MALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI Prof. Dr. A. Vecdi CAN

Bu dersimizde: Maliyetlerin Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması Maliyet Muhasebesinde Esas Alınan Sınıflama Kayıtlar (TDHP) Açısından Sınıflama

Maliyetlerin Sınıflandırılması: Ø      Türleri (doğal nitelikleri) açısından Ø      İşletme fonksiyonları açısından Ø      Yüklenme biçimleri açısından Ø      Davranışları açısından (faaliyet hacmi ile olan ilişkisi açısından) Ø      Zaman açısından (geçmişe veya geleceğe dönük olmasına göre) Ø      Sorumluluk açısından Ø      Dönem açısından Ø      Üretim ve satış açısından Ø      Karar verme açısından Ø      TDHP açısından (Tekdüzen Hesap Planı’na göre)

Türlerine Göre Maliyetler Malzeme Maliyetleri İşçilik Maliyetleri Duran Varlıkları Kullanma Maliyetleri Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler Sermaye Maliyetleri Risk Maliyetleri Sosyal ve Çevresel Maliyetler Vergiler

İşletme Fonksiyonları Açısından Maliyetler Tedarik Maliyetleri Üretim Maliyetleri Satış Maliyetleri Yönetim Maliyetleri Finansman Maliyetleri Araştırma – Geliştirme Maliyetleri

Üretime Yüklenme Biçimi Açısından Maliyetler Direkt (Dolaysız) Maliyetler Direkt Malzeme Maliyeti Direkt İşçilik Maliyeti Özel Maliyetler Endirekt (Dolaylı) Maliyetler

Hesaplanma Zamanı Açısından Maliyetler Fiili (Tarihi) Maliyetler Öngörü Maliyetler Tahmini Maliyetler Standart Maliyetler Hedef Maliyetler

Sorumluluk Açısından Maliyetler Kontrol Edilebilen Maliyetler Kontrol Edilemeyen Maliyetler

Davranışları Açısından Maliyetler Sabit Maliyetler Değişken Maliyetler Doğrusal Maliyetler Progressif Maliyetler Degressif Maliyetler Regressif Maliyetler Yarı Değişken Maliyetler Yarı Sabit Maliyetler

Dönem Açısından Maliyetler Mamul (İmalat) Maliyetleri Dönem (Faaliyet) Maliyetleri

Üretim ve Satış Açısından Maliyetler Sınai (Üretim) Maliyetler Ticari (Üretim-Satış) Maliyetler

Karar Verme Açısından Maliyetler Batmış (Ölü) Maliyetler Farklılaşan Maliyetler Alternatif (Fırsat) Maliyetler

TDHP’de Maliyetler Üretim (Mamul) Maliyetleri (7/A SEÇENEĞİ) FONKSİYONLARINA GÖRE AYRIM 710 Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri Hesabı 720 Direkt İşçilik Giderleri Hesabı 730 Genel Üretim Giderleri Hesabı 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı 750 Araştırma Ve Geliştirme Giderleri Hesabı 760 Pazarlama, Satış Ve Dağıtım Giderleri Hesabı 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı 780 Finansman Giderleri Hesabı (7/B SEÇENEĞİ) ÇEŞİTLERİNE GÖRE AYRIM 790 İlk Madde Ve Malzeme Giderleri Hesabı 791 İşçi Ücret Ve Giderleri Hesabı 792 Memur Ücret Ve Giderleri Hesabı 793 Dışarıdan Sağlanan Fayda Ve Hizmetler Hesabı 794 Çeşitli Giderler Hesabı 795 Vergi, Resim Ve Harçlar Hesabı 796 Amortismanlar Ve Tükenme Payları Hesabı 797 Finansman Giderleri Hesabı 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı 799 Üretim Maliyet Hesabı Üretim (Mamul) Maliyetleri Dönem (Faaliyet) Maliyetleri

Maliyet Türleri Ayırımı Malzeme Maliyetleri İşçilik Maliyetleri D.V.Kull.Maliyetleri D.S.F.H. Maliyetleri Sermaye Maliyetleri Risk Maliyetleri Sosyal Maliyetleri Çevresel Maliyetleri Vergiler

Fonksiyonlar Açısından Ayırım Maliyet Türleri Ayırımı Fonksiyonlar Açısından Ayırım Malzeme Maliyetleri Üretim Maliyetleri İşçilik Maliyetleri D.V.Kull.Maliyetleri D.S.F.H. Maliyetleri Sermaye Maliyetleri Risk Maliyetleri Yönetim Maliyetleri Sosyal Maliyetleri Çevresel Maliyetleri Satış maliyetleri Vergiler

Yüklenebilme Açısından Ayırım Maliyet Türleri Ayırımı Yüklenebilme Açısından Ayırım Fonksiyonlar Açısından Ayırım Malzeme Maliyetleri Direkt Malzeme Maliyetleri Direkt Maliyetler (Temel İmalat Maliyetleri) İşçilik Maliyetleri Direkt İşçilik Maliyetleri D.V.Kull.Maliyetleri Endirekt Malzeme Maliyetleri Endirekt Maliyetler (Genel İmalat Maliyetleri) D.S.F.H. Maliyetleri Endirekt İşçilik Maliyetleri Sermaye Maliyetleri Diğer Endirekt Maliyetler Risk Maliyetleri Yönetim Maliyetleri Sosyal Maliyetleri Çevresel Maliyetleri Satış maliyetleri Vergiler

Yüklenebilme Açısından Ayırım Dönem Açısından Ayırım Maliyet Türleri Ayırımı Yüklenebilme Açısından Ayırım Dönem Açısından Ayırım Fonksiyonlar Açısından Ayırım Malzeme Maliyetleri Direkt Malzeme Maliyetleri Direkt Maliyetler (Temel İmalat Maliyetleri) Mamul (İmalat) Maliyetleri İşçilik Maliyetleri Direkt İşçilik Maliyetleri D.V.Kull.Maliyetleri Endirekt Malzeme Maliyetleri Endirekt Maliyetler (Genel İmalat Maliyetleri) D.S.F.H. Maliyetleri Endirekt İşçilik Maliyetleri Sermaye Maliyetleri Diğer Endirekt Maliyetler Risk Maliyetleri Yönetim Maliyetleri Dönem (Faaliyet) Maliyetleri Sosyal Maliyetleri Çevresel Maliyetleri Satış maliyetleri Vergiler

Yüklenebilme Açısından Ayırım Dönem Açısından Ayırım Maliyet Türleri Ayırımı Yüklenebilme Açısından Ayırım Dönem Açısından Ayırım Fonksiyonlar Açısından Ayırım Malzeme Maliyetleri Direkt Malzeme Maliyetleri Direkt Maliyetler (Temel İmalat Maliyetleri) Mamul (İmalat) Maliyetleri İşçilik Maliyetleri Direkt İşçilik Maliyetleri D.V.Kull.Maliyetleri Endirekt Malzeme Maliyetleri Endirekt Maliyetler (Genel İmalat Maliyetleri) Sınai Maliyet D.S.F.H. Maliyetleri Endirekt İşçilik Maliyetleri Sermaye Maliyetleri Diğer Endirekt Maliyetler Ticari Maliyet Risk Maliyetleri Yönetim Maliyetleri Dönem (Faaliyet) Maliyetleri Sosyal Maliyetleri Çevresel Maliyetleri Satış maliyetleri Vergiler

ÜRETİM MALİYETLERİ DMM DİM GİM Maliyet Türleri Ayırımı Yüklenebilme Açısından Ayırım Dönem Açısından Ayırım Fonksiyonlar Açısından Ayırım Malzeme Maliyetleri Direkt Malzeme Maliyetleri Direkt Maliyetler (Temel İmalat Maliyetleri) Mamul (İmalat) Maliyetleri İşçilik Maliyetleri Direkt İşçilik Maliyetleri D.V.Kull.Maliyetleri Endirekt Malzeme Maliyetleri Endirekt Maliyetler (Genel İmalat Maliyetleri) Sınai Maliyet D.S.F.H. Maliyetleri Endirekt İşçilik Maliyetleri Sermaye Maliyetleri Diğer Endirekt Maliyetler Ticari Maliyet Risk Maliyetleri Yönetim Maliyetleri Dönem (Faaliyet) Maliyetleri Sosyal Maliyetleri Çevresel Maliyetleri Satış maliyetleri Vergiler ÜRETİM MALİYETLERİ DMM DİM GİM

Örnek: Bir üretim işletmesinin herhangi bir dönemine ilişkin giderleri aşağıdaki gibidir: Üretimde kullanılan hammadde gideri 4.000 TL Üretimle ilgili işçilik gideri 2.000 TL Diğer üretim giderleri 6.000 TL Satış giderleri 3.000 TL Yönetim giderleri 5.000 TL Üretim ve satış miktarı 1.000 br. Hammadde giderlerinin %30’u endirektir. İşçilik giderlerinin %60’ı endirektir. Endirekt üretim giderlerin %60’ı sabittir. Satış ve yönetim giderlerinin %40’ı sabittir. NOT: İşletmenin dönem başında ve sonunda hammadde, yarı mamul ve mamul stoku bulunmamaktadır.

Aşağıda istenen bilgileri hesaplayınız: DMM DİM GİM Değişken üretim maliyeti Sabit üretim maliyeti Üretilen mamuller maliyeti (ÜMM veya TMM) Sınai maliyet (birim üretim maliyeti) Ticari maliyet Temel maliyet Şekillendirme maliyeti (= DİM + GİM) Faaliyet giderleri Toplam değişken maliyet Toplam sabit maliyet Toplam maliyet Satılan mamuller maliyeti (SMM)

Endirekt Maliyetler Hammadde gideri 4.000 TL x %30 = 1.200 TL İşçilik gideri 2.000 TL x %60 = 1.200 TL Diğer üretim giderleri 6.000 TL Hammadde giderlerinin %30’u endirektir. İşçilik giderlerinin %60’ı endirektir.

Endirekt Maliyetler Direkt Maliyetler 1 Hammadde gideri 4.000 TL x %30 = 1.200 TL 2.800 TL İşçilik gideri 2.000 TL x %60 = 1.200 TL 800 TL Diğer üretim giderleri 6.000 TL 2

Endirekt Maliyetler Direkt Maliyetler 1 Hammadde gideri 4.000 TL x %30 = 1.200 TL 2.800 TL İşçilik gideri 2.000 TL x %60 = 1.200 TL 800 TL Diğer üretim giderleri 6.000 TL Toplam Üretim Maliyetleri 8.400 TL 3.600 TL 2 3 9

Endirekt Maliyetler Direkt Maliyetler 1 Hammadde gideri 4.000 TL x %30 = 1.200 TL 2.800 TL İşçilik gideri 2.000 TL x %60 = 1.200 TL 800 TL Diğer üretim giderleri 6.000 TL Toplam Üretim Maliyetleri 8.400 TL 3.600 TL 12.000 TL Üretim ve satış miktarı 1.000 br. Birim Üretim Maliyeti = 12 TL/br. 2 3 9

Endirekt Maliyetler Direkt Maliyetler 1 Hammadde gideri 4.000 TL x %30 = 1.200 TL 2.800 TL İşçilik gideri 2.000 TL x %60 = 1.200 TL 800 TL Diğer üretim giderleri 6.000 TL Toplam Üretim Maliyetleri 8.400 TL 3.600 TL 12.000 TL Üretim ve satış miktarı 1.000 br. Birim Üretim Maliyeti = 12 TL/br. 2 3 9 6 15 7

Aşağıda istenen bilgileri hesaplayınız: DMM 2.800 TL DİM 800 TL GİM 8.400 TL Değişken üretim maliyeti Sabit üretim maliyeti Üretilen mamuller maliyeti (ÜMM veya TMM) 12.000 TL Sınai maliyet (birim üretim maliyeti) 12 TL/br. Ticari maliyet Temel maliyet 3.600 TL Şekillendirme maliyeti (= DİM + GİM) 9.200 TL Faaliyet giderleri Toplam değişken maliyet Toplam sabit maliyet Toplam maliyet Satılan mamuller maliyeti (SMM) 12.000 TL

Sabit Maliyetler Değişken Maliyetler DMM 2.800 TL 2.800 TL DİM 800 TL 800 TL GİM 8.400 TL x %60 = 5040 TL 3.360 TL 5040 TL 6.960 TL Endirekt üretim giderlerin %60’ı sabittir.

Sabit Maliyetler Değişken Maliyetler DMM 2.800 TL 2.800 TL DİM 800 TL 800 TL GİM 8.400 TL x %60 = 5040 TL 3.360 TL 5040 TL 6.960 TL Endirekt üretim giderlerin %60’ı sabittir. 5 4

Aşağıda istenen bilgileri hesaplayınız: DMM 2.800 TL DİM 800 TL GİM 8.400 TL Değişken üretim maliyeti 6.960 TL Sabit üretim maliyeti 5.040 TL Üretilen mamuller maliyeti (ÜMM veya TMM) 12.000 TL Sınai maliyet (birim üretim maliyeti) 12 TL/br. Ticari maliyet Temel maliyet 3.600 TL Şekillendirme maliyeti (= DİM + GİM) 9.200 TL Faaliyet giderleri Toplam değişken maliyet Toplam sabit maliyet Toplam maliyet Satılan mamuller maliyeti (SMM) 12.000 TL

Üretimde kullanılan hammadde gideri 4.000 TL Üretimle ilgili işçilik gideri 2.000 TL Diğer üretim giderleri 6.000 TL Satış giderleri 3.000 TL Yönetim giderleri 5.000 TL Üretim ve satış miktarı 1.000 br. Hammadde giderlerinin %30’u endirektir. İşçilik giderlerinin %60’ı endirektir. Endirekt üretim giderlerin %60’ı sabittir. Satış ve yönetim giderlerinin %40’ı sabittir. 11

Aşağıda istenen bilgileri hesaplayınız: DMM 2.800 TL DİM 800 TL GİM 8.400 TL Değişken üretim maliyeti 6.960 TL Sabit üretim maliyeti 5.040 TL Üretilen mamuller maliyeti (ÜMM veya TMM) 12.000 TL Sınai maliyet (birim üretim maliyeti) 12 TL/br. Ticari maliyet Temel maliyet 3.600 TL Şekillendirme maliyeti (= DİM + GİM) 9.200 TL Faaliyet giderleri 8.000 TL Toplam değişken maliyet Toplam sabit maliyet Toplam maliyet Satılan mamuller maliyeti (SMM) 12.000 TL

Üretimde kullanılan hammadde gideri 4.000 TL Üretimle ilgili işçilik gideri 2.000 TL Diğer üretim giderleri 6.000 TL Satış giderleri 3.000 TL Yönetim giderleri 5.000 TL Üretim ve satış miktarı 1.000 br. Toplam Maliyet 20.000 TL Ticari Maliyet = 20.000 TL / 1000 br. = 20 TL/br. 14 8

Aşağıda istenen bilgileri hesaplayınız: DMM 2.800 TL DİM 800 TL GİM 8.400 TL Değişken üretim maliyeti 6.960 TL Sabit üretim maliyeti 5.040 TL Üretilen mamuller maliyeti (ÜMM veya TMM) 12.000 TL Sınai maliyet (birim üretim maliyeti) 12 TL/br. Ticari maliyet 20 TL/br. Temel maliyet 3.600 TL Şekillendirme maliyeti (= DİM + GİM) 9.200 TL Faaliyet giderleri 8.000 TL Toplam değişken maliyet Toplam sabit maliyet Toplam maliyet 20.000 TL Satılan mamuller maliyeti (SMM) 12.000 TL

Sabit Maliyetler Değişken Maliyetler DMM 2.800 TL 2.800 TL DİM 800 TL 800 TL GİM 8.400 TL x %60 = 5.040 TL 3.360 TL 5.040 TL 6.960 TL Satış giderleri 3.000 TL x %40 = 1.200 TL 1.800 TL Yönetim giderleri 5.000 TL x %40 = 2.000 TL 3.000 TL 3.200 TL 4.800 TL TOPLAM 8.240 TL 11.760 TL Endirekt üretim giderlerin %60’ı sabittir. Satış ve yönetim giderlerinin %40’ı sabittir. 13 12

Aşağıda istenen bilgileri hesaplayınız: DMM 2.800 TL DİM 800 TL GİM 8.400 TL Değişken üretim maliyeti 6.960 TL Sabit üretim maliyeti 5.040 TL Üretilen mamuller maliyeti (ÜMM veya TMM) 12.000 TL Sınai maliyet (birim üretim maliyeti) 12 TL/br. Ticari maliyet 20 TL/br. Temel maliyet 3.600 TL Şekillendirme maliyeti (= DİM + GİM) 9.200 TL Faaliyet giderleri 8.000 TL Toplam değişken maliyet 11.760 TL Toplam sabit maliyet 8.240 TL Toplam maliyet 20.000 TL Satılan mamuller maliyeti (SMM) 12.000 TL

ÜRETİM MALİYETLERİ DMM DİM GİM SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU ÜRETİM MALİYETİ A- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri B- Direkt İşçilik Giderleri C- Genel Üretim Giderleri D- Yarı Mamul Kullanımı 1- Dönem Başı Stok (+) 2- Dönem Sonu Stok (-) ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ E- Mamul Stoklarında Değişim I- SATILAN MAMUL MALİYETİ TİCARİ FAALİYET Dönem Başı Ticari Mallar Stoku (+) Dönem İçi Alışlar (+) Dönem Sonu Ticari Mallar (-) II- SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ III- SATILAN HİZMET MALİYETİ SATIŞLARIN MALİYETİ (I+II+III) ÜRETİM MALİYETLERİ DMM DİM GİM

TEŞEKKÜRLER Sorularınız ?