ATIKLARIN YAKILMASINA İLİŞKİN YÖNETMELİK Oğuzhan AKINÇ Çevre ve Şehircilik Uzmanı Kimya Yüksek Mühendisi

Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik 6 Ekim 2010 tarihli 27721 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Mevzuat Oluşumu DİREKTİF 2000/76/EC DİREKTİF 2010/75/EU Tehlikeli Atık Direktif (89/369/ECC ve 89/429/ECC) Tehlikesiz Atık DİREKTİF 2000/76/EC AB yürürlük tarihi 28/12/2000 İşletme Şartları, Teknik Gereklilikler, Emisyon Limit Değerleri Çevre üzerine olabilecek zararları önlemek veya en aza indirmek DİREKTİF 2010/75/EU 3

Amaç Atıkların yakılmasıyla, çevre üzerine olabilecek olumsuz etkileri ve ortaya çıkabilecek riskleri, uygulanabilir yöntemlerle önlemek ve sınırlandırmaktır.

Kapsam Tarım ve ormancılık kaynaklı bitkisel atıklar, İstisnalar-1 Tarım ve ormancılık kaynaklı bitkisel atıklar, Isı geri kazanımı maksadıyla tesisin kendi bünyesinde yakılan gıda sanayi kaynaklı bitkisel atıklar, Ham kâğıt hamuru ve kâğıt üretiminden kaynaklanan ısı geri kazanımının yapıldığı lifli bitkisel veya organik atıklar, Özellikle inşaat ve yıkım atıklarından çıkan halojenli organik bileşiklerin kullanıldığı tahta atıklar, Cam şişeler vb. yerlerde kullanılan mantar tıpalar, Atık yakma ve beraber yakma tesisleri için gerekli asgari şartları kapsar

Kapsam Radyoaktif atıklar, Hayvan kadavraları ve hayvan atıkları, İstisnalar-2 Radyoaktif atıklar, Hayvan kadavraları ve hayvan atıkları, Petrol ve gaz kaynaklarının aranmasından, işletilmesinden kaynaklanan ve tesis içinde yakılan atıklar. Ayrıca, yakma işlemini iyileştirmek amacı ile araştırma, geliştirme, test amaçlı kullanılan ve yılda 50 tondan az atık bertaraf eden pilot tesisler, bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır

BERABER YAKMA TESİSLERİ Tanımlar YAKMA TESİSLERİ Atık kabul birimi, geçici depolama birimi, atık ve hava besleme sistemleri, baca gazı arıtım sistemleri, yakma sonucu ortaya çıkan kalıntıların depolanması için düzenli depolama alanları, atıksu arıtım tesisleri, yakma işlemini kontrol etmek ve yakma şartlarını izlemek için kullanılan cihazları kapsayan, elde edilen ısıyı geri kazanan veya kazanmayan tesislerdir. Yakma tesisleri kavramı içinde piroliz, gazlaştırma ve plazma gibi termal bertaraf işlemler de dahildir. BERABER YAKMA TESİSLERİ Ana hedefi enerji üretimi veya ürün üretmek olan tesislerin atığı bir yakıt gibi kullanmaları, 7

Tanımlar Beraber yakma tesisi; Ana amacı enerji veya ürün üreten tesisleri kapsamaktadır. Ancak beraber yakma işlemi ürün veya enerji üretimi değil de atık bertarafını hedefliyorsa yakma tesisi olarak kabul edilir. Bir Beraber Yakma Tesisi Atık Kabul Ünitesi Geçici Depolama Birimi Ön İşlem Atık besleme ve hava bağlantı Kazan Baca Gazı arıtım birimleri Kalıntıların geçici depo sahası Atıksu arıtım tesisi Yakma işlemini kontrol etmek Yakma koşullarını kaydetmek, izlemek için ölçüm cihazları 8

Tanımlar GAZLAŞTIRMA; Yüksek sıcaklıkta ve oksijenli ortamda organik atıklardan termal parçalanma yoluyla sentetik gaz üretilmesi prosesidir PİROLİZ; Organik maddelerin oksijensiz ortamda ısıtılmasıyla ortaya çıkan termal parçalanma sürecine denir. PLAZMA; Plazma gazifikasyon reaktöründe sıcaklık 2000ºC civarındadır. Reaktör atıkla beslendiği zaman atık sıcaklığı 2000°C ‘nin üstüne çıkmaktadır. Plazma gazifikasyonda organik atıklar tümüyle gaza dönüşmektedir.

Yakma ve Beraber Yakma Tesisi %40 Beraber yakma tesisleri yakıt anma ısıl güç değerinin atıktan sağlamaktadır

Genel Kurallar (1) Atık Yakma Öncesi Atığın tehlikeli olup olmadığı, Atığın fiziksel ve kimyasal durumu, Radyoaktivite ölçümü, Atık Yönetimi Yönetmeliği Ek-4 listesine göre atık kategorisi ve kodu, Tesisin kapasitesine göre atık miktarı, Atığın asgari ve azami kütle akışı, Atığın en düşük ve en yüksek kalorifik değeri, en yüksek kül bileşeni, PCB, PCP, Cl, F, S ve ağır metal gibi kirleticilerin azami içeriğinin belirlenmesi zorunludur.

Genel Kurallar (2) Tehlikeli ve tehlikesiz atıkların yakılmasına veya beraber yakılmasına ilişkin aynı emisyon limit değerleri uygulanır. Atık kullanımından kaynaklanabilecek kazalara karşı acil durum ve müdahale planları hazırlanır, bu konuda yeterli sayı ve nitelikte eğitilmiş personel ve ekipman bulundurulur. Üretilen ısının geri kazanımı esastır. Tehlikeli atıkların lisanslı araçlarla taşınması, taşımada Ulusal Atık Taşıma Formu kullanılması zorunludur. Kalıntıların miktarı, bunların çevreye verecekleri zararlar asgariye indirilir ve uygun olan hallerde geri dönüşümü yapılır.

Lisans İşlemleri Tesis yeri için mer’i mevzuat çerçevesinde Mahalli Çevre Kurulu Kararı ve Bakanlık görüşüne göre Valilikten izin alınarak imar planına işletilmelidir. AYİY, MADDE 7 belirtildiği üzere yakma veya beraber yakma tesisleri Bakanlıktan lisans almakla yükümlüdür. Yakma veya beraber yakma tesisi kurmak veya işletmek isteyen gerçek ve tüzel kişiler, Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği hükümlerine göre müracaat eder, Ayrıca, bu yönetmeliğin Ek-9 unda yer alan bilgi ve belgelerin dosyada yer alması zorunludur.

Deneme Yakması Geçici Faaliyet Belgesi alan tesisler deneme yakması planı hazırlar ve Bakanlığa sunar. Deneme yakması planının Bakanlıkça uygun bulunması ve geçici faaliyet belgesi süresinde yakma tesisleri için 3 ay, beraber yakma tesisleri için ise bir hafta süreyle deneme yakması yapılır. Deneme yakmasında en yüksek klor ve kül bileşeni, en düşük yanma ısısı koşullarına dikkat edilerek menü oluşturulur. Sonuç raporunun olumlu çıkması halinde tesise atık kabulüne izin verilir. Lisans almış; yakma veya beraber yakma tesisleri kapasite artırımı veya lisansta belirtilen atıkların dışında atık yakılması durumunda yeni bir deneme yakması planı hazırlayarak lisans süreci yeniden başlatılır.

Yakma Tesisi İşletme Koşulları (1) Cüruf ve taban küllerinde TOK içeriği %3’den az, Tutuşma sırasında maddede ki kayıp kuru ağırlığının %5’inden az, Gerektiği takdirde atıklara ön işlem uygulanması,

Yakma Tesisi İşletme Koşulları (2) Yanma Odasında; Sıcaklık yakma işleminden ortaya çıkan gazların 850ºC de, Gazların içeriğinde; halojenli bileşikler olmasında 1100ºC de en az 2sn kalması, Fırın sıcaklığı 850ºC veya 1100ºC altına düşmesi durumunda yedek brülör devreye girecek şekilde atık yakma tesisi sistemlerinin seçilmesi gerekmektedir.

Yakma Tesisi İşletme Koşulları (3) Başlangıçta min 850 ºC veya 1100 ºC’ye ulaşıncaya kadar 850 ºC veya 1100 ºC yi muhafaza edemediği zaman Arıtma cihazının arıza yapması ve herhangi bir kirletici parametrenin emisyon limit değerini aşması durumunda Atık besleme sistemi devre dışı bırakılır

Yakma Tesisi İşletme Koşulları (4) Baca gazı emisyonları limit değerlere uygun olmalıdır, YAKMA TESİSİ ; Baca gazı emisyon limit değerleri AYİY Ek-5 Günlük Ortalama Değerler (Toz, TOK, HCl, HF, SO2, NO-NO2) Yarım Saatlik Ortalama Değerler (Toz, TOK, HCl, HF, SO2, NO-NO2) Ölçüm yapılacak parametreler (Cd, Tl, Hg, Sb, As, Pb, Cr, Co, Cu, Mn, Ni, V) en az 30 min ve en yüksek 8 saatlik bir örnekleme süresi boyunca ortalama değerler Dioxin and furan asgari 6 saatlik ve azami 8 saatlik değerler Ek-1 uyarınca toksite eşdeğerlik faktörü kullanılarak konsantrasyonları bulunur (Ek I) CO konsantrasyonu (devreye alma ve devreden çıkarma evreleri hariç) Tıbbi atıklar diğer atıklarla karıştırılmaksızın otomatik besleme ile doğrudan fırına verilir, Yakma tesisi yönetimi bu konuda uzman bir gerçek kişi tarafından yapılmalıdır.

Yakma Tesisi İşletme Koşulları (5) Beraber yakma tesislerinde; SO2 ve TOK emisyon konsantrasyonları belirlenen limit değerleri aşıyor ise bu durum atık yakmadan değil de kullanılan yakıttan kaynaklandığı emisyon ölçümleri ile belgelenir ise Bakanlığımızca tesis bazında muafiyet getirilir. Bu durumda, emisyonların karşılaştırılması amacıyla yakıt ve yakıt+atık besleme durumları için ayrı ayrı emisyon ölçümü yapılması gerekmektedir.

Arıtma Sistemi atık suların alıcı ortama deşarjda Ek-4 sağlanmalı Baca gazı temizliği Toplam askıdaki katı madde Hg, Cd, Tl, As, Pb, Cr, Cu, Ni, Zn Dioxin and furan Baca gazı temizlik suları, diğer mevki suları ile arıtıldığında ölçüm yaptırılır Deşarj izni alınır

Kalıntılar Kalıntılar; Yakma ve beraber yakma tesisinin faaliyetlerinden kaynaklanan kalıntıların miktarları ve zararları en aza indirilir. Atık Yönetimi hiyerarşisi dikkate alınmalı, Baca gazı külü, kazan tozu, yanma gazlarının arıtımından çıkan kuru kalıntılar ve toz halindeki kalıntıların çevreye yayılmalarını engellemek amacıyla kapalı sistemde taşınır, Yanma kalıntıların uzaklaştırılması veya geri dönüşümü için kalıntıların fiziksel ve kimyasal özellikleri ile kirletme potansiyellerinin belirlenmesi gerekir, 21

Denetim ve İzleme (1) Yakma ve beraber yakma tesislerinde oluşan parametrelerin, koşulların ve kütle konsantrasyonlarının izlenebilmesi amacıyla uygun ölçüm sistemi kurulur ve uygun teknikler kullanılır. Atıkların yakılması sonucunda ortama verilen emisyonların izlenmesi amacıyla sürekli izleme sistemi kurulmalıdır Hava ve suya verilen kirletici parametrelerin periyodik ölçümler Temsil edici nitelikte olmalıdır. Dioksinler ve furanlar da dahil olmak üzere bütün kirletici maddelerin örneklemesi ve analizi ile otomatikleşmiş ölçüm sistemlerini ayarlamak için kullanılan referans ölçüm yöntemleri, CEN-standartları tarafından belirtildiği şekilde yürütülür. 22

Denetim ve İzleme (2) ÖLÇÜMLER: Sürekli Ölçüm Cihazı ile Ölçülen Maddeler: NOx, CO, toplam toz, TOK, HCl, HF, SO2 İşletme sırasında sürekli ölçülmesi gereken parametreler: Kazan ısısını, basıncını ,buhar içeriğini, O2 konsantrasyonunu göstermeli, Ağır metallerin en az yılda 2 kez, dioksin ve furanlar işletmenin ilk yılı 3 ayda bir, daha sonra yılda iki kez

Kontrol ve Ölçüm Gereklilikleri Yakma ve beraber yakma tesislerinde sıcaklığın düşük olması ve oksijen % az olması işletme aşamasında istenmeyen bir durumdur, Gaz arıtım tesisinde kullanılan teknoloji, HCL için emisyon limit değerlerini aşmadığı kanıtlanırsa HF’ün sürekli ölçümüne muafiyet tanınabilir. Bütün ölçümler kayıt altına alınır,

TEŞEKKÜRLER Oğuzhan AKINÇ T : (312) 586 31 08 E : oguzhan.akinc@csb.gov.tr W : www.cygm.gov.tr