FİİLLERDE KİP

A-HABER KİPLERİ(Bildirme) Bu kiplerde belirli bir zaman kavramı vardır,işin yapılıp yapılmadığı bellidir.Fiilin yapıldığını,yapılmakta olduğunu,her zaman yapıldığını ya da yapılacağını bildirir.Haber kipleri kendi içinde dörde ayrılır. 1-GEÇMİŞ ZAMAN KİPİ İşin önceden yapıldığını anlatır, iki kısma ayrılır. A)Görülen Geçmiş Zaman(di’li) Misafirler dün geldi. Dün akşam gitti. Ayağı kaydı,düştü. Ayşe’yi dün gördüm. Onunla tanıştın. Fiilin yapılışının kesin olarak bilindiğini gösterir.Bu kipte fiil konuşma anından önce yapılmıştır.Fiil kök ya da gövdelerine getirilen ‘-dı,-di,-du,-dü,(-tı,-ti,-tu,- tü)’ekleriyle yapılır.

B)Öğrenilen (miş’li) Geçmiş Zaman Dün beni sormuş. Ondan borç para istemiş. Ağustosta Kars’a kar yağmış. Annesi yardım etmiş. Dün akşam sinemaya gitmişler. Fiil kök ya da gövdelerine ‘-miş,-mış,-muş,-müş’ ekleri getirilerek yapılır.Eylemin yapıldığı başkasından öğrenilmiştir.Bu kipte başkasından duyma söz konusu olduğundan bu kip öğrenilen geçmiş zaman olarak adlandırılır. NOT: ‘-MİŞ’ eki her zaman başkasından duyulma anlamı taşımaz. Yemek çok güzel olmuş. Ders çalışırken uyuya kalmışım

2-ŞİMDİKİ ZAMAN Bahçede meyve topluyor. Salonda milli maçı izliyorlar. Orhan içeride kitap okuyor. Kitaptaki testleri çözüyorum. Sizi dikkatle dinliyorum. Eylemin yapılma anı ile söylenme anı bir olan zamandır.Fiil kök ya da gövdelerine getirilen ‘-yor’ ekiyle yapılır. NOT:Şimdiki zaman ‘-makta,-mekte’ ekiyle de yapılır. Kardeşim içeride ders çalışıyor. Kardeşim içeride ders çalışmakta. Müzik dinlemekteyim.

3-GELECEK ZAMAN Yarın fabrikaya erken gideceğiz. Annem bu habere çok üzülecek. Sorularınızı yanıtlayacağım. Seni otobüs durağında bekleyeceğiz. Bugün kitap okuyacağım. Fiil kök ya da gövdelerine ‘-acak,-ecek’ eki getirilerek yapılır.Bu kip fiilin söylendiği andan sonra yapılacağını anlatır.Eylem önce söylenir sonra da gerçekleştirilir. NOT:1.tekil ve 1.çoğul şahısta ‘k’ sesinin yumuşayarak ‘ğ’ ye dönüştüğüne dikkat etmemiz gerekir.

4-GENİŞ ZAMAN Su yüz derecede kaynar. Sen işini bilirsin. Her gidişimizde bizi çok iyi karşılar. Biz Ankara’ya her yıl geliriz. Seni çok sever. Her yaz tatile gider. Fiilin her zaman yapıldığını ya da yapılabileceğini bildirir.Fiil kök ya da gövdelerine getirilen ‘-r,-ar,-er,-ır,- ir’ ekleriyle yapılır. NOT:Geniş zamanın olumsuzunda ek ‘-maz,-mez’ biçimindedir. Kitap okur. Kitap okumaz. Görünen köy kılavuz istemez.

FİİLLERDE ANLAM 1)FİİLLERDE SORU İşin yapılıp yapılmadığını, oluşun olup olmadığını öğrenmek amacıyla kullanılan fiil biçimine soru fiili denir. Soru anlamı mi (mı,mu,mü) ekiyle sağlanır.Soru eki genellikle kişi ekinden önce gelir. Örneğin:Okuyor mu? Soracak mı? Geldi mi? Bu konuyu anlamadın mı? Sınavı kazanmak istemez misiniz?

2)OLUMLU FİİL Bir işin, bir oluşun, bir hareketin yapıldığını ya da yapılması gerektiğini bildiren fiillere olumlu fiil denir. Bahçedeki çiçekleri toplamış. Rüyasında annesini görmüş. Pazara gidecekler ve alışveriş yapacaklar. 3)OLUMSUZ FİİL İşin, hareketin, oluşun meydana gelmediğini, eylemin yapılmayacağını bildiren fiillerdir.Eylem olumsuzluk eki ‘-me,-ma’ yı alır. Annesi onu dinlemedi. Ödevlerini yapmamış.

ÖRNEK SORU Mustafa Kemal’i düşünüyorum Yeleleri alevden a bir ata binmiş. Aşıyor yüce dağları, engin denizleri. Altın saçları dalgalanıyor rüzgarda Işıl ışıl yanıyor mavi gözleri. ÜMİT YAŞAR OĞUZCAN Yukarıdaki şiirde kaç eylem vardır.Hangi zamana göre çekimlenmişlerdir?