TÜRKÇE Birey ve Toplum

Sözcükler arası anlam ilişkileri Eş anlamlı (anlamdaş sözcükler): Sesleri (harfleri)ayrı, anlamları aynı olan sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir. Örnek: anı- hatıra sözcük-kelime ev-konut özlem-hasret taze-körpe yurt-vatan Biz yeni ev aldık. Biz yeni konut aldık.

SORU: Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinin eş anlamlısı yoktur? A)Dedesi torunlarına hatıralarını anlattı. B)Dışarıda kulakları soğuktan donmuş. C)Başındaki bere ona çok yakışmış. D)Bu kelimelerin anlamlarını öğrenin.

CEVAP: doğru cevap B şıkkıdır.sözcüğün eş anlamlısı YOKTUR..

Zıt anlamlı sözcükler: anlamları birbirlerinin tam karşıtı olan sözcüklere zıt anlamlı sözcükler denir. ÖRNEK: ucuz- pahalı iyi-kötü boş-dolu çok-az dar-geniş sıcak-soğuk

SORU: Aşağıdaki atasözlerinden hangisinde karşıt anlamlı sözcükler bir arada kullanılmıştır? A)Geç olsun güç olmasın. B)Gölgeyi hoş gören tekneyi boş görür. C)Güzel bürünür, çirkin görünür. D)Güneş girmeyen eve doktor girer.

CEVAP: doğru cevap C şıkkıdır. Güzel ile çirkin zıt anlamlıdır.

Eş sesli sesteş sözcükler: Sesleri (harfleri) aynı anlamları ayrı olan sözcüklere eş sesli sözcükler denir. ÖRNEKLER: At: at soylu bir hayvandır. At: topu bana at. Çay:hadi bize çay demle. Çay:biz çayda balık tuttuk.

Gül: bahçeden iki gül kopardım. Gül: ne olur, biraz gül! Yüz: temiz yerde yüz Yüz:bana yüz lira ver.

Mecaz anlamlı sözcükler: bir sözcüğün temel anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır. Mecazda sözcük soyut yan anlam kazanır. Bu kullanımda anlatımı renklendirmek ve kuvvetlendirmek gerekir.

ÖRNEKLER: Bilgi her kapıyı açan ANAHTARDIR. Aklını BAŞINA toplamalısın. DAĞ gibi çamaşırları yıkadım. Artık GÖZÜMDEN düştün.

Temel anlamlı sözcükler: sözcük söylendiğinde akla gelen ilk anlamdır. aynı zamanda o sözcüğün en eski anlamıdır. ÖRNEKLER: Hırsız AÇIK pencereden girmiş. Fırından iki EKMEK al. Bu YOL bizim köye gider. GÖZÜME toz kaçtı.

Yan anlamlı sözcükler: bir sözcüğün gerçek anlamından çok uzaklaşmadan zaman içinde kazandığı yeni anlama yan anlam denir. ÖRNEKLER: Problemin çözüm YOLUNU bulduk. Gemi AÇIKTA demirlendi. EKMEK teknemizi kaybettik. Tatilde KUZU çevirdik.

ATASÖZLERİ VE DEYİMLER Atasözü nedir? Atalarımızın uzun denemelere dayanan yargılarını genel kural, bilgece düşünce ya da öğüt olarak sunan ,kalıplaşmış biçimleri bulunan, toplumca benimsenmiş özlü ve duru sözlere atasözü denir.

Deyim nedir? Kendi öz anlamlarından kaymış ve kalıplaşmış olan sözcük topluluklarına deyim denir. ÖRNEK: Çivi kesmek fink atmak Şeytana uymak göz dikmek Bit yeniği kirişi kırmak Can pazarı makas almak Para babası set çekmek

Basit sözcükler: kök durumunda bulunan sözcüklere denir Basit sözcükler: kök durumunda bulunan sözcüklere denir. Basit sözcükler çekim eki aldıklarında yapılarında bir değişim olmaz.; basit sözcük olarak kalır. ÖRNEK: Türk peynir Para çam Çilek bahçe Tarla dil İz ot

türemiş sözcükler: kök gövde ya da bileşik sözcüklerden yapım ekleriyle türetilmiş yeni anlamda sözcüklere türemiş sözcük denir. Not: bir sözcüğün türemiş sözcük sayılması için türediği kök ile arasında bir anlam ilgisinin bulunması gerekir.

Bileşik sözcükler: iki ya da daha çok sözcüğün kaynaşıp birleşmesiyle oluşan ya da kurallı olarak birlikte kullanılan (yazılan) yeni anlamdaki sözcüklere bileşik sözcük denir. Bileşik sözcüklerin tümü anlamca bir bütündür.birleşimi oluşturan sözcüklerin arasına ek ya da sözcük giremez.

Kök neye denir? Sözcüklerin aldığı tüm ekler atıldıktan sonra geriye kalan ve bölünmeyen anlamlı bölüme kök denir. Ad kökü: ad soylu sözcüklerin (ad, ön ad, zamir, zarf,…)köklerine ad kökü denir. Ad kökleri ek almadan tümcede görev yapabilir. Örneğin portakal, kuş, dağ, çilek, suç, ay, ip gibi.

Eylem kökü: eylem anlamı taşıyan köklere eylem kökü denir Eylem kökü: eylem anlamı taşıyan köklere eylem kökü denir. Örneğin as- yaz-, vur-, gül-, sus-, uç-, öp- gibi.

EK ÇEŞİTLERİ Yapım ekleri: yeni anlamda sözcükler türeten eklere denir. Çekim ekleri: sözcüklerin tümce içerindeki görevlerini, durumlarını, zamanını, kişisini,… belirten eklere çekim ekleri denir.

Gövde Nedir? Yapım ekleriyle türetilmiş olan sözcüklere gövde denir. Köklerden gövde türetildiği gibi gövdelerden ve bileşik sözcüklerden de gövde türetilebilir.

SELİN ÖZ