HAZIRLAYAN : OMID HATAMI DOPİNG DO İNG HAZIRLAYAN : OMID HATAMI

Doping Nedir? Performansı artırmak amacıyla yasaklı maddelerin ya da yöntemlerin kullanılmasına doping denir. Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından yasaklanmış madde veya yöntemlerin sporcu tarafından bilinçli veya bilinçsiz olarak kullanımı" diye tanımlanmaktadır.

Tarihçe Doping kaynaklı ilk ölüm : 1886 tarihinde bir ingiliz bisikletçinin aldığı yüksek doz trimetil sonucu gerçekleşmiştir. Dop: afrikada uyarıcı ve güç verici özelliğe sahip olan bir içecek .

Yasaklı maddeler IOC tarafından bildirilen yasaklı maddeler 6 ana grup altında toplanmaktadır: 1-Uyarıcılar (Amfetamin, efedrin v.b.) 2-Narkotik Analjezikler (Morfin v.b.) 3-Anabolik Ajanlar (Testosteron v.b.) 4-Diüretikler (Furosemid v.b) 5-Peptid hormonlar ve benzerleri (Eritropoietin, büyüme hormonu, v.b.) 6-B.blokeler (nadolol-sotalol vb)

UYARICILAR UYARICILAR, aktiviteyi arttıran ve yorgunluk hissini azaltan maddelerdir. Bu tip maddeler, sporcunun performansının artmasına neden olan psikolojik ve fiziksel uyarı sağladıkları için yasaktırlar. Genelde şu dört başlık altında incelenebilir Amfetaminler- efedrin – kafein – kokain

UYARICILAR Uyarıcıların, sinirlilik, kalp atışını hızlandırması, kan basıncını yükseltmesi, su kaybı ve dolaşım bozukluklarına neden olması gibi bazı yan etkileri bulunmaktadır. Uyarıcı kullanmanın fiziksel göstergeleri olarak göz bebeğinin büyümesi, terlemenin artması, sinirlilik, saldırganlık, elde titremeler, kilo kaybı, hızlı kalp atışı ve yüksek kan basıncı verilebilir.

Maddeler ve Etkileri Madde Amfepramone , Amphetamine (İnsomnia, sinirlilik, yorgunluk, hiperpireksi, kalpte taşikardi ve diğer ritm bozuklukları, hipertansiyon ve dolaşım kollapsı. Amiphenazole Etamivan (Aritmi, öksürük, başağrısı, baş dönmesi bronkospazm, larengospazm)

Uyarıcıların etkileri Uyanıklık Toplam uyku süresinde azalma Yorgunluk geciktirme Psikomotor performansta artış Kendine güven duyusunda artış Reflekslerde artış Kan basıncında artış Kalp atım hızında artış Metabolik hızda artış Oksijen tüketiminde artış Solunum yolları ve barsaktaki düz kaslarda gevşeme Solumsal uyarımda artış Tükrük salgısında azalma Gözbebeğinde genişleme

Uyarıcıların kullanımıyla oluşan ölüm nedenleri Beyin kanaması Akut kalp yetmezliği Kalp ritim bozuklukları Vücut sıcaklığında aşırı artış

Kafein Kafein, gösterdiği uyarıcı etki nedeniyle IOC tarafından yasaklı madde olarak kabul edilmiştir. Kafein miktarının idrarda 12 mikrogram/ml olması normal kabul edilir; üzerinde olması sonucunda test pozitif sayılmaktadır. Kahve, çay veya kola gibi kafein içeren içeceklerin normal sınırlar içerisinde kullanılmaları pozitif test sonucuna neden olmaz. Ancak kafein tabletlerinin kullanılması, kafein suppozituvarlarının uygulanması veya benzer enjeksiyonlar pozitif bir test sonucuna neden olacaktır.

kokain Kokain, hem yasaklı bir doping maddesidir, hem de türkiye sınırları içinde kullanımı yasa dışıdır. Çoğu öksürük ve nezle ilacı, yasaklı uyarıcı maddeler taşımaktadır. Ancak bu tip maddeler taşımayan ilaçlar da bulunmaktadır. Konu mutlaka spor hekimine danışılarak çözülmelidir.

NARKOTİK ANALJEZİKLER morfin ve morfinin kimyasal ve farmakolojik benzerleri olup, öncelikle ağrı kesici olarak kullanılmaktadır. Ağrıyı hissetmemek için kullanılan narkotiklerin pek çoğu solunum depresyonuna neden olup, fiziksel ve psikolojik bağımlılık gibi oldukça tehlikeli yan etkileri bulunmaktadır

Narkotik analjeziklerin yan etkileri Kalp atım hızının düşmesi Kan basıncının düşmesi Yoksunluk belirtileri Kusma Barsak doğal ritminin yavaşlaması Kabızlık Dinlenememe Eklem ağrısı Üşüme ve ürperme Solunum merkezinin baskılanması Terleme

Maddeler ve Etkiler Dextromoramide , Morphine , Diamorphine, Hydrocodone , Methadone , Pethidine. Etkiler : Bağımlılık oluşumu, solunum depresyonu, asidoz, uyuşukluk, mental bulanıklık, belirli bir fikre konsantrasyon yeteneğinde yavaşlama, hareketlerde azalma, harekete karşı isteksizlik, çevreye karşı ilgisizlik, ağızda kuruluk, mide boşalmasının gecikmesi, safra koliği.

ANABOLİK AJANLAR vücutta üretilen doğal bir steroid olan testosteron hormonuna benzer etkilere sahip sentetik maddelerdedir. Doğal testosteron "anabolik" (kas yapıcı) ve "androjenik" (erkeğe özgü hal ve davranış) etki sağlar.

ANABOLİK AJANLAR Atletik performansı arttırmak için anabolik ajanları kullanmak, ciddi sağlık riskleri taşımakta ve spor ahlakına ters düşmektedir. Anabolik ajanlar, normal hormon fonksiyonunu etkiler, karaciğer hastalığı riskini artırır, kan basıncını yükseltir, yüksek yoğunluklu lipidlerin düzeyini yükselterek kardiyovasküler olay riskinin artmasına neden olur. Bu etkilerinin yanı sıra psikolojik etkileri de bulunmaktadır.

Maddeler ve etkiler Drostanolone , Mesterolone ,Nandrolone ,Oxandrolone. Etkiler : Ses kısıklığı, daha sonra ses kalınlaşması, yüzde ve vücutta kıllanma, saç dökülmesi,. Spontan ereksiyon, agresif davranışlar, vücutta su ve tuz tutulması sonucu ödem ve ağırlık artışı, karaciğer tümörü ve karaciğer kanseri riski.

ANABOLİK AJANLAR Anabolik ajanların kadınlarda kullanımları sonucu oluşan etkiler: - Erkeksi karakterlerin oluşması - Artan agresiflik, ruh halinde dalgalanmalar, depresyon Anabolik ajanların erkeklerde kullanımları sonucu oluşan etkiler: - Akne - Artan agresiflik, ruh halinde dalgalanmalar, depresyon - boyutlarının küçülmesi - Azalmış sperm üretimi - Karaciğer ve böbrek fonksiyonlarında azalma

DİÜRETİKLER böbrek üzerinde etkili olan ve fazla miktarlarda suyun vücuttan atılmasına neden olan bir ilaç grubudur. Bunlar genellikle sporcular tarafından, belirli ağırlık sınıflarına girebilmek için (örneğin güreş, boks v.b) geçici ağırlık kaybı ve diğer bileşikler ile ilaçların vücuttan atılmalarını sağlayarak doping testlerinden kaçmak amacıyla kullanılmaktadır

DİÜRETİKLER Diüretikler, kullanımları sonucu ortaya çıkabilecek sağlık risklerine ek olarak, idrar numunelerinin seyreltilmesi veya daha düşük ağırlık sınıflarında yarışmak amacıyla kilo kaybında kullanılabildiği için yasaklanmıştır. Ayrıca diüretiklerin kullanımı, hakça bir yarışmada sporun ruhuna aykırı olduğu için de yasaktır.

DİÜRETİKLER Diüretiklerin kullanımı, dehidratasyona, kas zayıflamasına, kramplara, kan basıncının düşmesine ve elektrolit dengesizliğiyle oluşan kalp düzensizliklerine neden olabilir.

PEPTİD HORMONLAR VE BENZERLERİ büyüme, cinsel davranışlar, ağrıya karşı duyarlık ve davranış gibi çeşitli bedensel fonksiyonların uyarılmasında bir organdan diğerine mesaj iletimi görevini yerine getirmektedir. Peptid hormonları; insan koryonik gonadotropin (HCG), adreno kortikotropin (ACTH), insan büyüme hormonu (HGH) ve eritropoietin (EPO)dir. Benzerleri ise kimyasal olarak üretilmiş doğal olarak vücutta oluşan peptid hormonlar ile benzer etkileri bulunan ilaçlardır

PEPTİD HORMONLAR VE BENZERLERİ HCG : Endojenik androjen steroid hormon salgılamasını arttırmak amacıyla doping olarak kullanılmaktadır. ACTH: kortikotropin performansı arttırıcı etkilerinden yararlanmak ve endojen kortikosteroid salgılanmasını arttırmak amacıyla kullanmaktadır . Büyüme hormonu : proretin sentezini arttırmak , yağ kitlesini azaltmak amacıyla kullanılmaktadır . Eritropoitein ( EPO ): bu hormon kan hücrelerine olan arttırıcı etkilerinden faydalanmak amacıyla kullanılmaktadır .

B.Blokeler kalp hastalıklarında kullanılan kan basıncını düşürüp kalp atışlarını azaltan ilaçlardır. Bu ilaçlar, aynı zamanda migren tedavisinde ve el titremelerinin önüne geçilmesinde kullanılır. Beta-blokerlerin, kalp atış hızını düşürerek atıcılık ve okçuluk gibi spor dallarında kolun sallanmaması ve parmakların titrememesi için kullanılması hakça bir yarış kavramına karşıdır. Sporcunun dayanıklılık performansını azaltıcı etkisinin yanı sıra, beta-blokerlerin kullanılması sonucu kalp hastalıkları, astım, depresyon, uykusuzluk ve cinsel problemler ortaya çıkmaktadır.

Kullanımı kısıtlı maddeler IOC tarafından bildirilen ve sporcular tarafından kullanımı kısıtlı olan maddeler de vardır; bunlar 4 ana grup altında toplanır: 1- Alkol 2- Marihuana 3- Lokal anestezikler 4- Kortikosteroidler

Kullanımı kısıtlı maddeler Alkol, yasaklı olmamasına karşın ulusal ve uluslararası federasyonların isteği üzerine, örneğin eskrim ve pentatlon gibi spor dallarında sporcularda alkol düzeyi ölçülebilir. Marihuana, IOC tarafından kısıtlı kullanımı olan maddeler sınıfında olup, Türkiye'de kullanımı kanuni açıdan yasaktır. Bazı spor dallarında ulusal ve uluslararası federasyonların isteği üzerine kontrol edilebilir.

Kullanımı kısıtlı maddeler Lokal anestezikler, ancak aşağıdaki koşullar yerine getirildiği zaman kullanılabilirler: - Kokain dışında prokain, ksilokain, karbokain ve benzer analjezikler kullanıldığında, - Lokal enjeksiyon uygulandığında (i.v. enjeksiyona izin verilmemektedir), - Uygulanan ilaçların içinde epinefrin gibi vazokonstriktörler bulunmadığı durumlarda, - Tıbbi olarak kullanımı yazılı bir belge ile kanıtlandığı durumlarda

Kullanımı kısıtlı maddeler Kortikosteroidlerin kullanımı; yüzeysel (topikal) uygulama (kulak, göz ve deri), solunum yolu ile (inhalasyon) uygulanması (astım, allerjikrinit), lokal ve eklem içine (intraartiküler) enjeksiyon dışında, yasaklanmıştır. Kortikosteroidlerin ağızdan, kas veya damar içine enjeksiyon ile kullanımı izinli değildir.

Yasaklı doping yöntemleri IOC tarafından bildirilen yasaklı yöntemler 2 ana grup altında toplanır: 1- Kan dopingi 2- İdrarın farmakolojik, kimyasal ve fiziksel olarak işlem görmesi.

Kan Dopingi Kan dopingi, kan ve kan ürünlerinin, kanın oksijen taşıma kapasitesini ve dolayısıyla aerobik atletik performansı arttırmak amacıyla damardan verilmesi yöntemine verilen isimdir. Kan dopingi için kullanılan kan, sporcunun kendi kanı olabileceği gibi başkasına da ait olabilir. Atletik performansın arttırılması için sporculara damardan kan verilmesi, spor ahlakına aykırıdır. Kan dopingi aynı zamanda tehlikeli sağlık problemleri de oluşturmaktadır.

Kan Dopingi Yan etkileri Viral ve bakteriyel enfeksiyonlar Akut hemolitik reaksiyon Damar içi pıhtılaşma Kan uyuşmazlığı Hava embolisi Allerjik reaksiyonlar Anaflaktik şoklar Kalp krizi riskinde artış Ateş

İdrarın farmakolojik, kimyasal ve fiziksel olarak işlem görmesi İdrarın farmakolojik, kimyasal ve fiziksel olarak işlem görmesi; üzerinde doping kontrolü yapılacak idrarın bütünlüğünü, özelliğini bozmaya yönelik yöntem ve maddelerin kullanımıdır. İdrar söktürücü kullanma, sporcunun kendi idrarı yerine sonda ile başkasının idrarını verme, idrarı değiştirme, idrarın bütünlüğünü bozma, probenesid ve benzeri maddelerle böbrekten doping maddesinin idrarla atılışını önleme, bu grup içinde değerlendirilir.

WADA WADA 1999 yılında kurulmuş ve 2003 yılı Mart ayında Danimarka nın Kopenhag kentinde kabul edilen Dünya Anti-Doping Kodu (World Anti-Doping Code) uyarınca tüm dünyada dopingle mücadelede etkin duruma gelmiştir.

ÖZET “Ben sporcunun zeki, çevik ve aynı zamanda ahlaklısını severim.”

TEŞEKKÜRLER