ERCAN MUTLU SOSYAL HİZMET UZMANI ANKARA NUMUNE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ AMATEM KLİNİĞİ

MADDE BAĞIMLILIĞI Dünyada olduğu gibi ülkemizde de başta gençler olmak üzere herkesi etkileyebilen biyolojik, ruhsal ve sosyal boyutları olan bir sağlık sorunudur. Bağımlılık, hem bedensel ve ruhsal alanda ortaya çıkan klinik tablo, hem de uzantıları olan toplumsal sorunlar beraber düşünüldüğünde çağımızın en önemli sağlık sorunu olmaya aday görünüyor. Bu özellik gerek toplumun her kesimini ilgilendirmesi gerekse bir toplumdan diğerine sınır tanımaz yaygınlığı nedeniyle her geçen gün daha da büyük anlam taşıyor. Çünkü sorun, yalnızca madde kullanan bireyi değil o bireyin içine doğduğu aileyi, ailenin parçası olduğu toplumu ve giderek o toplumda kültürel yapı özelliklerinden ekonomik işleyişe kadar geniş bir alanı ilgilendirmekte ve etkilemektedir. Çocuk, ergen ve genç erişkinlerde görülen madde bağımlılığı sorunu ülkemizde ve dünyada yeni karşılaştığımız bir sorun değildir. Sanayileşme, modernleşme ve kentleşmenin dayattığı bireysel ve toplumsal refah kavramları; her zaman beklenen sonucu vermemiş yada istenen sonucu verse de beraberinde bireyi yalnızlaştıran, başetmek zorunda olduğu problemlerin sayısı artarken, başetme becerilerini azaltan ve bu durumda “çözümü” sağlıklı olmayan desteklerle ve dengelerle sağlayan bireyler ve gruplar oluşumuna neden olmuştur. İşte bu noktada ergenlikten yaşlılığa kadar uzanan geniş bir yelpazede madde bağımlılığı başlangıçta sorunlar nedeniyle ortaya çıkan iç sıkıntısı ve kaygıyı azaltmak için kullanılırken çok kısa bir süre sonra kendi başına diğer tüm sorunların toplamından daha önemli olmaya başlar.

MADDE BAĞIMLILIĞI TANI ÖLÇÜTLERİ Maddeyi kullanmak için güçlü bir istek, Maddeyi kullanma davranışını denetlemede güçlük, Yoksunluk belirtileri, Tolerans gelişimi, Maddeyi elde etmek, kullanmak ve belirtilerini gizlemek için aşırı zaman ve çaba harcama, Madde kullanımı sosyal, ruhsal, fiziksel sorunlara yol açsa da maddeyi almaya devam etme, Bu maddelerin 3 tanesinin olması kişiye bağımlı demek için yeterlidir. Ruhsal hastalıkların tanı ve istatistiksel el kitabının dördüncü çeviri metni (DSM-IV-TR) beyin fonksiyonunu değiştiren maddelere “maddeler” ve ilişkili oluşan hastalıkları da “maddeye bağlı hastalık” olarak adlandırmıştır. DSM-IV’e göre aşağıdakilerden üçünün varlığı bağımlılık tanısı koymak için yeterlidir: 1.Tolerans gelişmesi: Aynı etkiyi sağlayabilmek için kullanılan maddenin dozunun giderek arttırılmasıdır. 2.Yoksunluk belirtileri: Madde kesildiğinde ya da azaltıldığında ortaya çıkan belirtiler yoksunluk belirtileridir. 3.Başarısız bırakma girişimleri: Madde kullanımını denetlemek ya da bırakmak için yapılan ama boşa çıkan sürekli çabalardır. Kişi bırakır ve yeniden başlar. 4. Maddeyi bulmak, kullanmak ya da bırakmak için büyük zaman harcama. 5.Madde kullanımı nedeni ile sosyal, mesleki ve kişisel etkinliklerin azalması ya da tamamen bırakılması. 6.Maddenin tasarlandığından daha uzun ve yüksek miktarlarda alınması. 7.Fiziksel ya da ruhsal sorunların ortaya çıkmasına ya da artmasına rağmen madde kullanımına devam etmek.

BAĞIMLILIK NEDİR? Bir maddenin belirgin bir etkiyi elde etmek için alınması sürecinde ortaya çıkan bedensel, ruhsal ya da sosyal sorunlara rağmen madde alımının devam etmesi, bırakma isteğine rağmen bırakılamaması, aynı etkiyi elde edebilmek için giderek madde miktarının arttırılması ve maddeyi alma isteğinin durdurulamaması durumudur. Bağımlılığı tehlikeli kullanımdan ayırmak gerekir (Kötüye kullanım): Tehlikeli kullanım, madde kullanımının kişinin kendine, hayatına ve çevresine zarar vermesidir. Madde kullanımına bağlı olarak kişi işine gitmez, okula devam etmez, işinde başarısızlıklar ortaya çıkar, ailesini ve çocuklarını ihmal eder, bedeninde fiziksel bozulmalar olur. Madde kullanımı nedeni ile tartışma, kavga gibi yineleyen kişilerarası ve toplumsal sorunlar, madde taşımak ve bulundurmak ya da madde etkisi ile gelişen davranış bozuklukları dolayısıyla yasal sorunlar yaşanabilinir.

BAĞIMLILIK BİR SÜREÇTİR.

Bağımlık birden başlayıp, birden bitmez Bağımlık birden başlayıp, birden bitmez. Başladığı zaman bir ömür boyu sürer. Kiminde kısa sürede, kiminde ise uzun zaman içinde gelişir. İnsanlar bu sürecin hangi noktasında olduklarını çoğu zaman kestiremezler.

BAĞIMLILIK SÜRECİ NASIL İŞLER? 1. DENEME İLK TEMAS: Madde denemek için kullanılır. Özenti ve merak önemli rol oynar EVRE-DENEYSEL KULLANIM Keşif evresi İlk kullanılan madde çoğunlukla alkol Etkilerin araştırılması ve denenmesi Etkilerin denetim altına alındığının görülmesi arzusu Korkulan yaşantıların araştırılması

Bu maddelerin kullanıldığı ortamlara girerek, bir kez deneyerek ve bir daha kullanmayacağını düşünerek, Az miktarda, keyif amacı ile alınan maddeler gittikçe kişi için önem kazanmaya başlar. Sosyal ilişkiler maddeyi alabilecek şekilde ayarlanır. Gittikçe maddeyi elde etmek ve kullanmak için daha fazla zaman harcanır. Bu durum kişinin çevresi ile olan iletişimini ve ilişkilerini bozar. Maddeyi arama davranışının yoğunluğu artar. Kullanım süreci içinde zamanla tolerans gelişir. Yani kişi maddeyi gittikçe artan miktarlarda kullanmak zorunda kalır. Kişi sürekli olarak aynı maddeyi kullanmaya yönelir. Kişide kullandığı maddeyi azalttığı , alamadığı ya da kullanmadığı zamanlarda yoksunluk (eksiklik/kesilme) belirtileri ortaya çıkar. Bu belirtiler (titreme, huzursuzluk, hayal görme vb.) her maddeye göre değişir. Yoksunluk belirtilerini yatıştırmak için tekrar madde almak zorunda kalır. Bu bir kısır döngü sürecine dönüşür. Madde kullanan kişinin maddeyi azaltma ya da kesme girişimleri genellikle başarısız girişimler olarak kalır. Kişi maddeyi kesip sonra tekrar başlarsa kısa sürede eski kullandığı şekilde madde almaya başlar.

2.SOSYAL KULLANIM İKİNCİ KEZ, ÜÇÜNCÜ KEZ VE SONRASI……… Madde zaman zaman kullanılır Maddenin kişiye zararı yok gibidir. Bağımlı olmada da kullanılabildiği düşünülür 2. EVRE-SOSYAL KULLANIM Akranlarla birlikte kullanma Duygu durumda oluşan değişikliği tekrar sağlama Daha sık sarhoş olma Alkol dışı maddelerin kullanımı Birçok risk taşır

3.KÖTÜYE KULLANIM Bağımlılık gelişmesi olasılığı artar Anksiyete ve gerilimden kurtulma Eğlenme için kullanma 3. EVRE-KÖTÜYE KULLANIM Bağımlılık gelişmesi olasılığı artar Anksiyete ve gerilimden kurtulma Eğlenme için kullanma Maladaptiftir

4.BAĞIMLILIK Aynı etkiyi elde edemez. Ne bulunursa kullanılır. Düzenli kullanım zamanla bağımlılığa kayar. Kişide bağımlılık artık gelişmiştir. 4. EVRE-BAĞIMLILIK

“Belki kullanabilirim” Bağımlılık nasıl gelişir? “Belki kullanabilirim” “ Korku ve merak” “Bir kereden bir şey olmaz” “Bıraktım, bir daha başlamam” “Bir daha asla” “Artık bırakacağım” “Bırakmak zorundayım” “Ben bağımlı olmam” “İstersem bırakırım” “Bu meret bırakılmaz ki!”

BİR ÇOK KİŞİ BAĞIMLI OLDUĞUNUN FARKINDA DEĞİLDİR. ***Kişi bağımlı olunan durumu hep inkar eder, kabul etmez, istediği zaman maddeyi bırakabileceğini düşünür. ***Kullanılan madde miktarı artar, önceden etki gösteren miktar aynı etkiyi göstermez duruma gelir. Bu durum bağımlılığın en önemli göstergelerindendir.

ZARAR VERMESİNE RAĞMEN MADDE KULLANMAYA DEVAM EDİLİR. Kişide başarısız bırakma girişimleri ve İstediğinde bırakabileceği düşüncesi vardır ancak uzun süreli bırakamazlar Kendilerini normal hissedebilmek için madde kullanımına gereksinimleri vardır

Hiçbir bağımlı “bağımlı “olmak için madde kullanmaya başlamaz. BAĞIMLILAR MADDE KULLANMAYA BAŞLADIKLARI ZAMAN MADDE KULLANIMINI KONTROL EDEBİLECEKLERİNE İNANIRLAR. Hiçbir bağımlı “bağımlı “olmak için madde kullanmaya başlamaz. Madde kullanımı denetlenemediği için kişi bir süre sonra bağımlı hale gelir.

BAĞIMLILIK YAPICI MADDE NEDİR? Beyin işlevlerini doğrudan etkileyerek kullanan kişinin ruhsal ve fiziksel dengesini bozan; bu kişide fiziksel ve ruhsal bağımlılığa yol açan; kişisel ve toplumsal yönden ekonomik ve sosyal çöküntü oluşturan, yaşam için gerekli olmayan maddelerdir. Bağımlılık ile ilgili kavramlar: Maddenin zararlı (kötüye) kullanımı, kişinin kendine, hayatına, ailesine ve çevresine zarar verecek tarzda madde kullanmasıdır. Okul başarısızlığı,ailesel sorunlar, fiziksel problemlerin ortaya çıkması, yasal sorunlar vb. Zehirlenme (Entoksikasyon): Kullanılan maddenin etkisinin ortaya çıkması ile uygunsuz ya da beklenmeyen davranışlar ve psikolojik ve fiziksel değişikliklerin görülmesidir. Bir tür sarhoşluk hali olarak tanımlanabilir. Tolerans: Kullanılan madde miktarının giderek arttırılmasıdır. Kullanılan miktar başlangıçtaki etkiyi yaratmamakta ve kişi istenen etkiyi yaratmak için madde miktarını arttırmak ihtiyacı duymaktadır. Kişi bir kadeh içip masadan kalkmayı hedeflerken kullanımını kontrol edemediğinden bir şişeyi bitirip kalkar. Vücut alınan maddeye tolerans geliştirdiğinden aynı etkiyi elde edebilmek için zaman içinde alınan miktarın arttırılması gerekir. Yoksunluk: Uzun süre kullanılan uyuşturucu maddenin bırakılması ya da azaltılması sonucu ortaya çıkan fiziksel ve ruhsal sorunlardır. Yoksunluk belirtileri, şiddeti ve süresi kullanılan maddenin cinsine göre değişir. Bağımlılık yapıcı maddeler yoksunluk belirtileri nedeniyle tekrar tekrar kullanılırlar. Yoksunluk döneminde madde alma isteği çok güçlüdür. Zehirlenme ve yoksunluk madde kullanımında acil müdahale gerektiren durumlardır.

Esrar resimleri

Esrar Esrar sık ve fazla içildiği zaman bağımlılık yapar. Başka maddelere göre bağımlılık yapma potansiyeli düşük olmakla beraber, esrar da bağımlılık yapar. Esrar kişinin öğrenme kapasitesini azaltır, tembellik yapar. Esrar kullananlarda şizofreni görülme riski kullanmayanlara göre 7 kat fazladır.

Esrar da bağımlılık yapar! Esrar bırakıldığı zaman ortaya çıkan belirtiler şunlardır Sinirlilik Gerginlik Uykusuzluk İştahsızlık Esrarın kesilme belirtileri 6 haftaya kadar uzayabilir.   Esrar bağımlılık yapar. Kesildiği zaman ortaya çıkan belirtiler diğer uyuşturucularda olduğu kadar şiddetli olmadığı için “bağımlılık yapmaz” diye algılanır. Ama esrarın kesilme belirtileri uzun sürer…

Ecstasy Resimleri

Ecstasy Ecstasy haplar şeklinde satılır. İçen kişilerde enerji artışı ve yakınlık hissi oluşturur. Bu nedenle genelde diskolar, partilerde veya barlarda kullanılır. Etkisi 6-12 saat kadar sürer. Pıt, mitsubishi, çılgın max, roket gibi adları vardır. Ecstasy bağımlılık yapar ve kişi onsuz eğlenemez hale gelir. Kalp veya böbrek yetmezliği olanlarda ani ölümlere neden olabilmektedir.

Uçucu maddeler Tiner, bali gibi yapıştırıcılar, benzin, aseton gibi maddeler uçucu madde kapsamında değerlendirilir. Bunlar genelde bir beze emdirilir veya bir torbaya doldurulur ve buharı içe çekilerek kullanılır. Bağımlılık yapıcı etkisi fazladır. Doğrudan beyne zarar gösterir ve gencin öğrenme, yargılama gibi yeteneklerini bozar. Belirgin bir kokusu vardır ama kokusu anlaşılmaması için gençler bu maddeleri kullandıktan sonra sakız çiğnemekte veya alkol almaktadırlar.

Eroin resimleri Piyasa eroini Saf eroin

Eroin Açık kahverengi bir toz şeklindedir. Sigaraya sarılabilir, buruna çekilebilir, damar içine verilebilir veya dumanı içe çekilebilir. Çok şiddetli ve hızlı bağımlılık yapar. Kullanan kişinin göz bebekleri küçülür. Alınmadığı zaman burun akıntısı, halsizlik, uykusuzluk, kas ağrıları ve kramplar görülür. Yüksek dozda alındığında ölüme neden olabilir.

Opiyatlar kesildiği zaman… İlk 15 günden sonra kesilme belirtileri azalır Opiyatların kesilmesi ölüme yol açmaz Belirtiler 1 aydan uzun sürebilir Bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı görülür Eklem ağrıları oluşur  Opiyat kesilmesi belirtileri 1 aydan uzun sürebilir

Kokain ve taş yüksek doz alındığında Çarpıntı Yüksek tansiyon Sinirlilik Saldırganlık Yerinde duramama Huzursuzluk Göğüs ağrısı Kas zayıflığı Solunum güçlüğü Koma  Kokain ve taş ölümcül olabilir.

Kokain ve taşın yarattığı olumsuz sonuçlar Burunda kanama ve delinme Akciğerlerde hasar Tikler Migren benzeri baş ağrıları Beyin damarlarında tıkanma veya kanamaya bağlı felç Boşalmada gecikme  Kokain ve taş felce giden sorunlar yaratabilir.

Bonzai, jamaikan gold vb… Sentetik maddelerdir ve beyne doğrudan etki ederler Esrara göre 14 kat daha fazla yan etki yaratırlar Çok farklı formları olduğu hiç beklenmedik bedensel sorunlar çıkmaktadır (örneğin: böbrek yetmezliği) Çok hızlı bağımlılık yaparlar KİM SAL YA

Yoğun kimyasal madde içerdiği için beyin üstüne etkileri çok olumsuzdur, beyin fonksiyonlarını bozar ve beyni mekanikleştirir, robotlaştırır Psikoz (akıl hastalığı) geliştirme ve intihar riski yüksektir

İlaç Olarak Kullanılan Ancak Bağımlılık Yapabilecek Maddeler Eczanelerde yeşil ve kırmızı reçete ile satılan ilaçlardır. Diazem, Nervium, Xanax, Tranxilene, Ativan, Rivotril, Akineton ve Rohypnol gibi... Alındıkları zaman rahatlama ve gevşemeye yol açarlar. Reflekslerde zayıflama ve uyku hali belirir. Alkol ile alındıklarında etkileri daha da artar.

İlaç Olarak Kullanılan Ancak Bağımlılık Yapabilecek Maddeler Eczanelerde yeşil ve kırmızı reçete ile satılmayan bazı ilaçlarda bağımlılık yapabilir. Aferin, Tantum ve Lomotil gibi... Ciddi bağımlılık yapabilirler. Yoksunluk belirtileri gözlenebilir ve bu yoksunluk tabloları hayatı tehdit edici olabilir.

Alkolik karaciğer Alkol karaciğerde Büyümeye Yağlanmaya Hepatite (sarılığa) Siroza Kansere yol açabilir Normal karaciğer Alkolik karaciğer

Alkole bağlı genişlemiş kalp Alkol ve kalp Alkol Damar tıkanıklığına Kalp yetmezliğine Yüksek tansiyona Kalp krizine yol açabilir Alkole bağlı genişlemiş kalp Normal kalp

Alkol ve Beyin Beyin işlevlerinde azalma Alkol Kullanmayan Alkol Kullanan Beyin işlevlerinde azalma Beceri isteyen işlerde gerileme Denge bozuklukları Görme sinirlerinde hasar sonucu görme bulanıklığı Unutkanlık Bunama Alkole bağlı bunama (demans) sık rastlanan ve Wernicke-Korsakof adı verilen bir hastalıktır Yapılan araştırmalarda, haftada 14 kadeh şarap veya 7 duble rakı içenlerde bile hafızanın daha çabuk bozulduğu gösterilmiştir

Alkol kas zayıflığı ve kas erimesi yapabilir Alkol ve kaslar Alkol kas zayıflığı ve kas erimesi yapabilir Çünkü alkol; Protein sentezini bozar Testosteron hormonunu azaltır östrojen hormonunu artırır Vitamin dağılımını bozar Yağ depolanmasına yol açar Susuzluk yapar

Bu duruma polinöropati denir Alkol ve sinir sistemi Ellerde, ayaklarda ve bacaklarda ağrılar, Karıncalanma ve uyuşma Kas gücünde azalma Felç Bozulmamış sinir kılıfı Alkolle bozulmuş sinir kılıfı Bu duruma polinöropati denir

Bebek alkol sendromu Büyüme ve gelişme geriliği (boy ve kiloda) Zihinsel, davranışsal ve nörolojik gelişmede gecikme Basık burun ve dudaklar,küçük çene Kalp, göz veya hareket sistemi anormallikleri

Alkol, mide ve pankreas Yutak borusu iltihabı Gastrit Mide ülseri 12 parmak barsağı iltihabı Pankreas iltihabı İltihaplı pankreas Alkole bağlı gastrit

Alkol ve cinsellik Alkol Boşalmayı geciktirir (disorgazmi) Hiç boşalamamaya yol açabilir (anorgazmi) Sertleşme bozukluğu yapabilir (impotance) “Aslında alkol boşalmayı geciktirerek disorgazmiye, kimi zaman hiç boşalamamaya neden olarak anorgazmiye veya sertleşmeyi engelleyerek impotance’a neden olur.”

Acil Durumlarda ... Soğukkanlılığınızı koruyun. Sakinleştirmeye ve ona güven vermeye çalışın. Eğer bilincini kaybetmişse yan yatırın ve soluk aldığından emin olun. Gerginlik hali ya da tepkisizliği devam ederse acil servisi (112) arayın. Kullandığı ilaçları, maddeleri ya da tozları toplayın ve doktoruna verin. Maddeler birçok şekilde çocuğunuzu etkileyebilir; uyuşmalarına yada halüsinasyon görmelerine, çok panik olmalarına ve korkmalarına yol açabilir. Derin ve uzun nefesler almasını sağlayın. İçinde bulunduğunuz ortamı sakinleştirin. Işıkları ve gürültüyü azaltın.