HOCA DEHHANİ GAZEL-XIII. YÜZYIL SAYFA:77-78-79 Hazırlayan: Mustafa SÜLMEN HOCA DEHHANİ
GAZEL Ölçü: Aruz ölçüsü ân: zengin uyak -ı yok mı: redif Acep bu derdümün dermânı yok mı a . _ _ _ / . _ _ _ / . _ _ Ya bu sabr itmegün oranı yok mı a . _ _ _ / . _ _ _ / . _ _ Mefâîlün/ Mefâîlün/ Feûlün Ölçü: Aruz ölçüsü ân: zengin uyak -ı yok mı: redif Nazım birimi : beyit, Nazım şekli : gazel Kafiye şaması: aa,ba, ca,
Acep bu derdümün dermanı yok mı Ya bu sabr itmegün oranı yok mı Bu aşk derdimin dermanı yok mu? Bu derde sabrın bir oranı yok mu?
Yanaram mumlayın başdan ayağa Nedür bu yanmağın pâyânı yok mı Mum gibi baştan ayağa yanarım. Acaba bu yanışın bir sonu yok mu? Şair kendini muma benzetiyor. Mum hem yanar hem erir.
Güler düşmen benüm agladuguma Acep sol kâfirin imânı yok mı Düşmanlar benim ağladığıma güler. Acaba bu kafirin (sevgilinin) imanı yok mu? Bu ağlayışıma aldırmıyor.
Delüpdür cigerümi gamzen oku Ara yürekde gör peykânı yok mı temren Sevgilinin süzgün bakışlarının oku ciğerimi deldi. Yüreğimde ara da okunun temrenleri yok mu gör.
Su gibi kanumu toprağa kardun Ne sanursın garîbün kanı yok mı Kanımı toprağa su gibi akıttın, garibin kanı yok mu sanırsın yoksa.
Güzel cemalinle gururlanırsın, olgun güzelliğinin bir eksiği yok mu? Cemâl-i hüsnüne mağrur olursın Kemal-i hüsnünün noksanı yok mı Güzel cemalinle gururlanırsın, olgun güzelliğinin bir eksiği yok mu?
Begüm Dehhânî'ye ölmezdin öndin Tapuna irmegün imkânı yok mı Hoca Dehhânî Beyim,sevgilim, ölmeden önce Dehhani’nin makamına varma imkanın yok mu?
1. Aşağıdaki söyleyişlerin şiire katkısını açıklayınız. ... oranı yok mı ... pâyânı yok mı ... imânı yok mı ... peykânı yok mı ... kanı yok mı ... noksanı yok mı ... imkânı yok mı Şiire ahenk katmaktadır.
2.Şiirdeki uzun ses değerlerini önce kısa sesmiş gibi daha sonra okunması gerektiği gibi okuyunuz, iki okunuş arasındaki farklılıkları belirleyiniz. Sonuçları sözlü olarak ifade ediniz. Ahenk farklılığı görülüyor.
3. Şiirin her biriminde neler anlatıldığını kısaca defterinize yazınız 3.Şiirin her biriminde neler anlatıldığını kısaca defterinize yazınız. Yazdıklarınızdan hareketle şiirin temasını belirleyiniz. AŞK
4. Şair, gazelini nasıl bir ruh hâli içerisinde yazmıştır 4. Şair, gazelini nasıl bir ruh hâli içerisinde yazmıştır? Şairin ruh hâlini en iyi ifade eden beyit sizce hangisidir? Ümitsizlik Son beyit
5. İncelediğiniz ilahi ile Hoca Dehhânî'nin gazelini aşağıdaki ölçütlere göre karşılaştırınız. İLAHİ GAZEL Benzerlikler İslami dönem nazım şekilleri Yabancı kelimeler kulanılmıştır. Aynı dönemde yazılmışlardır.
İLAHİ Farklılıklar GAZEL İLAHİ Nazım Şekli GAZEL DÖRTLÜK Nazım Birimi BEYİT aaaa/aaab Kafiye Şeması aa/ba/ca Hece ölçüsü Ölçü aruz ölçüsü dini-tasavvufi Tema aşk şarap,kadın
6. a. Aşağıdaki söz sanatlarının şiirde nerelerde geçtiğini ve nasıl yapıldığını belirleyerek aşağıdaki tabloya yazınız. Benzetme (Teşbih) Yanarım mumlayın başdan ayağa Şair kendini muma benzetmiştir. Delüpdür cigerümi gamzen oku Kirpikler oka benzetilmiştir.(?)
Su gibi kanumu toprağa kardum Kan, suya benzetilmiş. Eğretileme (İstiare) Acep şol kafirin imanı yok mu Sevgili kafire benzetilmiş;sevgili söylenmemiş. (açık istiare)
Zıtlık (Tezat) Dert-derman Gülmek-ağlamak
Soru sorma (İstifham) “Yok mı” ifadeleri soru sormadır.
b. Mum, kâfir, gamze ve peykân imgelerinin (mazmun) geçtiği mısralar aşağıda verilmiştir. Bu imgelerin şiirde hangi anlamda kullanıldığını belirleyerek defterinize yazınız. Yanaram mumlayın başdan ayağa Acep sol kâfirin imânı yok mı Mum:aşık, kafir:sevgili
Delüpdür cigerümi gamzen oku Ara yürekde gör peykân ı yok mı Gamzen: Sevgilinin cemali, bakışı peykân: sevgilinin kirpikleri 7. Şiiri tekrar okuyunuz. Hissettiklerinizi aşağıdaki şemaya yazınız. Hüzün, aşk acısı, ümitsizlik, çaresizlik, ilgisizlik
8. İncelediğiniz gazelden hareketle Hoca Dehhânî'nin fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulununuz. Çıkarımlarınızı aşağıdaki şemaya yazınız. HOCA DEHHÂNÎ Divan şiirinin ilk şairidir. Sade ve basit bir dil kullanmıştır. Din dışı konuları işlemiştir. 13. yüzyılda yaşamıştır. Divanı vardır.
Bir kadehle bizi saki gamden azat eyledi Hoca Dehhani’den İnciler Bir kadehle bizi saki gamden azat eyledi Şad olsun gönlü anın gönlümü şad eyledi Od ile korkkutma vaiz bizi kim la’l-i nigar Canımuz bizi oda yanmağa mutad eyledi Sabreyle gönül derdine dermen ire umma Can atma oda bihude canan ire umma
İSTANBULLUOĞLU ANADOLU ÖĞRETMEN LİSESİ HAZIRLAYAN MUSTAFA SÜLMEN İSTANBULLUOĞLU ANADOLU ÖĞRETMEN LİSESİ BALIKESİR msulmen@mynet.com