ÖLÇME ve ÖLÇEKLER Bilimsel çalışmalarda bilimselliğin temel şartı, araştırmalarda kullanılan kavramların, konuların veya değişkenlerin ÖLÇÜLEBİLİR nitelikte olması gerekir. Bazı kavramlar doğrudan ve kolay ölçülebilirken, Sosyal Bilimlerde tutumlar, duygular ve algılar SUBJEKTİF olarak ölçülebilmektedir.

ÖLÇME Önceden belirlenen bir kurala/kritere göre nesnelerin ve kişilerin özelliklerine sayılar veya semboller atamaktır. Doğrudan (ağırlık, kilo, vb.) Dolaylı (latent) olarak (tutumlar, memnuniyet, vb.) ölçülebilir

ÖLÇME… Sosyal bilimler araştırmasında, ölçme birbiri üzerine kurulmuş dört seviyeye sahiptir.

ÖLÇME… Araştırmacı, araştırma dizaynının özelliğine göre, bu ölçme seviyelerinden bir veya birkaçını kullanabilir. Her seviye kendine özgü karakterlere sahip olan bir ölçektir.

Ölçme düzeyleri Ölçme Düzeyi Mukayese Kriteri Örnekler Nominal/Sözde Kimlik Cinsiyet, Göz rengi, Plakalar Sporcu forma numaraları Takım taraftarlığı Ordinal/sıralı Sıra Sıralama Marka tercihi Sosyal sınıf Lig sıralaması Interval/Aralık Aralıklar Sıcaklık ölçeği Başarı puanı Bir ürüne karşı tutumlar Ratio/Oransal Mutlak büyüklük Satış miktarı Ağırlık Zaman

NOMİNAL SEVİYELİ ÖLÇEKLER

NOMİNAL (İSİMLİ/SÖZDE) ÖLÇEK …. Nominal ölçek nitel olarak adlandırılan veriler için kullanılır. Gözlenen birimleri kategorilere, sınıflara veya tiplere ayıran sınıflandırma ölçüsüdür. örn; cinsiyet, tatil yöreleri, turistlerin milliyetleri vb.

NOMİNAL ÖLÇEK … Nominal ölçekte numaralar isim yerine kullanılır. Numaranın aritmetik büyüklüğü ve küçüklüğü hiç bir anlam ifade etmez. İsim ölçeğiyle matematiksel işlem yapılamaz

NOMİNAL ÖLÇEK … Bu ölçüm düzeyi ile elde edilen verilerin bize sunduğu yorum, yüzdelerle azlık ve çokluk ötesine gidemez. Nominal verilerle parametrik analizler yapılamaz.

SIRALAMA SEVİYELİ ÖLÇEKLER

SIRALAMALI/KADEMELİ (ORDİNAL) ÖLÇEKLER … Bu ölçü bir değişkenin özelliklerinin göreceli durumu veya yoğunluğu üzerinde durur. Bu durum, değişkenin özellikleriyle ilgili verileri bir sıralama olasılığı verir. Verilen değerler kademeli bir şekilde azdan çoğa, iyiden kötüye, kısadan uzuna doğru sıralanabilir.

SIRALAMALI (ORDİNAL) ÖLÇEKLER … Bu sıralama belli ölçüde karşılaştırma olanağı verir. Fakat atanan değerler arasında anlamlandırılabilecek”mesafe/aralık yoktur. Ölçüde anlam sadece kademeleşme sırasında vardır.Fakat derecelendirmede 1 ile 2 ve 3 ile 4 arasındaki nitelik farkı anlamlandırılamaz.

SIRALAMALI (ORDİNAL) ÖLÇEKLER … ÖRNEĞİN; (İKİ KUTUPLU TUTUM) 1= NEFRET EDERİM 2= SEVMEM 3= NE SEVERİM NE DE SEVMEM 4= SEVERİM 5= DELİCESİNE SEVERİM

SIRALAMALI (ORDİNAL) ÖLÇEKLER … (TEK KUTUPLU TUTUM ÖLÇEĞİ) 1= TAPIYORUM 2= DELİCESİNE SEVİYORUM 3= ÇOK SEVİYORUM 4= SEVİYORUM 5= AZ SEVİYORUM

SIRALAMALI (ORDİNAL) ÖLÇEKLER … Bu ölçmede parametrik analizler yapılamaz. Kademeli verilerle frekans dağılımı ve kademeli sıralama (rank order) istatistikleri yapılır. Sosyal bilimlerde en yaygın kullanılan ölçek tipi likert dir.

ARALIK SEVİYELİ ÖLÇEKLER

ARALIK (INTERVAL) ÖLÇEKLER Aralıklı ölçümde, numaralar özelliğin kendi içinden gelir ve numaralar arasındaki mesafe eşittir. Aralıklı ölçek seviyeye çıktığımızda, ölçüler arasındaki mesafenin bir anlamı vardır. Mesafe yorumlanabilir ve karşılaştırma yapılabilir.

ARALIK (INTERVAL) ÖLÇEKLER Örneğin; 15 derece ile 20 derece arasında 5 derece fark vardır ve bu fark 40 derece ile 45 derece arasındaki beş derecelik fark gibidir.

ARALIK (INTERVAL) ÖLÇEKLER Fakat oran almak ve karşılaştırmak anlam taşımaz çünkü böyle bir karşılaştırma için ölçeğin keyfi değil mutlak sıfır değere (özelliğin yokluğuna) sahip olması gerekir. Örn;40 derece sıcaklık 20 derecenin iki mislidir fakat iki misli sıcaklık değildir.

RASYO SEVİYESİ ÖLÇEKLER

ORANLI (RATIO) ÖLÇEKLER Oranlı ölçek mesafeli ölçektir, fakat farkı mutlak sıfır noktası olmasıdır. Bir ölçeği oranlı ölçek yapan, ölçeğin sıfır değerine sahip olmasıdır. Örneğin; boy, ağırlık ve kalori ölçülerinde değer olmayan başlangıç “sıfır” noktası vardır.

ORANLI (RATIO) ÖLÇEKLER Örneğin; 30 kiloluk bir kişi ile 60 kiloluk bir kişi arasındaki 30 kilo fark, fark olarak 30 kilodur ve 60 otuzun iki mislidir.

ÖLÇEK TÜRLERİ Ölçekler Sürekli Tekli Çoklu Kategorili ölçekler Sıralama ölçekleri Sabit-toplam ölçekleri Likert ölçeği Semantik farklar ölçeği Grafiksel ölçekler Stapel ölçeği İkili karşılaştırma ölçekleri

Sürekli Ölçekler (Örnekler) Diğer marketlerle karşılaştırdığınızda MİGROS mağazasını nasıl buluyorsunuz? Format 1 Muhtemelen en kötüsü ..........X................................... Muhtemelen en iyisi Format 2 0 50 100 Format 3 Çok kötü Ne kötü/ne iyi Çok iyi Muhtemelen .....................X............................................................ Muhtemelen En kötüsü 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 en iyisi

Tekli Ölçekler- Kategorili Ölçek Aldığınız nottan ne derece memnunsunuz? [...] Çok memnun [...] Oldukça memnun [...] Kısmen memnun [...] Pek memnun değil [...] Hiç memnun değil Bu markayı seçmekten memnunsunuz? Çok memnun 1.........2.........3.........4.........5 Hiç memnun değil Bölgenizde bulunan hastanelere kıyasla SDH’ni nasıl buluyorsunuz? [...] Çok iyi [...] Vasat/Orta [...] Çok kötü

Tekli Ölçekler-Sıralama ölçeği Çamaşır makinesi satın alırken, tercihinizin belirlenmesinde aşağıdaki faktörlerin rolünü önem sırasına göre belirtiniz? (1,2,3,.. Şeklinde sıralayınız) Özellikler Önem sırası Kalitesi ----------- Fiyatı ----------- Satış sonrası hizmetleri ----------- Ödeme kolaylığı ----------- Markası -----------

Tekli Ölçekler-Sabit Toplam Ölçeği Bir çamaşır makinesi seçerken göz önüne aldığınız aşağıdaki beş özellik arasında size verilen 100 puanı önem derecesine göre bölüştürünüz. Kalitesi -------- Sessiz çalışması -------- Satış sonrası hizmetler -------- Ekonomisi -------- Yedek parça imkanı -------- TOPLAM 100

Tekli Ölçekler-Grafiksel/Şekilsel İşletmemizden aldığınız hizmetlerden ne derece memnunsunuz ?

Tekli Ölçekler- İkili karşılaştırma Bir ürün satın alırken aşağıdaki özelliklerden hangisi daha önemlidir? [...] Kalite - Fiyatı [...] Fiyatı - Satış sonrası hizmetler [...] Yedek parça - Dayanıklılık .....................

Çoklu Ölçekler- Likert Ölçeği “Bu oteli seçmekle son derece isabetli bir karar vermişim” ifadesine ne derecede katılıyorsunuz? [...] Hiç katılmıyorum [...] Kısmen katılmıyorum [...] Ne katılıyorum ne de katılmıyorum [...] Kısmen katılıyorum [...] Tamamen katılıyorum

Çoklu Ölçekler- Semantik Farklar Sizce MİGROS, Ucuz !.........!..........!....X...!..........!...........!...........!...........! Pahalı Az çeşit !.........!..........!..........!..........!.....X....!...........!...........! Bol çeşit Geleneksel !.........!.....X..!...........!.........!............!...........!..........! Modern

Ölçeklerle İlgili Bazı Konular Kategori sayısı Ölçeklerde denge Tek-Çift sayıda kategori Zorlamalı veya zorlamasız ölçek Kategori yapısı ve yazılı gösterimi Ölçeğin fiziksel formu

Verilerde İnandırıcılık Geçerlilik Bir test veya ölçeğin ölçülmek istene şeyi ölçme derecesidir. İçerik geçerliliği: ölçme aracının yeterli sayıda ve ölçülmek istenen olguyu ölçebilecek içerikte soruları içermesinin bir göstergesi. Yapısal geçerlilik: Ölçeğin hangi kavram veya özellikleri ölçtüğünün belirlenmesinin incelenmesi. Yakınsak geçerlilik: Aynı yapıyı ölçen diğer ölçeklerle kıyaslandığında ne derece bir örtüşme söz konsudur. Ayırt edici geçerlilik: Bir yapıyı ölçen ölçeklerle başka yapıları ölçen ölçekler arasında farklılığın olduğunun belirlenmesi. Güvenilirlik Bir ölçek veya testin ölçmek istediği şeyi istikrarlı ve tutarlı bir şekilde ölçme derecesidir. İçsel tutarlılık ölçümü (Cronbach Alfa) Test-yeniden test yöntemi Alternatif formların kullanımı