HADİS EDEBİYATI 1. DERS

HADİS EDEBİYATININ OLUŞUM SAFHALARI HIFZ SAFHAS KİTABET (YAZIYA GECERME) SAFHASI TEDVİN (HADİSLERİN TOPLANMASI) SA TASNİF (KİTAPLARIN KONULARINA GÖRE BÜLÜMLENDİRİMESİ) SAFHASI

TASNİF DEVRİ HADİS EDEBİYATI SAHABE RAVİLERİNE GÖRE (ALE’R-RİCAL) MÜSNEDLER MÜSNED İSMİ TAŞIYAN ESERLER MU’CEMLER KONULARINA GÖRE TASNİF (ALE’L-EBVAB) MUSANNEFLER MUSANNEF İSNİNİ TAŞIYAN ESERLER CAMİLER –MÜSTEDREK-MÜSTAHREC- ZEVAİD … VB SÜNENLER ALE’L HURUF(HADİSLERİN İLK HARFLERİNE GÖRE) TASNİF

TASNİF MÜSNED İSMİ TAŞIYAN ESERLER SAHABE RAVİLERİNE GÖRE (ALE’R-RİCAL) MÜSNEDLER MÜSNED İSMİ TAŞIYAN ESERLER MU’CEMLER

KONULARINA GÖRE TASNİF (ALE’L-EBVAB) MUSANNEFLER MUSANNEF İSNİNİ TAŞIYAN ESERLER CAMİLER –MÜSTEDREK-MÜSTAHREC- ZEVAİD … VB SÜNENLER

SONRAKİ ÇALIŞMALAR Tasnif dönemi eserleri üzerine ek çalışmalar Hadis Usulü edebiyatı Rical edebiyatı Şerh edebiyatı Tahrice kolaylık sağlayan esereler

Tasnif dönemine baktığımızda iki tür tasnif olduğunu gördük Ale’r-rical Ale’l-ebvab Şurası muhakkak ki her ikiside bir takım ihtiyaçlardan doğmuştur.

Ale’r-rical eserler Ravilerine göre tertip edilen hadisleri ihtiva eden eserlerdir. Bunlardan Müsnedler Sahabi ravilerin muhtelif kriterlere göre sıralandığı eserlerder. Bu kriterler Sahabilerin, müslüman olmadaki öncelikleri, Hz. Peygamber’e (s.a.v) yakınlıkları … gibi sebepler Mucemlerde ise musannıf hadis aldığı hocalarını yine belirli kriterlere göre sıralayarak onlardan aldığı hadisleri o isim altına derc eder.

Ale’r rical eserlerin tertib maksarı yahut istifade kolaylığı Bir ravinin bütün rivayetleri bir arada bulunabilir Ezberleme daha kolaydır. Bu eserlere konu fihristi ilave edildiğinde daha kolay istifade edilmektedir.

Müsned türünün ilk örneği olarak Ebu Davud et-Tayâlîsî’nin müsnedidir Müsned türünün ilk örneği olarak Ebu Davud et-Tayâlîsî’nin müsnedidir. En meşhuru ise Ahmed b. Hanbel’in müsnedidir. Hadis tarihi dersinde de bahsi geçtiği gibi müsned türünde eser veren çok alim vardır. Mucem türünün ise en meşhur örneği Taberânî’nin üç mucemi dir. (Sağîr, evsat ve kebir)

Ale’l-ebvab tasnif Bu sistemde hadisler ravilere bakılmaksızın konularına göre tasnife tabi tutulur. Ana konular ve alt konular olmak üzere yakın konulardaki hadisleri bir arada bulmak kolaydır. İnsanların fıkhi konularda hadis arayışlarında kolaylık sağlamak maksadı ile bu tarz ortaya çıkmıştır. Genel ada musannef olmakla birlikte Musannef özel ismi ile yazılan eserlerin (Abdürrezzak’ın musannefi gibi) dışında camiler ve sünenler bu türün içine girmektedir.

Diğer tasnif sistemleri Yukarıda sayılan iki tasnif sisteminin dışında Bu iki sistemi karma olarak kullanan muhaddisler olmuştur. Bakî b. Mahled müsnedinde sahabilerin hadislerini verirken kendi arasında konulara göre sıralamıştır. Daha sonralara ale’l huruf sistem ortaya çıkmıştır. Bu şeklin en yaygın örneği Suyûtî’nin el-Camiu’s-Sağîr’i ve el-Camiu’l-Kebîr’i dir. Derlediği eseri kaynaklarına göre sınırlayan el-Beğavî sünen tertibinde hadisleri önce sahihleri sonra hasen hadisleri kaydeder. Mesâbîhu’s-Sünne’si böyledir. Maksadlara göre çeşitlilik kazanan yeni türler de ortaya çıkabilir.

Müsnedler mi önce yazılmaya başlandı yoksa musannef türü mü? Bu soruya net bir cevap vermek zordur. Musannef türünden sayılabilecek Muvatta’ın müellifi İmam Malik h. 179 yılında vefat etmiştir. İlk müsnedin müellifi olarak bilinen Ebu Davud et-Tayalisi ise h. 204 yılında vefat etmiştir. Ama eserlerini aynı dönemde yazmış olmaları da muhtemeldir. Ma’mer b. Raşid’in camiini de düşünürsek belki musannef türünün biraz daha önceliği olduğunu söyleyebiliriz. Ama eserlerinin yazılma tarihleri hakkında kesin bilgilere sahip değiliz.

ALE’R-RİCAL HADİS EDBİYATI

et-Tayâlisî (133-204) ve Müsned’i Ebu Dâvûd Süleyman b. Dâvûd b. Cârûd et- Tayâlîsî 133/751 yılında Basra’da doğmuş, 204/819 yılında 70 yaşlarında yine Basra’da vefat etmiştir. Abdurrahman b. Mehdî en güvenilir muhaddistir derken Vekî’ b. Cerrah kendisinin 40000 hadis ezberden bildiğini belirtir. Kâtip Çelebi, onun ilk müsned sahibi olduğunu söyler.

Müsned 1321 Haydarabad baskısı 11 cüz hâlinde ve 6 ana bölüm içinde 281 sahâbî tarafından rivayet edilmiş 2767 hadisi içerir. Tayâlisî’nin Müsned’i hicrî 8. asra kadar hüsn-i kabul görmüştür. Bu eser, Horasanlı bir hadisçi tarafından, özellikle Yunus b. Habib’in, hocası Ebû Dâvûd’un yaptığı nakillerin müsned şeklinde düzenlenmesiyle meydana getirilmiştir.

Müsned’deki hadislerin başında “haddesenâ” diyen, Yunus b. Habib’dir. İhtiva ettiği hadis sayısı bakımından Ahmed b. Hanbel’in Müsned’inin onda biri kadardır. Tayâlisî’nin Müsned’i, hadis kitaplarının üçüncü tabakasına dâhil eserler arasındadır.

el-Humeydî ve el-Müsned’i Ebû Bekr Abdullah b. ez-Zübeyr b. İsâ el-Humeydî el-Esedî (219/834), Mekkeli ilk müsned musannifidir. Sufyan b. Uyeyne’nin talebesi, İmam Şafi’î’nin ders arkadaşıdır. Şeyh’ul-Harem diye de anılmıştır. Buhari’yi fıkıh ve hadis alanında en çok etkileyen hocasıdır. Mekke’de vefat etmiştir.

179 sahâbî’den Mükerrerlerle beraber 1390 hadis nakleder. 11 cüzden oluşmaktadır. Hz. Ebu Bekr’in (r.a) rivayetiyle başlar. Aşere-i Mübeşşere’den sadece Hz. Talha’nın (r.a) rivayetleri alınmamıştır. Hadislerin büyük bir bölümü merfu, çok az kısmı sahâbî ve tabiun sözüdür. Habiburrahman el-A’zâmî’nin tahkik ve talikiyle ilk kez 1382’de Hindistan’da 2 cilt olarak basılmıştır. Bu eser bize Ebû Ali Bişr b. Musa’nın rivayeti olarak ulaşmıştır.

Ahmed b. Hanbel (164-241) ve Müsned’i Ebu Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. eş-Şeybâni el-Mervezî, Hanbelî mezhebinin imamı, muhaddis, mutlak müctehid. 164/780 yılında Bağdat'ta doğan Ahmed'in babası Muhammed b. Hanbel otuz yaşında ölmüş, onu annesi Sâfiyye binti Meymune büyütmüştür. Kendisi Arap olup, Şeybân kabilesine mensuptur ve soyu, Nizar kabilesinde Hz. Peygamber (s.a.s.)'in soyu ile birleşmektedir.

Basra, Hicaz, Kûfe ve Yemen gibi ilim merkezlerine birçok seyahatler yaparak buralarda bulunan ulema ve muhaddislerle görüşmüş, râvileri bulmuş ve onlardan hadis almıştır.[ Ravilerden hadislerle birlikte sahâbe ve tabiine dair ulaşan butun rivayetleri almıştır. Fıkhi bilgisini ve usûl-i fıkhı Ebu Yusuf ve İmam Şafii'den aldığı derslerle kuvvetlendirmiş, toplayıp tedvin ettiği hadis ve sahâbe fetvalarını fıkhının dayanağı yapmıştır. Kırk yaşından sonra, topladığı beş bine yakın talebeye ders vermiştir.

MÜSNED’İN ÖZELLİKLERİ 700’den fazla sahâbîden nakledilen 30.000’e yakın hadisi ihtiva eder. Müsned’de yer alan sahâbîler, önce Müslüman olmakta önceliklerine, sonra aşiret durumlarına göre, daha sonra yerleştikleri şehirlere göre sıralanmışlardır. Müsned, ilk hadis sahifelerini de içerir. Müsned’de 337 sülâsî rivayet vardır.

Elimizdeki Müsned nüshaları, oğlu Ebû Abdirrahman Abdullah b. Ahmed b Elimizdeki Müsned nüshaları, oğlu Ebû Abdirrahman Abdullah b. Ahmed b. Hanbel’in rivayet ettiği nüshanın Ebû Bekr Ahmed b. Ca’fer el-Katıî tarafından yapılan rivayetidir.

Ahmed b. Hanbel, Müsned’e sırasıyla a. Zabt ve adalet vasıfları ile tanınan ravilerin hadislerini, b. Yalancılığı duyulmamış, dinî konularda hakkında şüphe edilmeyen mestur ravilerin, birinci grup ravilerin rivayetlerine ters düşmeyen hadislerini almıştır.

Ebu’l-Ferec el-Cevzî, Müsned’de 15 adet uydurma hadis olduğunu söyler Ebu’l-Ferec el-Cevzî, Müsned’de 15 adet uydurma hadis olduğunu söyler. İbn Hacer el-Askalanî, bu iddiayı el-Kavlu’l-müsedded fi’z-Zebbi ani’l-müsned li’l-İmam Ahmed adlı eserinde çürütmüştür. Sahihayn’da rivayeti bulunan 200 sahabi’nin rivayeti Müsned’de bulunmamaktadır. Yani Müsned, bütün sahâbîlerin rivayetlerini içermez.

Müsned’in Baskıları ve Üzerinde Yapılan Çalışmalar İlk baskısı 1313’te Kahire’deki 6 büyük ciltlik baskısıdır. Şuayb el-Arnavud ve Adil Mürşit tarafından gerçekleştirilen baskı 50 cilt tutmuştur ve 27.647 hadisi içerir. Hicrî 8. asırda İbn Zeknûn Ali b. Hüseyin, Müsned’i ale’l-ebvâb tertibine koymuştur. Bu yeni eserin adı: el-Kevâkibu’d-derârî … alâ ebvâb’il-Buhârî’dir. Müsned’e yazıldığı bilinen tek şerh Ahmed Abdurrahman es-Sâ’atî’nin Bulûğ’ul-emânî min esrâr’il-fethi’r-rabbâni’sidir.

MUCEMLER Ae’r-rical eserlerin ikincisidir Hadislerin, sahâbe, şuyuh, veya beldelere göre, çoğu kere alfabetik olarak sıralandığı eserlerdir.

et-Taberani (260-260) ve üç Mu’cemi (el-Meâcim’us-Selâse) Mu’cem denilince, Taberani’nin üç mu’cemi akla gelir. el-Mu’cem’ul-kebîr (fî esmâi’s-sahâbe) Aşere-i mübeşşereden başlamak üzere sahabileri alfabetik olarak sıralar. Ebû Hureyre’nin hadislerini ayrı bir kitap olarak yazdığı için el-Kebir’e almamıştır.

Eserin hacmi 12 cilt veya 200 cüz; ihtiva ettiği hadis sayısı da 25 Eserin hacmi 12 cilt veya 200 cüz; ihtiva ettiği hadis sayısı da 25.000 veya 60.000 gibi değişik rakamlarla ifade edilir. Hamdi Abdülmecid es-Silefî’nin tahkik ve tahrici ile 1978-83’te 25 cilt halinde neşredilen ilk baskısı, Ebu Bekr b. Ali el-Ensârî el-Behnesî’nin hicrî 728 istinsah tarihli nüshasından gerçekleştirilmiştir. Kettanî, el-Mu’cem’ul-Kebîr’in, el-Emîr Alaeddin Ebu’l-Hasen Ali el-Hanefî tarafından ale’l-ebvab olarak düzenlenmiş olduğunu kaydeder.

el-Mu’cem’ul-evsat (fî ğarâibi şuhûhih) Altı ciltlik bu eser, Taberani’nin, şeyhlerini alfabetik olarak sıralamasıyla meydana gelmiştir. İki bine yakın olduğu belirtilen hocalarının nadir rivayetlerinden dokuz bin hadisi içerir. Taberani bu eseri için “o benim ruhumdur” der. Ancak hadislerin bir kısmı zayıftır. Eser, Mahmud et-Tahhân’ın tahkiki ile neşrolunmuştur. Bu baskıya göre el-Evsat’ta 9485 rivayet yer almaktadır.

El-Mucemu’s-Sağîr Hocalarını alfabetik olarak sıralar Yaklaşık 1000 hocadan birer hadis alır. Kitabın son kısımlarında iki ve daha fazla da aldığı olmuştur. İki cüz halinde Medine’de 1968 de gerçekleştiği bilinmektedir. İsmail Mutlu tarafından türkçeye çevrilmiştir.

HADİS EDEBİYETI\ALE'R-RİCAL HADİS EDEBİYATI\TABERANI-\Taberani-Mucemu's-Sağîr HADİS EDEBİYETI\ALE'R-RİCAL HADİS EDEBİYATI\TABERANI-\Taberani -el Mucemul evsat- HADİS EDEBİYETI\ALE'R-RİCAL HADİS EDEBİYATI\TABERANI-\Tabiranî-Mucemu'l-Kebîr\MUCEMİ KEBİR TABARANİ 1 C.pdf

Ale’l Ebvab Tasnif edilen hadis edebiyatı

Bu sistemde hadisler, râvilerine bakılmadan konularına göre taksim ve tasnife tabi tutulur. Bu sistemle meydana getirilmiş eserlerin genel adı Musannef’tir.

Bu tür içerisini Cami’, Sünen, Musannef, Müstedrek, Müstahrec ve zevaid kitapları girmektedir. Özel olarak Musannef ismi ile yazılan eserler vardır. Bunlardan Abdürrezzak’ın ve ibn. Ebi Şeybe’nin musanneflerini tanıtacağız Ancak Ondan önce yine musannef türünün ilk örneklerinden olan İmam Malik’in Muvatta’ı hakkında bilgi vereceğiz

İmam Malik Mâlik b. Enes b. Mâlik b. Ebi Âmir el-Asbahî. Mâliki Mezhebinin imamı, Muhaddis ve mutlak müctehid. İmam Mâlik, 93 (711-712) Medine'de tarihinde doğmuştur.

İmam Mâlik'in, Yemen’den Medine'ye gelip yerleşen ve ilimle meşgul olan bir aileye mensuptur Dedesi Mâlik b. Ebu Amir, Tâbiînin büyüklerinden olup, Hz. Ömer (r.a), Osman (r.a), Talha (r.a) ve Aişe (r.anh)'dan hadis rivayet etmiştir. Babası hadisle az meşkul olmuştur. Ancak amcası Nadr hadisle meşkul olan ve alim bir zattır. İbn Şihab kendisinden hadis rivayet etmiştir

Abdurrahman ibn Hürmüz, Rabîa, İbn. Şıhab ez-Zührî, Ebu Zinad, Yahya b Abdurrahman ibn Hürmüz, Rabîa, İbn. Şıhab ez-Zührî, Ebu Zinad, Yahya b. Sa'id el-Ensârî ve Hz. Ömer (r.a)'ın azadlısı Nâfi‘den ilim almıştır. Kendisinden de Şafii başta olmak üzere bir çok alim kendisinden ilim öğrenmiştir.

el-Muvatta İmam Mâlik, Muvatta’ı 10.000 bin hadisten 1720 hadise indirerek telif etmiştir. Muvatta şârihi Zürkânî bu rakamı şöyle sınıflandırır: - 600’ü Müsned - 222’si Mürsel - 613’ü Mevkuf - 285’i Maktu’dur. Yani, önce Hz. Peygamber’den (s.a.v) gelen hadisleri, sonra sahabe’den gelenleri, daha sonra da tâbiûn’dan gelen âsâr’ı zikretmektedir. En sonunda da kendi re’yini belirtmektedir.

Muvatta, Concordanse’a göre 61 kitaptan oluşur Muvatta, Concordanse’a göre 61 kitaptan oluşur. Bu kitapların 8’i birer babdan oluşur. Bir o kadarı da ikişer babdan meydana gelir. Muvatta’ın 16 nüshası ve ravisi bilinmektedir. Ancak en meşhur ravisi Yahya b. Yahya’dır. İmam Malik’in “belağanî” ve “ani’s-sikati” ifadeleriyle rivayet ettiği hadislerin tamamının 61 tane olduğu, 4’ü hariç, ötekilerin başka tariklerden müsned olduğu, İbn Abdilber tarafından belirtilmiştir.

İmam Mâlik en âlî isnâdı sünâî (2’li)dir. Tirmizi şârihi Ebû Bekr b. el-Arabî “Muvatta ilk asldır. Sahih-i Buhari de ikinci asldır. Müslim, Tirmizî ve diğer muhaddisler, kitaplarını bu iki asl üzere bina etmişlerdir” der. Buhârî, Muvatta’daki 300 hadisi, Sahih’inin 600 yerinde zikretmiştir.

Muvatta, Buhârî ve Müslim’in sahihleri ile birlikte hadis kitaplarının birinci tabakasını meydana getirmektedir. Muvatta’nın Concordance’a uygun bir baskısı Muhammed Fuad Abdülbaki’nin ta’liki ile 2 cilt hâlinde gerçekleştirilmiştir. Muvatta, A. Muhtar Büyükçınar başkanlığındaki bir heyet tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir.

HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\07 -MUVATTA-\muvatta\moatta.pdf

Abdurrezzak b. Hemmâm (126-211) ve el-Musannef’i Abdürrezzak b. Hemmam b. Nafî’ es-Sanânî hb. 126 yılında san’â’da doğmuştur. Malik b. Enes, İbn. Cüreyc, Süfyan b. Uyeyne, el-Evzâî… gibi alimlerden ders okumuştur. En çok da Ma’mer b. Raşid’den hadis ve ilim almıştır.

Kendisinden den Yahya b. Maîn, Ahmed b Kendisinden den Yahya b. Maîn, Ahmed b. Hanbel gibi alimler hadis ve ilim öğrenmişlerdir. H. 200 lerde gözlerini kaybetmiştir. Şiilikle itham edilmiştir. 85 yaşında H. 211 yılında vefat etmiştir.

El-Musannef’i Musannef, ilk kez 1390’da el-Meclis’ül-ilmî tarafından 11 cilt hâlinde, Habiburrahman el-A’zamî’nin tahkik ve tahrici ile neşredilmiştir. Musannef’in 10. cildinin 379. sayfasından 11. cildin sonuna kadar olan kısmı, Abdurrezzak’ın hocası olan Ma’mer b. Râşid’in Câmi’ine aittir. Toplam 21.033 (Câmi’ hariç 19.418) hadisi ihtiva eder. Hadislerin çoğu sülâsîdir.

Musannef’te rical tenkidi, tanıtması ve kelime açıklamalarına hemen hemen hiç rastlanmaz. Musannif kendi görüşünü belirtmez. Kütüb-i Sitte musannifleri, Abdurrezzak’tan hadis nakletmişlerdir. el-Musannef hadis kitaplarının üçüncü tabakasında dâhildir. Ravisi İshak b. İbrahim ed-Deberî’dir.

İbn Ebî Şeybe (159-235) ve el-Musannef’i Ebu Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ebi Şeybe 159 yılında Kufe’de doğmuştur. Erken yaşlarda hadis tahsiline başlamıştır. Devrinin büyük muhaddislerinden ilim almış, Buhari, Müslim, Ebu Davud gibi büyük alimlere hocalık yapmıştır. Ehli sünneti savunmuştur. 235 de vefat etmiştir. HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\MUSANNEFLER\19-Abdurrezzak- MUSANNEF\miar00.pdf

Merfu hadislerin yanında mevkuf hadisleri ve maktu’ hadisleri de senedleriyle içeren el-Musannef el-Ehadis ve’l-Âsâr’da (Kemal Yusuf el-Hut neşrine göre) toplam 37.943 rivayet bulunmaktadır. el-Musannef, İbn Ebî Şeybe’nin öğrencisi Baki b. Mahled tarafından Endülüs’e götürülmüş, rey taraftarları tarafından hoş görülmemiştir. Bombay’da 1386’da 15 cilt, Multan’da 1324’te 4 cilt, el-Hut tarafından 1409’da Beyrut’ta 7 cilt hâlinde basılmıştır. HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\MUSANNEFLER\20 ibn Ebi Seybe - el-Musannef I-XVI\Ibn Ebi Seybe - el-Musannef I-XVI\musnfsh00.pdf

CAMİLER

Camiler: Bütün dinî konularla ilgili hadisleri toplayan en kapsamlı eserlerdir. Bu Bölümler İman Ahkâm veya Sünen Rikak veya Zühd (Birr ve sıla Et’ime ve Eşribe veya Âdâb Tefsir Tarih, siyer, cihad, Menâkıb Fiten ve melâhim

Buhari ve Sahih’i İmam Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim el-Buharî'nin Sahihi İslam kültürünün, Kur'ân-ı Kerim'den sonra en güvenilir ve en sahîh kitabı; İslam alimlerine göre, sırf sahih hadisleri bir araya toplamak için yazılmış sahih hadis eseri. 194/810 tarihinde Buhara’da doğmuştur.

İmam Buhârî küçük yaştan itibaren hadisle meşgul olmaya başlamıştır İmam Buhârî küçük yaştan itibaren hadisle meşgul olmaya başlamıştır. Henüz on altı yaşında iken Abdullah b. Mübarek ve Veki b. Cerrâh'ın kitaplarını ezberlemiş; daha sonraları hadis toplamak için ülkeler dolaşmıştır. Suriye, Cezire, Basra, Kufe, Hicaz gibi o günün belli başlı ilim merkezlerini gezmiş ve oralardaki üstadlardan hadis tahsil etmiştir. İmam Buharî bu eserini hocası İshak b. Râhüye'nin "Rasûlüllah'ın sahih hadislerini muhtasar bir kitapta toplasanız" diye temennide bulunması üzerine tasnif etmiştir.

Ebul-Heysem el-Küşmeyhenî, Firabrî'den o da Buharî'den şöyle dinlemiş: «Kitabu's-Sahihin içine, önce yıkanıp iki rekat namaz kılmadıkça hiç bir hadis koymadım.» «el-Camiu's-Sahîh'i altıyüz bin hadis içinden seçip onaltı senede tasnif ettim ve bunu kendim ile Allah arasında bir hüccet kıldım.»

«Bu kitabıma sırf sahih olan hadisleri koydum, sahih hadislerden bir kısmını da kitap uzamasın diye bıraktım.»

Tam adı: el-Câmi’ul-müsned’üs-sahihul’-muhtasar min umuri Rasulillah sallallahu aleyhi ve sellem ve sünenihi ve eyyamih. Concordance’a göre 97 kitap, 3730 bab, 7275 mükerrer ihtiva eder. M. F. Abdülbaki baskısı 7563 hadis içerir. İbn Hacer bu sayıyı 9082 olarak verir. Mükerrerler dışında 4000 civarı, İbn Hacer’e göre 2761 hadis içerir.

Buhari bab başlıklarında zayıf hadis zikrettiği iddiası vardır Buhari bab başlıklarında zayıf hadis zikrettiği iddiası vardır. (muallak hadis) Ancak bu hadisleri hadis rivayeti maksadı ile yazmadığı, babların isimlendirmesinde zikrettiği, hadisleri kendi konusu içerisinde senetleri ile zikrettiği belirtilmektedir.

فِقْهُ الْبُخَارِي فِي تَرَاجِمِهَا Bab ve bablar içindeki hadisler genel olarak fıkhi bir sonuca ulaşma eğilimi gösterir. Örn: Ezan rivayetleri. (Müslim ve Tirmizi’nin aksine) Buhari’nin Sahih’inde 22 adet sülâsî hadis vardır. En nazil isnadı 9’ludur. Hadis kitaplarının birinci tabakasına aittir

Sahih nüsha ve ravileri Firebrî, Nesefî, Nesevî, Bezdevî, Mehamilî İlk iki ravinin nüshaları diğerlerini unutturmuştur. Firebri rivayeti yegâne nüsha olmuştur. Nesefî nüshasının tutmaması: Son kısımdaki küçük bir bölümü sema yoluyla alamamasıdır. Mehamili’ninki tamamiyle imla olduğu için rağbet görmemiştir.

Yûnûnî, kendinden önceki Firebri nüshalarını birleştirmiş Bugün elde bulunan nüshaların yarısından fazlasını Yûnûnî nüshasından yapılan istinsahlar ve baskılar teşekkül eder. Yûnûnî’nin el yazısıyla olan nüsha, Sultan Abdülhamid Han tarafından Buhari’nin 1313 baskısının hazırlanmasında kullanılmış. Mısır’a gönderildiği anılan baskının baş tarafında kaydedilmektedir.

Sahih’in baskıları Abdülhamid Han’ın emriyle 9 cilt olarak Mısır’da Yûnûnî nüshası 1313’te basılmıştır. Hacı Zihni Efendi tarafından harekelenerek Matbaa-i Âmire’de 1315’te 8 cilt hâlinde yapılan baskı muteber ve memleketimizde yaygındır. Muhammed Fuat Abdülbaki’ni Teysir’ul-Menfea eserinden fihrist eklenmiş, 1981’de İstanbul’da basılmış.

Buharî’nin sahih’i üzerine yapılan çalışmalar Buhari’de 1 asır sonra üzerine şerh yazılmıştır. İlk şerh Hattabî tarafından İ’lamu’s-Sünen adıyla yazılmıştır. 100’den fazla şerhinin olduğu söylenebilir. Kirmani’nin el-Kevakib’ud-Derasi’si, İbn Hacer’in Feth’ul-Bari’si, Aynî’nin Umdet’ül-Kari’si, Kastallânî’nin İrşad’üs-Sari’si mütedavil eserlerdir. Prof. Fuat Sezgin “Buhari’nin Kaynakları” adıyla bir araştırma yapmıştır.

HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\01 -BUHARI-\buhari -sahih- (kitap isimli).pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\01 -BUHARI-\buhari (I-IV) -el camius sahih-.pdf

İmam Müslim ve Sahih’i El-İmam el-Hâfız Hüccetu'l-İslâm Ebu'l-Hüseyn Müslim İbnu'l-Haccâc el-Kuşeyrî, en-Nîsâbûrî: Nişabur’da doğmuştur. Meşhur arap kabilesi Kuşeyr’e mensuptur. 204-261 yılları arasında yaşamıştır. Hadîs dinlemeye küçük yaşta başlar. İlk defa 218 yılında hadîs meclislerine devama başladığı belirtilir.

Hadîs tahsili için Irak, Hicaz, Şam ve Mısır'a gitmiş, mükerrer seferler Bağdad'a uğramıştır. Bu seyahatleri sırasında Buhârî'nin şeyhlerini ve daha başkalarını da dinleme fırsatı bulur. Hadîs aldığı kimseler arasında Buhârî, İshak İbnu Râhuye, Abdullah İbnu Mesleme el-Ka'nebî, Harmele İbnu Yahya Sahîbu Şâfiî, Ahmed İbnu Yunus, Sâd İbnu Mansûr, Yahya İbnu Yahya, Heysem İbnu Hârice, Ahmed İbnu Hanbel vs. de var.

Müslim birçoklarına da hocalık yapmıştır Müslim birçoklarına da hocalık yapmıştır. Ebu Avâne Ya'kub İbnu İshâk el-Esferâînî, Tirmizî, Ebu Amr el-Müstemlî gibi. Babası Haccâc da hadîs rivayet eden şeyhlerdendi. Kendisinin, bezzâz olduğu yani bugünün tâbiriyle manifaturacılık yaptığı kaynaklarda belirtilir.

Müslim 261 yılında 57 yaşında olduğu halde Neysâbur'da vefat etmiştir. Vefat sebebiyle ilgili olarak şu vak'a anlatılır: Bir gün kendisi için akdedilen bir müzakere meclisinde Müslim'e bir hadîs sorulur, fakat bilemez. Aramak üzere evine çekilir. kitaplarını karıştırmaya başlar. Bu sırada eve bir sepet hurma gelir. Müslim, hem arar hem hurmadan ağzına arada bir atar. Bu hâl üzere sabahı eder, hurma biter, hadîs de bulunur. Bazı terâcim yazarları Müslim'in bu sebeple öldüğünü söylemiştir.

Müsnedu’s-Sahih’i el-Müsned’üs-Sahih adını Müslim vermiştir. Kütüb-i Sitte’nin ikinci kitabıdır. 300.000 hadis içerisinden seçilmiştir. Ulema’nın icma ettiği hadisleri kitabına almıştır.

Haddesena ve ahberena kelimelerini dikkatli kullanmıştır Haddesena ve ahberena kelimelerini dikkatli kullanmıştır. • İhtisar düşüncesi veya daha başka bir düşünceyle kitabını bablara ayırmamış. Onun kitabında görülen bab ve bab başlıkları İmam Nevevî tarafından konulmuştur Hadis tekrarından olabildiğince kaçınmış. Mükerrer sayısı: 137 Tahvil hâ’sı ح koyarak muhtelif senetleri birleştirmiş

• Müslim’in Sahih’i 54 kitap, 1322 bab, mükerrerler hariç 3033 hadis ihtiva eder. 192 mevkuf hadis dışında genellikle merfu hadis içermesi ve tefsir bölümünün tam olmadığını ileri sürerek onun tam cami olmadığını ileri sürenler olmuştur.

17 ta’lik vardır, sülâsî hadis hiç yoktur. Buhari’den hiç hadis rivayet etmez. Hadis kitaplarının birinci tabakasına aittir

Nüshaları ve ravileri Muhammed b. Süfyan ve Ali el-Kalanisi’den rivayet edilmiştir. İbn Süfyan rivayeti de Amruya el-Culudi ve İbrahim Kisaî’den gelir.

Baskıları ve Şerhleri En güvenilir baskılarından biri Mehmed Zihni Efendi’nin harekelediği 8 cüz 4 cilt hâlinde Matbaa-i Âmire baskısı, 1330. Müslim’in Sahih’ine 30’a yakın şerh yazılmıştır. En meşhurları: Kadı İyaz – İkmâl’ul-Mu’lim bi fevaidi Müslim adıyla el-Mâzerî’nin el-Mu’lim bi fevaidi Müslim’ine yazdığı tekmile niteliğindeki şerh,

Nevevî’nin el-Minhac fi şerhi Sahihi Müslim İbn’il-Haccac isimli şerhi (Müslim şerhi denince akla ilk gelir) Müslim’in Sahih’i M. Sofuoğlu tarafında Türkçe’ye tarafından tercüme, A. Davudoğlu tarafından da tercüme ve şerh edilmiştir.

Sahihanla ilgili bazı özellikler İkisini bir araya getiren 10 kadar kitap var. Bunlardan bir tanesi müsned tertibiyle yazılmış. Sahihan’da Tesadüf olunan müşkilleri çözüme kavuşturan eserler 1.İbn Kurkûl – Şerhu Müşkil’i-Sahihayn 2. Halil el-Alâî – Müşkilü’s-Sahihayn 3. Mustafa el-Tokadî’nin, Miftâh’üs-Sahihayn

HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\02 -MUSLIM-\-MUSLIM-\muslim -sahih- (kitap isimli).pdf HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\02 -MUSLIM-\Muslim sahih\0181_01.pdf

Sahihayn’ın ortak olarak tahric ettiği hadis eserleri el-Lu’lu’u ve’l mercan fime’ttefeka aleyhi’ş-Şeyhân Zâd’ul-Müslim fime’ttefeka aleyh’il-Buhari ve Müslim

Diğer Sahihler İshak b. Huzeyme – Sahih HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\18 ibn huzeyme -sahih-\ibn huzeyme -sahih-\shuzaima0.pdf Hibban el- Büstî – Kitabu’t-tekasim vel enva’ HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\17 -IBN HIBBAN-\-IBN HIBBAN-\etTa'likatul Hisan ala Sahihi İbn Hibban -elbani-\thessan00.pdf Hâkim – el-Müstedrek HADİS EDEBİYETI\İSTİDRAK VE İSTİHRAC EDEBİYATI\34 hakim -mustedrek-\hakim -mustedrek-\mstdrk0.pdf

HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\02 -MUSLIM-\-MUSLIM-\muslim -sahih- (kitap isimli).pdf

Et-Tirmizî ve Cami’î Ebu İsa Muhammed bin İsa bin Sevre bin Musa bir Dahhak el-Tirmizî'dir. 209/827 yılında Tirmiz’de doğmuştur. Hadis derlemek amacıyla Horasan, Irak ve Hicaz'da geziler yaptı. Başta Buharî, Müslim ve Ebû Dâvud olmak üzere birçok bilginden hadis aldı. Kendisinden de Heysem bin Kulab el-Şasî, Mekhul bin el-Fadl, Muhammed bin Mahbub el-Mahbubî el-Mervezi gibi bilginler hadis rivayet ettiler. 279/892 de Tirmiz’de vefat etmiştir.

Tirmizî Kitabu'l-İlel, Kitabu'ş-Şemail, Kitabu Esmai's-Sahabe, Kitabu'l-Esma ve'l-Küna gibi eserler bırakmışsa da büyük ününü es-Sünen de denilen el-Camiu's-Sahih adlı eseriyle kazandı.

Sahih’i veya Sünen’i Tirmizi eseri hakkında şöyle der: "Ben bu Cami-i Kebir'i yazıp bitirince, onu ilkin Hicaz alimlerine gösterdim. Hepsi de beğendiler. Daha sonra alıp Irak alimlerine götürdüm. Onlar da ağız birliğiyle eseri övdüler. Nihayet Horasan diyarı alimlerine takdim ettim. Onlar da memnun oldular, bilahare eseri ilim alemine sundum. Bu eser kimin evinde bulunursa, orada konuşan bir Peygamber vardır

Taharetten ilel’e uzanan 46 kitap, 2496 bab, Tuhfet’ül-ahvezî şerhiyle birlikte olan baskıda 4051 hadis içerir. A. M. Şakir’in tahkiki ile başlayan baskıya göre 3956 hadis,

Tirmizî, bab başlığı altında bir veya birkaç hadisi verdikten sonra sırasıyla şu işlemleri yapar: a. Hadisin sıhhat durumunu açıklar b. Ravilerin durumunu, varsa senetteki illetin durumunu açıkları c. Varsa hadisin diğer tariklerini verir d. Konuyla ilgili diğer sahabilerden yapılmış rivayetler varsa “ve fil babi an fulanin ve fülan” diyerek sahabe isimlerini verir.

e. Konuyla ilgili olarak fukahanın görüşlerini, hadisler nasıl ihticac ettiklerini, ulema arasında ittifak mı ihtilaf mı bulunduğunu, varsa icma olduğunu işaret eder. Tirmizi’ye ait görüşler “qâle Ebu İsa” girişiyle verilir. Tirmizi’nin Cami’înin son kitabının adı “ilel”dir. Sadece Tirmizi’ye ait bir özeliktedir. Sonda olmasına rağmen mukaddime özelliğindedir.

Abdülaziz ed-Dihlevî, Cami’in şu dört özelliğini sayar: a. Tertibi mükemmel, tekrar yok b. Fakihlerin kanaatlerine, yer yer istidlal usullerine işaret eder. c. Hadislerin sıhhat durumlarını bilhassa illetlerini açıklar. d. Hadis ricaline dair değerli bilgiler verir.

Tirmizi’nin Mürekkep Terimleri (sıhhat için) a. Sahîhun Ğarîbun: Hadis tek senetli sıhhat derecesine ulaşmış. b. Hasenun Ğarîbun: Hadis sahih de değil, zayıf da değil (hasen li zatihi). c. Hasenun Sahîhun: Birkaç senetle sahih derecesine ulaşmış. Bir senetten hasen, bir senetten sahih. d. Hasenun Sahîhun Ğarîbun: Hadis hasen ve sahih olmakla birlikte bazı tariklerinde garabet vardır

Buhari, Tirmizi’den 2 hadis almıştır. Tirmizi, Müslim’den 1 hadis rivayet etmiştir. Bu, “rivayet’ül-akran”a girer. Tirmizî’ni Câmi’i Hadis kitaplarının ikinci tabakasındandır.

Rivayet Nüshaları J. Robson nüshalar üzerine çalışma yapan tek kişidir. Biz nüshaları, Tirmizî şârihi Mübarekfuri’den biliyoruz.

Tirmizî’nin altı ravisi: 1. Ebul Abbas Muhammed b. Ahmed b. Mahbub el-Mahbubî 2. Kuleyb eş-Şasi 3. Muhammed b. İbrahim 4. İbrahim el Kettan 5. Abdillah et-Tacir 6. Eb’ul Hasen el-Fezari

Baskı ve Şerhleri 2 cilt halinde Bulak’ta 1292’de basılmıştır. Mübarekfuri’nin şerhiyle 1341-53’te Delhi’de 4 büyük cilt halinde basılmış. Mısır baskısına A. Muhammed Şakir tarafından 100 sayfalık mukaddime yazılmıştır, pek değerlidir. Suriye’de Concordance’a uymayan bir şekilde 16 cilt basılmış. İzzet ed-Duasi’nin tahkikiyle baskı sonundaki Miftah’us-Süneni’t-Tirmizi çok önemlidir. Kütüb-i Sitte’nin dördüncü kitabıdır.

Şerhlerin başında Muhammed b Şerhlerin başında Muhammed b. el-Arabî’nin Ârızatü’l-ahvezî alâ Kitabi’t-Tirmizi adıyla 13 ciltlik şerhi gelir. Güvenilir bir baskı değil. Abdirrahman el-Mübarekfuri tarafından Tuhfetü’l-ahvezi şerhu Cami’it-Tirmizi 4 büyük cilt halinde Hindistan’da basılmıştır (1353). 10 ciltlik baskısı da vardır. Bu baskıya eklenen 2 ciltlik Mukaddemitu Tuhfet’ül-ahvezi, Tirmizi ve Hadis Edebiyatı’yla alakalı çok güzel bilgiler verir. Mollamehmedoğlu tarafında Türkçe’ye çevrilmiş ve 6 cilt halinde basılmıştır. İlel bölümü tercüme edilmemiştir.

Tirmizi özellikleri A. M. Şakir, Tirmizi’yi Sahihayn’dan ayıran üç özelliği şöyle söyler: 1. Bir konu üzerine hadisi zikrettikten sonra o babda kendisinden hadis rivayet edilmiş olan sahâbîlerin isimlerini verir. 2. Çoğu kere fıkhî konularda fakihlerin görüşlerini verir. Konuyla ilgili mütearız hadisleri zikreder. 3. İlletleri göstermede ısrarlıdır. İlletleri tespit etmede yegâne kaynaktır. Usul kaidelerine ait çok değerli bilgiler verir.

HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\CAMİLER\04 -TIRMIZI-\sunen tirmizi.pdf

SÜNENLER

Sünenler: Taharetten vasiyete kadar bütün fıkhî konulara ait merfu’ hadisleri ihtiva eden fıkıh kitapları tertibindeki hadis kitaplarıdır. Hicri 3. asrın ikinci yarısından itibaren Sünenler meydana çıkmaya başladı. Mevkuf ve maktu haberlere pek yer vermezler. Muhtevaları ibadet, muamelat ve ukubat bölümleriyle özetlenebilir.

Ebu Davud (202-275) ve Sünen’i Ebû Dâvûd Süleyman b. El-Eş'as b. İshak b. Beşir b. Şeddad b. Amr b. İmrân el-Ezdî es-Sicistânî "İmam", "Şeyhu's-Sünne", "Mukaddemu'l-Huffâz" ve "Muhaddisu'l-Basra" gibi ünvanlara sahip olan Ebû Dâvûd, 202/817'de (202/817-275/888) Sicistan'da doğdu.

Büyük dedelerinden İmrân, Sıffin'de Hz. Ali'nin yanında şehid düşmüştür. Oğlu Ebû Bekr Abdullah da meşhur bir muhaddistir İlim tahsilinde Irak, Şam, Mısır, Ceziretü'l-Arap okulları, Horasan, Rey, Herat, Kûfe, Bağdad, Tarsus, Basra gibi yerleri dolaşmıştır. Hocaları arasında Ahmed b. Hanbel (241/855), Kuteybe b. Saîd (240/854), Yahyâ b. Maîn (233/847), Halef b. Hişâm (227/841) gibi büyük ilim sahibi kimseler görülmektedir.

Kitâbü's-Sünen, hadis ilimlerinde en çok sözü edilen Kütüb-i Sitte'nin üçüncüsüdür. Tirmizî ve Nesâî onun talebeleri arasında yer alır. Eserini takdim ederken, "müslümanın din; hayatı için dört hadisin yeterli olduğunu" söyleyebilmiştir. O dört hadis şunlardır: 1. "Ameller, niyetlere göredir." 2. "Mâlâyâniyi (boş, gereksiz şeyler) terketmesi kişinin olgun mü'min olduğunu gösterir". 3. "Kendisi için istediğini mü'min kardeşi için de istemedikçe kişi kâmil mü'min olamaz." 4. "Helâl belli, haram bellidir. Aralarında şüpheli bazı işler de vardır..."

Concordance’a göre 40 kitap, 1889 bab, müellifin ifadesiyle 4800 hadis ihtiva eder. Bazı kitapların babları yoktur.

Mekkelilere yazdığı mektup, kitabıyla ilgili bilgiler vermektedir: - Eserin tamamının bildiğim en sahih hadislerden müteşekkil olduğuna emin olabilirsiniz. - Bir konuda birçok sahih hadis mevcut olsa da bir bab başlığı altında bir-iki hadis ele aldım. Kısa tutup istifade etmenizi istedim.

- Çoğu kez, uzun hadisleri ihtisar ettim, hükümler belli olsun diye. - Metruk’ul-hadis olan ravi’den rivayet almadım. - Aynı konuda kendisinden başka ona benzer başka hadis bulamadığımdan dolayı münker bir hadise yer vermişsem onun münkerliğini kesinlikle bildirdim.

- Kitaptaki hadislerin yaklaşık 600’ü mürseldir. - Bab başlığındaki ifadeden ne kastedildiği kolayca anlaşılır. Mesela “Babu ‘men edrake minel cumuati’ …” gibi. Hiç sülâsî rivayet yoktur

- Sahîh: Buna sahih li zatihi demek mümkündür. el-Bukai’ye göre içinde 6 gurup hadis var: - Sahîh: Buna sahih li zatihi demek mümkündür. - Sahîhe benzer (şibbuhu): Sahih li ğayrihi - Sahîhe yakın (mukarib): Hasen li zatihi - Kendisinde “şiddetli vehn” olan hadisler: Müellif bunları açıklar. - “Hakkında bir şey söylemediklerim sâlihtir” dedikleri: Bunlarda hafif bir vehn vardır. - Takviye gördüğü takdirde hasen li ğayriği olabilecek hadisler.

Zehebî’nin taksimi şöyledir: - Şeyhân’ın birlikte tahric ettiği hadisler. (kitabın yarısı) - Şeyhan’dan sadece birinin kitabını aldığı hadisler. - Sahihan’da olmamasına rağmen senedi ceyyid olan ve aynı zamanda şaz ve illetli olmayan hadisler. - İsnadı salih olan iki ya da daha fazla leyyin tarikten geldiği için ulemanın kabul ettiği hadisler. - Râvideki hafıza noksanlığı sebebiyle zayıf kabul edilenler. Ebu Davud bunlarda susar. - Râvisinin çok açık zaafı olanlar.

Kitabına zayıf hadis alma sebebi: Aşırı derece zayıf olmayan hadis, rey ve kıyastan önce gelir. Hadis kitaplarının ikinci tabakasındandır.

Rivayet nüshaları Ebu Ali Muhammed b. Ahmed b. Amr el-Lu’luî, 7 rivayetten en güvenilir olanıdır.

Baskı ve şerhleri Muteber bir baskısı 5 cilt halinde Halep’te Mealim’us-Sünen’le birlikte basılmıştır.

Şerhleri: 1. Mealimu’s-Sünen - Ebu Süleyman el-Hattabî - İlk şerhtir. - Muhtasardır. - İki cilt halinde Halep’te basılmıştır. 2. Avn’ül-ma’bud şerhu Süneni Ebî Dâvûd – Azimâbâdî - 13 cilt halinde Delhi’de basılmıştır. - En güzellerindendir

3. el-Menhel’ul-azbi’l-mevrûd şerhu Süneni Ebî Dâvûd – es-Sübkî - 10 cilt hâlinde basılmıştır. 4 mezhebin görüşlerine yer verilmiş. - Oğlu buna miftah hazırlamış. 4. Bezlul-mechûd fi halli Ebî Dâvûd – es-Sehârenfûrî 4 ciltlik Türkçe tercümesi var.

2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\03 -EBU DAVUD-\ebu davud\malims0.pdf

Nesaî ve Sünen’i (el-Mücteba) Ebu Abdi'r-Rahman Ahmed b. Şuayb b. Ali b. Bahr b. Sinân b. Dinar en-Nesâî 214/829 Horasan'da Nesâ denilen şehirde dünyaya gelmiştir Horasan'da Nesâ denilen şehirde dünyaya gelmiştir Kuteybe İbnu Saîd, İshak İbnu Râhuye, Hişâm İbnu Ammâr, gibi sayısız kimselerden hadîs dinledi.

Hadîs almak üzere Horasan, Irak, Hicâz, Mısır, Şam, Cezire gibi diyarları dolaştı. İlminin derinliği, itkânı, rivâyetlerindeki ulviyetle (ulüvvü isnâd) temâyüz etti. İlmini Mısır'da neşretti. Kendisinden oğlu Abdulkerim, Ebu Bekr Ahmed İbnu Muhammed İbnu İshâk İbni's-Sünnî, Ali İbnu Ebî Ca'fer et-Tahâvî, Ebu Bişr ed-Dûlâbî, Ebu-Avâne, Ebu Câfer et-Tahâvî gibi pek çokları hadîs rivâyet etmiştir. 303/915 yılında Ramle veya Mekke’de vefat etmiştir

Sünen’i Sünenler içinde en az zayıf hadis ve cerhedilmiş ravisi bulunan hadis kitabıdır, bundan dolayı Kütüb-i Sitte’nin üçüncü kitabıdır. Müslim’den daha müteşeddiddir.

Ahbarenâ lafzını çok kullanır. Senetteki “qâle” lafızlarını açıkça zikreder. Sünen, 51 kitap, 2400 bab (bunların içinde yer yer nev kelimeleriyle açılmış alt başlıklar var)’dan oluşur. Sülasi hadis yok.

Sünen’i bize İbn’üs-Sünnî (Muhammed b. İshak) rivayet eder. Hadis kitaplarının ikinci tabakasındandır. Kahire’de 8 cüz hâlinde el-Mes’ûdî’nin kontrolünde basıldı. Bu baskının içinde kitaptan 600 sene sonra yazılan Suyuti’nin ilk şerhi olan Zehr’ur-rubâ ale’l-Mücteba şerhiyle basılmıştır.

Nesâî’nin Sünen’inin Sahihan, Tirmizi ve Ebu Davud Sünenlerine olan zevaidi, el-Mulaqqın tarafından 1 cilt halinde telif edilmiştir 3 kişilik bir grup, Mücteba’yı Türkçe’ye tercüme etmiştir.

2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\05 -NESAI-\nesai -sunen-.pdf

İbn Mace ve Sünen’i İbnu Mâce künyesiyle bilinen el-Hâfız Ebû Abdillah Muhammed İbni Yezîd 209/824-273/886 yılları arasında yaşamıştır. Kazvîn şehrinde doğduğu için el-Kazvinî nisbetini de alır Kendisini hadîs sahasında yetiştirmiş, bu maksadla; devrinin âdeti üzere, ilim adamlarını dinlemek üzere Horasan, Basra, Kûfe, Mekke, Şâm, Mısır gibi mühim merkezlere ilim seyahatleri yapmıştır.

İmâm Mâlik'in ve Leys İbnu Sa'd'in (v. 175) ashâbını dinlemiştir. Ebu Ya'la el-Halîli, hakkında: "Sikadır, büyüktür, bu hususta hakkında âlimler ittifak eder, kendisiyle ihticâc edilir, hadîs bilgisine sâhiptir, hıfzı vardır" der Kendisinden, Muhammed İbnu Îsâ el-Ebherî, Ebu Ömer, Ahmed İbnu Muhammed İbni Hakîm, Ebu'l-Hasen el-Kattân, Süleymân İbnu Yezîd el-Fâmî vs, bir çokları rivâyette bulunmuştur

Sünen’i Mukaddime hariç 37 kitap, 1515 bab, 4341 hadis içerir. Bunların 3002’si diğer 5 kitabın müelliflerinin ya beşi ya da bir kısmı tarafından rivayet edilir. Geriye kalan 1339 hadis ise zevaid’dir. Bunlar da 428’i güvenilir, isnadları sahihtir. 199’unun isnadı hasen, 613’ünün isnadı zayıf, 99’unun isnadı yok hükmünde, münker ya da yalanlanmıştır.

5 adet sülâsî hadis vardır Tertibi, tekrardan uzak ve kısa oluşu oldukça iyidir. Sünen’n Kütüb-i Sitte’ye dâhil edilişi Ebu Fadl el-Maksidî’nin Etrafu’l-kütüb’is-Sitte ve Şurût’ul-eimmeti’s-sitte’sinde altıncı kitap olarak zikretmesiyle başlar. 7. Asırdan itibaren Kütüb-i Sitte’nin altıncı kitabı olarak kabul edilmiştir.

Mevcut baskıda kitabın altında “ve fi zevaid” diye başlayıp devam eden bilgiler İbn Mâce’nin Kütüb-i Sitte’ye zevaidleridir. Bu notlar, el-Bûsirî’nin Kitâbü zevâidi İbn Mâce’sinden alınmıştır. Bu Zevaid, 1553 hadis içerir.

Sünen’in ravisi Ebu’l-Hasen el-Kattan’dır. Hadis kitaplarının ikinci tabakasına dâhil edilebilir. İbn Mace’nin 7 şerhi vardır. Bunlardan: Suyûtî’nin Misbâh’uz-zücâce alâ Süneni İbn Mâce; Abdulğânî ed-Dihlevî’nin İncâh’ul-Hâce’si 1282’de Delhi’de basıldı.

2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\06 -IBN MACE-\-IBN MACE-\ibn mace -sunen-.pdf

Darimî ve Sünen’i Ebu Muhammed Abdullah b. Abdirrahman et-Temîmî es-Semerkandî ed-Dârimî 181/797 yılında Semerkant’da doğmuştur. Horasan, Suriye, Irak, Mısır ve Hicaz’ı dolaşmıştır. Kendisinden Buhari, Müslim, Ebu Davûd, Tirmizî, Nesâî ve Abdullah b. Ahmed b. Hanbel rivayette bulunmuştur. 75 yaşında merv’de vefat etmiştir.

Sünen 163 sayfalık uzun bir mukaddime ve 23 kitaptan meydana gelir. 2 cilt olarak matbudur. 1403 bab, 3500 hadis içerir. Ebu’l-Vakt rivayetinde 3557 hadis 1408 bab bulunmaktadır. Sonunda Fedailu’l-Kur’an bölümü yer alır. Kitap bu muhteva ile ale’r-rical sistem anlamında bir müsned değil, sünendir. Fakat “ahâdis-i mürsele ve mevkûfeyi de muhtevî olmakla” sünenlerin genel muhtevası dışına taşar.

15 sülâsî hadis vardır. Sünen’i İsa b. Ömer rivayet eder. Rical-i zuafası az, ehadis-i münkeresi nadirdir. ( دي ) remziyle Concordance’a dâhil edilmiştir. Yer yer raviyelerin hüviyetlerini de tespit eder. Darimi, bazen de râvilerin karakterlerini tenkide tutar.

Bazen de bir hadisin muhtelif rivayetleri arasındaki farka işarette bulunur. Arada bir de hadislere notlar eklediği ve kendi görüşünü açıkladığı görülür. Bazen de kelime açıklamaları yapar Bazen tereddüdünü açıklar; bazen tereddüt eden ravinin kim olduğunu açıklar. Bazen kapalı manaların neye delalet ettiğini açıklar. Bunları yaparken bazen “Kâle Abdullah” diyerek ismini, bazen “Kâle Ebû Muhammed” diyerek künyesini verir. Piyasada bulunan baskıları 1349 Dımeşk baskısından ofset neşredilmiştir.

Şerhleri Muhammed b. Naim el-Atâ – Doktora var; syf 126 el-Hall’ül-müdellel Doktora var; syf 126 A. Aydınlı tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir.

2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\07 -DARIMI-\-DARIMI-\darimi -sunen-\sdarmi.pdf

Dârekutnî ve Sünen’i Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer ed-Dârekutnî 306/.. yılında doğmuştur. 385/…..de vefat etmiştir, Bağdat, Basra, Kûfe, Vâsıt gibi şehirlerde ilim tahsil etmiş, yaşlılık döneminde Mısır ve Şam’a gitmiştir. Hadis ricali konusunda derin bilgi sahibidir.

Sünen Mevsukiyetine inandığı hadisleri değil, illetli hadisleri bir araya getirmeye ve hadislerin çeşitli isnad ve rivayetlerini vermeye gayret etmiştir. Mesela kitabın ilk hadisi olan “Su iki kulle …” hadisini beş değişik rivayetine 40 farklı isnad nakletmiştir.

Zayıf, münker hatta mevzu hadis bile içerir. 4 cilt halinde Azîmâbâdî’nin et-Ta’lik’ul-Muğnî ale’d-Darekutni’siyle birlikte basıldı. Sıddıkî Goldziher’den el-Begavî’nin Mesâbih’us-Sünen’i için Darekutni’nin Sünen’ini esas aldığını söyler.

Beyhaki ve Sünen-i Kübrası Ebu Bekr Ahmed b. Hüseyn el-Beyhakî 384/994 yılında Beyhak’a bağlı Hüsrevcirt köyünede doğmuştur. Horasan Irak ve Hicazda ilim tahsil etmiştir. 458/1066 yılında Nişabur’da vefat etmiştir. 100 den fazla alimden ilim almıştır. Bunlar arasında Hakim en-Neysâbûrî’nin ayrı bir yeri vardır. Şafi’î mezhebine mensuptur ve eserlerinde bunun savunmasına yapmıştır.

Sünen-i Kübra İlk kez Haydarabad’da 1344’te 10 büyük cilt hâlinde basılmıştır. Kitabın dipnotlarında İbn’üt-Türkmani diye meşhur el-Mardinî’nin Beyhaki’ye itirazlarını yazdığı Cevheru’n-Nakî fi reddi ale’l-Beyhaki adlı eseri bulunur.

Bilinen hadis kitaplarının en çok hadis ihtiva edeni, Diğer hadis kitaplarından hadis verirse, senet ve metin itibariyle değişiklik ve üstünlükle birlikte verir, Sahihayn’ın birinden aldığı birinden hadis verecek olursa bunu açıklar, istihraç görevi görür, Rical değerlendirmesi oldukça çoktur, Fıkhi meseleleri açıkları, meseleyle ilgili ayetleri delil olarak kabul eder.

Bablar ve kitaplar arasında ince bir bağ vardır. Hadislerin ekserisi el-Ümm, Sünen-i Ebi Davud ve Sünen-i Darekutni gibi musannef eserlerden nakledilir. Ahmed b. Ubeyd’in Sünen’inden pek çok hadis tahric etmiştir. Âsâr nitelikli çok hadis ihtiva eder. Matbu olan eserde her cildin sonunda alfabetik fihrist vardır. Hadis kitaplarının üçüncü tabakasındandır.

HADİS EDEBİYETI\ALE'L-EBVAB HADİS EDEBİYATI\SÜNENLER\24 BEYHEKI-\SÜNENİ KÜBRA BEYHAKİ.pdf

TASNİF DEVRİ SONRASI HADİS EDEBİYATI

İSTİDRAK VE İSTİHRAC EDEBİYATI Önceki bir muhaddis musannifinin şartlarına uygun olmasına rağmen herhangi bir sebeple eserinde yer almamış hadislerin bir başkası tarafından toplanmasına istidrak, bu şekilde meydan gelen yeni esere müstedrek adı verilir.

Bu türün en meşhur örneği Hakim en-Neysâbûrî’nin el-Müstedrek’i dir. Hâkim – el-Müstedrek ale’s-Sahihayn Ebu Abdillah Muhammed b. Abdillah(405) 8803 rivayet bulunmaktadır. Asıl olarak kabul ettiği Sahihayn gibi cami bir eserdir. Müstedrek’i telhis eden Zehebi, hadislerinin yarıya yakınının sahih, 1/4’inin metni illetli olsa da senedi sağlam, son 1/4’inin de münker ve vâhiyâttan ibaret olduğunu söyler. Bu yüzden kitabı Zehebî’nin telhisi ile okumalı, matbu eser de zaten bununla basılı.

HADİS EDEBİYETI\İSTİDRAK VE İSTİHRAC EDEBİYATI\34 hakim -mustedrek-\hakim -mustedrek-

Müstahrecler Değişik senetleri ortaya koymak suretiyle garib diye nitelenen birçok hadisin kuvvet kazanmasına takviye ve garabetten kurtulmasına yarayan çalışmalardır. Müstedrekler gibi genelde Sahihayn üzerine çalışılmıştır.

el-Burkanî(371/982), el-İsmailî(425/1034), Buhari üzerine; Ebu Avane’nin(316/928) Müslim üzerine; Ebu Nuaym’ın(430/1038) Sahihayn üzerine müstahrecleri meşhurdur. Bunlar da Sahihayn gibi cami niteliklidir.

HADİS EDEBİYETI\İSTİDRAK VE İSTİHRAC EDEBİYATI\المسند المستخرج على صحيح مسلم لأبي نعيم HADİS EDEBİYETI\İSTİDRAK VE İSTİHRAC EDEBİYATI\36 MUSTEHREC EBU AVANE PDF

ÖZEL SİSTEMLE MEYDANA GETİRİLMİŞ ESERLER Tasnif Devri eserlerinin senetlerini hazfederek oluşturulmuş eserlerdir.

el-Begavî (ö. 516) – Mesâbih’üs-Sünne Ebu Muhammed el-Hüseyn b. Mes’ud el-Ferra el-Beğâvî (516/1122) Merv ve Herat arasında Bâğ vela Bağşûr da doğmuştur. Ruknüddin, Muhyissünne gibi sıfatlarla anılır. Sıhah ile Buhari ve Müslim’in camilerinden tahric ettiği hadisleri kasteder. Hisan ile de Ebu Davud, Tirmizi ve öteki hadis imamlarının kitaplarındaki hadisleri kasteder. Hadis senetlerini, kısaltma amacıyla kaldırmıştır. Münker ve mevzu hadisleri hiç almadığını söyler.

Mesâbih’üs-Sünne sünen kitapları tertibindedir, 4931 hadis ihtiva eder Mesâbih’üs-Sünne sünen kitapları tertibindedir, 4931 hadis ihtiva eder. Bu rakam tahkikli 1987 Beyrut baskısı rakamıdır. Mesâbih, Kütüb-i Sitte ve Dârimî’nin Sünen’ine dayanır. el-Albanî, bu kitabın birçok şerhinin yazıldığını söyler, üç tanesinin de ismini verir. Ebu Hafs Ömer b. Ali el-Kazvinî, bu kitapta 20 uydurma hadis olduğunu söyler; İbn Hacer ise bunu reddeder. Bu red, mezkûr baskıda bulunur.

2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\ÖZEL SİSTEMLERLE MEYDANA GETİRİLMİŞ ESERLER\Beğavî-Mesabihu's-Sünne\mesabihus-sünne lil begavi 1.pdf

et-Tebrizî (ö.737) – Mişkâtü’l-Mesâbih Ebu Abdillah Muhammed b. Abdillah el-Hatib et-Tebrîzî (737/1336) Mesâbih’üs-Sünne’ye 1511 hadis ziyade etmesiyle meydana getirilmiştir.

“Begavî’nin senetlerde sakladığı sahâbî raviyi ben açıkladım.” “İmam Begavî’nin tertibine tam olarak uydum. Ancak çoğu kere hadislere üç fasla ayırdım. Birinci fasıl: Sahihayn’ın veya onlardan birinin hadisleri, İkinci fasıl: Buhari ve Müslim dışında, güvenilir hadis imamlarının rivayet ettiği hadisleri ihtiva eder. Üçüncü fasıl: İmam Begavî’nin muttasıl senetli olmaları gözetilerek, mânâ yönünden o konuyla ilgili mevkuf ve maktu hadisleri ele aldım.”

el-Mişkât, 6285 hadis ihtiva eder. Asıl olarak aldığı el-Mesâbih’den daha fazla rağbet görmüştür. En meşhur şerhi Ali el-Kari’nin Mirkât’ül-mefâtih şerhu mişkât’ül-mesâbih’idir. Muteber iki baskısı vardır.

Hindistan, Rusya, Dımeşk’te birçok kez şerhiyle birlikte basılmıştır. İngilizce’ye de tercüme edimiştir. Albânî neşrinin sonundaki fihrist, hadisi bulmada kolaylık sağlar.

HADİS EDEBİYETI\ÖZEL SİSTEMLERLE MEYDANA GETİRİLMİŞ ESERLER\مشكاة المصابيح.pdf

DERLEME (CEM’) NİTELİĞİNDEKİ HADİS ESERLERİ Muhtelif hadis kitaplarını bir araya getirme amacıyla hazırlanmıştır. Bu tür, Sahihayn’la başlar. Sahihayn’a 10 kadar cem’ eser yazılmıştır. Bunlardan Muhammed b. Ebi Nasr el-Humeydî’ye (488/1095) ait olan ale’r-rical tasniftir. Endülüslü âlim Rezin b. Muaviye es-Serakostî, (535/1140) İbn Mâce’nin Sünen’i yerine İmam Mâlik’in Muvatta’ını koyarak Kütüb-i Sitte’yi et-Tecrîd li’s-Sihâh ve’s-Sünen adıyla cem’ etmiştir.

İbn’ül-Esir el-Cezerî – Câmi’ul-usûl li/min/fî ehâdisi’r-Rasûl Cezerî, eserini mebâdî, mekâsıd ve havâtim olmak üzere üç bölüme ayırmıştır. Mebâdî kısmı, 25 ve 205 sayfaları arası mükemmel bir mukaddime ve hadis usulü özetinden oluşmaktadır. Kütüb-i Sitte içinde İbn Mace’nin yerine Muvatta’ı seçer. Senetleri sahâbî râvi dışında hazfeder.

Cami’ul-usûl, merfu ve mevkuf hadislerden oluşmuştur Cami’ul-usûl, merfu ve mevkuf hadislerden oluşmuştur. Tabiun ve sonraki âlimlerin görüşlerine çok nadir yer vermiştir. Alfabetik bir sisteme sahiptir. Fakat bu sistem, kitap (bölüm) isimlerinde uygulanır. *İbn’ül-Esir’in en-Nihaye fî ğarib’il-hadis adlı eseri, hadislerdeki garip kelimeleri ele alır. Abdulkadir el-Arnavud neşrine göre Cami’ul-usul 9523 hadis içerir. Alfabetik sisteme yerleştirmediği hadisleri kitabın sonunda kitâb’ul-levâhık adıyla bir bölüme taşır.

el-Arnavud tahkikiyle Şam’da basıldı. İbn’üd-Deyba diye meşhur âlim, Teysîr’ul-vusûl ilâ Cami’il-usûl adıyla bir ihtisar çalışması yapmıştır. Fîrûzâbâdî de Teshîl’ut-Tarîk’il-vusul ile’l-ehâsî’z-zâide alâ câmi’il-usûl adıyla bir zevaid telif etmiştir. Kemal Sandıkçı Câmi’ul-Usul’ü; İbrahim Canan da Teysir’ul-Vusul’ü tercüme etmiştir.

HADİS EDEBİYETI\DERLEME CEM NİTELİĞİNDE ESERLER\جامع الأصول في أحاديث الرسول 1-12

Ali el-Muttakî (975/)– Kenz’ül-Ummâl Bu cem’ faaliyeti bütün eserleri kaplama hedefini doğurmuş, Suyuti bu hedefle Cami’ul-Kebir’i yazmaya çalışmış, yazamamış. Bu eserini iki bölüme ayırmıştır: 1.Kavlî Hadisler: Bunları alfabetik ele almış. Hadis sonlarında kimin kitabından aldığını yazmış. Hadisi kimin rivayet ettiğini kaydetmiş. 2.Fiilî veya Fiilî ve Kavlî Hadisler: Bunları da sahabe isimlerine göre, aşere-i mübeşşereyi öne alarak sıralamış.

Daha sonra el-Muttakî, Suyuti’nin Câmi’ul-Cevâmi’, el-Camiu’s-Sağir, Ziyadetü’l-Câmiu’s-Sağir’ini ale’l-ebvab alarak kitapları da alfabetik sıralayarak Kenz’ul-Ummâl’i meydana getirmiştir. Kitabın 8 ve 16 ciltlik iki ayrı baskısı bulunmaktadır. Eser, 40.000’e yakın hadis ihtiva eder. (46642 Hadis) el-Muttaki, eserini kendisi elemeye tabi tutar. Müntehâb’ul-Kenz’il-Ummâl’i ortaya çıkarır. Bu eser, Ahmed b. Hanbel’in Müsned’inin yanında basılmıştır, 15.000 bin mükerrer hadis içerir.

2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\DERLEME CEM NİTELİĞİNDE ESERLER\kenzilummal 17 c\kaom00.pdf

Mansur Ali Nasıf ve et-Tâcü’l-Cami’i Eser Buhari, Müslim, Ebu Davud, Tirmizî ve Nesâî’nin eserlerinden seçilerek oluşturulmuştur. Bu beş kitapta bulamadığı konulardaki hadisleri Şafii, Ahmed b. Hanbel’in müsnedleri, İmam Malik’in Muvatta’ı, İbn Mace’nin süneni ve Hakim en-Neysabûri’nin Müstedrek’inden tamamlamıştır.

2015 BAHAR\HADİS EDEBİYATI\HADİS EDEBİYETI\DERLEME CEM NİTELİĞİNDE ESERLER\et-Tacü'l Cami'

ZEVÂİD EDEBİYÂTI Bir kitabın bir başka kitap ile karşılaştırılıp birincinin fazla olarak ihtiva ettiği hadisleri bir araya getiren eserlerdir. Esas alınan kitap Kütüb-ü Sittedir Bunlara mukayeseli çalışmalar da diyebiliriz. Hadis külliyatının ne kadar hadis içerdiğine nispeten cevap verir. Ale’l-ebvâb (musannef) eserlerdendir.

Heysemî – Mecmeu’z-Zevâid El-Hafız Nureddin ebu’l Hasen Ali el-Heysemî (807/1404) Müsnedler Bezzâr Ebû Ya’lâ İbn Hanbel Diğer Grup Taberani’nin 3 mu’cemi Kütüb-i Sitte

Müsned’lerin diğer gruba zevaidini tespit etmiştir Müsned’lerin diğer gruba zevaidini tespit etmiştir. Bu şekilde Mecme’uz-Zevâid ve Menbe’ul-Fevâid ortaya çıkmıştır. 18775 hadis ihtiva etmektedir. 10 ciltlik bir baskısı vardır. Rudânî, Câmi’il-Usul ile Mecme’uz-Zevaid’i birleştirip İbn Mace ve Darimî’nin Sünenlerini de ekleyerek Cemu’l-Fevâid min Cami’ul-usul ve Mecme’uz-Zevâid eserini yazdı. Naim Erdoğan Büyük Hadis Külliyatı adıyla 5 cilt halinde bastı.

HADİS EDEBİYETI\ZEVAİD EDEBİYATI\بغية الرائد فى تحقيق مجمع الزوائد ومنبع الفوائد 1-10\brmz00.pdf

İbn Hacer – el-Metâlib’ul-Âliye bi zevâidi mesânid’is-semâniye 4 cilt hâlinde basılmıştır. Kütüb-i Sitte Musannefler et-Tayalisî (204) el-Humeydî (219) İbn Ebî Ömer el-Adenî (243) Müsedded b. Müserhed(228) İbn Menî (244) İbn Ebî Şeybe (235) Abd İbn Humeyd (249) İbn Ebî Usâme(282) 4702 hadis içerir.

HADİS EDEBİYETI\ZEVAİD EDEBİYATI\المطالب العالية بزوائد المسانيد الثمانية 1_19

BELİRLİ KONULARA GÖRE OLUŞAN HADİS EDEBİYATI

Züht, Ahlak, Fedail, teğıb ve terhib gibi belirli konularda oluşmuş olan bazı kitaplar vardır. Bunlar bu kategoride incelenecektir.

Münzirî (581 d.) – et-Terğîb ve’t-Terhîb mine’l-hadîs-iş’şerîf Kitaptaki hadisler baştan sona a) an b) Ruviye lafızlarıyla başlamaktadır. Müellif şöyle demiştir: “Senedi sahih, hasen ve bunlara yakın hadisler ‘an’ lafzıyla, mürsel, munkatı, mu’dal veya senette müphem bir râvi varsa ve öteki ravileri de sikaysa ‘an’ lafzıyla, rivayet ettim.”

Kitabın sonunda muhtelefun fîh olan ravilere alfabetik bir bölüm ayrılmıştır. Senette yalancı, uydurmacı … şeklinde güvenilir olduğunu söyleyen bulunmayan ravilerden hadisler ruviye şeklinde rivayet edilmiştir. Zayıf hadislere iki alâmet kullanmıştır: a) ‘Ruviye’ b) ‘Sonda herhangi bir açıklama olmayan’

Derlendiği eserler: Muvatta, Müsned, Kütüb-i Sitte, Taberani’nin mu’cemleri, Ebu Ya’la ve Bezzar müsnedleri, İbn Hibban’ın Sahih’i, Hâkim’in Müstedrek’i, İbn Huzeyme’nin sahih’i, İbn Ebi’d-Dünya’nın kitapları, Beyhaki’nin Şuab’ül-İmân’ı ve Kitâb’üz-Zühd’ü, el-İsbahanî’nin et-Terğîb ve’t-Terhib’i. el-Askalanî tarafından Tehzîb’ut-terğîb ve’t-terhîb adıyla telhis edilmiştir. 5472 hadis mevcut

Nevevî Hilyet’ül-ebrâr ve Şiar’ul-ahbâr fî telhis’id-deavâti vEl-ezkâr’il-müstehabbe fî’l-leyli ve’n-nehâr Senetleri hazfetmiştir. Nevevi, dua ve zikirlerle ilgili rivayetleri İbn Mâce hariç Kütüb-i Sitte’den, bir kısmını da Kütüb-i Meşhura’dan nakletmiştir. Kâtip Çelebi’ye göre 356 babdan meydana gelir. En önemli şerhi İbn Allân es-Sıddiqî’nin el-Futuhat’ur-Rabbaniyye ale’l-Ezkâri’n-Nebeviyye’sidir.

Nevevî – Riyâz’us-Sâlihin min hadisi seyyid’il-mürselîn 1894 hadis ihtiva eder. Dünya ve ahiret saadeti için yazılmış. 18 temel kitap, 372 babdan meydana gelir. Bazı baskılarında 20 kitaba çıkar. Hadisleri genelde Kütüb-i Sitte, bir kısmını Muvatta, İbn Hanbel Müsned’i, Hâkim Müstedrek’i, Dârimî ve Dârekutnî’ni Sünenlerinden almıştır. İçindeki zayıf rivayetler, o kada da zayıf değil

F. KIRK HADİS EDEBİYATI Zayıf olmakla beraber çok zikredilen “Ümmetim içinde dini konularda kırk hadis …” hadisine dayandırılarak yazılan eserlerdir. Abdullah İbn Mübarek, bu türün ilk örneğini vermiştir. En meşhuru Nevevî’nin “el-Erbaûn”udur. Hadisler senetsiz ve hemen hemen hepsi Sahihayn’dan alınmıştır. Nevevî’nin kitabındaki 26 hadisi hocası İbn Salah seçmiş, Nevevî bu sayıyı 42’ye tamamlamış, İbn Receb el-Hanbelî bu sayıyı 50’ye çıkarmış ve Cami’ul-ulum … cevami’il-kelim adıyla şerh yazmış.

ALFABETİK HADİS EDEBİYATI Hicrî 10. Asırda araştırmalarda kolaylık olsun diye çıkan bir hadis edebiyatı türüdür. Senet yazılmaz. 1. Suyutî – Câmi’us-Sağir Ahkâm hadisleri hemen hemen hiç bulunmamaktadır. Uydurma ve yalancı ravilerin hadisleri alınmamıştır. 10.031 hadis ihtiva etmektedir. Her hadiste rumuzlar kullanmaktadır:

Hadislerin değerlikleri ح), (صح ), (ض) ) rumuzlarıyla göstermiştir. Müellif, kâne ile başlayan fiilî hadisler için özel bab açmış, bunları şemailden saymıştır. Rasûlullah’ın (s.a.v) koyduğu yasakların anlatımını da Bâb’ul-menâhî başlığı altında almıştır. Münavî’nin yer yer müellife itirazlar içeren şerhi Feyz’ul-Kadir Şerh’ul-Cami’us-Sağir önemlidir.

Her hadiste rumuzlar kullanmaktadır: ت -Tirmizî تخ-Buharî, fi’t-târih خ-Buharî خد-Buharî, fi’l-edeb خط-el-Hatib حب-İbn Hibban, fî sahihi حل-Ebu Nuaym, fî’l-hilye حم-Ahmed b. Hanbel, fî müsnedi د-Ebi Davud ش -İbn Ebî Şeybe ص-Said b. Mansur, fî süneni

م-Müslim ن-Nesai ه-İbn Mâce هب-Beyhaqi, fî şuab’il-iman هق-Beyhaqi, fi’s-sünen ٤-Ebu Davud, Tirmizi, Nesai, İbn Mace ٣-Ebu Davud, Tirmizi, Nesai

HALK DİLİNDE HADİS DİYE DOLAŞAN SÖZLERLE İLGİLİ EDEBİYAT İlk örneğini Bedrettin ez-Zerkeşî’nin et-Tezkira fi’l-ehâdis’il-müştehira’sıyla vermiştir. Sehâvî el-Meqâsid’ul-Hasene Talebesi İbn’üd-Deyba Temyiz’ut-tayyib mine’l-habis fî mâ yedûru alâ elsineti’n-nâs mine’l-hadis adıyla ihtisar etmiştir.

Aclunî Keşf’ul-Hafâ Eser, temelde Meqâsid’ul-Hasene’ye dayanmaktadır, fakat senetleri vermez, sahabe ravisine işaret etmekle yetinir. İbn Hacer’in el-Leâli’l-mansûra’sı gibi muteber kaynaklardaki bilgileri de eklemeyi ihmal etmez.

Rumuzlar-Mermûz Qâle (zekera) fi’l-leâli-İbn Hacer’in Leâli’si Qâle fi’l-asl veya fi’l-meqâsıd-Sehâvî’nin Meqâsid’ül-hasene’si Qâle fi’t-temyîz-İbn’üd-Deybâ’nın Temyiz’üt-Tayyib’i Qâle fi’d-Dürer-Suyuti’nin ed-Dureri’l-müntesira Ravâhu Ebu Nuaym-Hilyet’ül-Evliya Ravâhu’l-Beyhaqî-Şuab’ül-Îmân Qâle’n-Necm-Necmeddin el-Gazzî’nin İtqânu mâ yuhsen mine’l-ahbâr Qâle’l-Kâri-Mevzûat Qâle’s-Sâğânî-Mevzûat 2 cilt hâlinde matbu’dur. 3281 sözü inceler. • Hadis olmayan sözlere “leyse bi hadis” der.

HADİS DİYE UYDURULMUŞ SÖZLERLE İLGİLİ EDEBİYAT Mevzuat edebiyatı, telif usulü açısından iki gruba ayrılır: Ale’l-ebvâb Ale’l-ahruf Telif amacı açısından da ikiye ayrılır: Yalancı ve zayıf ravileri tanıtmak için. Mutekaddimun’a aittir. Uydurulmuş sözleri bir araya toplamak için.

M. Yaşar Kandemir’in Mevzu Hadisler isimli değerli bir araştırması vardır. Konuya ait 18 eseri tanıtır.

İbni Arrâk – Tenzîh’uş-Şerî’a merfua an’il-ahbari’ş-şeriat’il-mevzua Ale’l-ebvab sistemiyle yazılmıştır ve Kanuni’ye sunulmuştur. 2 cilt hâlinde matbudur. Kitabına alfabetik olarak 2000’e yakın hadis kizb’ur-ravi ismi eklemiştir.

İbn Arrâk, her konuda hadisleri şu üç fasılda işlemiştir: İbn’ül-Cevzî’nin mevzu dediği, Suyuti’nin de buna itiraz etmediği, İbn’ül-Cevzî’nin mevzu dediği, Suyuti’nin itiraz ettiği, İbn’ül-Cevzi’nin kitabında bulunmasına rağmen, Suyuti’nin uydurma dediği. Merfu haberler için ‘hadis’, mevkuf haberler için ‘âsâr’ der. Müellif kendi görüşünü de ‘qultü’ diye sunar, ‘vallahu a’lem’ diye bitirir. S. Yusuf Ma’tud, et-Tezkiratü’l-meşfua adıyla bir fihrist hazırlamıştır.

Ali el-Kari Mevzuat a. el-Esrâr’ul-merfua (Mevzuat’ül-kübrâ) Halk arasında dolaşan uydurma hadisleri toplamıştır. Uydurma olduğu ihtilaflı olduğu hadisleri almaz. Ale’l-ahruf olarak telif edilmiştir.

Üç ana bölümden oluşur: “Men kezebe aleyye …” hadisinin tahrici Bu hadise 102 senet bulmuştur. Alfabetik olarak sıralanmış 625 mevzu hadis Mevzu hadislerle ilgili teknik bilgiler Daha çok metinleri eleştirir. Kur’an’a muarız hadisleri uydurma olarak ele alır. İstanbul’da Mevzuat-ı Aliyyi’l-Kari adıyla basılmış, A. Serdaroğlu tarafından tercüme edilmiştir.

el-Masnu’ fi marifet’il-hadisi’l-mevzu (Mevzuat’us-suğra) İlk kez Halep’te, ikinci kez Beyrut’ta basılmıştır. el-Kübra’dan daha önce telif edildiği sanılır. Baş kısmında mukaddimesi vardır. 417 hadis ihtiva eder.

ŞERH EDEBİYATI

ŞERH EDEBİYATI Tasnif devri eserlerine dayalı hadis edebiyatının en yaygın ve en yoğun olanıdır. Şerh edebiyatı, garip ve nadir kullanılan kelimelerin açıklamalarını ihtiva etmesi hasebiyle (garib’ul-hadis) ile hicrî 3. Asırda başlamıştır. Haşiye ve ta’likler bu hadisin devamıdır.

ŞERH HAKKINDA GENEL BİLGİLER Istılahta herhangi bir hadisi veya birçok hadisi ihtiva eden bir hadis kitabının “Kavâidi Arabiyye ve usuli şer’iyye hasebince bi kadri’t-tâka” açıklaması sonucu meydana gelen eserdir.

Şerh İhtiyacı a) Yazarın üstadlığı, zihninin parlaklığı, ibare ve ifadesinin güzelliği, b) Verilen hükümlerin bir kısmının mukaddimeleri durumunun açık olması dolayısıyla hazfedilir. Bazı hükümlerin sebeplerinden de gaflet edilebilir. c) Lafzın birçok mânâya ihtimali olması. Şarih, müellifin gerçek maksadını ortaya koymaya çalışır.

Şerh Karakterleri Şerhler, genel olarak şu üsluplarla yazılır: a) ( قال ؛ أقول ) şeklinde kaleme alınmış şerhler. Bu şerhlerde metin bazen tamamen yazılır, bazen de şerhin içinde geçtiği için kısmen yazılır. b) ( ق و ل ه ) diye asl’a işaret eden şerhler. Bu eserler, metni tamamen vermez.

Mezc usulüyle yazılmış şerhler Mezc usulüyle yazılmış şerhler. Metin ile şerh ibareleri birbirine karışık olarak yazılır. Bu eserlerde (م: Metin) veya (ص: Nass) orijinal metini, (ش harfi de şerhi işaret eder. Veya metin altına değil de üstüne bir çizgi çekmek suretiyle metinle şerh birbirinden ayrılır. Daha sonraları asıl metni parantez içine alma usulü gelişti.

Şârih’in Uyması Gereken Adap

MEŞHUR ŞERHLER Hattabi – Mealimü’s-Sünen İlk şârihtir, Ebu Davud’un Sünen’ine yazmıştır. Mealim’us-Sünen “qâle”, “qultü” üslubundaki şerhlerindendir. Özellikle ayetlere “qavluhu” diye işaret eder. Müstakil ve Sünen-i Ebî Davud’un sayfa altlarına basılmıştır.

Beğavî – Şerh’us-Sünne Fıkıh kitaplarına gösterilen aşırı düşkünlük sebebiyle fıkhın ikinci kaynağı olan hadise dikkat çekmek için telif edilmiştir. Bir çeşit fıkh’ul-hadis çalışmasıdır. Herhangi bir kitabın şerhi değildir. Ale’l-ebvab sistemlidir.

Bab başlıkları Buhari’den iktibas edilir. Hadisleri sahabe, tâbiûn ve müctehid imamların görüşlerini topluca vermiştir. Senetleri ma’lumun bih olduğu için kısaltılmıştır. 16 cilt hâlinde basılmıştır, 4422 hadis ihtiva eder. Fıkıh kitabı tertibindedir.

Nevevî – el-Minhâc Müslim’in Sahih’ine yazılmıştır. “qavluhû” üslubuna sahiptir. Nevevî, şerhinde Kadı İyaz’ın İkmâl’ul-mu’lim bi fevâidi Müslim şerhinden oldukça istifade etmiştir.

Buhari Şerhleri Kâtip Çelebi, bu şerhlerin 82’sini sayar. Bize ulaşan ilk şerhi Hattabi yazmıştır: A’lâm’üs-sünen veya hadis. Ama yazılan en eski şerh Hâkim’in el-Kebîr’idir.

İbn Hacer – Feth’ul-Bari Bir mukaddimesi vardır. Buhari’nin en şümullü çok acayip şümullü (öyle böyle değil bak) bir tetkik olan bir mukaddime “Hedy’üs-sâri … Feth’ul-bâri” adını taşımaktadır. Mukaddime, 10 fasıldan oluşmaktadır. el-Hûlî, mukaddimeyi bayağı övmüştür. İbn Hacer, “Şerhimde şu hususlara yer verdim: Bab başlığı ve hadisi zikrettikten sonra aralarında gizli bir münasebet varsa, açıkladım. Senet ve metne yönelik bütün hususiyetleri müsnedler, camiler, müstahrecler, cüzlerden toplayarak ortaya koydum.

Muallaqât ve mevqufâtı mevsul olarak zikrettim. Müşkil lafızların sözlük anlamlarını ve beyan ilmi açısından ifade nüktelerini tespit ettim. Hadiste ulemanın istinbat ettiği hükümlere, ahlâkî hükümlere, terbiyevî özelliklere, tercih, nesh ve cem’ gibi önemli noktalara işaret ettim. Hadis usulü kaidelerine de yer verdim.” Eser, 25 yılda tamamlanmıştır. İbn Hacer, şerhinde Sahih’in Ebu Zer rivayetini esas almıştır. “qavluhû” üslubuyla yazılmıştır, 13 cilt basılmıştır. b.

Aynî – Umdet’ül-kâri Feth’ul-Bari’den istifade etmiştir. Yer yer İbn Hacer’e itiraz eder. Umdet’ül-kâri nakl ve tahkik yönünden Buhari şerhlerinin en hacimlisi, tetkik ve inceleme cihetinden en derli toplusudur.

“qavluhu” üslubuyla yazılmıştır. Râvi bilgisi, hadislerin mantıkî münakaşası, gramer açıklamaları bakımından ehemmiyet taşımaktadır. Söz dizimi, İbn Hacer’den dağınıktır. Hanefîlere göre yazılmıştır. Matbaa-i Âmire baskısının hatası azdır, 10 ve 25 cilt hâlinde baskıları vardır.

Kastallânî – İrşâd’üs-Sâri Memzuc şerhlerdendir. Buhari’nin metnini ayrıca ihtiva etmez. El yazmasında Buhari’nin metni kırmızı mürekkeple yazılmış, baskısında parantez içine alınmıştır. Yûnûnî edisyonunu ele alır. Bu sebeple önem taşır. Öğretmen kitabı niteliği taşır. Buhari’nin bunlardan başka el-Kirmanî ve Enver’ül-Keşmirî’nin matbu ve muteber şerhlerdendir.

Ali el-Kari – Mirkât’ül-Mefâtih Mişkât’ül-Meşâbih’in üzerine yazmıştır. Memzuc bir şerhtir. Hanefi uleması bu esere çokça atıf yapar. Eserini tanıtırken şöyle der: “Hanefilerin delillerini ve meselelere ait görüşlerini ortaya koymaya ve böylece onları savunmaya çalıştım.” 5 ve 10 ciltlik baskıları vardır.

Âzimâbâdî – Avn’ül-Ma’bud Şerhu Süneni Ebî Dâvûd Mezhep delilleri zikretmeden hadisleri açıklar. Memzuc şerhlerdendir. Sünen’in metni sayfa başlarında ayrıca verilmiştir. Bab ve hadisler sıralanmış, 5252 hadis bulunmaktadır. 13 ciltlik matbu.

Sehârenfûrî – Bezl’ul-Mechûd fî halli Ebî Dâvud İki sebepten dolayı yazılmıştır: a) Şârih’in hadis sevgisi, b) Hadis ve fıkıh ilmini şahsında birleştirmiş Daha önce hanefî bir alime ait Ebu Davud şerhinin yazılmamış olması 10 ve 20 cilt matbu.

Mübarekfûrî – Tuhfet’ül-Ahvâzî Tirmizi’nin Câmi’i üzerine yazmıştır. “qavluhu” üslubuyla yazılmıştır. Tirmizi’nin metni sayfa başlarında ayrıca zikredilmiştir. 2 cilt mukaddime yazmıştır. Mukaddime de 2 bâb’a ayrılmış, 41 fasla bölünmüştür. İlk bâbda hadis ve hadis ilimleriyle ilgili bilgiler vermiş; ikinci bâbda Tirmizi ve Câmi’in tüm özelliklerini vermiştir. 10 ve 2 cilt hâlinde matbudur.

HADİS LÜGATLERİ (ğarîbü’l-hüdis’ler)

Konuya ait ilk eseri Ebu Ubeyde Ma’mer b. el-Müsenna yazmıştır. Hicrî 3. Asrın hemen başlarında müstakil eserler verilmeye başlanmıştır. Elimizdeki matbu en eski eser Ubeyd Kasım b. Sellâm’a aittir.

Zemahşerî – el-Fâik fî ğarîb’il-hadis Alfabetik hadis lügatıdır. Konuya ait en meşhur eserdir. Birinci ve ikinci harfin sıralamasıyla dizilidir. Çok pratik değildir.

İbn’ül-Esir el-Cezdei – en-Nihâye fî ğarîb’il-hadis Kendinden önceki eserlerden faydalandığı için muhteva ve metod açısından en mükemmel ve en yararlanılabilir olanıdır.

HADİS USÛLÜ EDEBİYATI Genel ve teorik kaideler vazederek, tanımlar getirerek, râvi, rivayet ve mervi konularının tetkik ve tenkidine zemin hazırlayan ilimdir. Zerkeşî, Hz. Âişe’nin (r.a) 20 sahabiyi tashihini el-İcâbe li iradi mestedrekethü Âişetü ale’s-sahâbe adlı eserinde toplamıştır.

MÜTEKADDİMUN’A AİT USUL ESERLERİ RÂMEHÜRMÜZÎ EL-MUHADDİS’UL-FÂSIL BEYNE’R-RÂVÎ VE’L-VÂVÎ Usul edebiyatının ilkidir. İstanbul’da iki yazması vardır. Accâc’ın 148 sayfalık mukaddimesiyle başlar. 904 paragraftan meydana gelen kitabın son babı ilk musanniflerin listesini vermektedir. Rivayet’ül-hadis kitapları metoduyla ele alınmıştır. Bablar senetli bilgiler vasıtasıyla işlenmiştir. Her söz, hadismiş gibi senetli nakledilmiştir. Usul konularının tamamını içermez.

HÂKİM EN-NEYSABÛRÎ – MA’RİFET’Ü ULÛM’İL-HADÎS Nev’ kelimesiyle bablar oluşturmuş, 52 nev oluşturmuştur. Ulûm’ul-hadis terimini ilk kez kullanan kişi olmuştur. Yer yer müellifin görüşleri yer alır. Tahir el-Cezairi, Tevcih’ün-Nazar adıyla özetler.

EL-KİFÂYE FÎ İLM’İR-RİVÂYE HATİB EL-BAĞDÂDÎ EL-KİFÂYE FÎ İLM’İR-RİVÂYE Hâkim’in kitabının hemen hemen iki misli hacme sahiptir. Usul konularını daha teknik ve daha geniş olarak inceler.

MÜTEAHHİRUN’A AİT USÛL ESERLERİ Bu dönem de ortaya çıkan eserlerin özellikleri Hadis hariç senet kullanılmamasıdır. Daha çok mesele ele alınmıştır. Meseleler daha geniş ele alınır Müellif kendi görüşlerini verir Meseleler tartışılır

ULÛM’UL-HADİS (MUKADDİMETÜ İBN’İS-SALÂH) İBN’ÜS-SALAH ULÛM’UL-HADİS (MUKADDİMETÜ İBN’İS-SALÂH) Hâkim gibi konuları ‘nev’ler hâlinde, fakat senetsiz olarak işleyen İbn Salah toplam 65 nev içinde usulü tertipler. Önceki müelliflerin temas etmediği konuları tarife kavuşturmuştur. Öncekilerin ifadelerini kendi üslubu içinde tehzîb etmiştir. Kultü’ diye başlar ‘Allahu a’lem’ diye bitirir. Yegâne usul kitabıdır.

TEDRÎB’UR-RÂVİ FÎ ŞERHİ TAKRÎB’İN-NEVÂVÎ SUYÛTÎ TEDRÎB’UR-RÂVİ FÎ ŞERHİ TAKRÎB’İN-NEVÂVÎ Bu kitap, Nevevi’nin İbn Salah’ın Ulûm’ul-Hadis’inin ihtisarına şerh olarak yazmıştır. Kitabı daha iyi açıklamak için yazmıştır.

KAVÂİD’ÜT-TAHDÎS MİN FUNÛNİ MUSTALAHİ’L-HADİS KASIMÎ KAVÂİD’ÜT-TAHDÎS MİN FUNÛNİ MUSTALAHİ’L-HADİS Kendinden önceki eserlerin en mükemmel bölümlerini ele almıştır. Tertib ve seçmedeki başarısıyla muteberdir. Kitap, 1 mukaddime 10 babdan oluşur. 1 hâtime ve 1 tetimme kısmıyla sona erer. Fıkh’ul-hadis 1/3 oranında inceler.

TAHİR EL-CEZÂİRÎ TEVCÎH’UN-NAZAR İLÂ İLM’İL-ESER Hakim en-Neysaburi nin Ma’rifetü ulumi’l-hadis isimli eserinin özeti mahiyetindedir.

YENİ HADİS USULÜ ÇALIŞMALARI Hicrî 14. Asrın başından günümüze kadar. Bu dönem, Cemaleddin el-Kasımî ile başlar. Türkiye’deki de Ahmed Naim Bey’in Tecrid tercümesine yazdığı mukaddimesiyle başlar. 58 ana başlık altında, usul edebiyatında bulunmayan (mesela metodolojiden bir bahis) konulara değinmiştir. Bu sahadaki Türkçe eserlerin en zenginidir.

HADİS EDEBİYATINDAN FAYDALANMA USULLERİ

RİCAL TANITIMI İLE İLGİLİ EDEBİYAT Genel Nitelikli Tanıtım Edebiyatı

(ya da Kitâbu tabakat’il-kebîr) İbn Sa’d Tabakatü’l-Kübrâ (ya da Kitâbu tabakat’il-kebîr) İbn Sa’d, Vâkıdî ölene kadar kâtipliğini yapmıştır. İbn Sa’d hakkında “hocası zayıf, kendisi sika” denilmiştir. Tabakat’us-suğra ve ahbaru’n-nebî, Tabakat’ul-kübra’nın bir bölümüdür.

Kendi alanında en değerli kitaptır. Kitabın kaynağı, öncelikle şifahi bilgiler, daha sonra –sınırlı da olsa- yazılı vesikalardır. Sahabe, tabiun ve müellifin kendi çağdaş, tarihçi ve ensab âlimlerinden toplam 4300 şahıs biyografisini toplamıştır.

İlk 2 cilt, Sîrat’ün’Nebî’dir. Ağırlıklı olarak ashab ve tabiun’un biyografileridir. Zaman ve mekân bilgisi verir. Birkaç yerde mükerrer vardır. Sahabileri zaman bakımından beş tabakaya ayırır: Bedir muhacirleri d. Fetih’ten önce Müslüman olanlar b. Bedir ensarı e. Fetih’ten sonra Müslüman olanlar. c. Bedir’de olmayan ilk Müslümanlar

Mekân bakımından da kişileri ayırır. Kendi görüşüne çok nadir yer verir. Sahâbî biyografileri uzundur. Kitap, müellifin öğrencisi Haris b. Üsame tarafından rivayet edilmiştir. “Haddesenâ Muhammed b. Sa’d” diyen bu kişidir.

Kitabın bir kısmı da Hüseyin b. Fehüm tarafından rivayet edilmiştir. İbn Hayyûye, bu iki rivayeti birleştirmiştir. 8. cildi kadınlara ayrılmıştır. Müsteşrik Sachau, İbn Sa’d’ı dürüst, kusursuz, dakik, objektif, orijinal bulmuştur. Tabakat, hicrî 228’e kadar geçen zamanı kapsar.

Buhârî et-Tarih’ul-Kebîr Sahabe, tâbiûn ve sonrakileri alfabetik olarak tanıtır. Eser, Rasulullah (s.a.v) ile başlar, ardından ismi Muhammed olan 871 kişi baba adına göre sıralanır. Bilgiler, senetli rivayettir. Matbu nüshada 9522 biyografi yer alır.

İkinci cildin ikinci kısmının sonunda Buhari’nin “el-Künâ” isimli eseri bulunur ve 1000 künye sahibi kısaca tanıtılır. Toplam 10522 kişi. Ayrıca, tanıttığı kişilerin hepsine birer rivayet örneği verir. Raviyle ilgili detaylı vermemesi eksi bir yön olarak görülmüştür.

Siyeru a’lâmü’n-nübelâ Zehebî Siyeru a’lâmü’n-nübelâ Diğer eserleri: Târihun Nübela, Tarih’ul-ulemâi Nübela., Kitabü’n- Nübela., A’yânü’n- Nübela., Siyeru’n- Nübela. En eski nüshası Sultan III. Ahmed Kütüphanesi’ndedir. Endülüs’ten Uzak Doğu’ya kadar, mesleklerinde meşhur 5925 halife, melik, emir, sultan, vezir, … ihtivâ eder. Fakat kitaptaki kişilerin yaklaşık %80’i hadisçidir. Kitabın remzleri: bkz. syf 276 25 cilt hâlinde Beyrut’ta basılmıştır. Bu kitapta adam yoksa ya o adam yaşamamıştır ya da Amerika’da yaşadığı için henüz keşfedilememiştir, o derece.

Hilyet’ül-evliyâ ve tabaqât’ül-asfiya Ebu Nuaym Hilyet’ül-evliyâ ve tabaqât’ül-asfiya 800 kadar abid, zahid, sofiyi tanıtır. 46 sahabi, 86 ehl’üs-suffe, 29 sahabi hanımı tanıtır. Tabiun’dan 130, etba’üt-tabiin’den 369 kişi tanıtır. En sonunda şanlı zahidlerden bazılarını tanıtır. İbn’ül-Cevzî, onu 10 noktadan eleştirir: bkz. 278 Eksik olduğu 3 yeri de söyler. Hilye’de 5000 hadis vardır. Kavlî’ler alfabetik, fiilî’ler sahâbî râvilerine göre düzenlenir.

Özel Nitelikli Tanıtım Edebiyatı Belli Ravi Tabakalarına Dahil Eserler Sahabiye ait ilk tabakatı Buhari yazmıştır. Bu tür eserler üçüncü asırdan itibaren yazılmaya başlanmıştır.