ALZHEİMER HASTALARINDA BİLİŞSEL BOZUKLUKLAR

Alzheimer Hastalığı Alzheimer hastalığı ilerleyici ve ölümcül bir nörodejeneratif bozukluktur. Adını hastalığı 1907 yılında ilk tanımlayan kişi olan Alman nöropatolog Alois Alzheimer’den alır. Alzheimer, bilişsel fonksiyonların kaybı olan demansın en yaygın formu. ‘Her Alzheimer hastası demanslıdır ama, her demans hastası Alzheimer hastası değildir.’ Beynin ilerleyen ve dejeneratif hastalığı olan Alzheimer'in ilk belirtisi ise yakın geçmişin unutulması

Alzheimer Tipi Demans (ATD) çoğunlukla, kısa süreli ve episodik bellek kaybı ile başlar; bu aşamada uzun süreli bellek henüz bozulmamıştır; hastalığın ilerlemesiyle beraber dil, hesaplama, görsel-mekansal işlevler, dikkat ve yönetici (executive) işlevler ile öğrenme becerisi bozulur ve en ileri dönemde günlük hayat aktivitelerinde (özbakım, iletişim vb) aksaklıklar ortaya çıkar

Normal yaşlanma sürecinde beyinde yapısal bir takım değişiklikler olur ama, bilişsel/zihinsel yetilerde belirgin bir kayıp söz konusu değildir. Alzheimer Hastalığı’nda ise, belirgin şekilde “yeni bilgileri öğrenme güçlüğü”vardır.

Alzheimer Hastalığı’nda bilişsel bozukluklar Bozuk hafıza ve düşünce Yön duygusu yitimi ve kafa karışıklığı Bir şeyler kaybetmek Soyut düşünme Her zamanki görevleri yapmakta zorlanma Kişilik ve davranışlarda değişiklik Muhakeme kapasitesinde zayıflama veya azalma Açıklamaları anlamada zorlanma Lisan ve iletişim problemleri Bozulmuş görsel ve uzamsal beceriler Motivasyon ve inisiyatif kaybı

Bozuk hafıza ve düşünce: Kişi hatırlamakta ve yeni şeyler öğrenmekte zorluk çeker. Hastalığın ileri aşamalarında uzun süreli hafıza kaybı oluşur, yani kişi doğum yeri, mesleği veya aile üyelerinin isimleri gibi kişisel bilgileri anımsayamaz. Yön duygusu yitimi ve kafa karışıklığı: Alzheimer hastaları kendi başlarına dışarı çıktıklarında kaybolabilir ve nerede olduklarını veya oraya nasıl geldiklerini hatırlamayabilirler. Daha önceden bildikleri yerleri ve olayları anımsamayabilirler. Tanıdık yüzleri, günün hangi saatinde olduklarını veya hangi yılda olduklarını bile hatırlamayabilirler.

Bir şeyler kaybetmek: Gözlük, işitme cihazı veya anahtar gibi her gün kullanılan eşyaları koydukları yerleri unuturlar. Ayrıca eşyalarını garip yerlere koyabilirler, örneğin gözlüklerini buzdolabına koymak gibi. Her zamanki görevleri yapmakta zorlanma: Alzheimer hastası yeme, giyinme, kendine çekidüzen verme gibi rutin günlük işleri yapmakta zorlanmaya başlar. Günlük işleri de planlayamazlar.

Soyut düşünme: Alzheimer hastalarına banka hesabını dengelemek gibi belirli görevleri eskisine nazaran daha zor gelmeye başlayabilir. Örneğin, sayıların anlamını ve onlarla ne yapmaları gerektiğini unutabilirler. Motivasyon ve inisiyatif kaybı: Kişi çok pasifleşebilir ve bir şeylerle ilgilenmek ve başkalarıyla etkileşime girmek için harekete geçirilmesi gerekebilir. Muhakeme kapasitesinde zayıflama veya azalma: Alzheimer hastaları soğuk bir günde evden paltosuz veya ayakkabısız çıkabilirler veya markete pijamalarıyla gidebilirler.

Kişilik ve davranışlarda değişiklik: Kişi alışılmışın dışında kızgın, asabi, huzursuz veya sessiz olur. Alzheimer hastalarının bazen kafaları karışır, paranoyak olabilirler veya korkabilirler. Normal uyku düzeninin kaybı: Kişi gündüz uyuyup gece uyanık kalabilir. Açıklamaları anlamada zorlanma: En basit yönlendirmeleri veya açıklamaları anlamada zorlanırlar. Kolaylıkla kaybolup uzaklaşmaya, ortalıkta gezinmeye başlarlar.

Lisan ve iletişim problemleri: Kelimeleri hatırlayamaz, nesneleri tanısalar bile isimlerini söyleyemezler (çok bilindik şeyler olsa bile-örneğin “kalem”) veya yaygın kullanılan kelimelerin anlamını kavrayamazlar. Bozulmuş görsel ve uzamsal beceriler: Alzheimer hastası mekânsal becerisini ( nesnelerin şekillerini ve büyüklüklerini muhakeme yeteneği ve nesneyle boşluk ilişkisi) kaybeder ve parçaları belli bir sıraya göre dizemezler veya şekilleri tanıyamazlar.

Sonuç olarak; Her unutkanlığı olan ve her demans hastası, Alzheimer hastası demek değildir, unutkanlığın birçok farklı nedeni olabilir. Alzheimer Hastalığı, yaşlanmanın kaçınılmaz sonucu değildir, normal yaşlanma da vardır. Alzheimer Hastalığı’nın kesin nedeni henüz bilinmemektedir, ama bazı risk faktörleri bu hastalığın ortaya çıkışını kolaylaştırır. Alzheimer Hastalığı bulaşıcı değildir ama, tanı aşamasında bazı bulaşıcı hastalıkların da araştırılmasını gerektiren durumlar olabilir. Alzheimer Hastalığı bir “ruh hastalığı” değildir, ama hastalık süreci içinde “ruh hastalığı”nın bazı belirtileri de eklenebilir. Alzheimer Hastalığı öldürücü değildir, ama hastalık ilerleyip bakım gereksinimi arttıkça eklenen bazı hastalıklar yaşam süresini kısaltabilir. Alzheimer Hastalığı tanısını tek başına koyduracak bir test yoktur, diğer demans nedenlerinin olup olmadığının kesinleşmesi için çok sayıda tetkik yapmak gerekebilir. Alzheimer Hastalığı’nın kesin tedavisi  henüz mümkün olmamakla birlikte, erken ve doğru tanı önemlidir. Bir Alzheimer hastası ile birlikte yaşamak kolay olmasa da, yeterli bilgilenme ve paylaşım ile bu sürecin başarıyla üstesinden gelmek mümkündür ve birlikte geçirilen her anın değerli olduğu unutulmamalıdır.

BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ… Fatime Esra PARLAK Besime YAVUZ