sermaye Miktarı(K) TPP5 TPP4 TPP3 TPP2 TPP1 O Emek Miktarı (L) fig

Üretici Dengesi t r s u v Sermaye Miktarı(K) K1 TPP5 TPP4 TPP3 TPP2 SORU: “t” noktası ne anlama geliyor? s Sermaye Miktarı(K) t K1 u TPP5 TPP4 v TPP3 TPP2 TPP1 O L1 Emek Miktarı (L) fig

Üretici Dengesi TPP1 s TC = £500 000 Sermaye Miktarı(K) TC = £400 000 SORU: “s” ve “t” noktaları ne anlama geliyor? s t TC = £500 000 Sermaye Miktarı(K) TC = £400 000 r fig Emek Miktarı (L)

Üretim Maliyetleri