DİL VE ANLATIM SELAMİ İPEK BİRLEŞİK FİİL DİL VE ANLATIM SELAMİ İPEK
Birleşik fiiller üçe ayrılır. 1- Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller: İsim soylu bir kelime ile bir fiilin birleşmesinden kurulur. Bu birleşik fiili oluşturan kelimelerden biri ya da tamamı gerçek anlamını kaybeder, mecaz anlamlı olur. Bu birleşik fiiller aynı zamanda deyimleşmiştir. Ör: gönül vermek (Biz bu işe gönül verdik.) canından olmak (Zavallı adam canından oldu.) tabanları yağlamak (Polisleri görünce tabanları yağladı) gözleri kamaştırmak (Yeni elbisesi gözlerimi kamaştırdı) deveye hendek atlatmak (Bu iş adeta deveye hendek atlatmaktır) iğneyle kuyu kazmak (Senin yaptığın iş iğneyle kuyu kazmaktır) tası tarağı toplamak (Tası tarağı topladı, gitti.) önayak olmak (Bu işin yapılmasına önayak oldu.)
2- Yardımcı Fiillerle Kurulan Birleşik Fiiller: İsim ya da isim soylu bir kelime ile ‘‘etmek, olmak, eylemek, kılmak, buyurmak’’ yardımcı fiillerinin birleşmesiyle oluşan fiillerdir. İsim + yardımcı fiilden oluşan birleşik fiillerde ses düşmesi veya ses türemesi varsa birleşik fiil bitişik yazılır. Aksi takdirde ayrı yazılır. Ör: rica etmek zannetmek memnun olmak hallolmaak pişman olmak reddetmek namaz kılmak hissetmek teşekkür etmek zikretmek rahmet eylemek kahrolmak af buyurmak kaybolmak
3. Kurallı Birleşik Fiiller Fiilin Adı Fiilin Yapılışı Fiil Fiilin Olumsuzu Yetelilik (Eylemi yapmaya gücü yettiğini belirtir.) fiil kökü + e/a + bil-mek gel-e-bil-ir gel-me-y-e-bil-ir gel-e-mez Tezlik (Fiilin çabucak yapıldığını gösterir.) fiil kökü + ı/i + ver-mek gel-i-ver-di gel-me-y-i-ver-di gel-i-ver-me-di Süreklilik (Fiilin belli bir süre devam ettiğini belirtir.) fiil kökü + e – kal-mak e – gel-mek e – dur-mak kal-a-kal-dı sür-e-gel-ir bak-a-dur-sun Olumsuzu yok Yaklaşma (Fiilin yapılmadığını ama yapılmaya çok yaklaştığını belirtir.) fiil kökü + e/a + yaz-mak düş-e-yaz-dı