Kognitif Nörobilimler Bölüm 8 ve 32

Slides:



Advertisements
Benzer bir sunumlar
Davranış Bilimleri Hafta IX.
Advertisements

Öğrenme İle İlgili Kavramlar ABDÜLKADİR UÇAR
YAŞAYAN İNGİLİZCE.
Algı, psikoloji ve bilişsel bilimlerde duyusal bilginin alınması, yorumlanması, seçilmesi ve düzenlenmesi anlamına gelir. Algı kelimesi (perception) Latince.
Görme keskinliği Hacimli görme Renkli görme İllüzyonlar
NÖROPSİKOLOJİK TESTLER Tanımı, Kullanım Amaçları, Kullanım Alanları
Fizyolojik Psikoloji Sunumlar
Sporda Beceri Öğrenimi 5.Konu
Limbik Sistemin Fonksiyonel Önemi Corpus Amygdaloideum uygun davranışsal yanıtların programlanmasında rol oynar limbik sistem.
Beyin Temelli ve Basamaklı Öğrenme S
SAĞLIK Sağlık Okuryazarlığı - Sinir Sistemi -.
BİLİŞSEL PSİKOLOJİ BEYİN/Nöro-Psiko-Anatomi
DENGE SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ
Öğrenme ilkeleri Prof Dr Süheyla Ünal.
Görsel / Uzaysal Zeka.
ALGI NEDİR ? Duyusal uyarımların anlamlı deneyimlere çevrilme süreci. Bu deneyim, yani algı, uyarım ile sürecin ortak ürünüdür.
DOKUNMA VE DURUM DUYULARI
SİNİR SİSTEMİ ve EGZERSİZ
ALGILAMA YÖNETİMİ BÖLÜM 7.
BÖLÜM 4 BEBEKLİKTE FİZİKSEL GELİŞİM. BÖLÜM 4 BEBEKLİKTE FİZİKSEL GELİŞİM.
Eğitim Psikolojisi Yrd. Doç. Dr. Cenk Akbıyık
Kortikal Asosiyasyon Alanları Serebral Asimetri Uzaysal algı ve dikkat
Çoklu ortam mesajları hazırlanırken “zihin nasıl çalışır?” kavramı neden önemlidir ?
Çoklu Ortam Kuramları Embiya ÇELİK
Görüntünün Oluşturulması
BÖLÜM 6.
MİS GİBİ KOKTU.
ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÇOCUKLAR (ÖZGÜL ÖĞRENME BOZUKLUKLARI) kaynak:Prof
14 - KAVRAM HARİTALARI KAVRAM HARİTALARI.
Fonksiyonel Anatomi Sağlık Slaytları
BEYİNLE İLGİLİ 6 İLGİNÇ ŞEY
HcI GESTALT PRENSİPLERİ
ÇOKLU ORTAM TASARIM İLKELERİ
ZİHİN ENGELLİ ÇOCUKLARDA ZİHİNSEL GELİŞİM
Duyum ve Algı Fiziksel Uyarandan Anlamlı Algılara Uzanan Bir Süreç.
Ψ BÖLÜM 2: BEYİN ve ÖĞRENME -1.
BEYNİN BÖLÜMLERİNİN İŞLEVLERİ
BÖLÜM 11 ORTA ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE FİZİKSEL GELİŞİM.
BELLEK –Elliot Bölüm 7.
GESTALT PSİKOLOJİSİ.
BÖLÜM 5 İşgören Değerlendirme ve Seçme Yöntemleri.
Ψ BELLEK Bölüm 6.
Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve ÖZEL EĞİTİM
Probleme Dayalı Öğrenme
POZİTİF PSİKOLOJİ DERS 2 Pozitif Psikolojinin Teorik Temelleri
KIRPMA (Clipping) Bir grafik veri tabanından bir parçayı çıkarma işlemi olan kırpma bilgisayar grafiğinin temel işlerinden birisidir. Kırpma algoritmaları.
Reaksiyon Zamanı.
BÖLÜM 5 ARAÇ-GEREÇLERİN ÖĞRETİMDEKİ YERİ VE ÖNEMİ.
Özel Gereksinimli Öğrenciler ve Fen Öğretimi
Frontal Lob Anatomisi ve İşlevleri
Motor ve Duyu Bölgeleri
RAKAM NEDİR? Rakamlar sayı sembolleridir. Her rakam bir miktarı, yani verilmek istenilen nesnenin ne kadar olduğunu belirtir.
GÖRME ENGELLİLER.
Ders 13 Okuma-yazmaya hazırlık becerileri
12. Ders Bilişsel becerilere hazırlık öğretimi
DUYGU, BELLEK, DÜŞÜNCE Prof Dr Süheyla Ünal.
BEYNİN BÖLÜMLERİNİN İŞLEVLERİ
İSTEMLİ DAVRANIŞ Prof Dr Süheyla ÜNAL.
Korteks ve subkortikal yapıların organizasyonu!
Ψ BÖLÜM 2: BEYİN ve ÖĞRENME -1.
GÖRME E. Kandel.
ALGI Prof Dr Süheyla ÜNAL.
Öğrenme Güçlüğü Ahmet GENÇ. Öğrenme Güçlüğü: Yazılı-Sözlü dili anlamayı, kullanmayı içeren temel psikolojik süreçlerin bir veya birkaçında oluşan bozukluk.Bu.
ALGILAMA.
BİLGİ İŞLEME MODELİ.
GELİŞİM VE ÖĞRENME DUYULARIN GELİŞİMİ Prof.Dr.Mustafa Ergün.
ALGILAMA Duyu organlarının uyarılması akabinde oluşan ani bir ayırt ediciliktir.
ALGILAMA.
Uzamsal Düşünme Mekanda konum Parça-bütün ve Alan ilişkisi
SAĞLIK Sağlık Okuryazarlığı - Sinir Sistemi -. Sinir sistemi vücudun her köşesinde, her organında olup bitenleri başlatan, devam ettiren ve sonlandıran.
Sunum transkripti:

Kognitif Nörobilimler Bölüm 8 ve 32 SAĞ HEMİSFERİN BİLİŞSEL İŞLEVLERİ: GÖRSEL-UZAYSAL SÜREÇLER UZAYSAL İHMAL SENDROMU VE REHABİLİTASYONU

UZAYSAL ALGILAMA Uzayı Algılama: İnsanlar uzayı nesnelerin mekandaki yerlerine, uzaydaki olaylar ve nesneler arasındaki ilişkilere, vücudun kendi kısımları arasındaki ilişkilere ve vücudun nesnelerle olan ilişkilerine göre algılamaktadırlar. Uzaysal bilgi eşzamanlı olarak görsel, işitsel, vestibuler, somestetik ve proprioseptif kanallardan gelen bilgilerin düzenlenmesiyle sağlanmaktadır (Mountcastle, 2000).

UZAYSAL ALGILAMA Vestibuler duyum: vucudun uzaydaki yönelimi ve dengesi ile ilgili duyumlardır. Somestetik duyum: Dokunma, basınç, ısı ve acı duyularından gelen duyumlardır. Beyinde bu duyumlar birleştirilerek vucudun somestetik bir temsili oluşturulur. Proprioseptif duyum: kas, tendon, eklemler ve iç kulaktaki proprioseptif reseptörleri yardımıyla vucudun hızı ve uzaysal konumu ile ilgili duyumlardır.

UZAYSAL ALGILAMA Tüm bu duyumların yanısıra «insanda» uzaysal bilgiyi işlemlemede en önemli organ göz ve dolayısıyla görmeyle ilgili duyumlar. Görsel duyum nesne ve mekanla ilgili bir çok bilgi sunar. -renk, -şekil, -büyüklük, -hareket ve -uzaysal konum

2. Görsel-Uzaysal Süreçlerle İlgili Beyin Alanları: “Ne” ve “Nerede” Modeli (Ungerleider ve Mishkin, 1982) Nesne özelliklerinin algılanması ve nesnenin uzaysal konumunun algılanması birbiriyle çok yakından ilişkili iki işlevdir. Oksipitoparietal yolak (Dorsal): Nerede Oksipitotemporal yolak (ventral): Ne Dorsal ve ventral yolaklar Prefrontal kortekste birleşerek nesneye ilişkin ne ve nerede bilgisi bütünleştirilmektedir. DF (karbonmonoksit zehirlenmesi) hastası objeleri birbirinden ayıramıyor (ventrolateral hasar). Optic ataksia: Objeleri yakalamda/erişimde hatalar yapıyor (Superior parietal module).

2. Görsel-Uzaysal Süreçlerle İlgili Beyin Alanları: “Ne” ve “Nerede” Modeli (Ungerleider ve Mishkin, 1982) Goodale ve Milner, 1992 Ne-nerede modeli içerisinde 3. bir yolak daha var. Süperior Temporal alan (polysensory alan) Bu alanda görmeyle ilgili bilgiye diğer modalitelerde ekleniyor (işitsel-dokunma gibi) Ayrıca dorsal yolak nerede den ziyade nasıl soruna uygun. Nasıl sorusu objeye görme temelinde nasıl ulaşılacağını (motor bileşenleri) kapsar (bazı nöron grupları sadece görme temelli bir nesye uzanım hareketinde aktif duruma geliyorlar). Buradan motor planlamanın yapıldığı alanlarla olan bağlantılar bu ihtimali kuvvetlendiriyor.

2. Görsel-Uzaysal Süreçlerle İlgili Beyin Alanları: “Ne” ve “Nerede” Modeli (Ungerleider ve Mishkin, 1982) Creem ve Proffitt, 2001 Superior parietal lob-egosentrik görüş; Inferior parietal lob ise zihinsel döndürme ve 3B birleştirmeden (egosentrik olmayan uzaysal temsil) sorumludur. Tüm modeller birlikte değerlendirildiğinde… Genel olarak günümüzde, Nerede ve Ne modeli doğru olarak kabul edilmekte ve beynin bir organzasyonuna işaret etmektedir. Dolayısıyla aynı organizasyon dokunma ve işitme için de geçerli olabilir.

2. Görsel-Uzaysal Süreçlerle İlgili Beyin Alanları: “Ne” Yolağı ve Obje Algısı Kişinin uzaklığından bağımsız bir şekilde retina üzerindeki alan değişiklikleri aynı obje olarak algılanmalı. 2D’den 3D hesaplanmalı Hareketten etkilenmemeli Obje ile bellekteki bilgiler eşleştirilmeli V1 den V4’e doğru, reseptif alanlar genişlemekte; V1 de objenin basit özelliklerine (yatay çizgi, örüntü), V4 bütüncül özelliklerine (el-yüz) tepki V4’de doğru renk ve dolayısıyla şekil-zemin ayrımı AGNOZİ (Lissauer, 1890)

2. Görsel-Uzaysal Süreçlerle İlgili Beyin Alanları: “Ne” Yolağı ve Obje Algısı Lissauer, 1890 Kavramsal (apperceptive) agnozi: Objenin büyüklüğünü, rengini, fiziksel özelliklerini söyleyebiliyor (örneğin kulpu/tutma yeri var) ama ne olduğunu söyleyemiyor. Sağ hemisfer görsel alanlarına hasar geldiğinde, Basit şekilleri bile kopyalayamama, Objeleri eşleyememe Mr S (karbon monoksit zehirlenmesi) Çengel iğne için: Gümüş gibi, saat gibi parlak, mandal gibi Harfleri, sayıları ve yüzleri tanıyamıyor… Konuşması, anlaması, belleği normal. Dokunarak tanıyabiliyor. Sanki parçaları birleştirip bütünü söyleyemiyor.

2. Görsel-Uzaysal Süreçlerle İlgili Beyin Alanları: “Ne” Yolağı ve Obje Algısı Lissauer, 1890 Çağrışımsal (Associative) agnozi: Gördüğü objenin (çatal) resmini yapabilir (kopyalayabilir); Sınıflayabilir (bu bir araç, hayvan), Eşleştirebilir, Haydi bir çatal çiz denildiğinde belleğinden faydalanarak çaltal çizer. Fakat elindeki nesne (çatal) ile resim (çatal) arasındaki ilişkiyi kuramaz. FRA vakasında söylenen nesneyi parmakla gösterir fakat isimlendiremez (bu hastada sol görsel ve temporal alanlar hasarlı) Algı-anlam bağlantısı kopuktur.

2. Görsel-Uzaysal Süreçlerle İlgili Beyin Alanları: “Ne” Yolağı ve Obje Algısı Apperceptive Associative

“Ne” Yolağı ve Obje Algısı Apperceptive Associative

Gollin Picture Test (b): Bazı agnozikler bu resimleri tanımakta güçlük çekiyorlar! İki agnozi de post sensory rahatsızlık. Fakat bir çok Agnozide (App) duyusal problemler de var (renk körlüğü, Scotomas: kör noktalar) Lissauer’un yaptığı sınıflama yeterli değil…

Riddoch ve Humphreys’in (2001) Obje Agılama Modeli Optik afazi 1 2 3 4 5 6 7 1) Objenin özelliklerinin paralel olarak Işlenmesi 2) Köşelerin tespiti 3) Parçaların birleştirilmesi 4) Görenden bağımsız 3D yapının oluşturulması 5) Yapısal tanımlama (örneğin çizim gerçek bir obje mi?) çekiç, anahtar ve çivi hangi ikisi birliktedir? 6) Semantik sistem erişimi 7) İsimlendirme A B Birleşimsel (Integrative) agnozi C Warr model A: Objenin kaba bir formu, gölgeler B: 2.5D imaj, egosentrik açıdan obje, form ve kontur bilgisi daha ayrıntılı; fakat obje değişmezliği, ve algısal sınıflama henüz yapılmamış… C: Üç boyutlu obje algılaması ve tanımlanması

NE (what) -ve belkide KİM (who)- YOLAĞI Yüz Tanıma ve PROSOPAGNOSIA Normal İnsan, Yüz gibi karmaşık bir uyaralar kümesini çok kısa sürede ve çok başarılı bir şekilde yapabilir. Prosopagnozikler: Aynı iki resmin aynı insana ait olduğunu bulamama Tanıdık kişilerin yüzlerini tanıyamama Uç durumlarda kendi fotografını bile tanıyamama (aynada da)

Prosopagnozya: Genellikle Sağ yarımküredeki ventral oksipital ve/veya temporal alanlara gelen hasarlar; ya da bu bölgelerdeki bilateral hasarlar fusiform gyrus

Prosopagnozya: Fusiform gyrus

2. Görsel-Uzaysal Süreçlerle İlgili Beyin Alanları: “Nerede” V5 (Mid Temporal Sulcus: MT) Harekete duyarlı. V7 (Parietal alan) Belirli bir yönde ve hızda hareket eden objelere duyarlı. V7 deki hücreler kişinin (kafası ve gözleri) konumuna göre uzaydaki cisimlere duyarlı Sol parietala gelen hasar sağdaki cisimlere uzanmayı; Sağa gelen hasarlarda sol alandaki cisimlere uzanmayı etkiliyor (Uzaysal konumla ilgili bilgi işlemede Sağ hemisfer daha başat). Derinlik Algısı: Yakındaki objelerin (local) derinlik algısı “binocular disparity” hesaplamaları nedeniyle her iki yarımküre parietal hasarlardan etkileniyor. Genişbir mekandaki derinlik alıgısı (global-landscape) Sağ hemisfer parietal hasarlardan daha çok etkilenmektedir.

2. Görsel-Uzaysal Süreçlerle İlgili Beyin Alanları: “Nerede” V5 MTL 2. Görsel-Uzaysal Süreçlerle İlgili Beyin Alanları: “Nerede”

2. Görsel-Uzaysal Süreçlerle İlgili Beyin Alanları: “Nerede” Çizgi yönelimini belirleme Sağ hemisfer hasarlarında daha çok etkileniyor. Karmaşık geometrik şekilleri hatırlama (özellikle isimlendirilemeyenler) Sağ hemisfer hasarı daha çok etkiliyor. Her iki yarım küredeki V5 ve Parietal alan hem gerçek hem de hayali hareketin algılanmasında etkin Zihinsel döndürme Sağ parietal lob hasarından daha çok etkilenmektedir. (erkeklerde daha fazla parietal aktivasyon; kadınlarda parietale ek olarak daha fazla Inferior Frontal aktivasyon); döndürme açısı arttıkça süre de artmakta… Benton Judgment of Line Orientation Test

NEREDE YOLAĞI ve YAPILANDIRMA TEMELLİ GÖREVLER Sağ parietal hasarlar Sağ parietal Sol Parietal

ROTA BULMA (nerede yolağı) Rota bulmada sağ hemisfer hasarlarının daha bozucu etkisi var. Eğer çok karmaşık bir labirentse, yani bazı bilgilerin hatırlanması da çözümün bir parçasıysa sağ temporal ve sağ frontal alanlar da aktif. Alanın uzaysal temsillerinin oluşturulmasında (harita ve labirent gibi) HİPOKAMPUS da çok önemli (sağ hipokampal alanlar bu tür rota bulma görevlerinin başarısını çok önemli düzeyde azaltmaktadır. Örneğin Londra taksi şöförleri üzerindeki çalışmalar)! ROTA BULMA (nerede yolağı) Finger Maze (Parmak Labirenti) Özellikle yeni rota bulmada sağ hipokampüs çok etkin (tabii sağ parietal alanlarda?)

Uzaysal Hafıza (nerede yolağı) Corsi Blokları Testi Küp sayısı (2-9 arasında) başarılı üretimle birlikte arttırılmakta (bellek uzamı) Uzaysal Çalışma Belleği Sağ Hemisferle ilgili (sağ parietal ve frontal alanlar) Bu tür görevler sağ hipokampal hasarlardan da etkilenmekte… Uzaysal bilgi işlemede sağ hemisfer önemli olsa da; bazı sağ hemisfer hasarların sol parietal alanlar bu görevleri üstlenebiliyorlar. İsviçreli mimar olmak isteyen sağ hemisfer hasarlı kadın hasta vakası. Burada sol hemisferik alanlar görev üstleniyor. Bunda sözel bir strateji izlemesinin de önemi büyük (üç yanyana pencere kemerin üzerinde).

2. Görsel-Uzaysal Süreçlerle İlgili Beyin Alanları: “Ne” ve “Nerede” Yolakları Bir nesnenin "nerede” olduğu bilgisi nesne merkezli (allocentric) ve kişi merkezli (egocentric) uzaysal referans noktalarından gelen bilgilerle sağlanmaktadır. Nesne merkezli uzaysal algılama nesne özelliklerinin tanınmasını, nesneler arasındaki ve nesnenin kendi parçaları arasındaki uzaysal ilişkinin algılanmasını ifade etmektedir (algılayanın uzaysal pozisyonundan bağımsız). Kişi merkezli uzaysal algılama ise algılayan kişinin pozisyonuna göre nesnelerin uzaysal konumunun algılanmasını belirtmektedir (örüntü tanıma yok).

2. Görsel-Uzaysal Süreçlerle İlgili Beyin Alanları: “Ne” ve “Nerede” Yolakları Kişi merkezli uzaysal algılama, sağ posterior parietal ve sağ premotor korteksin aktivasyonu sonucunda ortaya çıkmaktadır (Cohen ve Andersen, 2002; Vallar ve diğ., 1999). Nesne temelli uzaysal algılama, sağ oksipital lob, sağ posterior parietal lob ve sağ dorsal premotor korteks aktivasyonları sonucunda ortaya çıkmaktadır (Fink ve diğ., 2000, Galati ve diğ., 2000).

3. Görsel-Uzaysal Süreçler: İmgeleme (imaging) Uzaysal görevlerde başarılı bir performans sergilenebilmesi imgeleme (imaging) yeteneğinin kullanılmasına bağlıdır (Carroll, 1993). İmgeler: Görme alanı içerisinde fiziksel bir uyarıcı bulunmasa dahi organizmanın belleğindeki uyarıcıya ilişkin temsillerdir (representation). İmgeler aracılığıyla görme, görüş alanı içerisinde bulunmayan nesneler, olaylar ve uzaysal ilişkilerin devamlılığı sağlanmaktadır.

3. Görsel-Uzaysal Süreçler: Yönelim (Orientation) Yönelim, görme alanı içerisinde bulunan nesneleri düzenleyebilme ve onları değişmez olarak algılayabilme yeteneğidir. Yönelim aynı zamanda yön duyusunun devamlılığını ve gerçek dünyada bireyin kendi yönünü belirleyebilme yeteneğini de ifade etmektedir. Bu haliyle yönelim, bireyin çevre ile olan uzaysal ilişkilerini düzenlemektedir. Çevreye ilişkin belirgin işaretler (landmark), rota bilgisi ve coğrafik yönelim farkındalığı.

3. Görsel-Uzaysal Süreçler: Dikkat Anterior ve Posterior Dikkat Sistemleri (Posner ve Petersen, 1990) Anterior Dikkat Sistemi (yönetici işlevler) * Anterior Cingulate * Suplamentary Motor alan * Orbitofrontal yapılar * Dorsolateral Prefrontal * Basal Ganglia * Talamus Posterior Dikkat Sistemi (dikkatin yönelmesi) * Pulvinar (engagement) * Superior Colliculus (dikkatin kaydırılması) * Posterior Parietal Lob (disengagement)

3. Görsel-Uzaysal Süreçler: Dikkat Mesulam’ın Görsel-Uzaysal Yönelmiş Dikkat Modeli (1998, 1999) Dikkatin duyusal bileşeni (sensory component): kişinin dışında bulunan (ekstrapersonal) alandaki fiziksel uyarıcının içsel temsilinin oluşturulması (posterior parietal) Dikkatin motor bileşeni: uzaydaki uyarıcıların aranması ve taranması davranışlarının düzenlemesi (premotor cortex, frontal eye field, BA 6) Dikkatin güdüsel bileşeni: uzaydaki uyarıcılara ilişkin ilgi ve beklentilerle bağlantılıdır. Bu işlevlere ise anterior singulat girus aracılık etmektedir.

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) Duyusal ya da motor yetersizlik olmaksızın, beyin hasarının karşıt yarı alanında (contralateral space) bulunan uyarıcılara yönelme, arama ve bulmaya ilişkin motor davranışlarda azalma eğilimini, tepkide bulunma veya sözel olarak rapor etmedeki hata eğilimini ve/veya sol görsel yarı-alanda bulunan uyarıcıların farkına varamama durumunu ifade etmektedir (Rizzolatti ve Berti, 1990).

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) Hemispatial neglect: aynı zamanda hemiagnosia, hemineglect, unilateral neglect, spatial neglect, contralateral neglect, unilateral visual inattention, hemi-inattention, neglect syndrome veya contralateral hemispatialagnosia olarak da adlandırılmakta… Yarı-dikkatsizlik (hemiinattention), Yarı-alan ihmali (hemispatial neglect) Anosognosia’lı hemipleji; Misopleji Motor ihmal: Yarı-alanda bulunan uyarıcının fark edildiği ancak karşıt yarı alanda bulunan uyarıcılara tepkide bulunma veya yönelmede isteksizliğin olduğu durumları ifade etmektedir (Heilman ve diğ., 2000).

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) Yarı-alan (hemispace) kavramı: bir kişiye göre sağ ve sol yönü belirlemek için kullanılan referans noktasıdır. Yarı-alanı belirlemek için kullanılan referans noktası kişinin vücududur; vücudun sağ tarafı sağ yarı-alanda, sol tarafı ise sol yarı-alanda yer almaktadır. Bir kişi vücudu, başı ve gözleri ile ileriye doğru pozisyon aldığında, kişinin sağ ve sol yarı-alanı vücudun ve başın orta hattından geçen çizgiye göre tanımlanır. GUİS sol parietal yarıkürede olduğunda daha çabuk iyileşmektedir.

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) Personal neglect: İhmal sendromu bulunan hasta, bedeninin sol yarısını ihmal eder. (Sağ inferior parietal alanlar, duyusal korteks) Peripersonal neglect: Kolun uzanabileceği yakın uzayın ihmali Extrapersonal neglect: Kolun uzanabileceğinden daha uzak uzayın ihmali (Sağ frontal -ventral premotor kortes ve middle frontal girus- ve superior temporal alanlar) Kelimelerin sadece sağ tarafını okuma ("futbol" kelimesini "bol" olarak okuması gibi (Neglect dislexia)); Yürürken sol yarı-alanda yer alan nesnelere çarpma Hastalar sol uzaysal alanı ihmal ettiğinin farkında değildir (Anosognosia).

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect)

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect)

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) Uzaysal ihmal, sönme (extinction) şeklinde de olabilmektedir. Sönme gösteren hastalar, her bir görsel alanda teker teker gösterilen uyarıcıyı tanımlayabilmekte veya dikkatini yönlendirebilmektedir. Diğer taraftan uyarıcılar çift taraflı olarak her iki görsel alanda eşzamanlı olarak sunulduğunda hasta sadece sağ taraftaki uyarıcıya tepkide bulunmakta veya sadece bunu sözel olarak rapor etmektedir (Rizzolatti ve Berti, 1990; Heilman ve diğ., 1986).

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) İhmal Sendromu sadece sol yarı-alanda değil, ihmal edilmeyen alanda da yetersizliklere neden olmaktadır (Vallar ve diğ., 1997). Perseveratif eğilim, yönelmiş dikkatin bileşenlerinden birisi olan, istenmeyen uyarıcıdan dikkatin çekilememesindeki yetersizliğin bir sonucu olabilir. Sağ yarı-alanda dikkatin aşırı bir şekilde artmasına bağlı olarak GUİS'li hastalar sağ yarı-alanda sunulan uyarıcıya defalarca tepkide bulunma eğilimi göstermekte ve daha önceden işaretlemiş oldukları bir uyarıcıyı tekrar tekrar işaretlemektedirler.

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) GUİS'li hastalarda, uyarıcılar arasındaki ilişkinin algılanması, düzenlenmesinde, imgelerin oluşturulmasında, görselleştirilmesinde ve imgelerin geri getirilmesinde bozulma olmaktadır.. Şeklin tanınması, kopyalanması veya bellekten çizilmesini gerektiren görevlerde de yetersizler Uzaysal ardışıklığın takip edilmesini gerektiren görsel bellek uzamı görevlerinde yetersizler Okuma güçlüğü (neglect dyslexia)

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) GUİS’i Belirlemede Kullanılan Testler: Testler sağ ve sol yarı-alandaki performans farklılıkları üzerine temellendirilmiştir. Çizgi bölme testleri (Line bisection test), İşaretleme testleri (Cancellation tests), Kopyalama ve çizim gibi kağıt-kalem testleri

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) GUİS’i Belirlemede Kullanılan Testler: “Yarı-dikkatsizliğin İşlevsel Değerlendirmesi için Yarı-yapılandırılmış Ölçek” (Semi-structured Scale for Functional Evaluation of Hemi-inattention; Zoccolatti ve diğ., 1992). Bedensel görevler: Saç tarama, traş makinası kullanma ve makyaj yapma gibi Beden dışı uzak uzaysal görevler: Çay servisi, kart dağıtma, çevrenin betimlenmesi gibi…

Testler

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) Kuramlar (Temsil ve Dikkat Kuramları) Temsil Kuramı Dikkat Kuramı Duyusal bir uyarıcının varlığında veya yokluğunda, nesnelerin ve uzayın farkındalığının sağlanması için nesne veya uzaya ilişkin daha önceden kazanılmış zihinsel bir şablonun varlığını öngörmektedir (Rizzolatti ve Berti, 1990).

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) Kuramlar (Temsil ve Dikkat Kuramları) Temsil Kuramı Zihinsel imgeleri yapılandırmak için gerekli olan kapasitedeki yetersizlik, GUİS’e neden olmaktadır. Temsil kuramına göre GUİS, imgeleme yetersizliklerinden kaynaklanmaktadır (Bisiach ve diğ., 1985; Bisiach ve Luzzatti, 1978). Bisiach ve Luzzatti (1978) Katedral Meydanı İmgelemesi A B

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) GUİS’de Kuramlar (Temsil ve Dikkat Kuramları) Dikkat Kuramı GUİS dikkatin uzaysal dağılımındaki karışıklıktan kaynaklanır. İhmale neden olan beyin yapıları aynı zamanda dikkate de aracılık eder. Dikkati etkilenen tarafa çeken ipuçlarının verilmesi ihmal davranışında düzelmeye neden olmaktadır (Humphreys, 1996).

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) GUİS’de Kuramlar (Temsil ve Dikkat Kuramları) Dikkat Kuramı Kinsbourne’a (1987) göre, görsel-uzaysal dikkat, hemisferler arasındaki rekabetten etkilenmektedir. Sağ Hemisfer görsel alanın heriki tarafına dikkat eder Sol Hemisfer görsel alanın sağdece sağ tarafına dikkat etmekte Buna göre sol hemisfer hasarı olduğunda sağlam sağ hemisfer, hasarlı sol hemisferin dikkat işlevini üstlenmekte; sağ serebral hemisfer hasarı olduğunda, sağlam sol serebral hemisfer görsel-uzayın sadece sağ tarafına ilişkin dikkat işlevlerini üstlenebilmektedir. Sağ hemisfer hasarı sağ yarı-alanda sunulan uyarıcıya aşırı dikkat

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) GUİS’de Kuramlar (Temsil ve Dikkat Kuramları) Beynin farklı alanlarının hasarı sonucunda da ihmal sendromunun meydana geldiğini gösterilmiştir. Frontal lob alanları, anterior singulat korteks, frontal göz alanları (frontal eye field), bazal ganliyonlar ve talamus gibi alanlardaki hasarlar GUİS’e yol açabiliyor. BU YAPILARIN DİKKATLE DE İLİŞKİLİDİR: GUİS odaklanmış dikkat ağındaki bozuklukla ilgili olabilir… Derinlik Erişilebilecek yakınlıktaki objeler için her iki hemisfer de etkin; fakat uzaktaki objelerin derinliklerinin hesaplanmasında sağ hemisfere gelen hasarlar etkili…

4. Uzaysal İhmal Sendromu (Spatial Neglect) Rehabilitasyonu Görsel-uzaysal tarama eğitimleri, Sol kolun aktivasyonu, Gözü kapatma (eye patching-sağ göz: sol süperior kollikus aktivitesinde azalma), Vestibüler uyarım, Optokinetik uyarım, Boyun titreşimi, Gövde rotasyonu ve dopamin agonistlerinin kullanılması.

Uzaysal Bir Görevde Aktif Olan Pariietal Alanlar