MADDEYİ TANIYALIM İLKÖĞRETİM 4. SINIFLAR İÇİN CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

MADDE NEDİR? Madde, boşlukta yer kaplayan (hacim), kütlesi olan tanecikli yapılara denir. 5 duyu organımızla algılıyabildiğimiz(hissedebildiğimiz) canlı ve cansız varlıklara denir. Bunlar birer maddedirler. CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

MADDENİN HALLERİ 1)KATILAR Belirli bir şekli ve hacmi olan maddelere katı maddeler denir. Dışarıdan bir etki olmadıkça katı maddelerin şekli ve hacmi değişmez. Taş, tuğla, tahta, silgi, kaşık, çatal, kitap, masa, televizyon gibi madde ve cisimler katı maddelerdendir. CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

2)SIVILAR Kullandığımız su, akarsular, göller, denizler, sıvı yağlar, meyve suları, süt, benzin, sirke gibi maddeler sıvı maddelerdir. Sıvı maddelerin belli bir şekli yoktur. Bu nedenle konuldukları kabın şeklini alırlar. Hacimleri bellidir. Ancak ısı etkisiyle hacimleri değişebilir. Sıvı maddeler akışkanlık özelliğine sahiptir. CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

3)GAZLAR Soluduğumuz hava, yakıt olarak kullandığımız doğal gaz ve likit petrol gazı ( LPG), kolonyanın, parfümün, soğanın kokusu, su buharı gaz halindeki maddelerdendir. Gaz maddelerin belirli bir hacmi yoktur. Gaz maddeler bulundukları kabı ve ortamı tamamen doldururlar.Diğer bir özelliği de sıkıştırıla bilmeleridir. Örneğin araba lastiklerinin, topların içinde sıkıştırılmış hava bulunmaktır. CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

MADDENİN ÖLÇÜLEBİLİR ÖZELLİKLERİ 1)KÜTLE:Kütle, bir cismin özündeki niceliklerin ölçüsüdür. Diğer bir deyişle kütle, madde miktarıdır. Ayrıca nesnenin hareket etmeye karşı gösterdiği direnç olarak da adlandırılabilir 2)HACİM:Bir cismin uzayda kapladığı yer miktarına hacim denir. CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

MADDENİN DEĞİŞİMİ  Maddenin değişimi biçim ya da yapı yönünden gerçekleşebilir. * Basınç,ısı gibi etkenler maddenin değişimine etkili olabilir. * Birbiri içine katılan maddelerle farklı özellikte yeni maddeler elde edilebilir. * Madde işlenerek biçimde değişikliğe uğratılabilir. * Bu yolla kaşık,gözlük,kalem….vb. eşyalar yapılır. * Maddenin yapıca ve biçimce değişimi 2 yolla olur. 1)İnsan eli ile 2)Doğa olayları ile CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

MADDELER DOĞADA KARIŞIK HALDE BULUNURLAR…. A:Saf Maddeler Çevremizdeki bazı maddeler saf durumundadır. İçlerinde kendinden başka madde bulunmayan maddelere saf maddeler denir. Şeker, tuz, cam, altın, alüminyum gibi maddeler saf maddelerdir. CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

B:Karışımlar Çevremizdeki bir çok madde karışımlar halindedir. Birden çok saf maddelerin kendi özelliklerini kaybetmeden bir araya gelmesiyle oluşan maddelere karışım denir. Toprak, şekerli su, limonata, ayran, ekmek, süt, reçel, bal, hava, deniz suyu, harç karışımdır. CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

C:Çözeltiler Katı sıvı yada gaz bir maddenin bir sıvı içerisinde dağılması sonucu oluşan saydam sıvı karışımlarına çözelti denir. Şekerli ve tuzlu su, maden suyu, gazlı içecekler, deniz suyu çözeltilere örnektir. Şeker, tuz gibi maddeler suda erimezler, çözünürler CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

Karışımlar ayrılabilir mi? 1)SÜZME: Suda çözünmeyen katı maddelerin suyla oluşturduğu karışımlar süzme yöntemiyle ayrılabilir. Bulanık sıvılar içindeki katı tanecikler bir süzgeçten ya da kum tabakasından geçirilerek ayrıştırılır.Yukarıdaki örnekleri süzme metodu ile ayırabilirken, şekerli su ya da tuzlu suyu süzerek ayıramayız. Çünkü; suyun içersinde tuz ya da şeker çözünmüşlerdir. CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

2)YÜZDÜRME:Odun talaşı ve mercimek karışımı su dolu kaba boşaltıldığında , odun talaşı su yüzeyine çıkarken mercimek su dibine batar. Böylelikle odun talaşı ile mercimek ayrışırlar. CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

3)MIKNATISLA AYIRMA:Mıknatıs tarafından çekilebilen demir,nikel,kobalt gibi maddelerle yapılan karışımları ayırmada mıknatıs kullanılabilir.Demir tozu ile kumu, nikel ile tuz…gibi karışımları bu yöntemle ayırabiliriz. CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

4)BUHARLAŞTIRMA:Suyla, tuz, kum, demir tozu gibi maddelerin oluşturduğu karışımları buharlaştırma yöntemiyle ayırabiliriz. Tuz-su CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

5)ELEME:Elek ya da süzgeç adı verilen alet yardımıyla farklı boyutlardaki katı taneleri birbirlerinden ayrılabilir.Kum ile çakılı, unun içindeki kepeği, kuru çayın içindeki tozu eleyerek birbirlerinden ayırabiliriz. CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ

6)YÜZDÜRME:Odun talaşı ve mercimek karışımı su dolu kaba boşaltıldığında , odun talaşı su yüzeyine çıkarken mercimek su dibine batar. Böylelikle odun talaşı ile mercimek ayrışırlar. CAHİT BORAN FEN VE TEKNOLOJİ