ЕKLER VE EK TÜRLERİ.

Slides:



Advertisements
Benzer bir sunumlar
İSMİN HALLERİ 1.YALIN HAL 2.YÖNELME HALİ 3.BULUNMA HALİ 4.AYRILMA HALİ
Advertisements

Cümlenin Öğeleri Sözcüklerin cümle içerisindeki görev adlarına “cümlenin öğeleri”denir. Cümle öğelerini, temel öğeler ve yardımcı öğeler olmak üzere iki.
Ahmet YAVAŞ Türkçe Öğretmenliği TÖP
SÖZCÜĞÜN YAPISI VE EKLER.
Hazırlayan: İsmail KEPEK Numara:
KÖK, EK,YAPIM VE ÇEKİM EKLERİ
ZAMİRLER.
ЕKLER VE EK TÜRLERİ.
II. FİİLLERDE ÇEKİMLİLİK GRAMER KATEGORİSİ
BİRLEŞİK KİPLİ FİİLLER
Hazırlayan: Zeynep Adsoy Türkçe Öğretmenliği/2 No:
ZAMİRLER.
Fiilimsi Nedir? Eylem kök veya gövdelerinden belli eklerle türeyerek girişik bileşik cümlelerde yan cümleciğin yüklemi görevini üstlenen sözcüklerdir.
İSİM GRUBU.
İSİM (AD) TAMLAMALARI En az iki isimden oluşan, Bir nesnenin parçası olan, Aralarında anlam bağlantısı kurularak oluşturulan, Bir nesnenin başka bir.
1.İsimler Kainattaki varlıkları karşılayan kelimelere “isim” denir. İsimler değişik yönlerden incelenir.
Sözcük Türleri Setenay KAYA Hazırlık-D/153
BİÇİMBİLİM Bugün biçimbilim adı altında yapılan araştırmaların, sözcüklerin kökenlerinin saptanması,ek ve kök olarak belirlenmeleri, dilbilgisinin en.
Hazırlayan:Gözde Haznedar 6/B 987
ADI:TUĞBA NUR SOYADI:KÖKTEN SINIF:6/B NUMARA:1101
ZAMİRLER.
EKLER.
EKLER VE KELİME YAPISI.
TÜRK DİLİ I HAFTA: 10 ÇEKİM EKLERİ I İsim Çekim Ekleri.
TÜRKÇE Mehmet KOCA Ayşe BAYAM Melike DUATEPE Sunuindir.blogspot.com.
11-14 yaş arasına yöneliktir. AYŞE GÜL 2010
ZAMİR NEDİR? İsmin yerini tutabilen,isim gibi kullanılabilen,isim soylu kelimelerle bazı eklere zamir denir. Ahmet’ten öğrendim. > Ondan öğrendim. Kitabı.
KISALTMA GRUPLARI.
6. EYLEM KİPİNDE ANLAM KAYMASI.
DİLEK (TASARLAMA) KİPLERİ
FİİLLERDE ŞAHIS KATEGORİSİ. III. ŞAHIS KATEGORİSİ Fiillerde şahıs kategorisi, fiilin gösterdiği işi, hareketi, oluşu veya kılışı yapan kişiyi gösterir.
CÜMLENİN ÖĞELERİ.
KELİME TÜRLERİ ZAMİRLER.
GÖREVLİ KELİMELER: EDATLAR
DEĞERLENDİRME SORULARI
YAPIM VE ÇEKİM EKLERİ.
YAPI BİLGİSİ.
Yazım kuralları konusunun önemli bölümlerinden birisi de –de ve –ki eklerinin yazımıdır. Bu belgede konu ayrıntılı olarak işlenmiştir. ADI: AYDIN SOYADI:
Cümlenin Öğeleri Sözcüklerin cümle içerisindeki görev adlarına “cümlenin öğeleri”denir. Cümle öğelerini, temel öğeler ve yardımcı öğeler olmak üzere iki.
Erciyes Eğitim Fakültesi Türkçe Öğretmenliği 2. sınıf
Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Öğretmenliği-2
ZAMİR (ADIL).
KELİME TÜRLERİ 1. İSİM ( AD ) 7. ÜNLEM 2. SIFAT 8. FİİL
EK FİİLLER Bu slayt Türkçe Öğretmenliği Bölümü (İ.Ö) 2.sınıf öğrencisi Zafer KARAKABAK tarafından hazırlanmıştır. Ek fiiller konusu ilköğretim 8. sınıf.
yapIlarIna göre fİİller
Zamirler Esranur ÇİNKO 6-B 314.
Örnek: Sizlere konu hakkında bilgi vereceğim.
Biz uygarlıktan,bilimden ve fenden güç alıyor ve ona göre yürüyoruz.
-Yalın Hali -E Hali -İ Hali -De Hali -Den Hali
CÜMLEDE DE ’NİN YAZIMI.
ZAMİRLER.
II. FİİLLERDE ÇEKİMLİLİK GRAMER KATEGORİSİ
Cümlenin Öğeleri Sözcüklerin cümle içerisindeki görev adlarına “cümlenin öğeleri”denir. Cümle öğelerini, temel öğeler ve yardımcı öğeler olmak üzere iki.
İYELİK EKLERİ ÇOKLUK EKİ /-ki/ AİTLİK EKİ “mİ” SORU EDATI
ADLARIN YERİNE KULLANILAN SÖZCÜKLER ADILLAR (ZAMİRLER)
“mİ” SORU EDATI ve MORFOLOJİK ANALİZ
Hakan Satılmış (Türkçe Öğretmeni) Biz uygarlıktan,bilimden ve fenden güç alıyor ve ona göre yürüyoruz.
CÜMLENİN ÖGELERİ.
EKLER VE KELİME YAPISI.
ZAMİR (ADIL).
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni
1 D ERSİMİZ T ÜRKÇE. 2 İSİM TAMLAMALARI Aralarında anlamca ilgi bulunan iki ya da daha çok ismin belirli kurallar çerçevesinde bir araya gelmesiyle oluşan.
İYELİK EKLERİ ÇOKLUK EKİ /-ki/ AİTLİK EKİ “mİ” SORU EDATI
“mİ” SORU EDATI ve MORFOLOJİK ANALİZ
İSİM GRUBU.
ZAMİRLER MERHABA HAZIR MISINIZ? ...Egitimhane.com...
GÖREVLİ KELİMELER: EDATLAR
KISALTMA GRUPLARI.
Cümlenin Öğeleri Sözcüklerin cümle içerisindeki görev adlarına “cümlenin öğeleri”denir. Cümle öğelerini, temel öğeler ve yardımcı öğeler olmak üzere iki.
ALICAN OZTURK Konu: İsim(Ad).
Sunum transkripti:

ЕKLER VE EK TÜRLERİ

ЕKLER VE EK TÜRLERİ Türkçede ekler görevli morfemlerdir. Birkaç istisna dışında, Türkçede yabancı kökenli ekler yoktur. İstisna örnekler: biçare (çaresiz), bihaber (habersiz), namert (mert olmayan), vb. Bunlar istisna örnekler olduğu için, yeni kelimelerde ve yeni kelime türetiminde kullanılmazlar. Dolayısıyla, Türkçede ekler kökenlerine göre sınıflandırılmaz.

EKLERİN SINIFLANDIRILMASI Yapılarına göre ekler ikiye ayrılır: 1. Basit ekler – Türkçede eklerin en büyük bölümü basit eklerdir. Bunlar görevde farklılık yaratılmadan daha küçük birimlere ayrılamaz. Örneğin: /-Dİ/, /-mİş/, /-lAr/, /-İ/, /-A/, vb. 2. Birleşik ekler – Yan yana gelen birden fazla ek kendi görevleri dışında yeni ve ortak bir görev almışlarsa, o zaman bunlara birleşik ekler denir. Yeni görevleri olduğu için, bunlar bir ek olarak yazılır. Büyük bir ihtimalle, bugün kullanılan tüm birleşik ekler, eskiden basit eklerdi. Örneğin: /-mA/ + /-DAn/ > /-mAdAn/, /-İn/ + /-CA/ > /-İncA/, /-Dİ/ + /-k/ > /-Dİk/, /-Dİk/ + /-CA/ > /-DİkçA/, vb.

EKLERİN SINIFLANDIRILMASI Ekler, bir kelime veya kelime grubunu cümlede başka bir kelime veya kelime grubuna bağlayıp bağlamadığı veya yeni kelime yapıp yapmadığına göre farklı görevlerde bulunabilirler. Dolayısıyla, Türkçede görevlerine göre ekler iki büyük gruba ayrılır: I. Çekim ekleri; II. Yapım ekleri.

I. ÇEKİM EKLERİ Çekim ekleri, yeni kelime yapmadan, var olan kelimeyi veya kelime grubunu cümlede başka bir kelime veya kelime grubuna bağlayarak, aralarında geçici ilişkiler kurar. Bu ilişkiler, yeni anlam kurmazlar. Sadece, geldikleri kelime veya kelime grubunun anlamını veya diğer cümle unsurlarıyla olan ilişkilerini belirtirler. Çekim ekleri iki gruba ayrılır: a) İsim çekim ekleri; b) Fiil çekim ekleri.

A) İSİM ÇEKİM EKLERİ İsim çekim ekleri, isimlere ve isim soylu kelimelere gelir ve onların çekiminde kullanılırlar. Türkçede isim çekim ekleri şunlardır: a) ad durum ekleri; b) iyelik ekleri; c) çokluk eki; ç) /-ki/ aitlik eki; d) “mİ” soru edatı. Örneğin: Erhan’ın annesine oradaki hediyeler mi verildi?

a) AD DURUM EKLERİ Ad durum ekleri (isim hal ekleri), eklendikleri adların cümlede genelde fiille veya başka bir isimle olan geçici ilişkilerini (durumlarını) belirten eklerdir. Her zaman adların sonunda kullanılırlar (istisna: /-ki/ aitlik eki). Farklı dilbilimcilere göre, Türkçede ad durum eklerinin sayısı farklıdır. Burada sekiz ad durum ekine değinilecektir. Bazı doğu dilcilerine göre bu sayı 15, hatta daha çok olabilir. Muharrem Ergin’e göre, bu sayı dokuzdur (+ /-rA/ ve /-Arİ/ - direktif).

a) AD DURUM EKLERİ 1. Yalın durumu (nominatif, NOM, /-Ø/) - İsimlerin temel (esas) durumudur. - Ek almamış şekilleridir. - Belirsizlik bildirirler. - Bütün isim kök veya gövdeleri, yalın durumuna örnek olarak verilebilir: el, göz, kaşık, bilgi, yazı, vb. - Cümlede örnekler: Kırk iki yıl her sabah kahve içerdi. Kızın eline bir sepet verdi. Onun eli kalem tutmaz.

a) AD DURUM EKLERİ 2. Belirtme durumu (-İ hali, akuzatif, ACC, /-İ/) - Eklendiği ismi belirtir. - Ünlü uyumlarına uyar. - İsim ünsüzle biterse, doğrudan doğru dört varyanttan biri gelir: hanım+ı, ders+i, okul+u, süt+ü, vb. - İsim ünlüyle biterse, ekten önce araya “y” kaynaştırma ünsüzü girer: ada+(y)ı, Ali+(y)i, kuru+(y)u, ütü+(y)ü, vb.

a) AD DURUM EKLERİ İstisna: Üçüncü teklik kişi zamiri: ben+i sen+i o+(n)u. Burada, “y” yerine, analojiyle “n” kaynaştırma sesi girmiştir. Buna “zamir n’si” veya “pronominal n” de denir. Zamir n’si, teklik işaret zamirlerine ACC eki getirildiğinde de kullanılır: bu+(n)u, şu+(n)u, o+(n)u.

a) AD DURUM EKLERİ ACC eki, üçüncü teklik ve çokluk iyelik ekinden sonra gelmişse, araya yine “n” kaynaştırma ünsüzü girer: masa+(s)ı+(n)ı kendi+(s)i+(n)i, rüya+(s)ı+(n)ı, göz+ler+i+(n)i, sorun+ları+(n)ı, ev+leri+(n)i, vb.

a) AD DURUM EKLERİ 3. Yönelme durumu (-A hali, datif, DAT, /-A/) - İsmin bir hareketle olan ilişkisini veya yönümü gösterir. - Büyük ünlü uyumuna uyar. - İsim ünsüzle biterse, doğrudan doğruya gelir: ağız+a, ayak+a > ayağa, gül+e, saray+a, telefon+a, yüz+e, vb. - “ben” ve “sen” kişi zamirlerine getirildiğinde, kök de değişir: ben+e > bana sen+e > sana.

a) AD DURUM EKLERİ - İsim ünlüyle biterse, ekten önce araya “y” kaynaştırma sesi girer: döşeme+(y)e, köşe+(y)e, oda+(y)a, Kumanova+(y)a > Kumanova’ya, vb. İstisnalar: - 3T kişi zamiri: ben+e (<bana) sen+e (<sana) o+(n)a. - Teklik işaret zamirleri: bu+(n)a, şu+(n)a, o+(n)a. - 3T ve 3Ç iyelik eklerinden sonra: bardağına <bardak+ı+(n)a, ellerine <eller+i+(n)e, karnına <karın+ı+(n)a, yanına <yan+ı+(n)a, vb.

a) AD DURUM EKLERİ 4. Tamlayan durumu (-İn hali, ilgi eki, genitif, GEN, /-İn/) - Bir ismin kime ait olduğunu belirtir. - Ünlü uyumlarına uyar. - Belirtili isim tamlaması yapar: evin kapısı, Şenol’un eşi, komşunun sesi, vb. - İsim ünsüzle biterse, doğrudan doğruya gelir: at+ın, boyun+un > boynun, el+in, göz+ün, koltuk+un > koltuğun, küçük+ün > küçüğün, vb. - İsim ünlüyle biterse, ekten önce araya “n” kaynaştırma sesi girer: abide+(n)in, koşu+(n)un, oda+(n)ın, örtü+(n)ün, soba+(n)ın, yara+(n)ın, vb.

a) AD DURUM EKLERİ 1T ve 1Ç kişi zamirlerinde /-İn/ yerine /-im/ varyantı gelir: ben+im, biz+im. Benim oğlum geldi. Bizim odamız çok güzeldir. Dikkat: Bu durumdaki /-im/ ekini, iyelik ekleriyle karıştırmamak gerekir! ADE ekleri kelimenin sonunda gelmesine rağmen, GEN ekinden sonra /-ki/ aitlik eki gelebilir: benimki, seninki, onunki, bizimki, sizinki, onlarınki, odanınki, arabanınki, gözlüğünki, vb.

a) AD DURUM EKLERİ 5. Bulunma durumu (kalma durumu, -DA hali, lokatif, LOC, /-DA/) - Yüklemin gösterdiği eylemin nerede yapıldığını, daha doğrusu yerini bildirir. - Hareketin olduğu veya yönün gösterildiğinde kullanılmaz. Sabit yeri gösterir. - Ünlü uyumları ve ünsüz uyumuna uyar. - Eklendiği ismin ünlü veya ünsüzle bitmesine bakmaksızın, her zaman doğrudan gelir: baş+ta, ben+de, gişe+de, masa+da, vb. - İsim ünlüyle biterse, her zaman ekin sedalı varyantı gelir.

a) AD DURUM EKLERİ İstisna durumlar: - 3T ve 3Ç iyelik eklerinden sonra, hiç gerek duyulmadan, LOC ekinden önce araya “n” kaynaştırma sesi girer: etraf+ı+(n)da, cebinde <cep+i+(n)de, yazılar+ı+(n)da, yüz+leri+(n)de, vb. - 3T şahis zamirinden sonra “n”: ben+de, sen+de, o+(n)da. - Teklik işaret zamirlerinden sonra “n”: bu+(n)da, şu+(n)da, o+(n)da.

a) AD DURUM EKLERİ ADE ekleri isimlerin sonunda gelir, ancak LOC ekinden sonra /-ki/ aitlik eki gelebilir: ben+de+ki, oda+da+ki, ülke+de+ki, güney+de+ki, soğuk+ta+ki, çorap+ta+ki, vb.

a) AD DURUM EKLERİ 6. Çıkma durumu (ayrılma durumu, uzaklaşma durumu, -Dan hali, ablatif, ABL, /-DAn/) - Yüklemin gösterdiği eylemin nereden çıkarken, ayrılırken veya uzaklaşırken yapıldığını bildirir. - Bu ekler, hem ünlü uyumlarına hem de ünsüz uyumuna uyar. - İsmin ünlü veya ünsüzle bittiğine bakılmadan, her zaman doğrudan doğruya gelir, ancak isim ünlüyle biterse, ekin sedalı varyantı kullanılır: Üsküp+ten, kardeş+ten, zarar+dan, kolay+dan, şefkat+ten, harf+ten, bura+dan, oda+dan, vb.

a) AD DURUM EKLERİ İstisna durumlar aynıdır: - 3T ve 3Ç iyelik eklerinden sonra, hiç gerek duyulmadan, ABL ekinden önce araya “n” kaynaştırma sesi girer: bilgisayar+ı+(n)dan, ev+leri+(n)den, gelecek+i+(n)den, para+ları+(n)dan, vb. - 3T şahis zamirinden sonra “n”: ben+den, sen+den, o+(n)dan. - Teklik işaret zamirlerinden sonra “n”: bu+(n)dan, şu+(n)dan, o+(n)dan.

a) AD DURUM EKLERİ ABL eki, kıyaslamalarda da kullanılır: Orhan Erhan’dan daha büyüktür. Cep telefonu ev telefonundan daha kullanışlıdır.

a) AD DURUM EKLERİ 7. Vasıta durumu (vasıta hali, enstrümental, INS, /-lA/) - Yüklemin bildirdiği eylemin kiminle veya neyle yapıldığını gösterir. - İsim ünsüzle biterse, doğrudan doğruya gelir: çekiç+le, göz+le, taş+la, konum+la, vb. - Bu ek, “ile” edatının ekleşmesiyle oluşmuştur. Dolayısıyla, ünlüyle biten isimlere ekten önce “y” sesi girer, ki bu aslında “i”nin değişmiş bir şeklidir: anayla <ana+(y)la, bölüyle <böl-ü+(y)le, kahveyle <kahve+(y)le, orduyla <ordu+(y)la, sırçayla <sırça+(y)la, vb.

a) AD DURUM EKLERİ İstisna durumlar: - 3T şahis zamiri ve teklikteki işaret zamirlerinde, ekten önce “n” kaynaştırma sesi girer: bu+(n)la, şu+(n)la, o+(n)la. - Pratikte çoğu zaman, kişi zamirleri ve INS ekinin arasına GEN eki de girer: ben+im+le, sen+in+le, o+(n)un+la, biz+im+le, siz+in+le, onlar+ın+la.

a) AD DURUM EKLERİ Eskiden, işaret zamirlerine INS eki getirildiğinde, bu iki unsur birleşerek, gerileyici uyumun etkisiyle, kök de değişmiştir: bu + ile > bu+(y)le > böyle, şu + ile > şu+(y)le > şöyle, o + ile > o+(y)le > öyle. Bugün gerçekten de işaret zamirlerine INS eki getirildiğinde, araya GEN eki girer: bu+(n)un+la, şu+(n)un+la, o+(n)un+la.

a) AD DURUM EKLERİ 8. Eşitlik durumu (eşitlik hali, ekfatif, EQU, /-CA/) - Eklendiği isim ve yüklem arasında anlamda eşitlik bildirir. - Ünlü uyumları ve ünsüz uyumuna uyar: akıllıca <akıl+lı+ca, bence <ben+ce, sence <sen+ce, onlarca <on+lar+ca, yıllarca <yıl+lar+ca, iyice <iyi+ce, vb. - Ekten önce 3T iyelik eki gelirse, araya “n” kaynaştırma sesi girer: Daha sonra birbiri ardınca dilenciler yaklaşıyorlar. Altay’ın gelinince, dünya düz. Murat hayatı boyunca çok çalışmıştır. Onun köyünce, ötekiler kabahatli.

a) AD DURUM EKLERİ İstisna durumlar: - 3T kişi zamiri ve teklikteki işaret zamirlerinde, EQU ekinden önce “n” kaynaştırma ünsüzü girer: bu+(n)ca, şu+(n)ca, o+(n)ca.

Aşağıdaki metinde ADE’lerini bulunuz: Nuran cevap vermedi. O da bunun güçlüğünü biliyordu. Benim kafamdaki ölülere gelince, onlar benim kadar sende de mevcut şeyler. Asıl hazini nedir bilir misin? Onların tek sahibi bizleriz. Onlara hayatımızda bir pay vermezsek tek yaşama haklarını kaybedecekler... Zavallı dedelerimiz, musıkişinaslarımız, şairlerimiz, adı bize kadar gelen herkes hayatımızı süslememizi o kadar iştiyakla bekliyorlar ki... en umulmadık yerde karşımıza çıkıyorlar. (Ahmed Hamdi Tanpınar, “Huzur”)

BUGÜNLÜK BU KADAR 