Gelir Tablosunun Düzenlenmesi, 7/B seçeneği ve Hizmet İşletmelerinde Kayıt Düzeni

Maliyet Muhasebesinde Yardımcı Hesap Kayıtları 7/A seçeneğinde fonksiyon esasına göre sınıflandırılmış ana hesaplarda daha önce açıklanan şekilde izlenen giderler, aynı anda gider çeşitleri ve gider yerleri için açılmış yardımcı hesaplara da kaydedilir. Buna eş zamanlı kayıt yöntemi denir. Gider çeşit hesapları; - ilk madde ve malzeme, -işçi ücret ve giderleri, -memur ücret ve giderleri, -dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, -çeşitli giderler, -vergi,resim ve harçlar, -amortismanlar ve tükenme payları, -finansman giderlerinden oluşur. Gider yerleri hesapları; -esas üretim gider yerleri, -yardımcı üretim gider yerleri, -yardımcı hizmet gider yerleri, -yatırım gider yerleri, -üretim yerleri yönetim gider yerleri, -araştırma ve geliştirme gider yerleri, -pazarlama satış ve dağıtım gider yerleri, Genel yönetim gider yerlerinden oluşur.

Eş Zamanlı Kayıt Yöntemi İlk Madde ve Malzeme Tüketimi Örnek; Şirketin Aralık ayı ilk madde ve malzeme tüketiminin aşağıdaki gibi olduğu saptanmıştır. 01- İlk madde tüketimi (ham madde) 100.000 TL 10.Kesim Bölümünde 90.000 20.Montaj Bölümünde 10.000 05- Ambalaj Malzemesi Tüketimi 2.000 TL 61.Satış Mağazası 2.000 06-Kırtasiye Malzemesi Tüketimi 3.000 TL 70.Genel Müdürlük Bürolarında 1.000 71.Muhasebe Bölümünde 2.000 09-Diğer Malzeme(bakım onarım malz.) tüketimi 10.000 TL Bu bilgilerin kaydı 7/A seçeneğine ve eş zamanlı kayıt yöntemine göre şöyle olacaktır.

Eş Zamanlı Kayıt Yöntemi İlk Madde ve Malzeme Tüketimi -------------31.12.2012------------ 710-Direkt İlk Mad. Malz. Gd. 100.000 01-İlk Maddeler 100.000 10.Kesim Bölümü 90.000 12.Montaj Bölümü 10.000 730-Genel Üretim Giderleri 10.000 09-Diğer Malzeme 10.000 30.Bakım Onarım Bölümü 10.000 760-Pazarlama Sat. ve Dağ. Gideri 2.000 05-Ambalaj malzemesi 2.000 61.Satış Mağazası 2.000 770-Genel Yönetim Giderleri 3.000 08- Kırtasiye Malzemesi 3.000 70.Genel Müdürlük Büroları 1.000 71.Muhasebe Bölümü 2.000 150-İlk Madde ve Malz. 115.000 -------------------------------------------

Yukarıdaki hesap bakiyeleri dönem sonu bilançosunda aşağıdaki gibi gösterilir. Aktif Örnek İşletmenin 31.12.2012 Tarihli Bilançosu Pasif STOKLAR 165.000 İlk Mad. Ve Malz. 105.000 Yarı Mamuller 10.000 Mamuller 50.000 Gelir gider Tablosu; 6 no.lu gelir gider tablosu hesap sınıfındaki hesapların kapanış kaydı öncesindeki kalanları, dönemin gelir-gider tablosunda yer alacak tutarları gösterir.

Kayıtlardan Finansal Tablolara Geçiş Bilanço; 150, 151, 152 no.lu hesapların dönem sonu itibarıyla borç kalanları dönem sonu bilançosunda dönen varlıklar kapsamında, ilk madde malzeme, yarı mamuller ve mamuller hesaplarında gösterilecek stok değerlerini verir. 150-İlk Madde ve Malzeme Kasım ayından gelen 90.000 Kasım ayından gelen 80.000 1/a maddesinden 200.000 2.Maddeden 115.000 1/b maddesinden 10.000 Toplam 195.000 Toplam 300.000 Borç kalanı 105.000 151-Yarı Mamuller (Üretim) Kasım ayından gelen 168.000 Kasım ayından gelen150.000 5/a maddesinden 192.000 6.maddeden 200.000 Toplam 360.000 Toplam 350.000 Borç kalanı 10.000 152-Mamuller Kasım ayından gelen 150.000 Kasım ayından gelen 120.000 6.Maddeden 200.000 8. maddeden 180.000 Toplam 350.000 Toplam 300.000 Borç kalanı 50.000

600-Yurtiçi Satışlar Kasımdan 250. 000 (7) 300. 000 Yıllık top. 550 600-Yurtiçi Satışlar Kasımdan 250.000 (7) 300.000 Yıllık top. 550.000 620- Satılan Mamuller Maliy. Kasımdan 120.000 (8) 180.000 Yıllık Top. 300.000 631-Paz.Sat.ve Dağ. Giderleri Kasımdan 13.000 (5/b) 14.000 Yıllık Top. 27.000 632-Genel Üretim Giderleri Kasımdan 7.000 (5.b) 8.800 Yıllık Top. 15.800 646 Kambiyo Karları (10/a) 400 653- Komisyon Giderleri (9/a) 6 655Menkul Kıy. Satış Zararl. (9/a) 1.000 660-Kısa Vad. Borçlanma Gid. (5/b) 4.000 679-Diğ.Olağan Dışı Gel.ve Kar (10/b) 300 680-Çalışmayan Kısım Giderl. (5/a) 5.000 689-Diğer Ol.Dışı Gid. Ve Zar. (9/b) 195

Örnek İşletmenin Gelir Gider Tablosu Aralık 2012 2012 Yıllık A-BRÜT SATIŞLAR 300.000 550.000 1.Yurtiçi Satışlar B-SATIŞ İNDİRİMLERİ(-) (-) C-NET SATIŞLAR D-SATIŞLARIN MALİYETİ(-) (180.000) (300.000) 1.Satılan Mamuller maliyeti 180.000 BRÜT SATIŞ KARI (ZARARI) 120.000 250.000 E-FAALİYET GİDERLERİ(-) (22.800) (42.800) 1.Araştırma ve Geliştirme Gid. - 2.Pazarlama Satış ve Dağıtım Gid. 14.000 27.000 3.Genel Yönetim Gid. 8.500 15.800 FAALİYET KARI ZARARI 97.200 207.200 F-DİĞ.FAALİY.OL.GEL.VE KAR 400 1.Kambiyo Karları G-DİĞ.FAAL.OL.GİD.VE ZARAR (-) (1.006) 1.Komisyon Gideri 6 2.Menkul Kıymet Satış Zararları 1.000 H-FİNANSMAN GİDERLERİ (-) (4.000) 1.Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri 4.000 OLAĞAN KAR (ZARAR) 92.594 202.594 I.OLAĞAN DIŞI GELİR ve KARLAR 300 1.Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar J-OLAĞAN DIŞI GİD.VE ZARARLAR(-) (5.195) 1.Çalışmayan Kısım Gid. Ve Zararları 5.000 2.Diğer Olağan Dışı Gid. Ve Zar. 195 DÖNEM KAR (ZARARI) 87.699 197.699

Satışların Maliyeti Tablosu Aralık 2012 2012 Yıllık A-Direkt ilk Madde ve Mlz. Gid. 100.000 170.000 B-Direkt İşçilik Giderleri 50.000 C-Genel Üretim Giderleri 42.000 90.000 D-Yarı Mamul Kullanımı 8.000 (10.000) 1.Dönem Başı Stok (+) 18.000 - 2.Dönem Sonu Stok(-) ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ 200.000 350.000 E-Mamul Stoklarında Değişim (20.000) (50.000) 1.Dönem Başı Stok(+) 30.000 SATILAN MAMUL MALİYETİ 180.000 300.000

Satışların maliyeti tablosu, gelir-gider tablosunda tek kalem halinde gösterilen satışların maliyetinin hangi unsurlardan oluştuğunu ortaya koyar ve üretim yapan bir işletmede 3 ana bölümden oluşur. a.Üretim Maliyeti Bölümü, direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderlerinden oluşur. 151 Yarı mamuller hesabına yansıtılan tutarlardan oluşur. b.Yarı mamul kullanımı, eğer yarı mamuller dönem başına göre dönem sonunda artmışsa, artış yutarı birinci kısımda üretim maliyetlerinden düşülür. Azalmışsa azalış tutarı (kullanım) üretim maliyetine eklenir. Böylelikle tablodaki adıyla üretilen mamul maliyeti daha açık olarak ifade edersek dönem içinde üretimi tamamlanmış mamullerin maliyetine ulaşılır. c.Mamul stoklarında değişim, eğer mamul stoklarında dönem içinde artmışsa, artış tutarı ikinci bölümde hesaplanmış üretilen mamul maliyetinden düşülür, azalmışsa eklenir. Böylece satılan mamul maliyetine ulaşılır.

7/B Seçeneğinde Kayıt düzeni 2012 yılı aktif toplamı 1.941.500 TL’yi ve net satışları 3.882.800 TL’yi aşmayan işletmeler diledikleri takdirde 7/B seçeneğini kullanabilirler. 7/B seçeneğindeki ana gider hesapları çeşit esasına göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır. 790-İlk Madde ve Malzeme Giderleri 791-İşçi Ücret ve Giderleri 792-Memur Ücret ve Giderleri 793-Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 794-Çeşitli Giderler 795-Vergi Resim ve Harçlar 796-Amortismanlar ve Tükenme Payları 797-Finansman Giderleri 798-Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı 799-Üretim Maliyeti Hesabı

Örnek.1; İşletme 05.01.2012 tarihinde maliyet muhasebesi sistemini danışmanlık firmasına 20.000 TL’ye kurdurmuş ve ücretini ödemiştir. ---------05.01.2012--------- 793-Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 20.000 793.11 Danışmanlık 20.000 70.Genel Müdürlük 20.000 100-Kasa 20.000 ---------------/----------------- Örnek.2 ;işletmenin ocak ayı sonu itibarıyla gider çeşitleri hesaplarında biriken aylık tutarlar aşağıdaki gibidir.

Gider Çeşitleri Üretim Gen.Yön. Finans Toplam 790-İlk Md.Mlz.Gid. 175.000 5.000 180.000 791-İşçi Ücret ve Gid. 70.000 792-Memur Ücret ve Gid. 10.000 30.000 40.000 793-Dış.Sağ.Fayda ve Hiz. 100.000 110.000 794-Çeşitli Giderler 6.000 16.000 795-Vergi Resim Harçlar 4.000 796-Amort. Ve Tük.Pay. 12.000 2.000 14.000 797-Finansman Gideri 90.000 287.000 147.000 524.000

------------31. 01. 2012--------- 799-Üretim Maliyet Hesabı 287 ------------31.01.2012--------- 799-Üretim Maliyet Hesabı 287.000 632-Genel Yönetim Giderleri 147.000 660-Kısa Vadeli Borçlanma Gid. 90.000 798-Gider Çeşitleri Yansıtma 524.000 01.Ür.Mal.Yansıtılan gid. 287.000 Gider Yeri 287.000 02.Dönem Gid. Yansıtılan Gid. 237.000 Gider Yeri 237.000 -------------------/---------------- Örnek 3; İşletmenin Ocak ayında üretimi tamamlanan mamullerin toplam üretim maliyetini 250.000 TL olarak hesaplamıştır. -----------31.01.2012---------------- 152 Mamuller Hesabı 250.000 799 Üretim Maliyeti 250.000 ----------------/---------------------------

------------/------------- Örnek 4; İşletmenin Ocak ayında satılan mamullerinin ay sonunda hesaplanan maliyeti 235.000TL’dir. -----31.01.2012-------- 620-Satılan Mamul Maliyeti 235.000 152-Mamuller 235.000 ------------/------------- Örnek.5-6; 790-799 no.lu hesapları aşağıdaki gibidir. Hesaplar Borç Alacak 790-İlk Madde ve Malz. 9.200.000 - 791-İşçi Ücret ve Giderleri 3.600.000 792-Memur Ücret ve Giderleri 1.400.000 793-Dış Sağ.Fayda ve Hizmet.Gid. 4.500.000 794-Çeşitli Giderler 1.100.000 795-Vergi Resim ve Harç Giderleri 600.000 796- Amortisman ve Tükenme Payları 700.000 797-Finansman Giderleri 2.300.000 798-Gider Çeşitleri Yansıtma 23.400.000 799-Üretim Maliyet Hesabı 18.400.000 16.000.000

Bu verilere göre yıl sonunda bu hesaplar aşağıdaki şekilde kapatılır Bu verilere göre yıl sonunda bu hesaplar aşağıdaki şekilde kapatılır. ---------------31.12.2012----------------- 798-Gider Yansıtma Hesapları 23.400.000 790-İlk Mad. Ve Mlz. Gid. 9.200.000 791-İşçi Ücret ve Gid. 3.600.000 792-Memur ücret ve Giderleri 1.400.000 793-Dışarıdan Sağl.Fay.ve Hizm. 4.500.000 794- Çeşitli Giderler 1.100.000 795- Vergi Resim ve Harç Gid. 600.000 796-Amortisman ve Tükenme Pay. 700.000 797-Finansman Giderleri 2.300.000 ------------31.12.2012----------------------- 151-Yarı Mamuller 2.400.000 799-Üretim Maliyet Hes. 2.400.000 ----------------/----------------------- Ertesi yılın başında aşağıdaki kayıtla Yarı Mamuller bakiyesi Üretim Maliyeti hesabına aktarılır. -----------02.01.2013----------------------- 799-Üretim Maliyet Hes. 2.400.000 151-Yarı Mamuller 2.400.000

740-Hizmet İşletmelerinde Kayıt Düzeni Hizmet üretmek üzere kurulan işletmelere hizmet işletmeleri adı verilir. Fason olarak başkaları adına mamul üreten işletmeler de bu gruba girer. Hizmet işletmelerinin maliyet kayıt düzeni 7/A seçeneğine göre iki noktada farklılık gösterir. 1.Sanayi işletmesinde kullanılan 710-720-730 no.lu hesaplar yerine hizmet işletmesinde740 hizmet üretim maliyeti hesabı kullanılır. Bu hesap 710-720-730 hesaplar gibi, gider çeşitleri ve gider yerleri itibarıyla bölümlenip, eş zamanlı kayıt yöntemine göre tutulur. 740 no.lu gider hesabının borcunda kaydedilen giderler 711-721-731 no.lu hesaplar yerine 741 hesapla yansıtılır. 741 hesabın alacağından 622-Satılan Hizmet Maliyeti ve gerektiğinde de 680-Çalışmayan kısım giderleri hesaplarına kaydedilir. 740 ve 741 nolu hesaplar dönem sonunda birbirleriyle karşılaştırılarak kapatılır. Hizmet işletmelerinde dönem giderleri sanayi işletmelerinde olduğu gibi kaydedilir. 2.Sanayi işletmesinde kullanılan stok hesabı hizmet işletmelerinde söz konusu değildir. Fason olarak üretim yapan firmaların ellerinde üretimde kullandıkları malzeme olduğu halde bu malzemenin sahibi işi yaptıran firma olduğu için stoklarda mal görünmez.

Örnek; bir otel işletmesinde Ağustos ayında, 5 Örnek; bir otel işletmesinde Ağustos ayında, 5.500 TL’sı odalar bölümünde 3.000 TL’sı da yiyecek içecek bölümünde olmak üzere toplam 8.500 TL tutarında temizlik malzemesi tükettiği saptanmıştır. ---------31.08.------- 740-Hizmet Üretim Maliyeti 8.500 06.Temizlik Malzemesi 8.500 10.Odalar Bölümü 5.500 11.Yiyecek İçecek Bölümü 3.000 150-İlk Madde ve Malzeme 8.500 ------------/--------------

Örnek 2; Örnek 1’deki otel işletmesinde Ağustos ayında hizmet üretim maliyet hesabında biriken gider tutarı 174.000 TL olup bunun 120.000 TL’sı odalar bölümüne 54.000 TL’sı yiyecek içecek bölümüne aittir. Odalar bölümü giderlerinden 20.000 TL’lık yiyecek içecek bölümü giderlerinden 4.000 TL’lık kısmı otelin meydana gelen depremden hasar görmesi nedeniyle 17-31 Ağustos döneminde tahakkuk eden sabit giderlerden oluşmaktadır. Ağustos ayı yansıtma kaydı aşağıdaki gibi olacaktır. ----------31.08. --------------- 622-Satılan Maliyet Hizmeti 150.000 680-Çalışmayan Kısım Giderleri 24.000 741-Hizmet Üretim Maliy.Yans. 174.000 01-Satışların Maliyetine Yans. 150.000 10.Odalar Bölümü 100.000 11.Yiyecek İçecek Bölümü 50.000 20.Çalışmayan Kısım Gid.Yans. 24.000 10.Odalar Bölümü 20.000 11.Yiyecek İçecek Böl. 4.000 ---------------------/------------------