BÖLÜM – 3 ENERJİ MALİYETİ

3.1 GİRİŞ Elektrik enerjisinin maliyeti ile müşteriye satış fiyatı arasında fark vardır. Satış fiyatı, üretim maliyetine ilave olarak, taşıma ve dağıtım masraflarını içine aldığı gibi bir miktar kâr içerebilir. Genellikle elektrik satış fiyatını hükümetler belirler, değişik saatlerde ve değişik müşteri kategorilerine farklı fiyatlar uygulanır. Elektrik satış fiyatının doğru olarak belirlenebilmesi için, maliyetin doğru bir şekilde hesaplanması gerekmektedir.

Ayrıca, alternatif elektrik enerjisi üretim santrallerinin seçimi için yapılan ekonomik değerlendirme ve mukayesede, elektrik enerjisi maliyeti en önemli bir kriterdir. Elektrik enerjisi maliyeti, üretim, taşıma ve dağıtım olmak üzere üç ana kısımda toplanabilir. Burada incelenmesi hedeflenen maliyet, toplam maliyetin en büyük kısmını teşkil eden üretim maliyeti yani santralın çıkış barajındaki elektrik enerjisi maliyetidir. Diğer taraftan, belirlenen bir bölgeye kurulması düşünülen alternatif santraller içinde en uygun olanının seçilmesi amacıyla yapılan ekonomik değerlendirme, sadece enerji üretim maliyetine göre yapılması yeterlidir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Çünkü belirli bir bölgeye kurulması düşünülen alternatif santraller için aynı taşıma ve dağıtım maliyeti söz konusu olduğundan, bu maliyet kısımlarının ekonomik mukayese sonuçlarına bir etkisi olmayacaktır. Ancak, göz önüne alınan alternatif santrallerin teknik özellikleri sebebiyle, farklı bölgelerde kurulması gerekebilir. Örneğin, fosil yakıtlı bir santralin kurulabileceği bir yere nükleer bir santralin kurulması uygun olmayabilir. Bu durumda taşıma ve dağıtım maliyetleri de dikkate alınarak ekonomik değerlendirme yapılmalıdır. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

3.2. ENERJİ ÜRETİM MALİYETİ HESABI Elektrik enerjisi üretim maliyetini hesaplayabilmek için santrale yapılan masrafların bilinmesi gerekir. Genellikle bu masraflar sırasıyla; santral yeri masrafları, santralin inşaat masrafları, işletme başladıktan sonra bahis konusu olan yakıt masrafları, işletme ve bakım masraflarıdır. Belirli bir süre içinde bu masrafların tamamı, aynı sürede üretilen elektrik enerjisi miktarına bölünerek, üretilen birim enerji başına maliyet hesaplanabilir. En basit bir şekilde, amortisman için ayrılacak yıllık sabit miktar biliniyor ise, buna yıllık işletme ve bakım masrafları ile yıllık yakıt masrafları eklenerek yıllık toplam masraf bulunur. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

şeklinde ifade edilebilir. Burada; Santralin her yıl yaklaşık aynı elektrik enerjisini ürettiğini kabul edersek, birim elektrik enerjisi üretim maliyeti, yıllık toplam masrafların yıllık enerji üretimine oranı olarak; 𝐠= 𝑪 𝒌 + 𝑪 𝒎 + 𝑪 𝒇 𝑬 = 𝑪 𝑻 𝑬 𝟑.𝟏 şeklinde ifade edilebilir. Burada; Ck yıllık sabit sermaye veya yatırım masraflarını, Cm yıllık işletme ve bakım masraflarını, Cf yıllık yakıt masraflarını, CT yıllık toplam masrafları, E ise yıllık elektrik enerjisi üretimini göstermektedir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Elektrik enerjisi üretim maliyetinin her zaman bu kadar kolay elde edilemeyeceği bilinmelidir. Zorlukların başında, paranın zaman içindeki değerinin hesaba katılması gelir. Santralin inşaat süresince yapılan masraflar değişik tarihlerde yapılmaktadır. Ayrıca yıllık işletme ve bakım masrafları, yıllık yakıt masrafları ile yıllık elektrik enerjisi üretimi yıldan yıla değişmektedir. Bu durumda birim enerji üretim maliyeti, şimdiki değer metodu ve yıllık değer metodu birlikte kullanılarak şu şekilde elde edilebilir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Santral inşaatının başlangıcından ömrünün sonuna kadar yapılan değişken yıllık toplam masrafların, referans olarak kabul edilen santralin güç üretimine başladığı tarihteki değeri,   olmaktadır. Burada; CT(t) zamanla değişebilen yıllık toplam masrafları, r iskonto oranı, minimum geri dönüş oranı veya geçerli faiz oranını, n santralin ömrünü, L inşaat süresini göstermektedir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

(3.2) denklemi ile, t = -L ve t = n zaman aralığında yapılan tüm masrafların işletmeye başlama tarihindeki (t = 0) değeri, yani şimdiki değeri elde edilmiştir. Elde edilen CPW değeri, santralin ömrü (n yıl) boyunca eşdeğer ve üniform yıllık masraf serisine, şeklinde dönüştürülür.   Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  şeklinde santralin ömrü boyunca eşdeğer ve üniform birim enerji üretim maliyeti elde edilir. Yıllık elektrik enerjisi üretimi zamanın fonksiyonu ise, yani yıldan yıla değişiyorsa eşdeğer birim enerji üretim maliyeti, İfadesi kullanılarak hesaplanmalıdır.   Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Santral inşaatının başlangıcından ömrünün sonuna kadar, farklı tarih ve miktarlarda yapılan masraflar söz konusu olduğunda, yıllık elektrik enerjisi üretim miktarlarının sabit ve değişken olması durumuna göre (3.5) ve (3.6) denklemleri kullanılarak yapılan elektrik enerjisi üretim maliyeti hesaplama metoduna "Bir Değere Getirilmiş Maliyet (Levelised Cost) Metodu" adı verilir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Bu metotla paranın zaman değeri dikkate alınarak eşdeğer bir enerji üretim maliyeti elde edildiği için, üretilen elektrik enerjisi, santralın ömrü boyunca bu maliyet değerinden satılırsa, gelirlerin şimdiki değeri, üretim için yapılan tüm masrafların şimdiki değerine eşit olacaktır. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

3.3. YILLIK SERMAYE MASRAFLARI Elektrik enerjisi maliyetinin hesabında, santralin inşaatı süresince yapılan masraflar ve bunun yıllık masraflara intikalinde kullanılan metotlar önemlidir. Bu maksatla seçilen metotlara göre değişik sonuçlar almak mümkündür. Genellikle, yıllık sermaye masraflarının hesabında iki metot kullanılmaktadır. Bu metotlar aşağıda özet olarak tanıtılmıştır. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Yatırım için kullanılan Ik miktarının yatırımcının öz sermayesi olması durumunda da sabit yıllık sermaye maliyeti, (3.7) denklemi ile hesaplanır. Çünkü, minimum geri dönüş oranı veya faiz oranı i olan bir ortamda, yatırımcı söz konusu yatırımı yapmakla mümkün olabilen minimum bir yarardan vazgeçmiş olmaktadır. Ancak, yatırımın ömrü boyunca, her yıl (3.7) denklemi ile hesaplanan bir Ck miktarı, elde edilen gelirden amortisman bedeli olarak ayrıldığı takdirde, yatırımcı kullandığı sermayeyi minimum yarar ile birlikte geri kazanacak ve bu yatırım tercihini kullanmakla kaybettiği minimum yarar karşılanmış olacaktır. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Santralin direkt inşaat bedeli = 876 M$ Eskalasyon oranı (e) = % 7 Örnek Problem 3.1 1986 yılında inşaatına başlanan ve 1992 yılında servise girecek olan 986 MWe PWR tip. bir nükleer santral için ekonomik veriler aşağıdaki gibidir (Akkuyu Projesi). Santralin direkt inşaat bedeli = 876 M$ Santralin ömrü = 15 yıl Faiz oranı (i) = %9.5 Iskonto oranı (r) = % 8 Eskalasyon oranı (e) = % 7 Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

İnşaat süresi boyunca yatırım harcamalarının dağılımı Şekil–3 İnşaat süresi boyunca yatırım harcamalarının dağılımı Şekil–3.3 ‘deki gibi olduğuna göre, elektrik enerjisi üretim maliyetinin içinde sermaye maliyetinin payını bulunuz. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Üretime başlama tarihi olan 1992 yılındaki toplam yatırım bedelinin belirlenebilmesi için, inşaat süresi boyunca eskalâsyon ve faiz yüklerinin doğru bir şekilde hesaplanması gerekmektedir. Aşağıda, bu endirekt masraf yükleri hakkında gerekli açıklama ve bunların hesap yöntemi verilmiştir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

İnşaat Süresince Eskalasyon Yükü: İnşaat periyodu süresince kullanılan malzeme, teçhizat ve işçilik fiyatlarındaki artışlar "Eskalasyon" olarak adlandırılmaktadır. İnşaat süresi boyunca yapılacak yatırım harcamaları Şekil-3.3 ’deki gibi belirlenecek bir harcama modeli ile zaman içine yayılacağından, inşaat periyodunda yapılan gerçek toplam harcama eskalasyon etkisiyle, inşaatın başlangıç tarihi için geçerli olan direkt inşaat bedelinden daha yüksek olacaktır. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

eskale edilmiş yıllık harcama miktarı, Yıllık eskalasyon oranı (e) ve harcama modeli yardımıyla inşaat süresi içinde herhangi bir yıla ait eskalasyon yükü ve eskale edilmiş yıllık gerçek harcama belirlenebilir. Direkt inşaat bedeli Id ve inşaat süresi boyunca yıllık harcama yüzdesi y(t) ile gösterilirse, herhangi bir t yılına ait eskalasyonsuz harcama miktarı, Y(t) = Id . y(t) (3.15) eskale edilmiş yıllık harcama miktarı, Ye(t) = Y(t) (1+e) ( 3.16 ) Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Tablo 3.1. İnşaat süresince eskalasyon hesabı Id = 876 M$ e=%7 Yıl Eskalasyon peryodu (t) Harcama dağılımı Y(t), % Eskalasyonsuz harcama planı Y(t), M$ Eskale edilmiş harcama planı Y(t), M$ Eskalasyon yükü, M$ 1986 1 17 148.9 159.3 10.4 1987 2 8 70.0 80.1 10.1 1988 3 15 131.4 161.0 29.6 1989 4 29 254.0 332.8 78.8 1990 5 22 192.7 270.3 77.6 1991 6 9 79.0 118.5 39.5 TOPLAM 100 876.0 1122.0 246.0 Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Eskale edilmiş harcama Ye(t), M$ Eskale edilmiş harcama+faiz T(t), M$ Santralin ekonomik verileri (3.18) ve (3.19) denklemleri kullanılarak, inşaat süresi boyunca faiz yükleri ve inşaat bitimindeki toplam yatırım maliyeti Tablo-3.2 deki gibi hesaplanmıştır. Tablo 3.2 İnşaat süresince faiz hesabı Yıl Faiz peryodu Eskale edilmiş harcama Ye(t), M$ İ = %9.5 Eskale edilmiş harcama+faiz T(t), M$ Faiz yükü M$ 1986 6 159.3 274.6 115.3 1987 5 80.1 126.1 46.0 1988 4 161.0 231.5 70.5 1989 3 332.8 437.1 104.3 1990 2 270.3 324.1 53.8 1991 1 118.5 129.9 11.4 TOPLAM 1222.0 1523.3 401.3 Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Tablo–3.1 ve Tablo–3.2 den görüleceği gibi, direkt inşaat bedeline ilave olarak, 246 M$ eskalasyon yükü ve 401.3 M$ faiz yükü olmak üzere toplam 647.3 M$ ’lık fazla bir ödeme gerekecek ve inşaatın bitiminde toplam sermaye masrafı 1523.3 M$ olacaktır. Yıllık sermaye masrafı ise, sabit ve lineer azalan yıllık sermaye masrafı metotlarına göre aşağıdaki gibi hesaplanabilir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

a) Sabit Yıllık Sermaye Masrafı Metoduna Göre: Sermaye masrafı için kullanılan kredinin geri ödeme başlangıç tarihi inşaatın, bitiş tarihi olan 1.1.1992 alınır ise ( 3.7 ) denklemi kullanılarak santral ömrü boyunca sabit yıllık sermaye masrafı, olarak elde edilir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Geri ödeme periyodunda (n =15 yıl), her yıl geri ödenmesi gereken sabit 194.6 M$ ’lık miktarın yıllara göre faiz ve ana para kısmı ile yıllık ödemelerin şimdiki (1.1.1992 tarihi) değeri Tablo–3.3 deki gibi elde edilmiştir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

b) Lineer Azalan Yıllık Sermaye Masrafı metoduna Göre: Santrali kurmak için, kullanılan kredinin inşaat süresi faizleriyle birlikte geri ödenmesi, santralin işletmeye açılış tarihinden (1-1-1992) itibaren bu metoda göre yapıldığında, santralin ömrü boyunca lineer azalan yıllık sermaye maliyeti veya yıllık geri ödeme (3.14) denklemi kullanılarak, bu ödemenin içindeki ana para ve faiz kısmı ise (3.13) denklemleri kullanılarak Tablo-3.4' deki gibi hesaplanmıştır. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Tablo-3.4 de görüldüğü gibi, yıllık sermaye maliyeti Ck(t) lineer olarak azalmaktadır ve santral ömrü boyunca değişken bir yıllık sermaye maliyeti söz konusudur. Bu durumda, yıllık elektrik enerjisi üretiminin santral ömrü boyunca sabit olması halinde (3.5) denklemi ile, değişken olması halinde ise (3.6) denklemi ile ifade edilen bir değere getirilmiş maliyet (Levelised cost) metodu kullanılarak birim elektrik enerjisi üretim maliyeti içindeki sermaye maliyetinin payı bulunabilir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Santral inşaatı süresince, Tablo-3 Santral inşaatı süresince, Tablo-3.1' de görülen eskale edilmiş harcama miktarı kadar kullanılan kredilerin faiz yüklerini her yıl ödediğimizi varsayalım. Bu takdirde santral işletmeye açıldıktan sonra geri ödenecek borç miktarı 1122 M$ dır. Bu borcun 15 yıllık santral ömrü boyunca faizleri ile birlikte geri ödemesi lineer azalan yıllık sermaye masrafı metoduna göre yapıldığında, inşaatın başlangıcından itibaren tüm geri ödemeler Tablo-3.5 'deki gibi elde edilir. Tablo-3.5 de yapılan ödemelerin şimdiki değerleri, referans tarih inşaatın başlangıcı (1.1.1986) ve santralin işletmeye açılış tarihi (1.1.1992) olması durumuna göre ayrı ayrı hesaplanmıştır. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Şayet r = i ise, hesaplanan maliyete ‘’paranın o yılki değeri (money of the year)’’ ne göre bulunmuş maliyet adı verilir. Bu tip bir hesapta "referans tarih" seçimi sonucu etkilemez. Paranın zaman değerinin bir ölçüsü olan faiz oranı yardımıyla istenilen tarihteki maliyet değeri bulunur. Bu durumda, farklı referans tarihlerinde bulunan farklı maliyet büyüklükleri, faiz oranı kullanılarak aynı tarihe getirildiğinde, sonuçlar aynı olacaktır. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Reel geri ödeme oranı kullanılarak hesaplanan maliyet değeri hesabın yapıldığı yıla aittir ve paranın zaman içindeki değeri kullanılarak başka tarihe götürülemez. Bu şekilde bir hesapla elde edilen maliyete "reel değerle (constant money)" bulunmuş maliyet adı verilir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

3.4 İŞLETME ve BAKIM (O&M) MASRAFLARI O&M masrafları, işletme esnasındaki tüm işçilik, malzeme tedarik ve depolama, tamir ve bakım, sigorta vb. masrafları kapsar. Bu masrafları iki kısım halinde ele almak mümkündür: - $/kWe.yıl olarak ifade edilen ve kullanma süresi veya şebeke yük faktörüne bağlı olmayan, yıllık sabit masraflar, - mills/kWeh olarak ifade edilen ve üretilen enerji ile orantılı yıllık değişken masraflar. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

(3.23) denklemi ile verilen şimdiki değerden hareketle, herhangi bir yöntemle birim enerji başına O&M maliyetine geçilebilir. Bir değere getirilmiş maliyet (Levelised lost) metodu kullanılırsa üretilen enerji başına O&M maliyeti, ifadesi elde edilir. Tablo–3.8 de, OECD-NEA tarafından 1983 yılında yayınlanmış olan, ülkelere göre O&M masrafları analizi verilmiştir. Bu fiyatlar eski olmakla beraber, sabit ve orantılı O&M masraflarının ülkelere göre değişimi hakkında bir fikir vermektedir.   Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Örnek Problem 3.3 ABD' de 1200 MWe (Net) elektrik gücüne sahip bir nükleer santralin birim enerji başına O&M maliyetini Tablo–3.8 den yararlanarak hesaplayınız. Ortalama şebeke yük faktörü Lf= %65 kabul edilirse, yıllık elektrik enerjisi üretimi, Ee = 8760xNe*Lf = 8760x1200x103x0.65 Ee = 6.8x109 kWeh/yıl Yıllık O&M masrafların sabit kısmı, 1200x103x35.3 = 42.4 M$ / yıl Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Bu maliyet büyüklüğü, diğer masraflarda olduğu gibi seçilen iskonto oranına göre paranın o yıllık değeri (money of the year) veya reel değeri (constant money) cinsinden elde edilebilir. Nükleer santrallerde yakıt masraflarının hesabı daha karışıktır. Kullanılan yakıt çevrimi modeline göre yakıt reaktöre yüklenmeden enerji üretimi başlamadan evvel, zaman içinde değişik noktalarda yapılmış masraflar vardır. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Nükleer yakıt masraflarını oluşturan unsurlar şunlardır: Ayrıca, kullanılmış yakıt reaktörden çıkarıldıktan sonra da bazı işlemlere tabi tutulabilir ve masraflar devam eder. Nükleer yakıt masraflarını oluşturan unsurlar şunlardır: Yakıt çevriminin ön cephesinde: Doğal uranyum temini, Uygun şekillere dönüştürme, Zenginleştirme (Z.U reaktörlerinde) Yakıt elemanları imalatı Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Yakıt çevriminin arka cephesinde: Kullanılmış yakıt elemanlarının depolanması ve taşınması Reproses (yeniden işlem) yapılıyor ise; Radyoaktif atıkların idaresi Yukarıda sayılan ve farklı tarihlerde yapılan masraflar seçilen bir iskonto oranı ile referans tarihe getirilir ve buradan uygun bir yöntemle birim enerji başına yakıt maliyetine geçilebilir. Bu geçiş işlemi için bir değere getirilmiş maliyet metodunun kullanılması uygun olur. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

3.6. YILLIK O&M ve YAKIT MASRAFLARININ PARANIN DEĞERİNE BAĞLI OLARAK DEĞİŞİMİ Yıllık O&M ve yakıt masrafları seçilen para değerlendirilmesi metoduna bağlı olarak değişecektir. Referans tarihinde verilen değerler sabit kabul edilerek basit bir hesap yapılabileceği gibi, paranın zaman içindeki değer değişimi göz önüne alınarak sonuçlar paranın o yıl ki değer (money of the year) cinsinden verilebilir veya eskalasyon dikkate alınmadan ya da alınarak, enflasyon etkisinden arındırılmış reel değerler (constant money) cinsinden de verilebilir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Şekil–3.4 de yıllık O&M ve yakıt masraflarının değişik para değerlerine göre zaman içindeki değişimleri gösterilmiştir. Şekil-3.4 Farklı para değerlerinde yıllık O&M ve yakıt masraflarının zamanla değişimi Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

3.7. BİR DEĞERE GETİRİLMİŞ MASRAFLAR METODU İLE ENERJİ ÜRETİM MALİYET HESABI ÖZETİ Bir santralde üretilen enerjinin maliyeti, en basit bir şekilde, seçilen bir referans tarihte hesaplanan sermaye masrafları, O&M masrafları ve yakıt masrafları toplamının, o tarihte üretilen enerji miktarına bölünmesi ile bulunur. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Tek bir santralde üretilecek enerji maliyetinin daha doğru olarak hesaplanması, santralin inşası ve çalışma ömrü boyunca yapılan tüm masrafların referans bir tarihe getirilmiş toplamlarını, santral ömrü boyunca üretilmiş ve aynı tarihe getirilmiş toplam enerjiye bölünmesi suretiyle yapılır. Daha önceki bölümlerde de bahsedilen bu hesaplama metoduna, "Bir Değere Getirilmiş Masraflar (Levelised Cost) Metodu" adı verilir. Bir değere getirilmiş masraflar metodu ile bulunan enerji üretim maliyeti değeri, referans tarihe getirilmiş toplam enerji miktarı ile çarpıldığında bulunan meblağ, santral için yapılan tüm masrafların aynı tarihe getirilmiş değerine eşit olur. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

  Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Maliyet hesaplan reel para değeriyle yapılıyorsa, ef ve em reel eskalasyon oranı olarak düşünülmelidir. Bazı ülkelerde, enerji üreten kurumlar, hesaplarını o tarihte geçerli para değerine (money of the year) göre yapmayı tercih ederler. Ancak, uluslararası mukayeselerde reel değerle (constant money) yapılan hesapların daha uygun olacağı aşikardır. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

3.8. SİSTEM MALİYET ANALİZİ Önceki bölümlerde anlatılmış olan "Bir Değere Getirilmiş Maliyet Metodu" tek bir santral hesabı için çok uygun olmakla beraber, bir enterkonnekte şebekeye dahil edilecek yeni bir santralin şebeke üzerindeki ekonomik etkilerini incelemek için yetersizdir. Bu maksatla, enterkonnekte şebekenin içindeki hidrolik, gaz türbini, fosil ve nükleer yakıtlı tüm santraller ile birlikte, gelecekteki enerji talebi ve bu talebi karşılamak için kurulu güç kapasitesindeki büyümeyi de dikkate alan matematik bir model hazırlanmalıdır. Bu model, günlük ve yıllık enerji talep tahminlerine göre, minimum sistem işletme maliyeti sağlamak için hangi santrallerin, ne kadar süre kullanılacağını ve değişik türde yakıt tüketimlerini gösteren bir simülasyon (matematik benzetme) imkanı sağlar. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Sistem maliyetleri, alternatif santrallerin yatırım masrafları, gelecekteki yakıt masrafları ve ilgili diğer faktörler hakkında uygun veriler kullanılarak incelenebilir. Değişik yatırım stratejileri izlenerek gelecekteki enerji talebini karşılama maliyetlerini değerlendirebilmek için, şebekeye bağlanacak alternatif santrallerin ekonomik etkileri simüle edilebilir. Sistem maliyet analizinde, tek bir santral hesabı için kullanılan bir değere getirilmiş maliyet metodu ile yapılan hesaplarda olduğu gibi, paranın o yıl ki değeri (money of the year) veya reel değeri (constant money) kullanılabilir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Sistem maliyet analizi metodu, bir santralin enterkonnekte şebekeye dahil edilmesinin efektif maliyetini belirlemede kullanılabilir. Ancak sonuçlar, göz önüne alınan sisteme özgüdür. Dolayısıyla ulusal şebeke sisteminin analizinde kullanılan bu metot, genelleştirilerek uluslararası mukayese amaçlan için kullanılamaz. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

3.9. SONUÇ ve ÖZET Enerji maliyeti hesabında kullanılabilecek çeşitli metotlar vardır. Sonuçlar kullanılan metoda göre farklı olmaktadır. Bu nedenle, verilen rakamsal sonuçların hangi metotla elde edildiğinin bildirilmesi gerekir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013

Tablo-3.9‘ da enerji maliyet hesabında kullanılan metotlar ve bunların alt yaklaşımları özetlenmektedir. Enerji Ekonomisi ve Maliyet Analizi_Doç.Dr. Ahmet KOLİP_2013