MAKROEKONOMİ 3. HAFTA ENFLASYON

enflasyon Tanım: Fiyatlar genel düzeyindeki sürekli artışa “enflasyon” denir. Ani artışlar, enflasyon sayılmaz. Onlar fiyat şokudur.

Fiyat Şoku (Petrol Şoku Gibi) Zaman Zaman Enflasyon Fiyat Şoku (Petrol Şoku Gibi)

Deflasyon: Fiyatlar genel düzeyindeki sürekli azalıştır. Stagfalsyon=Stagnation+Inflation: Durgunluk içinde enflasyon demektir. Yani hem ekonomi büyüyemiyor, hem de fiyatlar genel düzeyi artıyor. 1970’lede, petrol şoku sonrası üretim düşmesine bağlı olarak yaşanan durum.

Kaynağina Göre Enflasyon türleri Maliyet Enflasyonu Talep Enflasyonu

Şiddetine Göre Enflasyon türleri Hiper Enflasyon: Aylık enflasyon oranı %50’ yi geçtiğinde (yıllık %12000 eder) buna hiperenflasyon denir ve ekonomide çok ciddi bir sorunun varlığını ifade eder. Örnek: 1920’lerde Almanya Yüksek Enflasyon: Yıllık %10-%100 arası enflasyona dörtnala enflasyon denir. Örnek: 1990’larda Türkiye Ilımlı Enflasyon: Yıllık %2-3 enflasyona; ılımlı enflasyon denir. Bu enflasyon, ekonomide canlılığın korunabilmesi için yararlı kabul edilir. FED’in Eylül 2015’te faiz arttırmamasının, AB ve Japonya’nın enflasyonu arttırıcı politikalar izlemesinin nedeni budur. Örnek: Günümüzde gelişmiş ülkeler.

ÖR: Almanya’da 1920’li yıllarda enflasyon %7000’li değerlere ulaşmıştır. Bu önemde otomobile binmek, otobüsten daha ucuza geliyor. Gazetenin sabahki fiyatı ile akşamki fiyatı farklı. Yemek yerken birkaç defa garson gelip, değişen fiyatları söylüyor. Bireyler iki içecek birden alıyor ki az sonra gelecek zamdan kurtulabilsinler. Böyle bir ekonomide kimse tasarruf yapıp, parasını bankaya ulusal para cinsinden koyar mı?

Enflasyonun zararlari Enflasyon, fiyat istikrarının bozulmasıdır. (Oysa fiyat istikrarı, TCMB’ nın asıl görev ve hedefidir). 1. Kaynak Dağılım Etkinliği Bozulur: Enflasyon dönemlerinde kaynak kullanım etkinliği de zarar görür. İnsanlar telaşla parayı bir an önce mala çevirmeye koştururlar. Tasarrufa ve dolaylı olarak yatırımlara, üretime, istihdama ve ekonomik büyümeye gitmesi gereken paralar, mal stoklamasına gider.

ENFLASYON 2. Dolarizasyon Artar: Devletin senyoraj geliri azalır. 3. Gelir Dağılımı Dengesi Bozulur: Enflasyon döneminde sabit ücretle çalışanlardan, serbest çalışanlara doğru bir gelir dağılımı bozulması yaşanır. Çünkü, çalışana yılın belli dönemlerinde zam yapılırken ürünlere sürekli zam gelmektedir. Bu durum, sabit ücretle çalışanlar açısından reel gelir kaybına neden olur. Bu dönemlerde esnaf iyi kazanır.

ENFLASYON 4. Ekonomide Öngörülebilirlik Azalır: Enflasyon ekonomide öngörülebilirliği ortadan kaldırıp, belirsizliğe neden olur. Belirsizlik durumunda ise, yatırımlar azalır, TL tasarruflar azalır, dolarizasyon başlar, ekonomik büyüme zarar görür.

ENFLASYON Enflasyon Oranı: Fiyatlar genel düzeyindeki artış oranına denir. Fiyatlar Genel Düzeyi: Bütün mal ve hizmetlerin ağırlıklı ortalamasının alınmasıyla elde edilir. **Genellikle fiyat endeksleri şeklinde hesaplanır. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE): Şehirlerde yaşayan, orta gelir düzeyindeki ailelerin, en çok tükettikleri sabit bir mal ve hizmet sepetini alma maliyetini ölçen endekstir.

ENFLASYON Sepette; kira, taze sebzeler, ekmek, elektrik, otomobil, belediye suyu, benzin, cep tel. görüşme ücreti,…, lokanta hizmetleri gibi kalemler yer almaktadır. Sepetin kapsam ve ağırlık yapısı; her yıl aralık ayında, hane halkı bütçe anketi sonuçları kullanılarak güncellenmektedir. Örneğin; 2014 yılında okullarda serbest kıyafet uygulamasına geçildiği için, okul kıyafeti TÜFE sepetinden çıkarılmıştır.

ENFLASYON Sepette 426 ürün ve 945 ürün çeşidi yer almakta olup, 27.198 iş yeri ve 4.290 konuttan her ay yaklaşık 390.984 fiyat derlenmektedir.

ENFLASYON Taze meyve sebze ve altın fiyatları ayda 4 kez, Kira ayda 1 kez, Mazot ve benzin fiyatları günlük derlenirken, Diğer ürünler için de ayın 10. ve 20. günü fiyat tespiti yapılmaktadır.

ENFLASYON TÜFE endeksi rakamları, zincirleme Laspeyres formülü ile hesaplanmaktadır. Bu endeks; sabit mal sepetli (ağırlıklı) endeks olarak da adlandırılmaktadır. Laspeyres Fiyat Endeksi =

ÖR: YIL A MALI B MALI C MALI 2010 P0=20 q0=15 P0=30 q0=30 P0=15 q0=20 Baz Yılı 2011 P1=16 q1=18 P1=18 q1=20 P1=20 q1=22 1. Yıl 2012 P2=24 q2=16 P2=22 q2=18 P2=23 q2=16 2. Yıl

ENFLASYON 1.Yıl için Laspeyres Fiyat Endeksi=

ENFLASYON Yorumu: 2011 yılında fiyatlar genel düzeyi %21,3 2012 yılında ise %1.3 oranında azalmıştır. Bu durumda 2010 yılı = 100 oluyor. 2012 yılındaki yorum da 2010 yılına göre yapılıyor.

ENFLASYON NOT: Aylık enflasyon hesaplamalarında bir önceki yılın aynı ayına göre ve bir önceki aya göre şeklinde ölçüm yapılmaktadır. ÖR:

ENFLASYON NOT: Yıllık enflasyon, geçen yıl sonu ile cari yıl sonu endeks değerleri kullanılarak hesaplanır. Sabit mal sepeti için hesaplanan fiyat endeksleri (ÜFE, TÜFE), Laspeyresle, değişken mal sepeti (ağırlıklar) için hesaplanan fiyat endeksleri (GSYİH Deflâtörü) Paasche yöntemiyle hesaplanır.

ENFLASYON Laspeyres Fiyat Endeksi = = Paasche Fiyat Endeksi = =

ENFLASYON Laspeyres tüketici fiyat endeksinde; ağırlıklandırma için baz yılında her bir mal için yapılan harcama miktarının, toplam harcama içindeki payı kullanılmaktadır. Paasche tüketici fiyat endeksinde ise; cari dönemdeki ağırlıklar kullanılmaktadır.

ÖRNEK (KAYMAKAMLIK 2000 – KAMU İHALE KUR. UZM. 2009): Laspeyres tüketici fiyat endeksi gibi ağırlıklı bir fiyat endeksinde ağırlık, aşağıdakilerden hangisi göre belirlenir? A) Her bir malın baz yılındaki fiyatına B) Her bir malın cari yıldaki fiyatına C) Bazı malların baz yılında satın alınan miktarına D) Her bir mal için cari yılda yapılan harcamaya E) Her bir mal için baz yılında yapılan harcamaya

ENFLASYON Şu anda Türkiye’de kullanılan endeks bu oluyor. Fisher’ in İdeal Endeksi = Zincirleme Laspeyres Fiyat Endeksi = Şu anda Türkiye’de kullanılan endeks bu oluyor. Ağırlıklandırma ise geometrik ortalama yöntemiyle yapılıyor çünkü bu yöntemde enflasyon daha düşük çıkıyor.

ENFLASYON Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) : Ülke içinde üretimi yapılan ve yurt içi satışa sunulan hammadde, aramalı ve nihai malların, fabrika çıkış fiyatlarının ağırlıklı ortalamasından elde edilir.

ENFLASYON Bu fiyatlara vergiler, ulaştırma masrafları, perakende ve toptan ticaret payları dahil değildir. Endekste imalat sanayi %72.07; tarım %20.65; elektrik, gaz, su %5.77 ve madencilik, taş ocaklığı %1.51 paya sahiptir.

ENFLASYON Bu 4 sektörden 751 maddeye ilişkin fiyat hareketleri izlenmektedir. ÜFE bir öncü göstergedir. Maliyet enflasyonu, ilk elden buradan takip edilebilmektedir.

ENFLASYON Çekirdek Enflasyon: Bazı mal grupları (yaş meyve-sebze, alkollü içecekler, petrol ve petrol ürünleri, altın…) ile fiyat değişimlerine yol açan bir takım unsurların TÜFE sepetinden çıkarılmasıyla ulaşılan, daha dar kapsamlı enflasyona denir.

GSYH Deflatörü = Buradan Reel GSYH = elde edilir. GSYH Deflatörü : Nominal GSYH ile reel GSYH’nin oranına “GSYH Deflatörü” denir. GSYH Deflatörü = Buradan Reel GSYH = elde edilir. GSYİH Deflatöründeki % değişmeler, yaklaşık olarak enflasyon oranını verir.

GSYH deflatörüne, gizli veya zımni fiyat deflatörü de denilmektedir GSYH deflatörüne, gizli veya zımni fiyat deflatörü de denilmektedir. *Ekonomide üretilen nihai malların ortalama fiyatıdır. Zımni GSYİH Deflatörüt = = Buradan da; Reel GSYİH = olur.

ENFLASYON ÖR: 2012 yılı için zımni deflatörü bulalım. GSYHNominal = 1415,786 TL GSYHReel = 1176,747 TL Zımni GSYH Deflatörü2012 =

SAYIŞTAY 2006 ÖR: 1992 yılında nominal GSMH 6039 milyar TL ve GSMH zımni deflatörü 1.21 ise reel GSMH yaklaşık kaç milyar TL’ dir? GSMH Deflatörü = 1.21 = GSMHReel=4991 Milyar TL

GSMH Zımni deflatörü aşağıdakilerden hangisine eşittir? KPSS – 2010 GSMH Zımni deflatörü aşağıdakilerden hangisine eşittir? (Nominal GSMH / Reel GSMH) * 100

ENFLASYON NOT: TÜFE ile GSYH deflatörü arasındaki farklar; TÜFE sadece tüketiciler tarafından satın alınan mal ve hizmetlerin fiyatını ölçerken, GSYH deflatörü, ekonomide üretilen tüm mal ve hizmetlerin fiyatını ölçer. Sadece firmalar veya sadece hükümet tarafından alınan mal ve hizmetlerin (askeri harcama, yasama hizmetleri,…) fiyatlarındaki değişim TÜFE’de yer almazken, GSYİH deflatöründe yer alır.

ENFLASYON GSYH deflatörü sadece yurt içinde üretilen malları içerirken, TÜFE ithal malları da içerir. Ör; İthal edilen Iphone’nun fiyatı, GSYH deflatöründe yer almazken, TÜFE’ de yer alır. TÜFE; farklı mal fiyatlarına, sabit aralıklar verirken GSYH deflatörü, değişen arlıklar verir (Çünkü Paasche endeksidir). TÜFE sabit bir mal sepeti kullanırken, deflatör GSYH’ya giren mallar değiştikçe, değişecektir.

Soru: GSYH deflatörü hangi tür bir endekstir? Laspeyres Paasche ÜFE TÜFE Fisher

ENFLASYON ÖR: Havaların aşırı soğuması nedeniyle ülkede portakal üretimi 0’ a düşmüş olsun. Manavlarda bulunabilen çok az miktardaki (ithal veya ilk mahsul) portakalın fiyatı da aşırı artmış olsun. Bu durumda portakal fiyatları GSYH deflatöründe yer almazken, TÜFE’ de önemli bir yer tutacaktır.

ENFLASYON TÜFE; Laspeyres endeksi olarak (sabit sepet) GSYH deflatörü; Paasche endeksi olarak (değişken sepet) adlandırılır ve hesaplanır.

ENFLASYON TÜFE; farklı malların fiyatları farklı miktarlarda değiştiği zaman, hayat pahalılığı fazlaymış gibi gösterme eğilimindedir. Çünkü bu endeks, tüketicilerin daha ucuz mallarla, daha pahalı malları ikame etme imkanını dikkate almamaktadır. GSYH deflatörü ise; hayat pahalılığını, olduğundan az gösterme eğilimindedir. Çünkü bir ağırlıklandırma yapmamaktadır. Oysa portakal gibi küçük bir şey, tüketicinin bütçesinde önemli bir yer tutabilir (GSYH önemli bir yer işgal etmemesine karşılık).

Önemli Bilgiler Stok Değişken Akım Değişken Ex-ante Değişken Ex-post Değişken Okun Yasası Phillips Eğrisi Nominal Kur (Exchange Rate: ER) Reel Kur=RER=𝐸𝑅∗ 𝑃 𝑓 𝑃 𝑑 Reel Efektif Döviz Kuru=REER= 𝑤 𝑖 𝑅𝐸𝑅 𝑖 𝑤 𝑖 : Ağırlık, her bir ülkenin, dış ticaretteki payı