MADDELERİ TANIYALIM

19. Doğal Kaynaklar Kullanılırken Nelere Dikkat Edilmelidir? İhtiyaçlarımızı karşılamak için doğal kaynakları kullanırız. Hava, su, toprak, madenler, ormanlar doğal kaynaklardır. Günümüzde Dünya nüfusu hızla artmakta, bu artışa paralel olarak da doğal kaynaklar hızla tüketilmektedir. İnsanoğlu doğal kaynakları hızla tüketmenin yanı sıra bilinçsiz davranışlarıyla mevcut kaynaklara da zarar vermektedir.

Plastik, pil, deterjan, tarım ilaçları, metal kutular, petrol atıkları doğada kalıcı kirliliğe neden olur. Fabrikaların ve evlerin bacalarından çıkan dumanlar, plansız kentleşme, nükleer santrallerden sızan radyoaktif maddeler, taşıtların egzoz gazları hava kirliliğinin nedenlerindendir. Kirlenen hava, canlı yaşamını olumsuz yönde etkiler.

Fabrika atıklarının, lağım sularının, organik maddelerin, tarım ilaçlarının deniz ve akarsulara karışması su kirliliğinin nedenlerindendir. Su kirliliğini önlemek için fabrikalarda arıtma tesisleri kurulmalı, evlerimizin lağım suları arıtılmadan akarsulara verilmemeli, hava kirliliği önlenmelidir. Yanan fosil yakıtlar havayı ciddi derecede kirletir.

Günümüzde kullanılan enerji miktarı önemli ölçüde artmıştır Günümüzde kullanılan enerji miktarı önemli ölçüde artmıştır. Enerji elde edilirken petrol, maden kömürü, doğal gaz gibi kaynakların kullanımından kaçınılmalıdır. Çünkü bu maddeler gün geçtikçe azalmaktadır.

Su, petrol gibi enerji kaynaklarını, besinleri, giysileri kullanırken tutumlu olmalıyız. Bilinçli tüketici, ülkesinin doğal kaynaklarına zarar vermeyen tüketicidir. Bilinçsizce tüketilen her madde bitki örtüsünü yok eder, doğadaki madde döngüsünde aksamalara neden olur.

20. Maddelerin Sıcaklığı Nasıl Ölçülür? Radyo veya televizyonda verilen hava tahmin raporlarında kimi zaman şöyle bir cümle duyarız. “Yarın Trabzon’da hava sıcaklığı 18º olacak.” Hasta olduğumuz zamanlar büyüklerimiz vücut sıcaklığımızı ölçerler. Sıcak yaz günlerinde, “Bu oda çok sıcak, pencereleri açalım.” deriz.

Havanın, vücudumuzun ya da ortamın sıcaklığını ölçmek için termometre denilen araç kullanılır. Sıcaklık derece selsiyus cinsinden ifade edilir ve “ºC” şeklinde gösterilir. Termometreler suyun erime ve kaynama noktası esas alınarak yapılır.

21. Sıcak ve Soğuk Maddelerin Birbirine Temasları Sonucu Sıcaklıkları Değişir Mi? Masanın üzerinde duran bardağa elimizle dokunalım. Daha sonra bardağa bir miktar buz koyup bir süre bekleyelim. Bardağa tekrar dokunduğumuzda bardağın öncekine göre daha soğuk olduğunu hissederiz. Çünkü bardak sıcak, buz soğuk olduğundan ikisi arasında ısı alışverişi olmuştur. Bu ısı alışverişi sırasında bardağın sıcaklığı azalmıştır.

22. Maddede Hal Değişimi Nasıl Gerçekleşir? Bildiğiniz gibi maddeler doğada katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç halde bulunur. Göldeki su sıvı haldedir. Bir miktar göl suyu buzdolabının buzluğunda bir süre bekletildiğinde donar. Buz, suyun katı halidir. Bu buz oda sıcaklığında bir süre bekletilirse erir, yani sıvı hale geçer.

Su bir tencerede ısıtılırsa bir süre sonra kaynar ve buharlaşmaya başlar. Buhar suyun gaz halidir. Sıvı haldeki maddenin ortama ısı vererek katı hale geçmesine donma denir. Katı haldeki maddenin ortamdan ısı alarak sıvı hale geçmesine erime denir. Sıvı haldeki maddenin ısı alarak gaz haline geçmesine buharlaşma denir.

23. Isı Maddelerin Yapısında Değişiklik Meydana Getirir Mi? Isı bazı maddelerin yapısında değişiklik meydana getirir. Örneğin bir miktar toz şeker ısıtılırsa, siyahlaşır ve şeker olma özelliğini yitirir. Yakılan kömür kül haline gelir, kül tekrar yakılmaz. Isı etkisinde kalan bazı maddeler erimez, bozulur.

24. Saf Madde ve Karışım Nedir? Su ve şeker saf maddedir. Limonata, tuzlu su, şekerli su ve ayran ise karışımdır. Limonata karışımdır; çünkü içinde şeker, su ve limon suyu vardır. Su saf maddedir. Çünkü içinde kendisinden başka bir madde yoktur. Limonata örneğinde olduğu gibi iki ya da daha fazla maddenin özelliklerini kaybetmeden bir arada bulunmaları ile oluşan maddeye karışım denir.

Karışımlar kendilerini oluşturan maddenin özelliğini taşır Karışımlar kendilerini oluşturan maddenin özelliğini taşır. Karışımı oluşturan maddelerin miktarı her oranda olur. Örneğin ayran, yoğurt ve sudan meydana gelen bir karışımdır. Bir ölçü yoğurdun içine istersek iki, istersek üç ölçü su koyabiliriz.