Boşaltım Sistemi Yrd. Doç. Dr. Bahadır Namdar İnsan Anatomisi ve Fizyolojisi-IFBY301 Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi-Fen Bilgisi ABD

Fonksiyonları Kan hacmi ve basıncını idrarla su kaybı yoluyla dengeler Na K ve Cl gibi elektrolitlerin plazma konsantrasyonlarını ayarlar Hidrojen ve bikarbonat iyonlarının atımı ve pH düzenlemesi Üre ve ürik asidin atımı Toksinlerin detoksifikasyonunda karaciğere yardımcı oluru Eritropoietin (eritrosit üreten hormon) üretimi Glukoneojenezi (glikoz olmayan kaynaklardan glikoz yapımı) karaciğer ile birlikte gerçekleştiriliri.

Böbrekler Böbrekler gevşek bağ doku ile yağ doku ile çevrilidir. ---Böbrek kapsülü Bu kapsül fibröz özelliktedir. Kapsül içerisindeki ve böbreklerin yerleşmesine yarayan boşluğa böbrek yuvası denir. Böbreklerin arka duvarını periton örtmez. Böbreğin bu yüzleri bel sinir kolları ile komşudur.

Böbrekler

Böbrek yapısı 1- Böbrek zarı (Capsula): Böbreğin en dışında böbrek dokusundan kolayca ayrılabilen fibröz örtüdür. Fibröz kapsülden farklı olan bu yapı böbrek içine ince uzantılar yollayarak yapışan ince bir zardır. 2-Kabuk bölgesi (Cortex renis): Böbrek zarıyla piramitler arasında kalan bölgedir. Burada tanecikli bir görünüm söz konusudur. Bu görünümü oluşturan yapılar Malpighi cisimcikleri adını alır. Malpighi cisimciği, böbrek içine giren atardamarın kılcal uzantılarının oluşturduğu ince bir damar yumağıyla bunu çepeçevre saran Bowman kapsülü adlı ince bir zardan oluşur. İdrar yapımıyla görevlendirilmiş idrar kanalcıkları bu Bowman kapsülünden bir idrar kanalcığı çıkarak toplayıcı idrar kanalına açılırlar. İşte Malpighi cisimciğiyle birlikte kendi idrar kanalcığı idrar yapan en küçük birimi oluşturur. Bu oluşumlara nefron adı verilir. Bir böbrekte 1 milyon kadar nefron vardır. İdrar kanalcıklarının her biri ince bir toplayıcı kanalcığa açılır. Bu ince toplayıcılar birleşip daha büyük kanalları oluşturarak sonunda 10-25 kanal halinde piramitlerin tepesinde bulunan küçük delikçiklere açılırlar.

3-Piramit Bölgesi: Sayıları 8-10 kadar piramitlerin tepeleri havuzcuk,tabanları ise böbrek zarı kesimindedir. Bu piramitlerin papilla renales adlı uç kesimlerinde idrar borucuklarının açılmış olduğu 10-25 kadar delikçik vardır. 4-Havuzcuk Bölgesi: Piramitlerin tepesi ortalama 1 cm uzunluğundaki huni biçimindeki calices renalis minores adlı kısa tüplere açılır. Bu küçük boşluklar da birleşerek daha büyük boşluğu oluştururlar. Sayıları 2-3 olan bu yapılara da calices renales majores denir. Bunlar da bir araya gelerek havuzcuğu oluştururlar. Bu havuzcuğun ucundan başlayan idrar kanalı (üreter) mesanede (idrar torbası) sonlanır. Böylece böbreklerde yapılmış olan idrar, üreterlerle mesaneye taşınmış olur.

Böbrek taşları

Nefron yapısı Filtrasyon : Kanın bir kısmı içinde çözünmüş maddelerle süzer. Geri Emilim : Süzülen maddelerin bir kısmı geri emilir. Salgılama : Bazı maddeler süzülmediği halde böbrek tarafından salgılanır.

Nefron yapısı -Malpighi cismi ( Glomerulus ve bowman kapsülü ) b-Proksimal kıvrım c-Henle kulpu d-Distal kıvrım e-İdrar toplama kanalları

Böbreklerin fizyolojisi 1- Filtrasyon Kanın süzülmesi olayıdır. Kan afferent arteriollerinden glomerulusa doğru akarken yüksek basınçtan dolayı plazma, kan hücreleri ve büyük proteinler hariç glomerüler kapsüle geçer. Diğerleri glomerulusta kalır 2- Reabsorbsiyon: (Geri emilme) Kandan süzülen sıvı (filtrat) boşa akıp gitmesini önleyen olay. Vücutta su kaybını önleyen çok önemli metabolik olay Aktif ve pasif taşıma yoluyla olur Suyun geri emilmesi osmoz ile olur 3-Sekresyon: (Salgılama) Absorbsıyonun tam tesrsı. Istenmeyen madde ve iyonlar kandan filtrata geçer.

Organik atıklar Üre: En bol bulunan organik atık. Aminoasitlerin yıkımından oluşur 21 g /gün Kreatinin: Genellikle kaslarda enerji elde ederken kreatin fosfatın kreatin fosfataz enzimi ile yıkımından ortaya çıkar. 1,8g/gün Ürik asit: Nükleik asitlerin pürinlerin katabolizmasından her gün yaklaşık 480mg kadar ürik asit oluşue

1-Glomerulus süzülmesi 2-Tübülerde geri emilim İDRAR OLUŞUMU 1-Glomerulus süzülmesi 2-Tübülerde geri emilim 3-Tübüler sekresyon (Boşaltım)

1-Glomerüler Filtrasyon (Süzülme) Glomeruluslar kılcallardaki kanın yüksek basıncı etkisiyle su ve plazma maddeleri kılcal damar endotellerinden kapsül içine osmoz ve kan basıncı ile geçer. Sadece albuminler geçme. Süzülen maddeler bowman kapsülünün iki katı arasındaki boşluğa geçer. Süzülmenin sebepleri 1- Glomerullustaki kan kılcallarının 2 arter arasında olması 2- Bowman kapsülünde glomeruler yumağa kan ileten damar dalcığının çıkış dalından daha geniş çaplı olması yumak kılcal damarlarındaki kan basıncının yüksek olmasına neden olur. 3- Buradaki kılcal damarlar iki tabaka ile örtülüdür. Kapiller ve kapsül endotelyumu.Böylece süzülme sırasında kan hücrelerinin ve proteinlerin geçişi engellenir. 4-Glomeruler kılcallarda tek yönlü geçiş vardır. Plazmadaki su ve erimeş maddeler kapsül boşluğuna geçer. Geri emilim yoktur

2-Tübüler geri emilim 1-PASİF GERİ EMİLİM: Süzülme ile kandaki maddelerin konsantrasyonunu veya iyon potansiteli farkından dolayı pasif resorpsiyon oluşur. Süzülen maddelerin bir kısmı daha yüksek basınça sahip topllar damar kanalına doğru geri difüzyona uğrar. Su üre ürikasit bazı organik asitler ve Cl iyonları 2-AKTİF EMİLİM: Sadece hücre faaliyetleri sonucu ortaya çıkar. Na K ve Glikoz

3- Tübüler sekresyon Tüp hücrelerinin doğrudan bazı maddeleri kandan alıp idrara verme olayı 3 mekanizma etkilidir. 1- Aktif taşımada 2- Elektrokimyasal potansiyel farka karşı yapılan sekresyon mekanizması 3-Pasif sekresyon madde konsantrasyon farkından doğan bir difüzyon olayı.