Yrd. Doç. Dr. Ali Bestami KEPEKÇİ Ameliyathane Ortamı Yrd. Doç. Dr. Ali Bestami KEPEKÇİ

Ders Başlıkları Araç-gereçler Temizlik ve Sterilizasyon

Kullanılan Alet ve Malzemeler Anestezi cihazı Laringoskop Endotrakeal tüp Anestezi ilaçları Oksijen, azotprotoksit (mutlaka hastaya verilmesi gereken gazlardır), Halotan, izofloran gibi gazlar (uyuşturucu gaz olup hastanın durumuna göre verilir ) Alkollü pamuk Damlalıklı kazı seti Turnike (kola bağlanan plastik) Flaster Tespit tahtası Kol bağı.

Anestezi Cihazı

Laringoskop

Endotrakeal Tüp

Anestezi ilaçları

Gazlar

Anjiokat (damara giriş kolaylığı için paslanmaz çelik silikon uçlu iğne)

Turnike (kola bağlanan plastik)

Flaster

Ameliyat Masası

Güvenli Ameliyathane Ortamı Biyolojik, Kimyasal, Fiziksel ve Psikososyal Riskler, Etkileri ve Önlemler

Güvenli Ameliyathane Ortamı Güvenli ameliyathane ortamının önemi 1900’lü yılların başında konuşulmaya başlanmıştır. Çalışma ortamındaki olumsuzlukların motivasyonu azalttığı bu yolla performansı düşürdüğü bilinmektedir. Bu bölümde ameliyathanede güvenli çalışma ortamını sağlanmasının önemli bir adımı olarak kabul ettiğimiz olası risklerin belirlenmesi ve bu riskleri azaltmak için alınması gereken önlemlere yer verilmiştir.

Güvenli Ameliyathane Ortamı Ameliyathaneler ileri teknoloji araç/ gerecin kullanıldığı, yeni ve gelişmiş bilgilerin ışığında çeşitli cerrahi teknik ve yöntemlerin uygulandığı, ekip çalışması ve doğru kararların hızla alınıp uygulamaya geçilmesinin önemli olduğu yerlerdir. Ayrıca cerrahi tedavi ve ameliyathanelerin doğası gereği seri, önemli ve riskli girişimlerin uygulanıyor olması da çalışanlar yönünden bazı riskleri ortaya çıkarır. (Çobanoğlu 2009; Sönmez ve Yavuz 2009)

Ameliyathanede Bazı Bölümler Steril Malzeme Deposu Cerrahi El Yıkama Alanı Tıbbi Cihaz Odası Temizlik Odası Anestezi Malzeme Odası Ameliyat Odaları Havalandırma

Anestezi Malzeme Odası Anestezistler tarafından kullanılan malzemelerin (anestezi makinesi, devreler, “airway” vb.) saklanması için ayrı bir oda oluşturulabilir. Bu odalara gaz olmayan anestezi ilaçlarının saklandığı kabinler de yerleştirilebilir.

Güvenli Ameliyathane Ortamı Ameliyathane ortamında her zaman bir kontaminasyon riski söz konusu olduğu için alanlar arasında ayrım net yapılmalıdır. Temiz ( steril ) alanlar Tehlikeli ( kirli )” veya “kontamine” alanlar Yarı kontrollü ( yarı steril) alanlar

Ne dersiniz ? Hatırlayalım mı? Kontaminasyon: Temiz bir yüzeye, ortama veya dokuya, başka bir ortamdan kirliliğin taşınması Kontamine ortam: Kirli ortam

Ne dersiniz ? Hatırlayalım mı? Kontaminasyon: Temiz bir yüzeye, ortama veya dokuya, başka bir ortamdan kirliliğin taşınması sonucu oluşur. Kirliliğin yayılması için bir taşıyıcıya ihtiyaç vardır. Hepimizin de bildiği gibi en iyi taşıyıcılar ; insanlar, kuşlar ve hayvanlardır. En önemli kontaminasyon kaynağı İNSAN dır.

Kontamine olarak kabul edilen ve girişlerin kontrolsüz olduğu alanlar Çapraz kontaminasyon riski yüksektir Girişler kontrollü değildir (unrestricted) Hastaların ameliyathaneye giriş alanları, giyinme odaları, dinlenme (kafeterya) ve ofis alanları

Temiz (steril) alanlar Mutlaka cerrahi giysilerle, Maske takılmış olarak girilmelidir [kontrollü (restricted) alan] Ameliyat odaları, cerrahi yıkanma lavabolarının bulunduğu alanlar ve steril malzemenin saklandığı odalar

Yarı kontrollü (yarı steril) alanlar Temiz veya kontamine kategorilerine tam olarak uymayan yarı-kontrollü (semi-restricted) alanlardır Koridorlar, malzeme hazırlama ve diğer depo alanları

Güvenli Ameliyathane Ortamı

TEMİZLİK-DEZENFEKSİYON

Temizlik:Bakteriyel sporlar dahil mikroorganizmaların büyük bir kısmını ortadan kaldıran bir işlemdir.Dezenfeksiyon ve sterilizasyon öncesi bir adımdır. Dezenfeksiyon:Cansız nesneler üzerinde bulunan,potansiyel olarak patojen olan mikroorganizmaların kimyasal maddeler veya ısıya dayanıklı fiziksel uygulamalarla yok edilmesidir.

Dezenfektanlar etki seviyelerine göre üç gruba ayrılır; YÜKSEK DÜZEY DEZENFEKTANLAR : Genellikle bakteriyel endosporlar hariç mikroorganizmaların tümünü 20 dakikada öldüren dezenfektanlardır. Dezenfektan Kullanım konsantrasyonu Gluteraldehid %2 Formaldehid %3-8 Sodyum hipoklorid 1000 ppm serbest klor Perasetik asit ≤ %1, %0.001-0.2 Hidrojen peroksit %3-6 veya %6-25

ORTA DÜZEY DEZENFEKTANLAR Bakteri sporları hariç tüberküloz basili ve diğer mikroorganizmaları ≤10 dakikada etkileyen dezenfektanlardır. Dezenfektan Kullanım Konsantrasyonu Etil veya isopropil alkol %60-90 Fenol ve fenol bileşikleri %0.4-5 Iyodoforlar 30-50 ppm serbest iyot

DÜŞÜK DÜZEY DEZENFEKTANLAR Bakteri endosporları ve tüberküloz basiline etkili olmayan, vejetatif bakterilerin çoğunu, bazı mantar ve virüsleri ≤ 10 dakika gibi uygun sürede öldürülebilen dezenfektanlardır. Dezenfektan Kullanım Konsantrasyonu Etil veya isopropil alkol < %50 Fenol ve fenol bileşikleri %0.4-5 Iyodoforlar 30-50 ppm serbest iyot Kuarterner amonyum bileşikleri % 0.4-1.6

Hastanelerde mikrobiyal ekoloji üzerinde olumsuz etki yarattığından;genellikle zemin, duvar, tuvalet, banyo, ve kapı kolu gibi düzenli olarak temizlenen ve infeksiyon riski bulunmadığı düşünülen yüzeylere dezenfeksiyon yapılmaz.

AMELİYATHANELER Taşınılabilir eşyalar dışarı çıkarılır. Günlük Temizlikte; Taşınılabilir eşyalar dışarı çıkarılır. Yerler hastanın kan ve beden sıvıları ile kontamine ise 1/10’luk sodyum hipoklorid ile dezenfekte edilir. Ameliyathane tabanı mutlak ıslak paspasla silinmelidir, daha sonra tüm yüzeyle temas edecek şekilde düşük düzeyli bir dezenfektanla dezenfekte edilir. Tekerlekli araçların tekerlek aralarındaki toz ve yabancı cisimler temizlenmelidir. Koridor sabah-akşam ve kirlendikçe, kapılar günde bir kez, önce temizlenir, sonra düşük düzey bir dezenfektanla silinir.

Malzeme alınan tüm üniteler, Ameliyathane girişi, AMELİYATHANELER Haftalık temizlikte ; Taşınabilir eşyalar, Yerler, Duvarlar, Malzeme alınan tüm üniteler, Ameliyathane girişi, Kirli Malzemenin taşındığı alanlar, Depolar, Önce su ve deterjan ile temizlenir,sonra düşük düzey bir dezenfektanla silinir

AMELİYATHANELER Ameliyat aralarında; Ameliyathanede temizlik yapılmadan bir sonraki hasta içeri alınmamalıdır. Ameliyat sırasında yere düşen materyaller dışarı alınır. Ameliyat masası, yerler, kan ve beden sıvısı ile kirlenmemiş ise düşük düzey bir dezenfektan uygulanır. Ameliyat masası ve yerler, kan ve beden sıvısı ile kirlenmiş ise orta düzey bir dezenfektan uygulanır. Ameliyathane lambalarının her ameliyattan sonra düşük düzey bir dezenfektanla silinmesi yeterlidir.

GENEL PRENSİPLER Hasta yatan servislerde, temiz ve steril malzemenin depolandığı “temiz oda” ve kirli malzeme ile atıkların konduğu bir “kirli oda” olmalıdır. Kirli odada sürgü ve ördekler için bir temizleyici,temiz odada temiz malzemeyi koymak için bir raf ve kapıya yakın bir lavabo bulunmalıdır. Zemin temizliği, ılık su ve deterjan ile yapılmalıdır. Toz ve bakteriyi yaydığı için kuru süpürge kullanılmamalıdır.Elektrikli vakumlu süpürgelerin kullanılması ve kullanım sırasında toz torbaları tam dolmadan değiştirilmesi sağlanmalıdır.

AMELİYATHANELERDE ENFEKSİYON KONTROLÜ

Cerrahi Yara Enfeksiyonunun Gelişme Olasılığını Etkileyen Faktörler Enfeksiyona neden olacak mikroorganizmanın dozu Bu mikroorganizmanın virülansı Hastanın direnç faktörleri

Ameliyathanede Kazanılan Bir Etkenin Kaynakları Ameliyathane ortam hava ve zemini Ameliyata giren hastanın endojen florası Ameliyat ekibinin mikroflorası

Ameliyatdan bir gün önce traş yöntemi ile kıl temizliği yapmak enfeksiyon riskini artırmaktadır.Ameliyatdan hemen önce yapmak gerekir. Giyilen giysiler hasta ile personelin mikroorganizma alışverişlerini önleyecek şekilde yapılandırılmışlardır. Genelde kabul gören kumaşlar 140 iplik/cm2 pamuklulardır. Giysiler ortalama 40yıkamadan sonra geçirgenliğe dirençli özelliklerini kaybederler. Ameliyathanelerde insan bulunmadığı zamanlarda ortam havasının mikroorganizma ve çapı 0,5 mikrometreden küçük partiküller içermediği kabul edilir.Ancak bu durum insanların ameliyathaneye girmesiyle bozulur. - Giren personel sayısı - Bu kişilerin hareketleri ve eğitimleri/iş disiplinleri ile mikroorganizma sayısı arasında doğrudan bir ilişki vardır.

Ameliyathane havasının saatde 20-25 kez filtre edilmesi etkin bir temizlik sağlar. Filtrelerin gözenek çapları 0,5-5 mikrometre boyutundaki partikülleri süzebilecek kapasitede olmalıdır. Ortam ısısının 18-24 derece nem oranının %50-55 olması ideal bir ortam sağlar.Bu durum bakteri üremesinin inhibe edilmesi açısından önemlidir. Ultraviyole lambaları cerrahi yara enfeksiyonlarını önemli ölçüde azaltır.Ancak kişilerin bu ışına doğrudan maruz kalmaması gerekir. Ayrıca bu iyonizan ışınların ortam havasında koroziv ozon oluşumunu arttırması da bir sorundur.

Çalışanlar Açısından Ameliyathane Risk Yönetimi

Hatırlatma Meslek Hastalığı: Bireyin profesyonel mesleğini yaparken bu işe bağlı nedenlerle ortaya çıkan; fiziksel, mental ve ruhsal bozukluklardır. Çalışanlar, mesleki görevlerini yürütürken, çalışma koşullarına bağlı olarak ortaya çıkan meslek hastalıklarına yakalanma riski taşırlar.

Çalışma ortamlarının sağlığı koruyacak biçimde Tasarlanması Değerlendirilmesi Gerekli önlemlerin alınması gerekir.

RİSK FAKTÖRLERİ FİZİKSEL KİMYASAL BİYOLOJİK PSİKOLOJİK

FİZİKSEL FAKTÖRLER MİMARİ YAPI SICAK - SOĞUK AYDINLATMA HAVALANDIRMA YANGIN VE ELEKTRİK TEHLİKESİ

FİZİKSEL FAKTÖRLERE BAĞLI RİSKLER PNÖMONİ SIVI KAYBI GÖZ BOZUKLUĞU YANIKLAR BEL FITIĞI VARİS

KİMYASAL FAKTÖRLER Antimikrobiyaller (Dezenfektan Ve Antiseptikler) Sterilizasyonda Kullanılan Maddeler (Etilen Oksit, Anestezi Gazları) Lateks Allerjisi

KİMYASAL FAKTÖRLERE BAĞLI OLASI RİSKLER Allerjik reaksiyonlar Mide bulantısı, baş dönmesi, göz kararması gibi toksik etkiler Hamilelerde düşük tartılı bebekler ve doğumsal anomaliler Aşırı yorgunluk hissi Baş ağrısı

BİYOLOJİK FAKTÖRLER HEPATİT B HIV HERPES TÜBERKÜLOZ

BİYOLOJİK FAKTÖRLERE BAĞLI OLASI RİSKLER Enjektörler Kesici–Delici–Batıcı Aletler Bistüri İğneler ile olan yaralanmalar sonucu bulaşma

ÖNERİLER Mimari tasarımın doğru yapılması Bireysel koşullarda esneklik Dinlenme ve çalışma koşullarının uygunluğu HIV bulaşmasına neden olan faktörlerin önlenmesi Ameliyathaneye ilk başlandığında HBsAg taraması yapılması, (-) olanların aşılanması, (+) olanların 6 ayda bir karaciğer fonk. testlerinin ve diğer hepatit markırlarının bakılması

Ameliyathane ortam kültürlerinin 3 ayda bir alınması Aydınlatıcı hizmet içi eğitim programları yapılması (meslek hastalıkları, yangın eğitimi vb) Yaralanmalar için “olay bildirim formu” düzenlenmesi Olumlu multidisipliner yaklaşımın sağlanması